- 1 - PECUNIA NON OLET

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "- 1 - PECUNIA NON OLET"

Transcriptie

1 - 1 - PECUNIA NON OLET GELD Bij directe ruil of ruil in natura worden goederen tegen goederen geruild, bij indirecte ruil wordt geld gebruikt. Geld 1 ) is elk algemeen aanvaard ruilmiddel waarmee goederen en diensten kunnen worden gekocht. Alle kosten die samenhangen met een ruil zijn transactiekosten. Door het gebruik van geld wordt het afwikkelen van transacties eenvoudiger, waardoor de transactiekosten lager worden. Chartaal geld is het tastbare geld (munten en biljetten). Kenmerk van chartaal geld is dat men het kan aanraken, dat het tastbaar is. Giraal geld bestaat uit direct opeisbare tegoeden die onmiddellijk in contanten kunnen worden omgewisseld of kunnen worden gebruikt voor girale betalingen. Kenmerk van giraal geld is dat men het niet kan aanraken, dat het niet tastbaar is. Geld heeft drie functies. - Geld is ruilmiddel of betaalmiddel. Door het gebruik van geld wordt de ruil van goederen tegen goederen vervangen door de ruil van goederen tegen geld. - Geld is rekeneenheid of waardemiddel. Geld wordt gebruikt om de waarde van de verschillende goederen en diensten met elkaar te vergelijken. - Geld is oppotmiddel of spaarmiddel. Om uiteenlopende redenen kunnen mensen ervoor kiezen geld niet uit te geven maar geld op te potten of te sparen. DE WESTERSE MUNTTRADITIE Duizenden jaren lang werden kauri s 2 ) als betaalmiddel gebruikt in Azië en Afrika. Zo werden schelpen dus een soort geld. Een voordeel van de kauri s is dat ze allemaal ongeveer even groot zijn. Maar schelpgeld had ook nadelen: wie dicht bij de oceaan woonde, had altijd veel schelpen. Daar waren ze dus minder waard dan verder weg van de Indische Oceaan. Als je geld echt wilt gebruiken als ruilmiddel, moet het eigenlijk overal evenveel waard zijn. Behalve schelpen werd heel vroeger ook zout 3 ) als geld gebruikt. Dat kunnen wij ons haast niet voorstellen. Zout was lange tijd erg belangrijk en waardevol voor mensen. Ze gebruikten het om vlees, vis en groenten in te bewaren. Zonder zout bedierf je eten. Zout was toen heel zeldzaam. Je kon het diep in de bergen in zoutmijnen vinden of je kon het maken (winnen) door veel zeewater te verdampen. Het eerste geld van zilver en goud werd rond 700 voor Christus in West-Turkije gemaakt, in het toenmalige koninkrijk Lydië. Het waren nog geen echte munten, maar klompjes van een mengsel van goud en zilver. De Lydiërs vonden die klompjes edelmetaal gewoon in de rivier. De klompjes werden later platgeslagen en ze kregen een stempel van een leeuwenkop, het symbool van de Lydische koning. Zo werden het de eerste officiële betaalmiddelen. Later werd het goud en zilver in de metaalklompjes gesplitst. De platgeslagen klompjes waren niet allemaal even groot en dus ook niet allemaal evenveel waard. Maar aan het stempel kon je zien hoeveel goud of zilver erin zat. Vanuit West-Turkije verspreidde de muntslag zich naar Griekenland 4 ). De platgeslagen klompjes edelmetaal gingen steeds meer op onze huidige munten lijken. De mensen die in Griekenland en Turkije woonden, gingen de goud- en zilverklompjes steeds mooier maken. Ze maakten er platte ronde schijfjes van en gaven ze nog mooiere versieringen. De belangrijkste munt in het oude Griekenland was de zilveren drachme, die in het midden van de zesde eeuw voor Christus geïntroduceerd werd en circa 4,5 gram woog. De waarde ervan komt ruwweg overeen met een dagloon. Een drachme was verdeeld in 6 obolen, maar in de vele stadstaten van Griekenland en Grieks-Italië werden ook wel munten van vier en twee drachmen geslagen en van drie en twee obolen. De drachme, maar vooral de tetradrachme (vierdrachmestuk), werd massaal gebruikt voor de handel in het Middellandse Zeegebied. Het uiterlijk van oude Griekse munten is heel divers omdat de vele honderden verschillende steden en kolonies alle een eigen symbool hadden. Het bekendst is de uil van Athene, maar ook de roos van Rhodos is wijdverbreid.

2 - 2 - De verovering van de wereld door Alexander de Grote deed de rest. Door de dominantie van de Macedonische koningen Philippus II en Alexander de Grote was de tijd van de Griekse stadstaten voorbij. De Macedonische drachme en tetradrachme hadden een groot potentieel als handelsmunt. Griekse munten werden massaal over een groot deel van de wereld verspreid. In verre landen en ook in het zich snel ontwikkelende Rome werden de Griekse munten nagevolgd. In de Romeinse republiek werd de denarius (= munteenheid van tien) ingevoerd, een zilveren munt die evenals de drachme ruim vier gram woog en die aanvankelijk 10 as waard was. Omstreeks 200 voor Christus werden voor het eerst Romeinse munten geslagen. De meest waardevolle Romeinse munten waren van goud, dan zilver en daarna koper. In het Romeinse Rijk was de as de munteenheid waar ze andere munten op baseerden. Een munt die 2 as waard was, heette dupondius en een munt van 4 as was een sestertius. De sestertius was de belangrijkste rekeneenheid van het Romeinse Rijk. Kleinere eenheden dan de as waren de semis (½ as) en de quadrans (¼ as). Deze munten waren allemaal van koper. De denarius (een zilveren munt) was oorspronkelijk 10 as waard en later 16 as. De aureus (een gouden munt) was oorspronkelijk 250 as waard en later 400 as. Zilveren Denarius met een afbeelding van Juno Moneta In het Romeinse Keizerrijk werd op de voorkant van de munten de keizer afgebeeld. Dit was eigenlijk de enige manier waarop Romeinen een portret van hun keizer overal in het rijk te zien kregen. Doordat de Romeinen hoofden van hun keizers op de munten lieten zien, hebben wij het nog steeds over kop of munt van een munt. Op de achterkant (muntkant) van de munten konden vier soorten voorstellingen staan. Goden, personificaties (= voorstellingen van iets levenloos als een persoon, bijvoorbeeld goede eigenschappen van de keizer die verbeeld worden als een menselijk figuur), militaire overwinningen en later (vanaf de 4e eeuw na Christus) ook christelijke symbolen. Rondom het hoofd van de keizer stonden allerlei afkortingen die informatie gaven over wie de keizer was en welke titels hij allemaal had. Omdat op elke munt ook staat waar deze in het Romeinse Rijk gemaakt werd, kunnen wij zien dat er in die tijd op grote schaal gehandeld werd. Net als nu waren er ook in de Romeinse tijd mensen die geld gingen namaken of vervalsen, zij worden valsemunters genoemd. Soms deden ze stiekem ijzer of koper in gouden en zilveren munten. De godin Juno Moneta waarschuwde de muntmeesters geen bedrog te plegen door munten van een onjuist gewicht en een onzuiver metaal te slaan. Die waarschuwing was vooral in de derde en vierde eeuw hard nodig, omdat het gehalte en gewicht van een munt steeds meer verslechterden. Ook de Romeinse autoriteiten deden daar volop aan mee. Uiteindelijk waren er alleen nog maar kleine koperen muntjes voor het dagelijkse gebruik en ging het hele muntstelsel met het Romeinse Rijk zelf ten onder.

