Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden

Transcriptie

1 Burgemeester en Wethouders Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon Fax de leden van de gemeenteraad van Utrecht Behandeld door Datum 1 april 2009 Doorkiesnummer Ons kenmerk Onderwerp Kredietcrisis Bijlage(n) 1 Uw kenmerk Verzonden Uw brief van Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden Geachte dames en heren,, Conform de toezegging van wethouder Janssen tijdens de raadsvergadering van donderdag 26 maart jl, zenden wij u hierbij nadere informatie over de mogelijke gevolgen van de kredietcrisis voor de gemeente Utrecht en de maatregelen die het college in voorbereiding heeft. Hierbij worden uiteraard de uitkomsten betrokken van het politiek overleg om te komen tot draagvlak voor een nieuw te vormen coalitie. De situatie van economische krimp die nu wordt voorzien, leidt er toe dat op diverse fronten maatregelen getroffen worden om de effecten van de crisis te bestrijden. Zoals bekend heeft het kabinet vorige week haar plannen naar buiten gebracht. Zij gaat enerzijds uit van een stimulering van de economie (5,5 miljard aan extra investeringen) en wil anderzijds de dreigende begrotingstekorten op termijn- binnen acceptabele kaders houden. Met andere woorden: Eerst investeren en dan bezuinigen. De kabinetstukken heeft u inmiddels ontvangen. Het college ziet in de maatregelen van het kabinet kansen voor Utrecht, waarmee zij de gevolgen van de crisis voor de stad en haar inwoners kan aanpakken: voorkomen van (jeugd) werkloosheid, investeren in onderwijs en kennis, investeren in een duurzame economie en het versneld investeren in bouwplannen en infrastructuur. In de bijlage is een bijdrage van de afdeling Bestuursinformatie opgenomen, waarin cijfermatig- een aantal ontwikkelingen is geschetst. Via een maandelijkse monitor willen wij u als raad op de hoogte houden van de effecten op bijvoorbeeld aantallen uitkeringsgerechtigden, bouwleges, etc. Hierdoor wordt u tijdig geïnformeerd en kan, daar waar gewenst, tijdig worden bijgestuurd. Effecten van de kredietcrisis voor Utrecht De belangrijkste effecten die wij verwachten zijn: - Forse daling van de woningbouwproductie; - Daling van de economische activiteiten; - Afname van de werkgelegenheid en toename van werkloosheid; - Op termijn een toename van het aantal bijstandsgerechtigden;

2 Burgemeester en Wethouders Datum 1 april 2009 Ons kenmerk - Toename van de vraag naar schuldhulpverlening; - Minder inkomsten waar het gaat om leges, precario, etc. - Minder inkomsten uit subsidies en sponsoring Inzet van de gemeente Utrecht Ook in ons college wordt de noodzaak onderkend om NU iets te doen. Daarvoor is (extra) geld nodig. Daarnaast zijn er ontwikkelingen en knelpunten waarvoor we geld moeten vrijmaken in de begroting. Dit wordt in beeld gebracht bij de Voorjaarsnota. Verder heeft de gemeente Utrecht een aantal ambities, bijvoorbeeld op het gebied van luchtkwaliteit en bereikbaarheid, die van een adequate financiering moeten worden voorzien. Ook menen wij dat een aantal zaken onverminderd en misschien zelfs sterker 'in de lucht gehouden moeten houden'. Zo moeten we als stad aantrekkelijkheid zijn en blijven voor investeerders, (potentiële) bewoners en bedrijven die zich mogelijk hier willen vestigen. Het kabinet geeft aan dan men van provincies en gemeenten ook een stimuleringspakket verwacht in de orde van grootte van 1,5 miljard euro. Om daar invulling aan te geven, maar ook om ons eigen beleid te versterken, zijn wij plannen aan het uitwerken om op deelterreinen te intensiveren. We denken daarbij aan: - 60 mln in het naar voren halen van projecten en het intensiveren van de inhaalslag op het gebied van achterstallig onderhoud; mln voor het stimuleren van de woningmarkt - 10 mln voor het stimuleren van de economie - 10 mln voor het stimuleren van de arbeidsmarkt Bovenstaande betreft een incidenteel pakket aan uitgaven. Niet alleen om invulling te geven aan de effecten van de rijksbezuinigingen, maar ook om onze eigen ambities en wensen bijvoorbeeld op het gebied van luchtkwaliteit en bereikbaarheid mogelijk te maken, verwachten we een pakket aan maatregelen dat een structurele ombuiging van enkele tientallen miljoenen in zich heeft. Concrete maatregelen Op dit moment worden concrete maatregelen uitgewerkt en voor zover daarvoor een financiële inzet noodzakelijk is- bij de voorjaarsnota aan de raad voorgelegd. Hierbij worden uiteraard de uitkomsten betrokken van het politiek overleg om te komen tot draagvlak voor een nieuw te vormen coalitie. Het gaat daarbij onder andere om de volgende maatregelen: (Woning)bouwproductie: - investeren in energiebesparende en andere duurzaamheidverhogende maatregelen / projecten in de woningbouw (samenwerking met corporaties en in relatie met investeringsprogramma van het Rijk); - verstrekken van garanties of andere vormen van zekerheden (bijv. prijsgaranties bij verkoop van een huis). 2/3

