Routekaart Omgevingswet in de IJmond

Transcriptie

1 Routekaart Omgevingswet in de IJmond 1

2 Tot aan Routekaart Jaar Wie Actie 2016 Stel een Plan van Aanpak/Routekaart op Introduceer de Omgevingswet bij alle mogelijk betrokken medewerkers Reserveer budget voor /2017 Bepaal de ICT consequenties, houd de ICT-ontwikkelingen nauwgezet in de gaten en kom tijdig met voorstellen voor aanpassing 2016/2017 / Informeer college/raad/organisatie over de Omgevingswet 2016/2017 / Stel een implementatiedocument op waarin je alle inhoudelijke keuzes maakt. 2016/2017 Stel een impactanalyse op. Analyseer welke competenties medewerkers nodig hebben voor de nieuwe werkwijze onder de OW, bepaal in hoeverre de medewerkers daaraan voldoen en stel eventueel een trainingsprogramma op Doorreizen naar Jaar Wie Actie 2017 Maak een lijst met alle beleidsdocumenten waarin aspecten met betrekking tot de fysieke leefomgeving staan en filter deze eruit Ontwikkel een inspiratieprogramma OW-cultuur rondom thema s als vertrouwen, voorspelbaar (transparant), inspireren, loslaten en elkaar en de initiatiefnemers (durven) aanspreken op verantwoordelijkheden, uren en kwaliteit 2017 Overleg met de Omgevingsdiensten welke taken zij weer afstoten, erbij krijgen of houden Bepaal de status van je huidige visies 2018 Bepaal je strategie met betrekking tot het Omgevingsplan 2018 Integreer bestaande programma s, zoals het handhavingsbeleid in één gemeentelijke Programma zoals bedoeld onder de Omgevingswet Bepaal welke regionale programma s je wil opstellen Bepaal hoe je omgaat met het verbrede afwegingsruimte bij Omgevingsvergunningen en hoe je burgers en bedrijven beter inzicht geeft in procedures en openbare stukken 2018 Monitoring instrumenten inrichten 2019 Invoering wet en werken met wet 2017 Maak een lijst met alle beleidsdocumenten waarin aspecten met betrekking tot de fysieke leefomgeving staan en filter deze eruit. Update /MP Status: Ter vaststelling 2

3 1. Inleiding Medio 2019 zal naar verwachting de nieuwe Omgevingswet worden ingevoerd. De Omgevingswet bundelt alle wetten in de fysieke leefomgeving. Denk aan bouwwerken, infrastructuur, water, bodem, lucht, landschappen, natuur en cultureel erfgoed. Dit betreft dus o.a. de Wet ruimtelijke ordening (Wro), de Wet milieubeheer (Wm), de Waterwet, de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) maar ook de Crisisen Herstelwet (Chw) en de Wet voorkeursrecht gemeenten (Wvg). Zie bijlage voor een compleet overzicht. Het motto van de Omgevingswet: ruimte voor ontwikkeling, waarborgen voor kwaliteit. Er wordt gezegd dat dit de grootste implementatie is na de drie decentralisaties in het sociale, nu de vierde in het fysieke domein. Om beleidsmatig (hoe wil je omgaan met de nieuwe mogelijkheden), technisch (ict, digitaal stelsel Omgevingswet) en organisatorisch (wie doet wat) voorbereid te zijn op deze nieuwe wet is het van belang tijdig te starten met het maken van keuzes voorafgaand aan de implementatie. Zoals bijvoorbeeld de keuze om één Omgevingsplan voor de hele gemeente of het maken van partiële deelplannen en welke bevoegdheden worden gemandateerd (aan het college en verder) en/of gedelegeerd (aan de Omgevingsdienst). In de Strategische IJmondagenda is voorgesteld om op dit onderwerp samen te werken. Deze Routekaart geeft aan op welke wijze we willen komen tot een Implementatiedocument. In het Implementatiedocument is het belangrijk te komen tot een breed gedragen besluit over de wijze hoe de Omgevingswet binnen de gemeente goed wordt geïmplementeerd en op welke wijze in de IJmond daarbij samengewerkt kan worden. 2. Korte introductie van de wet In de bijlagen is meer informatie over de Omgevingswet terug te vinden. In het kort gezegd komt het op het volgende neer. Waarom een stelselwijziging en een Omgevingswet? Het huidige stelsel van relevante wet- en regelgeving voor de leefomgeving is complex, versnipperd en onoverzichtelijk. Het kan belemmerend werken voor duurzame ontwikkeling en initiatieven. Modernisering van het omgevingsrecht is noodzakelijk. Op deelterreinen is de afgelopen jaren al gestart met het moderniseren van het omgevingsrecht, zoals met de Wabo, Wet ruimtelijke ordening, etc. Maar hiermee ontstaat er nog niet een inzichtelijk, samenhangend en toekomstbestendig stelsel van omgevingsrecht. Daarvoor is meer nodig en dat moet worden bereikt met de komst van de Omgevingswet. Met de wet worden regels vereenvoudigd, gebundeld en meer in samenhang met elkaar gebracht. Dit leidt tot een verdergaande integratie van wet- en regelgeving van verschillende beleidsvelden. Circa 40 wetten (waarvan 26 volledig), ongeveer 120 AMvB s en honderden ministeriële regelingen zullen geheel of deels opgaan in het nieuwe stelsel onder de Omgevingswet. Doelen van de Omgevingswet De belangrijkste doelen van het wetsvoorstel voor de Omgevingswet zijn: - Het bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit. - Een doelmatig beheer, gebruik en ontwikkeling van de fysieke leefomgeving om zo maatschappelijke functies te waarborgen. De Omgevingswet heeft als afgeleide van deze doelstellingen vier belangrijke verbeterdoelen: - Het vereenvoudigen, versnellen en verbeteren van besluitvorming in het brede fysieke domein. - Meer integraliteit, de integratie van plannen en toetsingskaders. - Het vergroten van bestuurlijke afwegingsruimte. - Het doelmatig uitvoeren van onderzoek. Kerninstrumenten van de Omgevingswet De nieuwe wet kent zes kerninstrumenten, deze zijn: 1. Omgevingsvisie: een samenhangend, strategisch plan voor de leefomgeving. Een integrale langetermijnvisie over de noodzakelijke en gewenste ontwikkelingen in het bestuursgebied. Het is een verplicht instrument voor Rijk, provincie en gemeente. De doelen van de omgevingsvisie kunnen onder meer concreet worden in plannen of programma s. 2. Programma: een pakket van beleidsvoornemens en maatregelen om omgevingswaarden of doelen in de leefomgeving te bereiken en daaraan te blijven voldoen. In het programma staan concrete maatregelen die nu nog voorkomen in de uitvoeringsparagrafen van strategische plannen en structuurvisies. In een programma staat ook hoe normen of gebiedsgerichte doelstellingen gehaald 3