3 - 3 - CHARTAAL GELD EN GIRAAL GELD 5 ) Chartaal geld is het tastbare geld (munten en biljetten). Kenmerk van chartaal geld is dat men het kan aanraken, dat het tastbaar is. Bij chartaal geld wordt onderscheid gemaakt tussen de intrinsieke waarde (waarde van het materiaal waarvan het geld is gemaakt) en de nominale waarde (waarde die op een munt of bankbiljet staat vermeld). In vroeger eeuwen was de intrinsieke waarde van een munt in theorie gelijk aan de nominale waarde. In de tijd waarin munten hun waarde ontleenden aan het edelmetaal waaruit ze waren vervaardigd, was het snoeien 6 ) van munten een profijtelijk (maar uiteraard illegaal) werkje. Tegenwoordig is de intrinsieke waarde van een munt over het algemeen kleiner dan de nominale waarde. Wanneer de intrinsieke waarde van een munt groter is dan de nominale waarde, zal de munt uiteindelijk zijn functie als circulatiemunt verliezen. Verkoop van het materiaal waarvan de munt is gemaakt levert immers meer op dan de munt zelf. De kans is aanwezig dat de munt wordt omgesmolten. Dit is in het verleden gebeurd bij de zilveren guldenmunt en de koperen cent. Giraal geld bestaat uit direct opeisbare tegoeden die onmiddellijk in contanten kunnen worden omgewisseld of kunnen worden gebruikt voor girale betalingen. Kenmerk van giraal geld is dat men het niet kan aanraken, dat het niet tastbaar is. Giralisering 20 e eeuw (in %) PECUNIA Pecunia betekent geld of vermogen. Het woord is afgeleid van het Latijnse woord pecus dat vee betekent. Omdat vee ooit diende als betaalmiddel kon de betekenis 'geld' ervan worden afgeleid. Pecunia non olet is een Latijnse uitdrukking. Het gezegde Geld stinkt niet (d.w.z. het maakt niet uit hoe je aan je geld gekomen bent) heeft een relatie met latrines 7 ). Toen keizer Vespasianus aantrad was de staatskas leeg door de brand van Rome, de excessen van Nero, het Vierkeizerjaar 8 ) en de Opstand van de Batavieren. Hij herstelde de financiën mede door de herinvoering van de urinebelasting van Nero voor eigenaars van latrines die de urine aan wasserijen en volders 9 ) verkochten. Kritiek op die belasting beantwoordde hij met de opmerking: Pecunia non olet. De spreuk zelf staat niet letterlijk in een Latijnse tekst uit de oudheid en dateert dus van later datum, wellicht uit de negentiende eeuw. De openbare toiletten in Frankrijk heten vandaag de dag nog altijd Vespasienne. In Italië spreekt men van Vespasiani.

4 - 4 - WOORDVERBANDEN VAN PECUNIA GRAFISCH WEERGEGEVEN Bron: Een ander Latijns woord dat 'geld' betekent is moneta. Moneta is de oorsprong van het Nederlandse woord monetair. Moneta is afgeleid van Juno Moneta 10 ). Waarschijnlijk is de naam moneta (ons woord "munt") een benaming voor geld geworden, omdat de plaats waar het Romeinse geld werd gemunt bij de tempel van Juno Moneta gelegen was. Verwarring in een Romeinse kledingwinkel