3 Burgemeester en Wethouders Datum 1 april 2009 Ons kenmerk Procedures - bouwaanvragen sneller faciliteren; - procedures versnellen om de slagvaardigheid van bedrijven te vergroten (regelgeving vereenvoudigen, vergunningsprocedures versnellen, facturen sneller betalen); - versnelling kan mogelijk ook worden bereikt door aanpassing van regelgeving door het Rijk (crisis- en herstelwet van het kabinet). Versnelling van procedures in bijvoorbeeld het stationsgebied betekent sneller starten met de uitvoering / bouwactiviteiten. Versnellen van projecten die op korte termijn uitgevoerd kunnen worden: - (onderhouds)projecten in de openbare ruimte; - verbeteren van de onderwijshuisvesting (relatie met investeringsprogramma van het Rijk); - investeringen om de wachtlijsten in de kinderopvang weg te werken. Werkgelegenheid: - snellere toeleiding naar werk; - adequate schuldhulpverlening. Bedrijven en bedrijvigheid in de stad: - bemiddeling tussen vraag en aanbod van werkgelegenheid (project 030); - instellen van een fonds waarmee de lokale economie gestimuleerd kan worden (faciliteren van bedrijven die zich in Utrecht willen vestigen, stimuleren bedrijfsverzamelgebouwen); - onderzoeken of betere inzet van (Europese) subsidies voor Utrechtse bedrijven mogelijk is; dit oppakken samen met bedrijfsleven, Kamer van Koophandel en de provincie. Bovenstaande maatregelen werken wij verder uit en zullen wij bij de Voorjaarsnota voorzien van concrete voorstellen. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Utrecht, De secretaris, De burgemeester, 3/3

4 Inleiding In deze notitie zijn de nu bekende gevolgen van de kredietcrisis in beeld gebracht voor de thema's: Economie Arbeidsmarkt Huishoudinkomen Woningmarkt. Per thema zijn de meest actuele feiten en ontwikkelingen weergegeven. Daarnaast is bij diverse gemeentelijke en externe instanties telefonisch recente informatie opgehaald. Deze informatie bestaat deels uit cijfers, deels uit meningen en prognoses van betrokkenen. Mogelijk heeft de kredietcrisis ook gevolgen voor andere sectoren. Op dit moment zijn daarover nog geen actuele cijfers beschikbaar, maar deze worden de komende tijd verder in beeld gebracht. Ter informatie zijn in de bijlage enkele figuren toegevoegd die betrekking hebben op ontwikkelingen binnen bovengenoemde thema's tot 1 januari Deze figuren maken deel uit van de Utrecht Monitor 2009 die eind april verschijnt. Afdeling Bestuursinformatie 1