4 gaan worden. De programma s binden op enkele uitzonderingen na alleen het vaststellend bestuursorgaan. 3. Decentrale regelgeving: uitgangspunt van de Omgevingswet is dat decentrale overheden al hun regelgeving over de fysieke leefomgeving bijeenbrengen in één gebiedsdekkende regeling. Het gaat om het gemeentelijk Omgevingsplan (hierin gaan de bestemmingsplannen en verordeningen op het terrein van de fysieke leefomgeving op), de waterschapverordening en de provinciale omgevingsverordening. 4. Algemene rijksregels voor activiteiten in de leefomgeving. Nationale regels gesteld voor de bescherming van de leefomgeving, waarbij de huidige regelgeving wordt gebundeld in de volgende vier AMvB s: 1. Omgevingsbesluit. Bevat procedureregels voor o.a. het Omgevingsplan en de Omgevingsvergunning en vervangt o.a. het Besluit omgevingsrecht, Besluit ruimtelijke ordening en het Besluit-mer. 2. Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl). Gericht op bestuursorganen. Legt vast welke materiële normen overheden moeten toepassen en welke afwegingsruimte en flexibiliteit deze normen bevatten: de toetsingskaders. Bevat tevens normen en instructieregels van milieu en veiligheid. 3. Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Gericht op burger en bedrijven, vervangt het huidige Activiteitenbesluit. 4. Besluit Bouwwerken en leefomgeving (Bbl). Gericht op burger en bedrijven, vervangt het huidige Bouwbesluit. 5. De Omgevingsvergunning: daarmee kan een initiatiefnemer via één aanvraag bij één loket toestemming krijgen voor het totaal aan activiteiten die hij of zij wil gaan uitvoeren. Bekend uit de Wabo, maar krijgt een veel bredere reikwijdte. 6. Het Projectbesluit: een algemene regeling voor besluitvorming over projecten met een publiek belang volgens een snelle en betere aanpak. Opvolger van het Inpassingsplan (Wro), het Tracébesluit (Tracéwet) en het projectplan uit de Waterwet. Bevoegdheid van Rijk, Provincie en Waterschap. 3. Probleemstelling Het implementeren van de Omgevingswet is een wettelijke verplichting. Hoe komen we tot een breed gedragen besluit over de wijze hoe de Omgevingswet binnen de gemeente wordt geïmplementeerd en op welke wijze kan in de IJmond samengewerkt worden om tot een goede implementatie te komen. Daartoe willen we een implementatiedocument opstellen. Dit kan ieder voor zich doen, maar op veel plekken zullen er ook grote overlappen zitten. Onduidelijk is nog wat we binnen de IJmond hierin gezamenlijk kunnen doen en welk deel per gemeente moet of kan worden uitgewerkt: 4. Doel Het uiteindelijke doel is te komen tot één Implementatiedocument per gemeente binnen een raamwerk dat van opzet is. De lokale invulling is op accenten anders omdat de drie gemeenten ieder een eigen inrichting van de organisatie kennen met eigen werkprocessen. Hier kan niet eenduidig mee worden omgegaan. Het doel van dit document is te komen tot een IJmondiale Routekaart Omgevingswet : Een opgestelde en vast te stellen routekaart of plan van aanpak waarmee uiteindelijk het implementatieplan voor invoering van de omgevingswet binnen de gemeenten kan worden opgesteld en vastgesteld. Waar mogelijk wordt hierbij opgetrokken en waar nodig kunnen eigen gemeentelijke invullingen worden gemaakt. Wat Waar Uitleg 1. Overzicht bieden van de wettelijke verplichtingen en bevoegdheden voortkomend uit de Omgevingswet. De verplichtingen en bevoegdheden zijn voor de drie gemeenten uiteraard hetzelfde. 2. Overzicht bieden van beleidsmatige keuzes die gemaakt kunnen worden. / De keuzes die gemaakt kunnen worden (zie ook hookfdstuk 5) zijn hetzelfde. De daadwerkelijke keuze die gemaakt moet worden kan verschillend zijn. Voorbeeld; het zal verplicht worden een Omgevingsvisie op te stellen. Velsen heeft haar Structuurvisie al Omgevingswetproof gemaakt waardoor het niet 4