5 - 5 - EINDNOTEN 1 Het woord geld stamt af van het Germaanse woord geldan, wat vergoeden betekent. Als dank voor en in hoop op voorspoedige tijden gaf men de goden daarvoor een vergoeding. 2 Kauri s zijn schelpen en de Latijnse naam voor de kaurischelp is monetaria moneta. Deze naam komt voor in het woord moneta, het Italiaanse woord voor geld. In Engelstalige landen zeggen ze money en in Franstalige landen monnaie. 3 Zout is nog heel lang gebruikt als betaalmiddel. Zo werden Romeinse soldaten gedeeltelijk betaald met zout. Van het Latijnse woord voor zoutstaaf (salarium) is ons woord salaris afgeleid. En soldaat komt van sal dare (zout geven). 4 De Grieken gaven de munt een heel bijzondere functie. Zij geloofden dat iemand na zijn dood een reis naar het dodenrijk moest maken. De grens tussen het rijk van de levenden en de doden was een rivier. Met een veerboot, bestuurd door een veerman, werd de oversteek gemaakt. De doden hadden dus een muntje nodig voor de veerman om de overtocht te kunnen betalen. De Romeinen namen deze gewoonte over van de Grieken. En zelfs in graven uit de vroege Middeleeuwen worden soms penningen voor de veerman gevonden. De op dat moment 1000 jaar oude traditie werd voortgezet tot het moment dat het meegeven van giften aan doden door de christelijke kerk werd verboden. 5 De term chartaal geld (= wettige betaalmiddel) verwijst naar het oud-nederlandse woord charter of charta voor privilege of wet. De term giraal geld verwijst naar het Italiaanse woord girare, d.w.z. het elkaar betalen in de vorm van een overmaking/overboeking naar een bepaalde rekening. Giraal betalen of gireren (betalen per giro) is een geldtransactie zonder contanten. 6 Snoeien is het verwijderen van metaal van de rand van een munt. In de tijd waarin munten hun waarde voornamelijk ontleenden aan het edelmetaal waaruit ze waren vervaardigd, was het een profijtelijk (maar uiteraard illegaal) werkje waarop strenge straffen stonden. Omdat edelsmeden en zeker muntmeesters de benodigde apparatuur in huis konden hebben zonder argwaan te wekken, worden ze vaak als de grootste snoeiers beschouwd. Ter controle werden munten daarom periodiek gewogen: een juist gewicht bij de goede maten van dikte en diameter betekende een complete munt. Om het snoeien te bemoeilijken werden goedkope munten vaak van een kartelrand en duurdere munten van een randschrift voorzien. 7 Van oorsprong wordt met een latrine een openbare plek aangeduid waar men zijn behoeften kan doen, een openbaar toilet dus. Omdat er ook wel eens wat anders gebeurde, kreeg het bij de Romeinen ook de betekenis van bordeel. 8 Het Vierkeizerjaar (het jaar 68) is een bijzonder turbulent jaar waarin veel Romeinse legioenen zijn betrokken. Na de dood van Nero brak er een burgeroorlog uit waarbij Rome in een jaar tijd vier keizers kreeg. De eerste die de macht greep was Galba, deze werd vermoord. De tweede keizer was Otho, deze pleegde zelfmoord nadat zijn leger de eerste slag bij Bedriacum had verloren. De derde keizer was Vitellius die uiteindelijk verslagen werd door de aanhangers van Vespasianus. Dankzij de steun van zijn leger in Judea (dat op dat moment, vanwege de opstand bestond uit een kwart van alle Romeinse strijdkrachten), en de legers in Syrië, Egypte, Moesië, Pannonië en Illyricum werd Vespasianus uiteindelijk uitgeroepen tot keizer op 20 december Een volder was een ambachtsman in de lakennijverheid. Door de opkomst van de industrie is het beroep uitgestorven. De taak van de volder is het vollen ('laten vervilten') van een wollen weefsel. Dit is een bewerking om de vezels dichter ineen te werken, waardoor een stevige, waterdichte stof ontstaat die minder vatbaar is voor krimp. Volgens de traditionele methode wordt het weefsel gedompeld in een grote bak met heet water, urine en vollersaarde: een vettige klei die het vuil uit de vezels opneemt. Door het weefsel met de voeten aan te stampen zal de stof vervilten en krimpen. 10 Juno Moneta was in de Romeinse mythologie de heerseres van de hemelen. Waarschijnlijk is de naam moneta (ons woord "munt") een benaming voor geld geworden, omdat de plaats waar het Romeinse geld werd gemunt bij de tempel van Juno Moneta gelegen was. De tempel stond op de plek, waar vroeger het huis had gestaan van Manlius Capitolinus. Toen de Galliërs in 390 v.chr. Rome hadden ingenomen en verwoest, belegerden zij het Capitool (de burcht van Rome). De in het Capitool opgesloten Romeinen weigerden, ook al werden ze uitgehongerd, de aan Juno gewijde ganzen die op het Capitool gehouden werden, te slachten en op te eten. Toen de Galliërs een middel hadden gevonden om in de stilte van de nacht het Capitool te beklimmen, werd Manlius door het geschreeuw van die ganzen wakker gemaakt en gewaarschuwd. Manlius sloeg alarm en de belegerde Romeinen wisten de aanval te verijdelen. Ter herinnering aan deze gebeurtenis werd jaarlijks een gans in een draagstoel om de tempel van de godin rondgedragen.

Vervangende les 2 Wat is geld waard?

Vervangende les 2 Wat is geld waard? Vervangende les 2 Wat is geld waard? Leerdoelen Je leert wat het verschil tussen directe en indirecte ruil is. Je begrijpt waarom indirecte ruil handiger is dan directe ruil. Je kent de twee soorten geld.

Nadere informatie

[MONEY, MONEY, MONEY,

[MONEY, MONEY, MONEY, PAV [MONEY, MONEY, MONEY, ] INLEIDING Geld maakt niet gelukkig, zegt het spreekwoord. Dat klopt, maar het helpt wel. En zeker in onze tijd. Want zonder geld kun je de spullen niet kopen die je elke dag

Nadere informatie

Geschiedenis hoofdstuk 3

Geschiedenis hoofdstuk 3 Geschiedenis hoofdstuk 3 Romeinse rijk 500 v Christus 500 na Christus Rome de eeuwige stad : deze stad bestaat al eeuwenlang. De tijdlijn Het Romeinse rijk begint 500v Chr. En eindigt 500 na Christus.

Nadere informatie

Inhoud. Dit boek mag vrij gekopieerd en rondgestuurd worden.

Inhoud. Dit boek mag vrij gekopieerd en rondgestuurd worden. Geld Inhoud 1. Voedsel en veiligheid 3 2. Samenwerken 3 3. Specialiteit 4 4. Delen 4 5. Ruilen 5 6. Diensten 5 7. Nadelen 6 8. Schelpen 6 9. China 7 10. Munten 7 11. Wegen 8 12. Munten slaan 8 13. Reclame

Nadere informatie

Geld. Ontstaan van geld

Geld. Ontstaan van geld Geld Ontstaan van geld Onze voorouders hadden geen geld. Als ze iets nodig hadden, ruilden ze dat. Dit heet ruilhandel. De bakker ruilde brood bij de slager voor vlees enz. Op een dag wilde iemand weten

Nadere informatie

De geschiedenis van ons geld. Van kauri tot euro

De geschiedenis van ons geld. Van kauri tot euro De geschiedenis van ons geld Van kauri tot euro Voorwoord Dit boekje gaat over de geschiedenis van ons geld. Het gaat in vogelvlucht van de vroegere ruilhandel naar de Romeinen en via de Middeleeuwen naar

Nadere informatie

Van kauri tot euro. De geschiedenis van het geld

Van kauri tot euro. De geschiedenis van het geld Van kauri tot euro De geschiedenis van het geld Voorwoord 2 Dit boekje gaat over de geschiedenis van ons geld. Het gaat in vogelvlucht van de vroegere ruilhandel naar de Romeinen en via de Middeleeuwen

Nadere informatie

De geschiedenis van ons geld. Van kauri tot euro

De geschiedenis van ons geld. Van kauri tot euro De geschiedenis van ons geld Van kauri tot euro Voorwoord Dit boekje gaat over de geschiedenis van ons geld. Het gaat in vogelvlucht van de vroegere ruilhandel naar de Romeinen en via de Middeleeuwen naar

Nadere informatie

De Romeinen. Wie waren de Romeinen?