5

6 1 Economie Ervaringen en verwachtingen van Utrechtse ondernemers Indicatoren bedrijfsleven *(saldo bedrijven met positieve en negatieve verwachting/realisatie (%) Utrecht positief resultaat/ verwachting Utrecht negatief resultaat/ verwachting Utrecht saldo positiefnegatief saldo provincie saldo Nederland gerealiseerd 2008-IV omzetontwikkeling 37,1 29,7. 7,4-7 - orderontvangst 11,8 41,6-29, personeelssterke 17,3 28,0-10, economisch klimaat 3,2 64,9-61, Verwachting 2009-I omzetverwachting* 10,7 52,2-41, orderontvangst 8,5 43,1-34, personeelssterke 8,0 39,7-31, economisch klimaat 4,4 58,1-53, Bron: COEN (CBS) en Kamer van Koophandel Midden-Nederland op basis van enquête in januari 2009 onder 80 Utrechtse bedrijven Het Utrechtse bedrijfsleven is uitermate somber over de nabije economische toekomst. Zowel wat betreft omzet, orderontvangst en als personeelsterkte. Zo zijn er veel meer bedrijven die verwachten dat er ontslagen zullen vallen (58%) dan bedrijven die een uitbreiding van personeel verwachten (4%). In het laatste kwartaal van 2008 zijn er meer bedrijven die een stijgende omzet kenden dan die een omzet daling moesten incasseren. Bedrijven in Utrecht zijn iets minder positief dan bedrijven in de provincie en Nederland over de omzet in het eerste kwartaal van Vooral de negatieve omzetverwachting valt hierbij op. 3

7 Startende bedrijven Startende bedrijven Utrecht, provincie en Nederland in januari, februari jan-feb 2008 jan-feb 2009 toename (%) Utrecht % provincie Utrecht % Nederland % Bron: Het aantal startende bedrijven in Utrecht is de afgelopen jaren verdubbeld van ruim in 2003 naar in In de eerste twee maanden van 2009 zijn 541 startende bedrijven bij de KvK ingeschreven. Dit zijn er 64 minder dan in de eerste twee maanden van 2008., een daling van 11%. De daling in het aantal starters is iets minder dan in de provincie, maar ligt hoger dan landelijk. Overigens gaat het om meer starters dan in de eerste twee maanden van 2007 (494). De afname van het aantal startende bedrijven is groot in handel (-46%) en de zakelijke diensten (-22%). Er zijn geen starters in de financiële sector. Faillissementen Faillissementen Feb Jan Feb Stijging feb t.o.v. feb Provincie Utrecht % Nederland % Bron: Dun & Bradstreet Utrecht is de provincie met de sterkste toename in het aantal faillissementen. Kantorenmarkt Ten opzichte van 2008 wordt in 2009 landelijk naar verwachting 45% minder kantoorruimte worden opgenomen. Voor de stad Utrecht is er naar verwacht een afname van ten hoogste 25% is (DTZ Zadelhoff Research, Bart Vink). 4 Factsheet economische crisis; 25 maart 2009

8 Consumentenvertrouwen Consumentenvertrouwen per maand Maand Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Januari Februari Maart CBS, 2009 Het consumentenvertrouwen daalt in 2008 van -2 in januari naar -31 in december. Na een licht herstel in januari 2009, daalt het consumentenvertrouwen in februari en maart vervolgens opnieuw. 5