5 3. Overzicht bieden waar voor de omgevingswet samengewerkt kan worden. 4. Overzicht bieden welke organisatorische gevolgen de bovenstaande punten kunnen geven. noodzakelijk is in 2018 te beginnen met het opstellen van een Omgevingsvisie. In Heemskerk vervalt de huidige Structuurvisie in 2020 en kan wel besloten worden in 2018 te beginnen met een Omgevingsvisie. De Structuurvisie van Beverwijk is bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet verouderd. Net zoals nu bijvoorbeeld al gebeurt met de IJmondiale Detailhandelsvisie kan er afstemming worden gezocht. Er zal inzichtelijk worden gemaakt op welke terreinen dit mogelijk zal zijn in de nieuwe wet en of dit wenselijk is. Elke gemeente kent een andere organisatorische opbouw en dus ook een ander uitgangspunt. Ook kunnen de beleidsmatige keuzes (zie het tweede punt) anders zijn per gemeente. Het effect op de organisatie is daarmee ook anders. 5. Overzicht bieden op welk vlak meer integraal gewerkt kan worden. Zie onder Bewustwording van de organisatie. 7. Overzicht bieden van financiële gevolgen. 8. Planning van al het voorgaande. / / / De bewustwording is ook per organisatie verschillend. Hierop wordt wel aansluiting gezocht. Zo is de gezamenlijke introductiecursus van 1 maart 2016 hier een goed voorbeeld van. Indien mogelijk en wenselijk zal worden ingekocht (opleiding, ict). Al naar gelang de keuzes gemaakt onder twee kunnen er andere uitgaveposten zijn. Doorkijk naar toekomst Vervolgens kunnen de deelprojecten (zoals bijvoorbeeld het opstellen van een omgevingsplan) uitgevoerd worden. Dat is de daadwerkelijke implementatie. Voorgesteld wordt om tijdens het opstellen van het Implementatiedocument te bezien hoe hier het overzicht in gehouden wordt. 5. Resultaten Het beoogde resultaat is een Implementatiedocument per gemeente waarbij alle betrokken gemeentelijke afdelingen worden betrokken en waarin keuzes gemaakt kunnen worden in het kader van de onder punt 4 genoemde doelen. Het Implementatiedocument zal uiteindelijk een overzicht bieden met welke acties wanneer genomen moeten worden. Hierdoor is voor alle betrokken partijen inzichtelijk wat wanneer van wie wordt verwacht. Hoofdstuk Waar 1. Inleiding 2. Introductie Omgevingswet a. Verplichtingen b. Bevoegdheden 3. Huidige praktijk in Velsen/Beverwijk/Heemskerk 4. Voorliggende beleidsmatige keuzes a. Lokale overweging b. Voorgestelde keuze 5. Voorliggende organisatorische keuzes a. Financiële gevolgen b. IJmondiale inkoop 6. Actielijst en planning implementatie Omgevingswet / 5

6 Het resultaat is behaald als er politiek besluit wordt genomen op welke wijze de gemeente de Omgevingswet wil implementeren. Strategie De VNG heeft verschillende invoeringsstrategieën geformuleerd die gekozen kunnen worden. Elke gemeenteraad kan hier een eigen keuze in maken. Een gezamenlijke keuze kan de IJmondiale samenwerking bevorderen.de impact van de keuzen is echter zonder nader onderzoek nu nog niet te geven. De mogelijke opties of strategieen zijn weergegeven in de volgende tabel: Veranderen Interne focus II. calculerend I. consoliderend IV. vernieuwend III. onderscheidend Externe focus I. Aanpassen wat moet en zo snel mogelijk weer naar stabiele situatie (consoliderend) II. Wat levert het me op en wat gaat het kosten? (calculerend) III. Het verschil maken in de praktijk: keuzes maken (onderscheidend) IV. Alles moet anders! Dit is de kans! (vernieuwend) Aanpassen Verdere vraagstukken Zoals de wetgeving er nu uitziet dienen onder andere de volgende vragen te worden beantwoord in het implementatiedocument. De vragen en de vraagstelling kunnen nog wijzigen. 1. Wanneer en hoe gaan we de Omgevingsvisie vorm geven? De gemeenteraad van Velsen heeft onlangs een structuurvisie vastgesteld die passend is binnen de nieuwe systematiek. In Beverwijk wordt op dit moment gewerkt aan een stadsvisie Beverwijk 2040, die daarna als basis voor een nieuwe structuurvisie of omgevingsvisie kan worden ingezet. De looptijd van de structuurvisie van Heemskerk gaat tot Daarnaast kan gekozen worden om te werken aan een regionale omgevingsvisie. 2. Hoe gaat de gemeente om met de invulling van het Omgevingsplan? Het is verplicht om één Omgevingsplan op te stellen voor het hele grondgebied. Het is de vraag op welke wijze de inhoud vorm gaat krijgen. Het is mogelijk het Omgevingsplan als een raamwerk op te stellen en daarna per kern deze nader invulling te geven. Een andere optie is om direct alle gebieden te bestemmen. Een raamwerk heeft als voordeel dat hier weinig weerstand tegen zal bestaan maar dat de uitwerking per gebied meer werk is. Het voordeel van alles direct bestemmen is dat er voor iedereen duidelijkheid is. Hier tegenover staat dat dat het een lang proces is en dat er veel beroepen verwacht kunnen worden. 3. Maakt de gemeente direct een omgevingsplan of pas in een later stadium? Zoals de situatie er nu voor staat is het niet direct nodig om een omgevingsplan te hebben bij inwerkingtreding van de Omgevingswet. De huidige bestemmingsplannen blijven nog in werking op basis van overgangsrecht. Er kan wel worden besloten direct na de inwerkingtreding van de wet een Omgevingsplan vast te laten stellen. Een nadeel hiervan is dat nu nog niet duidelijk is hoe een Omgevingsplan eruit dient komen te zien dus dat het lastig is dit voor te bereiden. Integraal beleid noopt tot afstemming van het Omgevingsplan op de Omgevingsvisie, derhalve kan besloten worden eerst de Omgevingsvisie vast te stellen dan wel deze gelijktijdig op te laten lopen. 4. Hoe wil de gemeente omgaan met uitnodigingsplanologie? Er kan gekozen worden om uitnodigingsplanologie toe te passen. Een voorbeeld hiervan kan zijn is dat er in een omgevingsplan zal staan dat een woonkern uitgebreid mag worden met 500 woningen mits aan milieuregels en exploitatieregels wordt voldaan. Een andere optie is om, net als nu, specifiek te bestemmen en exacte bouwblokken, hoogten, etc. op te nemen in het plan. De eerste optie zorgt misschien voor snellere realisatie, wellicht minder ambtelijke inzet (aan de voorkant) maar ook minder rechtszekerheid voor bewoners (en wellicht handhavingszaken achteraf). De 6