De Romeinen. Wie waren de Romeinen? De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als

Nadere informatie

Verslag Geschiedenis De Grieken

Verslag Geschiedenis De Grieken Verslag Geschiedenis De Grieken Verslag door een scholier 902 woorden 3 januari 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Grieken Annabel van der Geer H1B Voorwoord Ik ga vertellen over de cultuur, politiek

Nadere informatie

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken

Nadere informatie

een zee Sparta Sparta is een stad in Griekenland. Rond 600 voor Christus waren de steden in

een zee Sparta Sparta is een stad in Griekenland. Rond 600 voor Christus waren de steden in Werkblad 9 Ω Grieken en Romeinen Ω Les : Grieken: goden en mensen Sparta Sparta is een stad in Griekenland. Rond 600 voor Christus waren de steden in Griekenland heel belangrijk. Ze werden stadstaten genoemd.

Nadere informatie

Romeinen. Romeinen. Germanen

Romeinen. Romeinen. Germanen Romeinen Romeinen Grieken en Romeinen lijken op elkaar qua levensstijl. Het Romeinse rijk is ontstaan in Rome (753 v. Chr.). De Romeinen kwamen 50 v. Chr. naar Nederland. De Romeinen hebben het Latijns

Nadere informatie

Samenvatting Economie H1 t/m H3

Samenvatting Economie H1 t/m H3 Samenvatting Economie H1 t/m H3 Samenvatting door J. 1711 woorden 28 oktober 2012 7,8 2 keer beoordeeld Vak Methode Economie Samenvatting Module 1 Hoofdstuk 1 t/m 3. Hoofdstuk 1 Voor niks gaat de zon op

Nadere informatie

Tijd van Grieken en Romeinen. 2.4 De late oudheid. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen

Tijd van Grieken en Romeinen. 2.4 De late oudheid. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten

Nadere informatie

De wensen van mensen zijn onbegrensd. Hoe noemen we in de economie deze wensen? BEHOEFTEN. Categorie Vraag & Antwoord

De wensen van mensen zijn onbegrensd. Hoe noemen we in de economie deze wensen? BEHOEFTEN. Categorie Vraag & Antwoord Categorie Vraag & Antwoord De wensen van mensen zijn onbegrensd. Hoe noemen we in de economie deze wensen? BEHOEFTEN Er zijn te weinig middelen om in alle behoeften te kunnen voorzien. Hoe heet dit verschijnsel?

Nadere informatie

Tijdelijk Museum. Het spel

Tijdelijk Museum. Het spel Tijdelijk Museum Het spel Welkom in de Nationale Bank van België! De Nationale Bank van België is geen gewone bank! Jij kan hier immers geen bankrekening openen. Alleen de gewone banken kunnen dit. Bovendien

Nadere informatie

Tijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen

Tijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten om de macht (235 284 meer dan 50 soldatenkeizers ) 3. Waardevermindering van het geld

Nadere informatie

* = Hallo in het Latijn (de taal van de Romeinen). Het Romeinse Rijk

* = Hallo in het Latijn (de taal van de Romeinen). Het Romeinse Rijk Grieken en Romeinen LES 2 DE ROMEINEN JE LEERT hoe het Romeinse leger werkt; dat wegen belangrijk zijn voor de Romeinen; hoe Romeinen wonen. 5000 jaar * = Hallo in het Latijn (de taal van de Romeinen).

Nadere informatie

Economie module 1. Hoofdstuk 1: Voor niks gaat de zon op.

Economie module 1. Hoofdstuk 1: Voor niks gaat de zon op. Economie module 1. Hoofdstuk 1: Voor niks gaat de zon op. Economie gaat in essentie over het maken van keuzes. De behoeften van mensen zijn onbegrensd, maar hun middelen zijn beperkt. Door dit spanningsveld

Nadere informatie

100% Romeins. op zoek naar de Romein in jezelf

100% Romeins. op zoek naar de Romein in jezelf 100% Romeins op zoek naar de Romein in jezelf 1 Wist je dat alle voorwerpen op deze tentoonstel- hoi, dit is de route, begin bij leger, dan door naar haard en huis en zo verder. dit is de 2e verdieping

Nadere informatie

Inhoud 1. Voedsel en veiligheid 15. De eerste bank 2. Samenwerken 16. Bankbiljetten 3. Specialiteit 17. Gulden 4. Delen 18. Van guldens naar euro s

Inhoud 1. Voedsel en veiligheid 15. De eerste bank 2. Samenwerken 16. Bankbiljetten 3. Specialiteit 17. Gulden 4. Delen 18. Van guldens naar euro s Geld Inhoud 1. Voedsel en veiligheid 3 2. Samenwerken 3 3. Specialiteit 4 4. Delen 4 5. Ruilen 5 6. Diensten 5 7. Nadelen 6 8. Schelpen 6 9. China 7 10. Munten 7 11. Wegen 8 12. Munten slaan 8 13. Reclame

Nadere informatie

1 Belangrijk in deze periode

1 Belangrijk in deze periode 1 Belangrijk in deze periode De Romeinen en de Grieken zijn in hun tijd twee machtige volkeren. Ze hebben beiden zaken bedacht en uitgevoerd die ook nu voor ons eigen, hedendaagse leven belangrijk zijn.

Nadere informatie

Naam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6

Naam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6 Naam: De Romeinen De Romeinse bouwkunst. De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en

Nadere informatie

WAT IS GELD? Charta = wet Het is een wettelijk betaalmiddel!

WAT IS GELD? Charta = wet Het is een wettelijk betaalmiddel! GELDZAKEN havo 4 WAT IS GELD? Een betaalmiddel Chartaal geld: alle bankbiljetten en munten Charta = wet Het is een wettelijk betaalmiddel! Giraal geld: digitaal geld = onstoffelijk (niet tastbaar) Giraal

Nadere informatie

100% romeins. opdrachtenboekje

100% romeins. opdrachtenboekje opdrachtenboekje schoonheid en gezondheid goden handel huis en haard leger Dit is de route van jullie groepje: Jullie beginnen bij LEGER. Ben je klaar, dan loop je door naar HUS EN HAARD. En zo verder.

