Fred Zoer. van Windows naar. naar Linux. ArkLinux oogt als Windows, werkt als Linux. Uitgeverij Segment BV Postbus 75, 6190 AB Beek Lb

Transcriptie

1 van Windows naar Fred Zoer naar Linux ArkLinux oogt als Windows, werkt als Linux Uitgeverij Segment BV Postbus 75, 6190 AB Beek Lb

2 Inhoud INHOUD 3 VOORWOORD WAT IS LINUX? Distributies Het Linux-logo De korte versie: De iets nauwkeuriger versie: De meer realistische versie: De ultieme verklaring: Zes redenen om voor Linux te kiezen Geen illegale software meer Bewondering oogsten Alternatief zijn Gratis Geen virussen Zelf meedoen ARKLINUX INSTALLEREN Voorbereiding van de installatie Hardware-eisen Harde schijf inrichten Bios instellen De installatie De na-installatie Het toetsenbord De printer De internetverbinding 24 De modemverbinding 24 De kabelverbinding Een digitale camera aansluiten instellen 29 Andere functies van Kmail De scanner SOFTWARE BEHEREN Kynaptic De Extra Software-cd-rom 42 3

3 3.3 Het maken van een back-up OPENOFFICE OpenOffice NL installeren OpenOfficeWriter Knippen en plakken Zoeken en vervangen Vet, cursief en onderstreept Nummering en opsomming Speciale tekens Gallery OpenOfficeCalc Invoegen van logische reeksen Automatisch optellen en aftrekken Werken met namen voor cellen en blokken Macro's opnemen en uitvoeren OpenOffice sneller opstarten OVERIGE SOFTWARE Mozilla, de meest complete browser Mozilla Firebird NL 68 Installatie Thunderbird Filesharing met Platero Platero gebruiken Chatten met Kopete of AMSN Boekhouden met Gnucash Educatieve software Celestia Ktouch Keduca Kalzium Afbeeldingen bewerken met GIMP Cd s branden met K3B Het tabblad Schrijven Het tabblad Instellingen Het tabblad Volume Omschrijving Hardwareproblemen Opdrachten plannen met Kcron 107 4

4 6 114 LINUX EN WINDOWS Windows benaderen vanuit Linux Een veilig wachtwoord verzinnen Windows partities herkennen De bootloader UW EIGEN GRAFISCHE DESKTOP ONTWERPEN Desktop & Appearance Background Desktop Settings Fonts Screensaver Style Colors Panel Launch Feedback Taskbar Pictogrammen WERKEN IN DE TEKSTMODUS Consolecommando s DE KERNEL NADER BEKEKEN Zelf de kernel aanpassen Meer over de kernel De kernel configureren en compileren Vragen en antwoorden voor de configuratie BIJLAGEN De geteste distributies 155 Fedora 155 Mandrake 155 Suse 155 Peanut Linux 155 Puppy Linux 155 Arklinux 156 Debian Linux 156 5

5 Mepis Linux 156 JAMD Linux-links Meewerken aan Linux Programmeren Pakketten maken Artistieke bijdragen Support Documentatie Bug Reporting Financiële bijdrage Tips en trucs 167 History 167 KDE: Autostart 167 Konqueror: manpages 167 Resetten 168 Ghost 168 Een bootdisk maken. 168 Logbestanden 168 Linux verwijderen 168 Hoe spreek je Linux uit? 169 Linux-virussen 169 Linux hangt 169 Andere thema's 170 INDEX 171 DE CD-ROM BIJ DIT BOEK 175 Wat staat er op de CD-ROM 175 6