7 tweede optie zorgt voor meer rechtszekerheid, meer sturing maar ook meer ambtelijke inzet bij de totstandkoming van het omgevingsplan. Beverwijk is in overleg met het Rijk in 2016 gestart met een pilot omgevingsplan voor Wijk aan Zee. De ervaringen die hiermee opgedaan worden kunnen gedeeld worden in de IJmond. 5. Welke programma s stelt de gemeente/regio (eventueel) vast? In programma s kunnen gebiedsgerichte doelstellingen worden opgenomen. Programma s zijn nadere uitwerkingen van beleid en maken onderdeel uit van het omgevingsplan. Door het vaststellen van programma s wordt de integraliteit tussen verschillende disciplines gewaarborgd en wordt hier bij planvorming rekening mee gehouden. Het nadeel is dat een programma alleen bindend is voor de gemeente zelf, dus hoewel het wel dient als onderbouwing is het richting externen niet absoluut afdwingbaar. 6. Welke bevoegdheden delegeert de gemeenteraad? Het vaststellen van een omgevingsvisie of omgevingsplan kan niet gedelegeerd worden. Het nader invullen van het Omgevingsplan (zoals bijvoorbeeld een nieuwe bouwlocatie opnemen) of het vaststellen van programma s kan wel worden gedelegeerd aan het college. Voordeel hiervan is dat de doorlooptijd voor procedures wordt verkort. Nadeel is dat de gemeenteraad haar democratische taak minder goed kan vervullen. Een mogelijkheid is ook om op voorhand het college te delegeren voor bepaalde projecten (tot bijvoorbeeld maximaal 50 woningen wel, anders niet). Ook kan bijvoorbeeld aansluiting worden gezocht bij het besluit van de gemeenteraad waarin zij categorieën van gevallen heeft benoemd waarbij geen verklaring van geen bedenkingen meer is vereist bij de uitgebreide omgevingsvergunningsprocedure. In Beverwijk is deze lijst van categorieën al zeer breed geformuleerd. Voorts dient de Gemeenschappelijke Regeling opnieuw te worden bezien in het kader van bepaling van het bevoegd gezag. 7. Hoe gaat de gemeente om met de zwaardere afwegingsbevoegdheden bij een omgevingsvergunning? In de Omgevingswet dient besloten te worden op een aanvraag omgevingsvergunning binnen 8 weken (plus uitstel met maximaal 4 weken). Door het ruimer opstellen van omgevingsplannen zal een weigering of verlening van een omgevingsvergunning veel meer gemotiveerd moeten worden. In sommige gevallen dient ook de gemeenteraad zich uit te spreken (binnen de eerder genoemde periode). Hier ligt een organisatorische uitdaging. 8. Op welke wijze geven we het beheer vorm? Het Omgevingsplan hoeft niet, zoals bestemmingsplannen nu, elke 10 jaar geactualiseerd te worden. Het is echter wel belangrijk het plan actueel te houden en alle beleidsvoornemens die de fysieke leefomgeving aangaan te vertalen in het omgevingsplan. Er dient besloten te worden of we dit bijvoorbeeld per beleidsdocument doen of dat we voor een jaarlijkse cyclus van actualisatie kiezen. 9. Op welke wijze gaan we om met het heffen van leges? Door de ruimere afwijkingsbevoegdheden en betere motivatieplicht zal het vergunnen of weigeren van een vergunning meer tijd kosten. Het is mogelijk in het omgevingsplan exploitatieregels op te nemen. 10. Hoe gaan we om met de gewenste cultuuromslag? Uit de impactanalyse (zie paragraaf 8) zal moeten blijken of de verschillenden gemeenten voldoende voorbereid zijn op de cultuuromslag of dat de medewerkers hiertoe al in staat zijn. 11. Op welke plekken zijn er raakvlakken met het sociale domein en hoe worden integrale afwegingen gemaakt? Na de decentralisatie in het sociale domein is de Omgevingswet de volgende grote wetgevingsoperatie. In de Omgevingswet is er ook speciale aandacht voor het sociale domein waar dit de fysieke leefomgeving raakt. Hier moet integraal beleid op worden gevoerd. 12. Hoe sorteren we voor op de digitale veranderingen van de Omgevingswet? Na 2018 zal langzaam het Digitaal Stelsel voor de Omgevingswet worden ingevoerd. Het is de bedoeling dat burgers en bedrijven op hetzelfde informatieniveau komen als het bevoegd gezag. Hiervoor zal een landelijk systeem voor worden gemaakt. De gemeente dient hierop aan te sluiten. Op al deze aspecten zal een afweging moeten worden gemaakt en een besluit moeten worden genomen. Dit besluit zal zich vertalen in een actielijst en planning per gemeente. De planning zal deels deels 7