Nadere informatie

Module 6: Geld; met klinkende munt

Module 6: Geld; met klinkende munt Module 6: Geld; met klinkende munt Experimenteel lesprogramma nieuwe economie havo UITWERKINGEN Verantwoording 2010 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede Het auteursrecht op de modules voor Economie

Nadere informatie

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus 138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de

Nadere informatie

Wijziging van de Muntwet 2002 in verband met de aanbesteding van het produceren van munten en het afschaffen van beleggingsmunten

Wijziging van de Muntwet 2002 in verband met de aanbesteding van het produceren van munten en het afschaffen van beleggingsmunten Wijziging van de Muntwet 2002 in verband met de aanbesteding van het produceren van munten en het afschaffen van beleggingsmunten MEMORIE VAN TOELICHTING ALGEMEEN DEEL 1. Inleiding Deze wijzigingswet is

Nadere informatie

De renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.!

De renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.! De renaissance Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis. Deze term betekent letterlijk de wedergeboorte, en is een kunststroming uit

Nadere informatie

Munten schrijven geschiedenis. Werkbrochure muntschatten

Munten schrijven geschiedenis. Werkbrochure muntschatten Munten schrijven geschiedenis Werkbrochure muntschatten Archeologie en munten Colofon Samenstelling en redactie Inge Baetens Grafische vormgeving en DTP Lieve Delestinne Tekeningen Erik Pijl, Lieve Delestinne

Nadere informatie

De opkomst van het christendom

De opkomst van het christendom De opkomst van het christendom Goden in het Romeinse Rijk Net als de Egyptenaren, Grieken en Germanen geloofden de Romeinen in veel goden. Apollo De belangrijkste waren de staatsgoden zoals Jupiter en

Nadere informatie

Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk

Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk Eén van de bekendste koningen uit de Middeleeuwen is Karel de Grote. Hij leeft zo'n 1300 jaar geleden, waar hij koning is van het Frankische rijk. Dat rijk

Nadere informatie

Deel 3. Wat doet de Europese Unie? 75

Deel 3. Wat doet de Europese Unie? 75 DEEL 3.4 DE EURO Deel 3. Wat doet de Europese Unie? 75 3.4. DE EURO DOEL - De leerlingen/cursisten ontdekken de voordelen van het gebruik van de eenheidsmunt: wisselen van geld is niet meer nodig, je spaart

Nadere informatie

De klassieke tijdlijn

De klassieke tijdlijn De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom

Nadere informatie

HET VERHAAL VAN CHANOEKA

HET VERHAAL VAN CHANOEKA HET VERHAAL VAN CHANOEKA Op de 25e dag van de joodse maand Kislew begint Chanoeka, een feest dat acht dagen duurt. Met Chanoeka denken we terug aan een belangrijke gebeurtenis uit de geschiedenis van het

Nadere informatie

Dagboek Sebastiaan Matte

Dagboek Sebastiaan Matte Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen

Nadere informatie

Middeleeuwen. door: Joshua Murray Vogelenzang groep 6 2013

Middeleeuwen. door: Joshua Murray Vogelenzang groep 6 2013 Middeleeuwen door: Joshua Murray Vogelenzang groep 6 2013 Inhoud blz 1. Voorpagina blz 2. Inhoud blz 7. Sint Willibrord blz 8. De Landheer blz 3. De Middeleeuwen blz 9. Munten blz 4. Carcassonne blz 10.

Nadere informatie

Tijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen

Tijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten om de macht (235 284 meer dan 50 soldatenkeizers ) 3. Waardevermindering van het geld

Nadere informatie

Maanden. groep 5/6. september oktober november. december januari februari. maart april mei. juni juli augustus

Maanden. groep 5/6. september oktober november. december januari februari. maart april mei. juni juli augustus Maanden maart april mei juni juli augustus september oktober november december januari februari groep 5/6 Inleiding Maanden Ben jij dol Ons op chocolade? jaar telt 12 maanden. Op een reep? Ze hebben allemaal

Nadere informatie

5,8. Samenvatting door een scholier 933 woorden 28 november keer beoordeeld. Geschiedenis. Begrippen:

5,8. Samenvatting door een scholier 933 woorden 28 november keer beoordeeld. Geschiedenis. Begrippen: Samenvatting door een scholier 933 woorden 28 november 2012 5,8 118 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Begrippen: Atheense democratie: een vorm waarbij het bestuur het volk (demos) via stemming

Nadere informatie

Er waren in de 17 eeuw veel muntvervalsers. De experts onder hen maakten de meer waarde- volle munten

Er waren in de 17 eeuw veel muntvervalsers. De experts onder hen maakten de meer waarde- volle munten Werkstuk door een scholier 1153 woorden 13 januari 2002 5,3 44 keer beoordeeld Vak Economie 1) Munten Een munt is een metalen betaalmiddel. De waarde van de munt wordt door degene op wiens gezag de munt

Nadere informatie

Tijd van Grieken en Romeinen (3000 v.c. 500 na C.) / Oudheid * ontwikkeling van wetenschappelijk denken en denken over burgerschap en politiek in de

Tijd van Grieken en Romeinen (3000 v.c. 500 na C.) / Oudheid * ontwikkeling van wetenschappelijk denken en denken over burgerschap en politiek in de Tijdvakken Tijd van Grieken en Romeinen (3000 v.c. 500 na C.) / Oudheid K.A. * ontwikkeling van wetenschappelijk denken en denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat * klassieke vormentaal

Nadere informatie

Voorwoord. Rome en de Romeinen

Voorwoord. Rome en de Romeinen Voorwoord Rome en de Romeinen Dit verhaal speelt in Rome, ongeveer 2000 jaar geleden. Rome was toen een rijke stad, met prachtige gebouwen. Zoals paleizen voor de keizers, voor de Senaat en voor de grote

Nadere informatie

HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913

HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 HONDERD JAAR GELEDEN aflevering 12 Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 Een vast onderwerp waaraan in de kranten aandacht werd besteed, was de oorlog op de Balkan. Turkije was er bij betrokken

Nadere informatie

Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC

Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.