6 Voorwoord In 1990 was ik 33 en zag hoe ze op kantoor werkten op terminals met negen inch groene monitoren. Hoewel de fascinatie voor computers bij mij latent aanwezig was, bleek een homecomputer financieel onhaalbaar. In 1991 ontwikkelde de Finse student Linus Torvalds het besturingssysteem Linux. Volkomen onopgemerkt is dit belangrijke feit aan mij voorbijgegaan. Ik was namelijk veel te druk met mijn eerste homecomputer, een Commodore 64, compleet met Z/Wmonitor en cassettebandjes. Ik deed maar wat, leerde een beetje programmeren in Basic maar werd er nooit echt goed in. Toen mijn eega via een pc-privéproject een heuse personal computer voor ons kon bemachtigen was ik de koning te rijk. Wellicht zou ze het hebben voorkomen wanneer ze had beseft dat het haar een computerweduwe zou maken. Soms is het maar beter om niet te ver in de toekomst te kunnen kijken Enkele jaren later wist ik nog altijd niet van het bestaan van Linux. Het moet mijn voorliefde voor pinguïns zijn geweest die me op het spoor heeft gezet van het besturingssysteem. De eerste Linux-distributie die ik zelfstandig installeerde was Redhat 6. Zo trots als een aap was ik dat me dit gelukt was. Maar eerlijk is eerlijk het was gewoon nog niet zo lekker als Windows. En alle hardware werkte niet vlekkeloos. Ik had bewondering voor mensen die zich als een vis in het water voelden met Linux en zijn commandoregels. Echter, mijn interesse was gewekt op een manier die mij steeds weer naar Linux leidde. Sindsdien volg ik de ontwikkelingen op de voet. Inmiddels bestaat Linux meer dan twaalf jaar en het ontwikkelt zich snel. In de beginjaren was het vooral een besturingssysteem voor toepassingen op servers voor bedrijven en als studieobject voor studenten. Tegenwoordig echter komt Linux in vele smaken. Nu de computers robuust en snel zijn geworden en Linux grafisch even goed is als elk ander besturingssysteem, kan iedereen het moeiteloos op zijn personal computer draaien. Helaas is dit goede nieuws nog lang niet tot iedereen doorgedrongen. Door middel van dit boek probeer ik een bijdrage te leveren aan de bekendheid van Linux. Daarvoor heb ik de bijzonder gebruiksvriendelijke distributie (Linux met grafische interface, configuratiehulpmiddelen en veel software) uitgekozen genaamd Arklinux. Er zijn vele redenen om voor Linux te kiezen in plaats van of naast Windows. Natuurlijk worden die redenen in dit boek uitgebreid besproken. Het zijn vooral de sympathieke karaktereigenschappen van Linux die voor steeds meer computergebruikers de doorslag geven. Betrouwbaarheid, openheid, de best denkbare kwaliteit/kostenverhouding en een heel goede service vallen daar onder. Mijn vrienden Crista, Marcel en Floris wil ik bedanken voor het verbeteren van de tekst 7

7 1 Wat is Linux? Linux is een besturingssysteem voor computers, zoals Windows dat ook is. Doordat bijna iedereen Windows op zijn pc gebruikt, lijkt het wel alsof er niets anders bestaat. Gelukkig is dit niet het geval. Linux is tegenwoordig een prima en heel goedkoop alternatief. Van oorsprong wordt Linux vooral gebruikt door studenten, wetenschappers en ook wel voor specifieke doeleinden in het bedrijfsleven. Dit vanwege de grote betrouwbaarheid, de stabiliteit en de kracht van Linux. Linux draaide voornamelijk op zware computersystemen en zonder dat prachtige klik-en-plak-scherm zoals dat sinds een jaar of tien bekend is geworden door Windows. Van Windows hebben we verschillende versies voorbij zien komen. Windows 3.1, Windows 95, Windows 98, Windows 2000 en als laatste Windows XP. In deze volgorde heeft Microsoft het op de markt gebracht. Steeds zwaardere besturingssystemen die kunnen worden gedraaid op steeds zwaardere computers. 1.1 Distributies Linux, dat wordt ontwikkeld door een wereldwijd verband van specialisten en vrijwilligers die zonder winstoogmerk hun bijdrage leveren, kent een andere structuur. Er zijn honderden soorten Linux voor wetenschappelijke toepassingen tot multimediaal thuiscomputergebruik de zogenoemde distributies. Wat ze gemeenschappelijk hebben is de kern van Linux (de kernel). Een distributie van Linux is meer dan een besturingssysteem. Het bestaat uit de kernel, installatieprogramma's, configuratieprogramma's en meestal worden er honderden gratis programma's bijgeleverd. Dus als u een normale Linux-distributie download van het internet of de cd's bestelt voor een paar euro, dan heeft u na de installatie een volledig gebruiksklare computer waarmee u het volgende kunt: en, internetten, tekstverwerken, spelletjes spelen, afbeeldingen bewerken, websites ontwerpen, cd's branden, bestanden downloaden, muziek schrijven, updaten via internet enzovoorts. En dit alles is veelal gratis. De kernel van Linux wordt voortdurend verbeterd. Een aantal malen per jaar komt er een nieuwe, geteste versie uit van de kernel, inspringend en soms vooruitlopend op de nieuwste ontwikkelingen in de computerindustrie. Daarnaast worden er steeds betere distributies ontwikkeld voor de thuisgebruiker. Vele distributies heb ik voor u getest op gebruikersgemak en volledigheid en ben tot de conclusie gekomen dat de meest geschikte distributie voor mensen die willen overstappen van Windows op Linux Arklinux is. Desalniettemin zal het voor velen wenselijk zijn een soort handleiding te 9