9 2 Arbeidsmarkt Werkzoekenden, werklozen Aantal nww-ers, WW-ers en ingediende vacatures in Utrecht Aantal niet-werkende werkzoekenden Aantal lopende WW uitkeringen Februari Januari Februari Bron: Nieuwsflits Arbeidsmarkt februari 2009, UWV WERKbedrijf Utrecht telt in februari 2009 ruim niet-werkende werkzoekenden (nww-ers), een toename van 4% ten opzichte van januari In vergelijking met februari 2008 ligt het aantal 6,6% lager. Op basis van landelijk informatiemateriaal is bekend dat de toename van het aantal nww-ers zich vooral onder jongeren tot 25 jaar manifesteert. In Rotterdam neemt verhoudingsgewijs het aantal nww-ers in de periode januari/februari 2009 het meest toe (4,3%), gevolgd door Utrecht (4%), Amsterdam (2,2%) en Den Haag (1,6%). Het aantal lopende WW-uitkeringen in Utrecht stijgt in 2009 van in januari naar in februari, een toename van 1,9%. Het aantal van februari 2009 ligt nog wel ruim 10% lager dan in februari Utrecht kent ten opzichte van de andere drie grote steden de kleinste stijging van het aantal WW-ers (+1,9%). Rotterdam (6,2%), Den Haag (5,2%) en Amsterdam (3,3%) kampen met een aanzienlijk grotere toename. Bijstandsgerechtigden Aantal bijstandspartijen in Utrecht (jonger dan 65 jaar) Aantal Januari Januari Februari Maart Bron: Sociale Zaken en Werkgelegenheid, gemeente Utrecht Het aantal bijstandshuishoudens in Utrecht kent in de afgelopen maanden een kleine toename na een lange periode van daling. Ruim huishoudens ontvangen bijstand op 1 maart Factsheet economische crisis; 25 maart 2009

10 Ontstagvergunningen Verleende ontslagvergunningen Nederland regio Midden Nederland * januari/februari waarvan om bedrijfseconomische redenen 61% januari februari januari/februari waarvan om bedrijfseconomische redenen 74% 65% Bron: UWV * globaal de provincie Utrecht Landelijk ligt het aantal verleende ontslagvergunningen in januari/februari ,6% hoger dan in dezelfde periode van Voor de regio is er geen exact cijfermateriaal, maar de ontwikkeling is gunstiger dan landelijk en het aantal ontslagvergunningen is nog zeer beperkt. 7

11 3 Huishoudinkomen Schuldhulpverlening Kengetallen prognose 2009 trajecten schuldhulpverlening huishoudens in budgetbeheer Bron: Kredietbank Er is nog geen duidelijke toename van een beroep op de Kredietbank. Verschuiving van schuldhulpverlening naar budgetbeheer is een uitvloeisel van beleid. Voedselbanken Het aantal klanten van voedselbanken stijgt gestaag. Er is geen forse recente toename. Er zijn inmiddels 7 voedselbanken in de gemeente Utrecht actief. De aanvoer van producten is steeds meer afhankelijk van incidentele bijdragen. (bron: Voedselbank Zuilen; mevr. Van Heteren) 8 Factsheet economische crisis; 25 maart 2009

12 4 Woningmarkt Verkoopprijzen woningen Mediane verkoopprijs in Utrecht per kwartaal 2008 Mediane verkoopprijs Mediane verkoopprijs eengezinswoningen Mediane verkoopprijs meergezinswoningen 1 e kwartaal e kwartaal e kwartaal e kwartaal* Totaal Bron: NVM, 2009 *voorlopige cijfers In het derde kwartaal van 2008 daalt de mediane verkoopprijs met 2,5%. Deze daling zet door in het vierde kwartaal (-4,0%). Begin 2009 is er sprake van een verdergaande daling van de verkoopprijs. het aantal transacties is in de eerste maanden van dit jaar sterk gedaald. De mediane verkoopprijs van eengezinswoningen daalt in het vierde kwartaal 2008 met 4,4%. Voor meergezinswoningen geldt een daling van 2,4% Landelijke verwacht de NVM voor de verkoopprijzen in het eerste kwartaal 2009 een continuering van de ontwikkelingen in het vierde kwartaal Doordat verkoopprijzen in Utrecht relatief meer zijn gestegen dan landelijk, dalen de prijzen hier wellicht ook sterker dan landelijk. Verkooptijd woningen Mediane verkooptijd in dagen in Utrecht per kwartaal 2008 Mediane verkooptijd Mediane verkooptijd eengezinswoningen Mediane verkooptijd meergezinswoningen 1 e kwartaal e kwartaal e kwartaal e kwartaal* Totaal Bron: NVM 2009 *voorlopige cijfers De mediane verkooptijd van woningen stijgt van 49 dagen in het eerste kwartaal naar 55 dagen in het vierde kwartaal. Begin 2009 is de verkooptijd verder gestegen. 9