Nadere informatie

Biblioteca Nacional Aruba

Biblioteca Nacional Aruba Geld Met geld kun je goederen of dingen ruilen. We gebruiken het om er wat voor te kopen. Of om iemand te betalen voor het werk dat hij of zij doet. Of we geven geld om een ander te helpen. Voor ons dagelijks

Nadere informatie

Functies en Invalshoeken Kunst

Functies en Invalshoeken Kunst Inleiding Kunst Algemeen Functies en Invalshoeken Kunst Overal om ons heen zien we kunst: of het nou in de gangen van school is, in het museum, of in een kerk het hangt er vol mee. In heel uiteenlopende

Nadere informatie

(bandeliersluiting) (verschillende zalfpotjes)

(bandeliersluiting) (verschillende zalfpotjes) In de stortgrond afkomstig uit deze put langs de Kanaalschans werden veel metalen voorwerpen aangetroffen met de metaaldetector. Onder andere is met de detector een ronde penning van lood gevonden. Op

Nadere informatie

Wat zag de profeet Zacharia in eerste instantie?

Wat zag de profeet Zacharia in eerste instantie? De profeet Zacharia en de achtste droom. Wat zag de profeet Zacharia in eerste instantie? Zacharia 6:1 1 En ik hief mijn ogen weer op, en ik zag; en ziet, vier wagens gingen er uit van tussen twee bergen,

Nadere informatie

Kastelen in Nederland

Kastelen in Nederland Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,

Nadere informatie

Latijn: iets voor jou?

Latijn: iets voor jou? : n j i t a L r o o v s iet jou? De Romeinen en wij Waar komen onze letters vandaan? Hoe komen we aan de namen van de maanden? De antwoorden op vele van deze vragen vind je vaak in het verleden bij de

Nadere informatie

Versie A SAMENLEESBIJBEL

Versie A SAMENLEESBIJBEL Versie A SAMENLEESBIJBEL Tien bijbelvragen BIJBELVRAGEN Vraag 1 2 BIJBELVRAGEN Vraag 1 Over welk bijbelgedeelte gaat het lied 'Als een herder is de Heer voor mij'? A. De goede herder B. Het verloren schaap

Nadere informatie

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers

Nadere informatie

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een

Nadere informatie

Het verhaal van onze kerststal

Het verhaal van onze kerststal Het verhaal van onze kerststal In dit boekje wordt het verhaal van onze kerststal verteld. Het verhaal gaat over wat er gebeurde toen Jezus geboren werd. Op onze internetpagina is iets meer te zien. Ook

Nadere informatie

Paragraaf 1: Griekse beschaving - TL 1

Paragraaf 1: Griekse beschaving - TL 1 Paragraaf 1: Griekse beschaving - TL 1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Floris Sieffers 07 October 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/65623 Dit

Nadere informatie

Werkstuk Economie Geld

Werkstuk Economie Geld Werkstuk Economie Geld Werkstuk door een scholier 2341 woorden 4 december 2004 4,5 99 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding: Mijn werkstuk gaat over geld, en met dat geld gaan we het verleden in, we kijken

Nadere informatie

Toetsmatrijs Examen Numismatiek. Maart 2012

Toetsmatrijs Examen Numismatiek. Maart 2012 Toetsmatrijs Examen Numismatiek Maart 2012 Het examen Numismatiek bestaat uit een praktijkgedeelte en een theoriegedeelte en wordt schriftelijk geëxamineerd. In de eerste Exameneis Algemeen worden de categorieën

Nadere informatie

Heeft God Zijn kinderen feesttijden gegeven?

Heeft God Zijn kinderen feesttijden gegeven? Deel 6 Leviticus 23:1 Heeft God Zijn kinderen feesttijden gegeven? De feestdagen van de Heere, die u moet uitroepen, zijn heilige samenkomsten. Pesach Ongezuurde broden feest Wekenfeest Dag van bazuingeschal

Nadere informatie

ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS

ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS - 2 - Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende

Nadere informatie

Startpunt: Volkspark Oosterhofweg 49, Rijssen

Startpunt: Volkspark Oosterhofweg 49, Rijssen Speurtocht Oosterhof Startpunt: Volkspark Oosterhofweg 49, Rijssen Romeinse Rijk Vooraf Tweeduizend jaar geleden woonden er ongeveer 250 miljoen mensen op aarde (nu: meer dan 7 miljard!). Een groot deel

Nadere informatie

Lesschema 2 graad t.g.v. 500 jaar Koninklijke Sint Sebastiaansgilde Essen

Lesschema 2 graad t.g.v. 500 jaar Koninklijke Sint Sebastiaansgilde Essen Lesschema 2 graad t.g.v. 500 jaar Koninklijke Sint Sebastiaansgilde Essen 1 Naamsverklaring: Een gilde is een vereniging van mensen die hetzelfde beroep uitoefen(d)en, vb bakkers of wevers waren allemaal

Nadere informatie

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke

Nadere informatie

Maak hier de gaatjes voor in je multomap. Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN. Dit boekje is van

Maak hier de gaatjes voor in je multomap. Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN. Dit boekje is van Maak hier de gaatjes voor in je multomap Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN _ Dit boekje is van Welkom bij de Romeinen! In Welkom bij de Romeinen maak je kennis met het Romeinse leven. Je zult merken

Nadere informatie

ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS

ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende situaties

Nadere informatie

Wijzigingen: AB 1995 no. 81 (inwtr ); AB 1997 no. 34; AB 2005 no. 10; AB 2013 no. 28; AB 2014 no. 11 (inwtr. AB 2014 no. 12); AB 2014 no.