8 2 Arklinux installeren 2.1 Voorbereiding van de installatie Als eerste Linux-distributie is Arklinux erin geslaagd de overstap van Windows naar Linux erg eenvoudig te maken. Evenwel is er een drietal voorbereidingen nodig voor de installatie van Arklinux: Hardware-eisen eisen Controleren of uw systeem geschikt is om Arklinux op te draaien. Voor een goede prestatie wordt aanbevolen: minimaal een Pentium 2, 400 MHz met 192 MB geheugen en 3 GB ruimte op de harde schijf. Er is een cd-rom drive nodig en een grafische kaart die een resolutie van 1024 x 768 ondersteunt. Verder moet u, indien gebruik wordt gemaakt van een modemverbinding met internet, een extern modem hebben (dus geen ingebouwd modem). Die eisen zijn niet al te hoog, dus voor de meeste computers zal dit geen probleem vormen Harde schijf inrichten Als u Arklinux wilt installeren naast Windows is het wenselijk dat uw harde schijf is, of wordt opgedeeld in twee gedeelten (partities). Een voor Windows en een lege (unallocated) partitie waar Arklinux op wordt geïnstalleerd. Het beste kunt u dit doen met het programma Partition Magic (zie hoofdstuk 2.2). Voor de duidelijkheid: Nee, ik heb geen hoge pet op van Windows, maar dat neemt niet weg dat de applicaties die ervoor geschreven zijn, toonaangevend kunnen zijn. Anderzijds heb ik wel een hoge pet op van Linux, maar niet alle applicaties hoeven betrouwbaar en superieur te zijn... Het gebruik van dit programma hoeft u beslist niet af te schrikken, omdat Arklinux nooit Windows overschrijft tenzij u daar zelf uitdrukkelijk opdracht voor geeft. Dus, als u alleen maar Windows op uw computer heeft, kunt u gerust aan de installatie beginnen Bios instellen Wanneer u deze voorbereiding succesvol heeft afgerond, rest u nog een andere voorbereiding. Voordat u met de installatie van Arklinux kunt beginnen, moet u namelijk uw computer zo instellen dat hij van een cd-romschijf kan opstarten. Dit doet u als volgt: herstart uw computer en zoek binnen de tekst die verschijnt naar de toets die u moet gebruiken om in de BIOS van uw computer te komen. (Meestal is dat de DELtoets). Ga naar geavanceerde opties, of opstartopties en kijk of er in de volgorde 15