13 De mediane verkooptijd van eengezinswoningen stijgt van 52 in het eerste kwartaal naar 56 dagen in het vierde kwartaal. Voor meergezinswoningen betreft het een stijging van 42 naar 53 dagen. Prijsindex woningen Prijsindex van bestaande koopwoningen in % t.o.v. maand t.o.v. een jaar eerder eerder febr jan feb 09 Nederland 3,8 4,5 4,2 2,9-0,5-1,1 regio midden Nederland 3,1 4,1 3,2 1,8-0,8-1,1 provincie Utrecht 4,5 5,1 6,2 4,3-0,4-1,7 bron: CBS/Kadaster De prijsstijging van bestaande woningen is in de provincie Utrecht in de afgelopen jaren duidelijk hoger geweest dan in Nederland en nog sterker in de regio midden Nederland. Over het jaar 2008 zwakte de prijsstijging af. In de provincie Utrecht nog het minst. In februari was er voor het eerst sinds jaren sprake van een prijsdaling in de provincie Utrecht van 0,4% ten opzichte van het jaar ervoor. Ten opzichte van de maand januari 2009 is er een gemiddelde prijsdaling van 1,7% in de provincie Utrecht. De prijsdaling lijkt daarmee in de provincie wat harder te gaan dan in de rest van het land. De prijsdaling is ook in de provincie het sterkst bij de vrijstaande en 2-onder-1-kap woningen. Waarschijnlijk is de prijsdaling in de stad Utrecht daardoor minder scherp. Woningproductie Woningproductie in Utrecht jaar van oplevering aantal woningen verwachting verwachting Bron: gemeente Utrecht In 2009 blijft de woningproductie in Utrecht nog op het niveau van de afgelopen jaren. In 2010 daalt de oplevering van nieuwe woningen naar een half zo hoog niveau 10 Factsheet economische crisis; 25 maart 2009

14 Bouwaanvragen Bouwaanvragen Beschikte bouwaanvragen Periode 1 jan. t/m 13 feb Bron: DSO Bouwvergunningen Begroting 2009 Prognose 2009 Bouwvergunningen Bron: DSO De verwachting is dat het aantal bouwvergunningen in 2009 ongeveer 250 lager zal liggen dan begroot. Dit heeft gevolgen voor de legesinkomsten. 11

15 Bijlagen Economie Werkgelegenheidsontwikkeling Utrecht banen bron: PAR Ondernemersvertrouwen in Utrecht bron: ERBO (KvK) * excl. exportverwachting Startende bedrijven in Utrecht Factsheet economische crisis; 25 maart 2009

16 Arbeidsmarkt Aantal werkzoekenden (nww-ers) Aantal ingediende vacatures bij het UWV WERKbedrijf bron: UWV WERKbedrijf vacatures in de provincie Utrecht vacatures in de gemeente Utrecht Huishoudinkomen Aantal huishoudens met bijstand naar leeftijd Aantal WW, WAO en Wajong-uitkeringen WAO jonger dan 65 jaar WW jaar en ouder Wajong

17 Huishoudens met inkomen tot 105% van het sociaal minimum bron: 12% Armoedemonitor % 4% 13% 11% 8% 11% 10% 7% * * voorlopig cijfer Woningmarkt Mediane verkoopprijs bestaande Utrechtse koopwoningen Mediane verkooptijd in dagen bestaande koopwoningen mediane verkoopprijs mediane verkoopprijs eengezinswoningen mediane verkoopprijs meergezinswoningen dagen meergezinswoningen eengezinswoningen totaal Factsheet economische crisis; 25 maart 2009