Wijzigingen: AB 1995 no. 81 (inwtr ); AB 1997 no. 34; AB 2005 no. 10; AB 2013 no. 28; AB 2014 no. 11 (inwtr. AB 2014 no. 12); AB 2014 no. Intitulé : Landsverordening regeling geldstelsel Citeertitel: Landsverordening regeling geldstelsel Vindplaats : AB 1991 no. GT 34 Wijzigingen: AB 1995 no. 81 (inwtr. 2010 88); AB 1997 no. 34; AB 2005

Nadere informatie

De Bijbel open (07-12)

De Bijbel open (07-12) 1 De Bijbel open 2013 48 (07-12) Stel je voor, bovenop een kerktoren zie je een zwaard, geen haan of een kruis, maar een zwaard. Dat zouden we wel vreemd vinden. Want wat heeft de kerk en het christelijk

Nadere informatie

Begrippenlijst Economie H10 geld en geldschepping

Begrippenlijst Economie H10 geld en geldschepping Begrippenlijst Economie H10 geld en geldschep Begrippenlijst door V. 902 woorden 8 juni 2013 3 2 keer beoordeeld Vak Methode Economie Kern van de economie Begrippenlijst economie hoofdstuk 10 10.1 geld

Nadere informatie

De Openbaring 1:19. De verschijning van de Zoon des Mensen. Wat hierna gebeuren zal. Wat u gezien hebt 1

De Openbaring 1:19. De verschijning van de Zoon des Mensen. Wat hierna gebeuren zal. Wat u gezien hebt 1 De Openbaring 1:19 Wat u gezien hebt 1 Wat is Wat hierna gebeuren zal De verschijning van de Zoon des Mensen De Openbaring 1:19 Wat u gezien hebt Wat is Wat hierna gebeuren zal 1 2-3 7 brieven = 7 beoordelingen

Nadere informatie

De gulden is lang niet zo oer-hollands als je denkt FTM

De gulden is lang niet zo oer-hollands als je denkt FTM De gulden is lang niet zo oer-hollands als je denkt FTM ftm.nl De gulden is lang niet zo oer-hollands als je denkt FTM Edin Mujagic 8-10 minuten Bij de gulden denkt u hoogstwaarschijnlijk aan de Nederlandse

Nadere informatie

Romeinen 1/6. Ze vroegen overal belasting en werden zo ook steeds rijker.

Romeinen 1/6. Ze vroegen overal belasting en werden zo ook steeds rijker. Romeinen Rome was één van de vele volken in Italië. Op een gegeven moment wisten ze de baas te worden over hun buurlandje. Ze voegden de soldaten bij hun eigen leger en waren dus weer sterker! Ze trainden

Nadere informatie

Welkom in het kartuizerklooster

Welkom in het kartuizerklooster Welkom in het kartuizerklooster Hallo, ik ben monnik Dionysius van Leeuwen. Mijn voornaam spreek je uit als di-o-ni-si-us. Ik ben geboren in 1402. Mijn bijnaam is Dionysius de Kartuizer, omdat ik namelijk

Nadere informatie

Samenvatting Economie Hoofdstuk 1 en 2

Samenvatting Economie Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting Economie Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 138 woorden 17 december 2013 5 3 keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent 1.1 Schaarste à de spanning tussen de menselijke behoeften

Nadere informatie

Werkstuk gemaakt door Naomi Buur!

Werkstuk gemaakt door Naomi Buur! Werkstuk gemaakt door Naomi Buur! Hoofdstuk 1: Voorwoord blz. 1 Hoofdstuk 2: Geschiedenis blz. 2 Hoofdstuk 3: Het vervolg van de Spelen blz. 3 Hoofdstuk 4: De moderne Spelen blz. 4 Hoofdstuk 5: Olympische

Nadere informatie

HC zd. 22 nr. 32. dia 1

HC zd. 22 nr. 32. dia 1 HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste

Nadere informatie

Sinterklaas. Lees het verhaal en beantwoord de vragen.

Sinterklaas. Lees het verhaal en beantwoord de vragen. Sinterklaas Lees het verhaal en beantwoord de vragen. Sinterklaas is geboren aan het begin van de vierde eeuw. Hij is dus ongeveer 1700 jaar oud. Hij komt uit Myra, dat is een plaats in wat tegenwoordig

Nadere informatie

Deze Portugese gouden munt was vanaf 1785 een belangrijke handelsmunt op Curaçao. Bij introductie was de munt 90 realen waard.

Deze Portugese gouden munt was vanaf 1785 een belangrijke handelsmunt op Curaçao. Bij introductie was de munt 90 realen waard. Gouden Johannis Voor betalingen van grote bedragen werd met name de in Brazilië geslagen Portugese gouden Johannis gebruikt, vernoemd naar koning Johan V (1706-1750) van Portugal, die het goudstuk in 1722

Nadere informatie

Datum: Ons koningshuis. 1. Hoe heet onze huidige koning? 3. Hij volgde zijn broer na diens dood op. Hoe heette hij?

Datum: Ons koningshuis. 1. Hoe heet onze huidige koning? 3. Hij volgde zijn broer na diens dood op. Hoe heette hij? Ga naar deze website: www.monarchie.be Klik op de koninklijke familie. 1. Hoe heet onze huidige koning? 2. Hoe oud was hij toen zijn moeder, koningin Astrid, omkwam bij een auto-ongeluk? 3. Hij volgde

Nadere informatie

Opdracht 1 Het oude Nederlandse geld had allemaal bijnamen. Welke combinaties zijn goed (verbind ze met een streep)? 1.000 gulden

Opdracht 1 Het oude Nederlandse geld had allemaal bijnamen. Welke combinaties zijn goed (verbind ze met een streep)? 1.000 gulden Inleiding Nederlanders betaalden in 2007 5,5 miljard keer contant, dat wil zeggen met bankbiljetten of munten. Daarvan vond de betaling 4,9 miljard keer plaats aan de kassa en 600 miljoen keer aan elkaar.

Nadere informatie

Wijziging van de Muntwet 2002 in verband met de aanbesteding van het produceren van munten en het afschaffen van beleggingsmunten

Wijziging van de Muntwet 2002 in verband met de aanbesteding van het produceren van munten en het afschaffen van beleggingsmunten Wijziging van de Muntwet 2002 in verband met de aanbesteding van het produceren van munten en het afschaffen van beleggingsmunten MEMORIE VAN TOELICHTING ALGEMEEN DEEL 1. Inleiding Deze wijzigingswet is

Nadere informatie

Een Egyptische collectie in Leiden

Een Egyptische collectie in Leiden Een Egyptische collectie in Leiden Naam: Klas:.. Het Rijksmuseum van Oudheden, de naam zegt het al, toont voorwerpen uit oude tijden. De collectie bestaat uit objecten van beschavingen die vandaag de dag

Nadere informatie

De 7 wereldwonderen. De piramiden van Gizeh: Tijd

De 7 wereldwonderen. De piramiden van Gizeh: Tijd Opzoekfiche van Fien uit klas Wim 26/11/09 Blz. 1 van 8 De 7 wereldwonderen zijn 7 bijzondere bouwwerken. De zeven wereldwonderen zijn: 1. De piramiden van Gizeh 2. De hangende tuinen van Babylon 3. De