8 lokaal zijn, afhankelijk van de gemaakte keuzes. Stel er wordt bij vraag 4 besloten om direct een Omgevingsplan op te stellen dan zal één van de acties zijn Het opstellen van een Omgevingsplan. Hierbij hoort een planning, een opdrachtgever en een opdrachtnemer. Deze Actielijst zal leiden tot verschillende deelprojecten. 6. Afbakening Het resultaat van deze routekaart is niet een Omgevingsvisie, Omgevingsplan of ander plan dat planologisch richting biedt voor de toekomst; een regionale, IJmondiale, MRA of Dimpact verkenning naar gezamenlijke invoering; een visie / een stip aan de horizon; de implementatie zelf. 7. Middelen Budget Het opstellen van het Implementatiedocument zal uit de reguliere programma s worden betaald. De Implementatiedocumenten zullen inzichtelijk moeten maken welk budget er in de komende jaren gereserveerd dient te worden voor de implementatie van de Omgevingswet (waaronder scholing, aanschaf ict, etc.). Velsen Binnen de gemeente Velsen worden de kosten voor 2016 gedekt uit Programma 9 (Ruimtelijke ordening). Voor 2017 is extra budget aangevraagd. Ook voor de jaren daaropvolgend zal budget gereserveerd moeten worden. Beverwijk Binnen Beverwijk worden de kosten voor 2016 gedekt uit programma 3 Ruimtelijke Ordening. Omdat dit tot nu toe met name ambtelijke uren zijn is geen extra krediet aangevraagd of vrijgemaakt. Een eerste inschatting is dat voor verdere uitwerking van het implementatieplan in 2017 en per jaar benodigd is. Dit staat nog los van het opstellen van een omgevingsvisie of het daadwerkelijke omgevingsplan. In het 3de kwartaal van 2016 wordt duidelijk of dit binnen de reguliere begroting van programma 3 past of dat hier extra middelen voor moeten aangevraagd. Heemskerk In Heemskerk worden de kosten voor de omgevingswet over 2016 gedekt uit het budget van ruimtelijke ordening. Voor 2017 en de daarop volgende jaren zal extra budget worden aangevraagd in de voorjaarsnota. Organisatie Zie paragraaf 8, impactanalyse. Projectgroep bestaat de projectgroep uit zeven personen (planologen en juristen). Twee per gemeente en één iemand van de Omgevingsdient IJmond. Per gemeente zal een projectgroep ingesteld worden waarin de verschillende betrokken afdelingen plaats zullen nemen. De wethouder Ruimtelijke Ordening van Heemskerk is door het portefeuillehoudersoverleg aangesteld als bestuurlijk trekker. De gemeente Velsen is ambtelijk hierbij trekker. Vanwege de omvang van het (IJmondiale) project zou overwogen kunnen worden om een (externe) projectbegeleider dit project te laten leiden of iemand hiervoor vrij te maken. Dit zal uit de impactanalyse blijken. 8. Diversen Buitenwereld Het ministerie neemt de taak op zich om burgers en bedrijven voor te lichten met betrekking tot de nieuwe wetgeving. Voor burgers, bedrijven, ontwikkelaars, architecten etc. kunnen de keuzes zoals genoemd in hoofdstuk 5 echter ook gevolgen hebben. In het vervolgtraject zullen verschillende stakeholders en belanghebbenden worden uitgenodigd om mee te denken hoe de IJmondiale gemeenten omgaan met alle nieuwe instrumenten. Hierbij valt onder andere te denken aan de woningbouwcorporaties, bouwbedrijven, Bouwend Nederland en ondernemersverenigingen. Risico s Aan dit project zijn risico s verbonden. De Omgevingswet wordt momenteel nog uitgewerkt in verschillende AMvB s. Hierdoor kan het zijn dat er op een later moment nieuwe keuzes gemaakt moeten worden of keuzes worden gemaakt die niet uitvoerbaar zijn. De volgende risico s zijn op dit moment te onderscheiden: 1. Financieel 8

9 Het rijk zal niet voorzien in financiële compensatie voor de implementatie van de Omgevingswet. De gemeenten zullen mogelijk wel moeten bijdragen aan het toekomstige digitale stelsel. Het te zijner tijd reserveren van voldoende budget hiervoor is daarom belangrijk. 2. Planning De planning kan niet worden gehaald doordat er landelijk vertraging optreedt of doordat de implementatie meer tijd, capaciteit en geld kost dan nu kan worden ingeschat. Hierbij is het belangrijk ambtelijk betrokkenheid en capaciteit te creëren, en de implementatie stapsgewijs uit te voeren.. 3. Daadkracht De keuzes die gemaakt moeten worden kunnen gevoelig liggen. Dit kan betrekking hebben op de bijvoorbeeld de mandatering. Er is daadkracht nodig om duidelijke keuzes te maken. 4. Digitaal stelsel Omgevingswet Om tot een goede informatievoorziening te komen is de gemeente afhankelijk van externe partners met betrekking tot software, hardware en databeheer. Hoewel de meeste kosten hier te verwachten vallen is er nog veel onduidelijkheid over. 5. Beheer Na de inwerkingtreding van de wet kunnen er financiële gevolgen ontstaan doordat er minder inkomsten zijn uit leges maar meer kosten zijn aan handhaving. Of gemeenten hiervoor worden gecompenseerd is nog niet duidelijk. Overige wetgeving De wetgeving op diverse aspecten wordt momenteel aangepast. Dit heeft betrekking op de kwaliteitsborging en op de m.e.r. regelgeving. Dit zal effect hebben op de loop van dit traject en hiervan dienen we ons goed op de hoogte te stellen. Zaakgericht werken Door bepaalde afdelingen binnen de gemeente wordt zaakgericht gewerkt. In Velsen wordt het softwarepakket van Dimpact gebruikt. In Beverwijk wordt in algemene zin met Decos gewerkt waarbij omgevingsvergunningen en APV-vergunningen worden geregistreerd in het Open Wave systeem. Het is belangrijk om ook de taken uit de Omgevingswet goed te verwerken in de betreffende systemen. Het document management systeem (DMS) dat Heemskerk gebruikt is, net als in Beverwijk, DECOS dat wordt gekoppeld aan SQUIT XO voor de vergunningen,toezicht en handhaving (VTH) taken. Primaat Gelet op het voorgaande is het ook belangrijk te bepalen, ambtelijk, bij wie het primaat ligt om bepaalde procedures te voeren en keuzes te maken. Het is belangrijk te bepalen bij wie het ambtelijke primaat ligt om uiteindelijk een besluit voor te bereiden en hoe richting college en gemeenteraad inzichtelijk wordt gemaakt wat de alternatieven zijn. Cultuur De Omgevingswet vereist ook een cultuurbijsturing. Voor zowel college, gemeenteraad als ambtelijke organisatie. Er zal op een andere wijze omgegaan moeten worden met initiatiefnemers, burgers en bedrijven. Het is de bedoeling dat er meer verantwoordelijkheid komt te liggen bij initiatiefnemers. Het is voor de gemeente belangrijk een duidelijke werkwijze te hanteren. Voor deze cultuuromslag zal bijzondere aandacht zijn in het proces. Decentralisaties in het sociale domein De drie decentralisaties in het sociale zijn op 1 januari 2015 in werking getreden. Hier ging ook een proces aan vooraf dat te vergelijken is met de Omgevingswet. Ook dit werd in verband opgepakt. De leerpunten uit dat project kunnen hierbij ook ingezet worden. Het project van de drie decentralisaties werd aangestuurd vanuit het secretarissenoverleg met daaronder een stuurgroep inclusief een programmamanager voor de IJmond. Deze hield het overzicht en was hier ook vrij voor gemaakt. Impactanalyse Om de cultuuromslag vorm te geven is het belangrijk te weten wat het uitgangspunt is. Om te weten op welke wijze mensen en afdelingen nu werken en in hoeverre dit passend is binnen de Omgevingswet bestaat de mogelijkheid een zogenoemde impactanalyse uit te (laten) voeren. Er zullen interviews gehouden worden met diverse medewerkers van afdelingen en de Omgevingsdienst IJmond die te maken zullen krijgen met de Omgevingswet. Hierbij zal gevraagd worden of men op de hoogte is van de Omgevingswet en de consequenties hiervan voor hun werk. Uiteindelijk zal er ook met deze mensen worden gebrainstormd om te komen tot de keuzes die gemaakt moeten worden. Dit gebeurt lokaal maar kan worden aanbesteed. Hiermee wordt inzichtelijk voor welke opgave de gemeenten staan. 9