9 Arklinux installeren waarnaar uw computer naar opstartmogelijkheden zoekt ook de cd-romschijf wordt genoemd. Waarschijnlijk is dat wel het geval. Nu mag u de bios zo instellen dat hij als eerste vanaf de cd-romschijf probeert op te starten, daarna van de floppy en als laatste van de harde schijf. Zo, dat was niet al te moeilijk, wel? En anders heeft u misschien hulp gevraagd van iemand die dit vaker heeft gedaan. U kunt natuurlijk nauwelijks wachten om uw nieuwe besturingssysteem te installeren. Dus pak de cd-rom van Arklinux die bij dit boek hoort. Deze cd-rom bevat het complete besturingssysteem Arklinux en een groot aantal programma s waarmee u direct aan de slag kunt. Daarnaast kunt u ook nog andere bestanden, zogeheten iso-images, downloaden die geschikt zijn om op cd-rom te branden. Het tweede iso-bestand geeft u de mogelijkheid heel veel extra software te installeren. Het derde iso-bestand bestaat uit aanvullende software voor diegenen onder u die echt diep willen gaan. De programmeurs in spé, zullen we maar zeggen. Het is echter niet per se noodzakelijk om deze bestanden te downloaden en op cd-roms te branden. U kunt er namelijk ook voor kiezen om de aanvullende software die u wenst te gebruiken te downloaden vanaf internet. Of om alleen de installatie vanaf de eerste cd-rom te gebruiken. 2.2 De installatie Wanneer u de voorbereidingen goed heeft afgerond, stelt de installatie zelf eigenlijk niet zoveel voor. U laadt de cd-romschijf van Arklinux, herstart uw systeem en de installatie begint. Allereerst dient u de juiste taal te selecteren, Nederlands dus. Arklinux moet nu een Linux-bestandssysteem aanmaken en geeft daarvoor 3 mogelijkheden: -de hele schijf gebruiken -ruimte van Windows afsnoepen -niet toegewezen schijfruimte gebruiken Eerst even iets over Windows. Gebruikt u Windows 98 of Millennium, dan is het daarvoor gebruikte bestandssysteem FAT32. Gebruikt u echter Windows 2000 of Windows XP, dan zijn er twee mogelijkheden: Het bestandsysteem is FAT32. Arklinux kan hiermee goed overweg. Tijdens de installatie kan deze partitie worden verkleind en na de installatie kan Arklinux bestanden van Windows lezen en er naartoe schrijven. Het bestandssysteem is NTFS. Arklinux kan deze partitie niet verkleinen. U dient in dit geval met Partition Magic een nieuwe partitie aan te maken. Na de installatie kan Arklinux bestanden van Windows lezen en kopiëren, maar hij zal geen bestanden kunnen aanpassen of schrijven. 16

10 2.2 De installatie Wanneer u eerst wilt weten welk bestandssysteem is gebruikt voor Windows, dan kunt u dit controleren door te gaan naar Deze computer en rechts te klikken op de partitie waarop Windows is geïnstalleerd. Normaliter is dit station C: Onder eigenschappen vindt u dan het gebruikte bestandssysteem. Het Arklinuxinstallatieprogramma zal een NTFS-Windowspartitie evenwel niet proberen aan te passen. In het geval dat u zich vergist, krijgt u een foutmelding te zien. Figuur 2.1 Partition magic Als u uw harde schijf heeft aangepast met Partition Magic - bijvoorbeeld omdat Windows is geïnstalleerd onder het bestandssysteem NTFS - dan kiest u de laatste mogelijkheid. Heeft u niets aangepast, dan kiest u voor de tweede mogelijkheid. In beide gevallen blijft Windows (98 of Millennium) gewoon bestaan. Linux wordt geïnstalleerd op een ander gedeelte van de harde schijf. Hier ziet u het venster van Partition Magic 8. Het systeem dat hier wordt gebruikt bevat een harde schijf met een grootte van 40 GB met 1 partitie, waarop Windows 98 is 17