Nadere informatie

H2 Te veel geld maakt ongelukkig

H2 Te veel geld maakt ongelukkig Samenvatting door M. 940 woorden 15 november 2012 3.3 2 keer beoordeeld Vak Methode Economie Index H2 Te veel geld maakt ongelukkig 2.1 introductie De oorzaak van hyperinflatie is bijna altijd dezelfde:

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Paspoort Ik houd mijn spreekbeurt over paspoorten. Sommige van jullie zijn vast wel eens naar het gemeentehuis geweest om met jullie vader of moeder een paspoort te halen. Ik moest ook een keer mee en

Nadere informatie

6,7. Spreekbeurt door een scholier 1552 woorden 1 oktober keer beoordeeld. Nederlands DE ZEVEN WERELD WONDEREN

6,7. Spreekbeurt door een scholier 1552 woorden 1 oktober keer beoordeeld. Nederlands DE ZEVEN WERELD WONDEREN Spreekbeurt door een scholier 1552 woorden 1 oktober 2001 6,7 361 keer beoordeeld Vak Nederlands DE ZEVEN WERELD WONDEREN In de oudheid kende men veel kunstwerken die indruk op de mensen maakten vanwege

Nadere informatie

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur. Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het

Nadere informatie

Het hindoeïsme heeft geen stichter. Voor het ontstaan van het hindoeïsme moeten we naar India gaan: een groot land in Azië.

Het hindoeïsme heeft geen stichter. Voor het ontstaan van het hindoeïsme moeten we naar India gaan: een groot land in Azië. Het hindoeïsme Hoe is het hindoeïsme ontstaan? Het hindoeïsme heeft geen stichter. Voor het ontstaan van het hindoeïsme moeten we naar India gaan: een groot land in Azië. Eeuwenlang leefden in dat land

Nadere informatie

HOOFDZAAK Het hoofd is het meest individuele deel van het menselijk lichaam. Het wordt soms letterlijk bekroond door een krans of diadeem van edelmeta

HOOFDZAAK Het hoofd is het meest individuele deel van het menselijk lichaam. Het wordt soms letterlijk bekroond door een krans of diadeem van edelmeta SCHITTEREND SIERAAD Sieraden uit de oudheid zijn fascinerend. Het niveau van de edelsmeedkunst in de oudheid was zodanig dat het duizenden jaren later nog steeds bewondering oogst: vooral als men stilstaat

Nadere informatie

Activiteitenschema Archeologie

Activiteitenschema Archeologie Activiteitenschema Archeologie Soort activiteit: Spullen opgraven uit de zandbak. Tijdsindeling: 5 Minuten de plaatjes in de zandbak verstoppen. 5 Minuten vertellen over hoe de mensen vroeger wat zochten

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz. Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De

Nadere informatie

Ze gebruikten bijna alleen maar streepjes omdat ze het snel en makkelijk in stenen wilden krassen. Rondjes waren erg moeilijk!

Ze gebruikten bijna alleen maar streepjes omdat ze het snel en makkelijk in stenen wilden krassen. Rondjes waren erg moeilijk! Romeinse cijfers Vroeger werd er overal in Romeinse cijfers gerekend. Deze cijfers zijn bedacht door de Romeinen in de Romeinse tijd. Er is geen symbool voor het getal 0. Ze vonden namelijk dat niks maar

Nadere informatie

De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6.

De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6. De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6. Inhoud 1.De pest 6. Het kasteel 2. Waarom middeleeuwen? 7.Straffen 3.Belegeringswapens 8.Karel de Grote 4. Kinderen

Nadere informatie

21.12.2004 Publicatieblad van de Europese Unie L 373/1. (Besluiten waarvan de publicatie voorwaarde is voor de toepassing)

21.12.2004 Publicatieblad van de Europese Unie L 373/1. (Besluiten waarvan de publicatie voorwaarde is voor de toepassing) 21.12.2004 Publicatieblad van de Europese Unie L 373/1 I (Besluiten waarvan de publicatie voorwaarde is voor de toepassing) VERORDENING (EG) Nr. 2182/2004 VAN DE RAAD van 6 december 2004 betreffende op

Nadere informatie

Archeologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem

Archeologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem Archeologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem Munten uit de Byzantijnse tijd. Een archeologisch team onder leiding van dr. Eilat Mazar heeft in de buurt van de Tempelberg een

Nadere informatie

Geschiedenis. Quintie Beerens. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/61253

Geschiedenis. Quintie Beerens. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/61253 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Quintie Beerens 17 May 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/61253 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Leergebied: Zuid Nederland. Constructies. De mens draagt al meer dan 5000 jaar iets om zijn lichaam. Zo blijft het lichaam warm!

Leergebied: Zuid Nederland. Constructies. De mens draagt al meer dan 5000 jaar iets om zijn lichaam. Zo blijft het lichaam warm! Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: Zuid Nederland Constructies Reflectie Geschiedenis De mens draagt al meer dan 5000 jaar iets om zijn lichaam. Zo blijft het lichaam warm! 1. Maar droegen de

Nadere informatie

Dit wil zeggen dat de betaling gebeurt met papiergeld en muntstukken. De Europese centrale bank (ECB) geeft de biljetten en muntstukken uit.

Dit wil zeggen dat de betaling gebeurt met papiergeld en muntstukken. De Europese centrale bank (ECB) geeft de biljetten en muntstukken uit. Betalingswijzen Rechtstreekse betaling: Betaling met chartaal geld Dit wil zeggen dat de betaling gebeurt met papiergeld en muntstukken. De Europese centrale bank (ECB) geeft de biljetten en muntstukken

Nadere informatie

Opdracht 1 en 2. Voorbeeld: Deze toets is dat wel moeilijk; maar het toen is erg belangrijk dat je laat hondje zien wat je kunt.

Opdracht 1 en 2. Voorbeeld: Deze toets is dat wel moeilijk; maar het toen is erg belangrijk dat je laat hondje zien wat je kunt. leestoets Opdracht 1 en 2 In de volgende teksten staan heel wat woorden te veel. Dat komt doordat er iets fout is gelopen bij het printen van de teksten: er zat een virus op de computer en daardoor zijn

Nadere informatie