10 Andere overheden Enkele taken van andere overheden zullen door de gemeente moeten worden overgenomen. Het is belangrijk deze partijen op tijd te betrekken om convenanten te sluiten hoe de gemeente dit vorm gaat geven. Het gaat hierbij in ieder geval om de volgende partijen: Hollands Noorderkwartier Waterbeheerplannen (ten noorden van het Noordzeekanaal) Rijkswaterstaat Waterbeheerplannen (het Noordzeekanaal) Rijnland: Waterbeheerplannen (ten zuiden van het Noordzeekanaal) Provincie: Provinciale ruimtelijke verordening, kwaliteit water, etc. Omgevingsdienst: Milieubeleid Een dergelijk convenant kan wellicht in verband worden afgesloten. Politieke gevoeligheid Er kunnen keuzes qua mandatering (gemeenteraad of college) en afwegingsbevoegdheid gemaakt worden die mogelijk politiek gevoelig zijn. Het maken van deze keuzes gebeurt in een later stadium. Samen met de gemeenteraad kunnen deze keuzes gemaakt worden. Enige politieke gevoeligheid die zou kunnen ontstaan is het verschuiven van bevoegdheden van het waterschap en de provincie naar de gemeente en hoe zij hiermee omgaan. Raad betrekken De gemeenteraden worden op diverse wijzen betrokken. Medio juni zal er een informatiebijeenkomst worden gehouden om informatie te delen over de Omgevingswet. In 2017 zal door de afzonderlijke gemeenteraden een besluit genomen worden over de diverse implementatiekeuzes (zie paragraaf 5). Draagvlak Per gemeente is het noodzakelijk draagvlak te creëren. De gemeenten moeten de Omgevingswet verplicht implementeren. Binnen de organisaties kan de bekendheid en draagvlak nog vergroot worden.. 10

11 9. Planning Routekaart Ambtelijk akkoord routekaart Portefuillehoudersoverleg Besluit DT's/MT's Bespreking in colleges mei jun jul aug sep okt nov dec jan feb mrt apr mei jun Implementatiedocument Impactanalyse Opstellen raamwerk Informatie aan gemeenteraden Brainstormen over te maken keuzes Voorstel over keuzes Invullen gevolgen organisatie/financiën Ijmondiaal/ Besluitvorming implementatiedocument Innemen standpunt portefuillehouders Innemen standpunt colleges Sessie met gemeenteraden over keuzes Afstemmen actielijst implementatie Vaststelling DT's/MT's Vaststelling door portefuillehouders Vaststelling door colleges Vaststelling door gemeenteraden 11

12 Bijlagen 1. Overzichten van wetten in de Omgevingswet 2. Instrumenten van de Omgevingswet 3. De belangrijkste veranderingen 12

13 Welke wetten gaan er op in de Omgevingswet * Omgevingswet vervangt direct en volledig: - Belemmeringenwet Privaatrecht - Crisis- en herstelwet [Chw] - Interimwet stad-en-milieubenadering - Ontgrondingenwet - Planwet verkeer en vervoer - Spoedwet wegverbreding - Tracéwet - Wet algemene bepalingen omgevingsrecht [Wabo] - Wet inzake de luchtverontreiniging - Wet ammoniak en veehouderij wordt te zijner tijd ingetrokken - Wet geurhinder en veehouderij wordt te zijner tijd ingetrokken - Wet hygiëne veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden - Wet ruimtelijke ordening [Wro] Omgevingswet vervangt deels bij inwerkingtreding: - Monumentenwet 1988 *** grote delen - Waterwet grote delen, rest op termijn - Wet beheer rijkswaterstaatswerken grote delen, rest op termijn - Wet milieubeheer grote delen, rest op termijn - Woningwet grote delen - Gaswet enkele bepalingen - Elektriciteitswet 1998 enkele bepalingen - Mijnbouwwet enkele bepalingen - Spoorwegwet enkele bepalingen - Spoorwegwet 1875 enkele bepalingen - Wet bereikbaarheid en mobiliteit enkele bepalingen - Wet lokaal spoor enkele bepalingen - Wet luchtvaart enkele bepalingen - Wet natuurbescherming ** enkele bepalingen, rest op termijn Omgevingswet vervangt op termijn (via latere wetswijzigingen) - Onteigeningswet - Waterwet resterende delen - Waterstaatswet Wegenwet - Wet beheer rijkswaterstaatswerken resterende delen - Wet bodembescherming [Wbb] - Wet geluidhinder [Wgh] - Wet herverdeling wegenbeheer (meeste artikelen vervallen) - Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken - Wet inrichting landelijk gebied - Wet milieubeheer resterende delen - Wet natuurbescherming ** resterende delen - Wet voorkeursrecht gemeenten [Wvg] - Wrakkenwet * Wetsvoorstel Omgevingswet (EK , A) is op 1 juli 2015 aangenomen door de Tweede Kamer en op 22 maart 2016 door de Eerste Kamer. ** Nu nog: Boswet, Flora- en faunawet, Natuurbeschermingswet Wetsvoorstel Wet natuurbescherming (EK , A) is op 1 juli 2015 aangenomen door Tweede Kamer en op 15 december 2015 door de Eerste Kamer. *** Vanaf juli 2016 vervangt de Erfgoedwet een deel van de Monumentenwet Onderdelen van de Monumentenwet die de fysieke leefomgeving betreffen, gaan naar de Omgevingswet. Voor deze onderdelen is een overgangsregeling in de Erfgoedwet opgenomen voor de periode