11 Arklinux installeren geïnstalleerd. Met behulp van Partition Magic wordt de Windowspartitie verkleind tot ongeveer 10 GB en wordt een tweede partitie aangemaakt die dus een kleine 30 GB groot is. De partitie heeft geen naam en geen bestandssysteem, Unallocated noemt Partition Magic het. Een indeling zoals in dit voorbeeld heeft de voorkeur boven alle andere bij de installatie van Arklinux. Op deze manier kan de set-up van Arklinux de niet-toegewezen schijfruimte gebruiken voor de installatie op uw harde schijf. Dit is de veiligste oplossing. De installatie van Arklinux - die volautomatisch gaat - kan wel twintig minuten of langer duren. U kunt dus rustig iets te drinken pakken en het Tetris-spelletje spelen dat op het installatiescherm te vinden is. Uiteindelijk krijgt u - als alles goed verlopen is - de melding dat Arklinux goed geïnstalleerd is en dat u uw systeem opnieuw kunt opstarten. Haal de cd-rom er wel eerst uit, anders begint de hele installatie van voren af aan. Goed, u herstart uw computer en krijgt het opstartscherm van de Linux bootloader te zien met de twee besturingssystemen waaruit u kunt kiezen. Als u niets kiest binnen tien seconden, dan zal uw computer opstarten onder Linux. Al gauw verschijnt het wondermooie introductiescherm van Arklinux. Wellicht vraagt u zich af hoe het kan dat u zonder een wachtwoord in te vullen wordt ingelogd bij Arklinux. Een veel gestelde vraag is hoe zit dat dan met de beveiliging van Linux? Om deze onrust bij u weg te nemen zal ik u uitleggen hoe slim de makers van Arklinux te werk zijn gegaan. Allereerst bent u niet ingelogd als de oppermachtige gebruiker root, maar als de default gebruiker arklinux. Deze gebruiker heeft bepaalde extra rechten en mogelijkheden, maar heeft niet de macht om ernstige schade toe te brengen aan het systeem. De mogelijkheid om van buitenaf in te loggen als de gebruikers arklinux en/of root is geblokkeerd. Daarom is het noodzakelijk fysieke toegang te hebben tot de computer om in te kunnen loggen als arklinux. En pas daarna kan men inloggen als root. Wilt u ook deze mogelijkheid blokkeren, dan kunt u het rootaccount beveiligen met een wachtwoord. Hoe u dit doet, kunt u lezen in het hoofdstuk Windows bestanden lezen en kopiëren. 18

12 Arklinux installeren 3 Software beheren De meest gebruikte methode bij moderne Linuxdistributies voor het installeren, upgraden en verwijderen van software is RPM (Redhat Package Management). U zult dan ook vaak softwarepakketten zien die eindigen op.rpm of src.rpm. Deze pakketten dienen veelal op maat gemaakt te worden voor de distributie waarin ze worden gebruikt. Het is dus niet zo dat u elk.rpm-pakket voor elke Linuxdistributie kunt gebruiken. Daarom hebben de verschillende populaire distributies tegenwoordig vaak een repository (magazijn/bewaarplaats) met pakketten die reeds op maat zijn gemaakt en kunnen worden geïnstalleerd met behulp van een softwarebeheerprogramma. Zo n programma houdt precies bij welke pakketten er op uw systeem zijn geïnstalleerd, van welke andere software deze afhankelijk zijn en of er een nieuwe versie aanwezig is in de repository. De bekendste sotfwarebeheerprogramma s zijn Synaptic en Kynaptic. Arklinux maakt gebruik van de laatstgenoemde. Belangrijk Het is belangrijk dat u in gedachten houdt dat er bij Arklinux twee manieren bestaan voor het installeren van software en dat deze twee niet door elkaar moeten worden gebruikt. De eerste manier is het installeren door middel van Kynaptic. U heeft Arklinux geïnstalleerd vanaf de eerste cd-rom en installeert alle software die u nodig heeft via Kynaptic. Dit is de installatiewijze die ikzelf prefereer boven het gebruiken van de tweede en derde installatie cd-roms. De tweede manier betreft het installeren van Arklinux vanaf de eerste, tweede en derde cd-rom. U blijft aan het einde van deze installatie waarschijnlijk zitten met een of twee gebroken pakketten. Deze pakketten kunt u met een gerust hart verwijderen. Pas na de installatie van alle cd-roms gaat u gebruik maken van Kynaptic om uw systeem up-todate te houden of om nieuwe pakketten te installeren. Nogmaals: de beide methoden komen niet op het zelfde neer en dienen niet door elkaar te worden gebruikt. In de volgende versies van Arklinux zal dit waarschijnlijk worden gesynchroniseerd, maar op dit moment heeft het niet de prioriteit van de ontwikkelaars. 3.1 Kynaptic Arklinux maakt dus gebruik van de softwarebeheerder Kynaptic. Het is zeer aan te bevelen om softwarepakketten via dit programma te installeren, te upgraden of te 38