14 De zes kerninstrumenten (1) Omgevingsvisie De omgevingsvisie richt zich op de fysieke leefomgeving als geheel en biedt zo samenhang. Deze strategische visie houdt rekening met alle ontwikkelingen die voor het gebied van belang zijn. Het Rijk, de provincies en gemeenten zijn verplicht een omgevingsvisie vast te stellen. Onder andere Overijssel en Gelderland hebben al zo n omgevingsvisie. De omgevingsvisie geeft de ruimte samen met partners alle relevante belangen in onderlinge samenhang af te wegen. Vervangt de structuurvisie maar bijvoorbeeld ook het GVVP en het milieubeleidsplan. (3) Decentrale regelgeving Uitgangspunt van de Omgevingswet is dat decentrale overheden al hun regels over de leefomgeving bijeenbrengen in één gebiedsdekkende regeling. Dat zorgt voor inzichtelijke en samenhangende regelgeving die naleving gemakkelijker maakt. Voor gemeenten is dit het omgevingsplan, waarin de huidige bestemmingsplannen en verordeningen voor de fysieke leefomgeving opgaan zoals de woonbotenverordening, kapverordening en specifieke regels uit de algemene plaatselijke verordening. De waterschappen en de provincies stellen respectievelijk een waterschapsverordening en een omgevingsverordening op. (5) Omgevingsvergunning Veel initiatieven van burgers en bedrijven hebben gevolgen voor de leefomgeving. De omgevingsvergunning toetst vooraf op basis van de ter plaatse geldende regels of de initiatieven mogelijk zijn. Door de vergunningverlening zo simpel mogelijk te houden, duren procedures niet onnodig lang. Complexe activiteiten worden bij algemene maatregel van bestuur aangewezen. Initiatiefnemers kunnen via één aanvraag bij één loket de vergunning krijgen. (2) Programma Met gerichte maatregelen moeten omgevingswaarden (normen voor milieu en veiligheid) of doelen voor de leefomgeving worden bereikt. Het programma kan in dat geval gericht zijn op een bepaalde sector (bijvoorbeeld een geluidsplan) of een gebied (bijvoorbeeld de aanpak van een vervallen bedrijventerrein). Er kan onderscheid worden gemaakt tussen verplichte programma s welke op grond van EUrichtlijnen worden vastgesteld en onverplichte programma s als uitwerking van het te voeren beleid (bijvoorbeeld een rioleringsprogramma). Een verbijzondering is de programmatische aanpak. Een voorbeeld hiervan is het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit dat laat zien hoe grenswaarden voor stikstofdioxide en fijnstof gehaald worden terwijl bouwprojecten wel kunnen doorgaan. (4) Algemene rijksregels In sommige gevallen worden nationale regels gesteld voor de bescherming van de leefomgeving. Denk aan regels over uitstoot (gezondheid) of de sterkte van rivierdijken (veiligheid). Ook voor tal van bedrijfs- en bouwactiviteiten werkt het Rijk met algemeen geldende regels. Burgers en bedrijven hoeven daardoor voor hun voornemens niet steeds een vergunning aan te vragen. De rijksregels geven aan of lokaal maatwerk is toegestaan. (6) Projectbesluit Doel van het projectbesluit is om procedures voor bijvoorbeeld de aanleg van een weg, windmolenpark of natuurgebied sneller en beter te laten verlopen. Als zo n project van het Rijk of provincie in strijd is met een omgevingsplan, kan men daarvan afwijken. Ook kan het projectbesluit in de plaats komen van de omgevingsvergunning. Ook het waterschap beschikt over dit instrument, dat dan niet kan afwijken van het omgevingsplan.

15 Omgevingswet De belangrijkste veranderingen De memorie van toelichting van de Omgevingswet staat uitvoerig stil bij het terugleggen van verantwoordelijkheid naar de samenleving en bij vertrouwen als uitgangspunt. De wet begint met een algemene zorgplicht. Iedereen (dus ook burgers en bedrijven) neemt bij activiteiten voldoende zorg in acht voor de leefomgeving. Bij vermoede nadelige effecten worden maatregelen genomen om dit te voorkomen, te beperken of ongedaan te maken. Vanuit deze voorwaarden kunnen activiteiten in beginsel plaatsvinden ( Ja, tenzij in plaats van Nee, mits ). Dit uitgangspunt geldt ook voor de zorgplichten van bestuursorganen onderling. Deze plichten zijn daarom slechts bij uitzondering expliciet omschreven. Bundeling en stroomlijning Er gaan veel wetten op het gebied van omgevingsrecht op in de Omgevingswet. Bijvoorbeeld de Wet ruimtelijke ordening, de Wet milieubeheer en de Waterwet. De wet komt uiteindelijk in de plaats van 24 wetten. Delen van de Monumentenwet 1988 en de Woningwet worden er in opgenomen. Dat geldt ook voor bepalingen uit wetgeving voor energie, mijnbouw, luchtvaart en spoorwegen die een rol spelen bij besluiten over ontwikkeling van de fysieke leefomgeving. Uiteindelijk dekt één wet met één set van zes Uniforme kerninstrumenten het terrein van de fysieke leefomgeving. De Omgevingswet neemt de schotten tussen de wetten weg, ordent systematisch wat bij wet en wat bij AMvB geregeld is en biedt een eenduidig begrippenapparaat. Het nieuwe begrip omgevingswaarde vervangt bijvoorbeeld de huidige termen streefwaarde, grenswaarde en voorkeurswaarde. Visie en planfiguren Het milieubeleidsplan, het strategisch deel van het waterplan, het verkeers- en vervoersplan, de structuurvisie en delen van het natuurbeleidsplan gaan op in de omgevingsvisie. Rijk en provincies stellen een integrale visie op voor hun grondgebied, waarin de diverse belangen in onderling verband worden afgewogen. Ook gemeenten kunnen dat doen. Het waterdomein is een verhaal apart door de positie van het waterschap. In de waterprogramma s op nationaal, provinciaal en waterschapsniveau zit het uitvoeringsgerichte waterbeleid. Het gemeentelijk rioleringsprogramma (GRP) wordt vanaf 2020 facultatief. In het wetsvoorstel zijn diverse (milieu)plannen verwerkt die volgen uit EU-verplichtingen. Bijvoorbeeld het Actieplan geluid, de plannen die volgen uit de Richtlijn luchtkwaliteit en ten slotte het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) dat onder de Programmatische aanpak van de Omgevingswet komt te vallen. Regels voor activiteiten Het huidige bestemmingsplan wordt gebruikt voor beheer, globale bestemmingen, gedetailleerde bestemmingen of gefaseerde ontwikkeling. Deze mogelijkheden keren terug in het gemeentelijk omgevingsplan, zij het soms in een andere vorm. Het wetsvoorstel geeft de gemeenteraad een brede regelgevende bevoegdheid en een zelf in te vullen delegatiegrondslag. Daarmee kan de raad burgemeester en wethouders delen van het omgevingsplan laten uitwerken, aanpassen of preciseren. Het kader van de Wro wordt verlaten

16 om ruimte te bieden aan integratie met de belangen van milieu, natuur en water. Eenieder houdt de mogelijkheid om zienswijzen in te dienen tegen een ontwerpplan. De realisatietermijn en de algemene actualiseringsplicht keren niet terug in het omgevingsplan. Realisatie van activiteiten Er zijn voortaan twee instrumenten om toestemming te krijgen voor de realisatie van activiteiten. De omgevingsvergunning is een voortzetting en uitbouw van de omgevingsvergunning uit de Wabo. Deze vergunning wordt geïntegreerd met een aantal andere vergunningen in het domein van de leefomgeving en met de vergunningplichten uit het wetsvoorstel Wet natuurbescherming. De omgevingsvergunning is er op aanvraag van de (private) initiatiefnemer. Het tweede instrument is het projectbesluit, waarmee Rijk en Provincie een besluit kunnen nemen dat alle benodigde toestemmingen kan bevatten om een project uit te voeren. In overleg met de initiatiefnemer kan ook voor gefaseerde besluitvorming worden gekozen. Het projectbesluit vervangt het tracébesluit, het inpassingsplan, het projectplan uit de Waterwet en de coördinatieregeling. Allemaal instrumenten gericht op projecten met een publiek belang, zoals het oprichten van elektriciteitscentrales en windmolenparken of het aanpassen van snelwegen. Met het projectbesluit is er onder de Omgevingswet één procedure voor dit soort grote en complexe projecten. Rijk en provincie hebben doorzettingsmacht met het projectbesluit en kunnen in laatste instantie knopen doorhakken. Milieueffectrapportage De uitgebreide en de beperkte procedure voor de project-mer uit de Wet milieubeheer worden geïntegreerd tot één procedure. Als uit de project-mer beoordeling blijkt dat geen mer nodig is, wordt dat bij het ontwerpbesluit van het project gemotiveerd. Het verplichte advies van de Commissie-mer bij de project-mer is omgezet in een facultatief advies. Het advies over de reikwijdte en detailniveau van de op te stellen mer is niet meer verplicht bij een project-mer, tenzij de initiatiefnemer er om vraagt. Er is geen alternatievenonderzoek bij de project-mer meer nodig indien de plan-mer al voldoende alternatieven bevat. De mogelijkheid om bij provinciale verordening mer-plichtige activiteiten aan te wijzen, is geschrapt. Verlenging van de houdbaarheid en verruiming van herbruikbaarheid van onderzoeksgegevens (ten behoeve van de mer) verminderen de onderzoekslasten. Exploitatieplan De plicht om een exploitatieplan op te stellen kan doorschuiven naar het moment van een aanvraag voor een concrete bouwactiviteit en bij een exploitatietekort hoeft geen plan te worden opgesteld. Er komt meer ruimte voor bestuurlijke afweging met de mogelijkheid voor de gemeenteraad om gevallen vast te stellen waarin geen exploitatieplan nodig is. Gedoogplichten Met het oog op het algemeen belang kan van grondeigenaren worden gevraagd om bepaalde activiteiten op hun grond te gedogen. Dat is op dit moment in verschillende wetten op verschillende manieren geregeld. In de Omgevingswet komt dat samen en wordt het begrip werk van algemeen belang uniform vastgelegd. De Belemmeringenwet privaatrecht wordt ingetrokken en sluit aan bij de Algemene wet bestuursrecht. Adviesorganen en adviseurs De Commissie van advies inzake de waterstaatswetgeving wordt niet meegenomen in de Omgevingswet omdat de commissie wordt opgeheven bij de wijziging van de Waterwet. De regelingen van de provinciale planologische commissie keren ook niet terug in de Omgevingswet. Provincies en gemeenten beslissen zelf of en hoe zij zich planologisch willen laten adviseren. Regelingen rond welstandscommissies of stadsbouwmeesters worden geschrapt. Ook hier wordt de keuze voor een dergelijke commissie of functie aan de gemeente zelf overgelaten. Het verplichte verkeer- en vervoer beraad vervalt op nationaal en regionaal niveau vanuit dezelfde decentralisatiegedachte. Dit is een uitgave van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu Interdepartementale Programmadirectie Eenvoudig Beter Postbus ex Den Haag Juni 2014