Colofon. Gebruikte bronnen: CPB, CBS, PGGM, DUO-CFI, UWV Werkbedrijf, Prismant, bewerking door Panteia/SEOR/Etil.

Transcriptie

1

2 Colofon Het regioportret Drenthe verschijnt één keer per jaar en brengt de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK in beeld voor de regio Drenthe. Het regioportret Drenthe wordt samengesteld door het consortium Panteia, SEOR en Etil, in opdracht van het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Sport, de Stichting Arbeidsmarkt- en Opleidingsbeleid Verpleeg- Verzorgingstehuizen en Thuiszorg, FCB, de Stichting Arbeidsmarkt Gehandicaptenzorg, de Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen, de Stichting O&O Fonds Geestelijke Gezondheidszorg, het kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport Calibris en UWV WERKbedrijf. Gebruikte bronnen: CPB, CBS, PGGM, DUO-CFI, UWV Werkbedrijf, Prismant, bewerking door Panteia/SEOR/Etil. 1

3 Inhoudsopgave PAGINA 1 ALGEMEEN 3 AANBOD 2 POTENTIËLE BEROEPSBEVOLKING 4 3 ARBEIDSPARTICIPATIE 5 4 BEROEPSBEVOLKING 6 5 PENDEL 7 6 NIET-WERKENDE WERKZOEKENDEN (NWW) 8 VRAAG 7 WERKGELEGENHEID IN ZORG & WJK 9 ONDERWIJS 8 INSTROOM IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK 11 9 DEELNEMERS IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK SECTOR- EN STUDIERENDEMENT 15 OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS 11 HET OORDEEL VAN WERKNEMERS HET OORDEEL VAN WERKGEVERS SAMENVATTEND OVERZICHT 19 DEFINITIES 20 BIJLAGEN 23 2

4 1 Algemeen Inleiding Het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en WJK (Welzijn en maatschappelijke dienstverlening, Jeugdzorg en Kinderopvang) beoogt relevante organisaties te voorzien van eenduidige en betrouwbare informatie over de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de gezondheidszorg en de WJK. Daartoe worden onder andere regioportretten opgesteld voor elk van de 28 onderscheiden regio s. De voorliggende rapportage betreft het regioportret voor Drenthe, deze regio valt in het werkgebied van werkgeversverband ZorgpleinNoord. De regio bestaat uit de volgende gemeenten: Aa en Hunze, Assen, Border-Odoorn, Coevorden, De Wolden, Emmen, Hoogeveen, Meppel, Midden-Drenthe, Noordenveld, Tynaarlo en Westerveld. Uitgangspunten regioportret Bij het opstellen van de regioportretten is gebruik gemaakt van de meest recente beschikbare informatie. Aangezien voor een aantal relevante onderwerpen nog geen goede en bruikbare regionale gegevens beschikbaar zijn, kan en zal dit RegioPortret 2011 niet alle vragen over de regionale arbeidsmarkt kunnen beantwoorden, maar moet het op hoofdlijnen de regio wel voldoende handvatten bieden voor arbeidsmarktbeleid. Het is uitdrukkelijk de bedoeling de regioportretten in volgende jaren aan te vullen met nieuwe gegevens die beschikbaar komen. Het onderzoeksteam gaat hierbij voor de grootst mogelijke transparantie, om duidelijk en inzichtelijk te maken waar bepaalde resultaten op gebaseerd zijn. Informatie over de regionale arbeidsmarkt in Zorg en WJK heeft over het algemeen betrekking op een regionale verdeling van landelijke gegevens en ontwikkelingen. Dit betekent dat landelijke gegevens de basis vormen. Op basis van kenmerken die specifiek zijn voor een bepaalde regio, is bepaald hoe landelijke ontwikkelingen zich naar deze regio vertalen. Een belangrijk onderdeel van de pragmatische aanpak heeft betrekking op de regionale werkgelegenheid in Zorg en WJK. Verschillende bronnen zijn hiervoor voorhanden, alle met hun eigen voor- en nadelen. Op basis van een uitgebreide analyse van een viertal beschikbare bronnen (het Sociaal Statistische bestand SSB, gegevens van PGGM, het landelijke vestigingenregister LISA en het Banenbestand van CBS) is besloten om in de regioportretten voor de regionale verdeling van werkgelegenheid uit te gaan van het CBS Banenbestand. Aangezien gegevens over regionale vacatures en regionale mobiliteit nog niet beschikbaar zijn, zijn deze niet opgenomen in dit regioportret. Wel zijn de landelijke cijfers hieromtrent in de bijlage opgenomen. Regionale prognoses omtrent overschotten en tekorten van verplegend, verzorgend en sociaalagogisch personeel worden voor het eerst in het RegioPortret 2012 gepresenteerd. De regionale werkverbanden, waaronder ZorgpleinNoord, hebben de mogelijkheid gekregen om feedback te geven op hun RegioPortret Deze feedback kon twee vormen aannemen. Allereerst tekstuele feedback om resultaten zoals in het RegioPortret weergegeven beter te kunnen duiden. Deze feedback vindt u terug in het RegioPortret dat voor u ligt. Daarnaast feedback op de vastgestelde cijfers met betrekking tot de regionale arbeidsmarkt. Deze feedback wordt verzameld en waar mogelijk meegenomen in het RegioPortret Voor meer informatie over regionaal beschikbare cijfers, b.v. over vacatures, verwijzen we u naar ZorgpleinNoord ( of ). 3

5 Leeftijden 2 Potentiële beroepsbevolking Samenstelling potentiële beroepsbevolking naar categorie, Drenthe, Bevolkingspiramide Drenthe, 2010 en Werkzame beroepsbevolking (heeft werk >= 12u pw) personen Bron: EBB, bewerking Etil Beroepsbevolking (heeft/zoekt werk > 12 u pw) personen Potentiële beroepsbevolking personen Werkloze beroepsbevolking (zoekt werk >= 12u pw) personen Wil >= 12u pw werken personen Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking Drenthe en Nederland, (index; 1996=100) 110 Nietberoepsbevolking personen Wil of kan niet >= 12u pw werken personen Reden: Opleiding/studie (29%) Ziekte/AO ( 24%) Vut (20%) Zorgtaken ( 12%) Anders (15%) 95 e.o Bron: CBS Statline, bewerking Etil mannen 2010 vrouwen 2010 mannen 2020 vrouwen 2020 Samenstelling potentiële beroepsbevolking De potentiële beroepsbevolking wordt gevormd door alle mensen tussen 15 en 64 jaar. In 2009 waren er in potentie mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt in Drenthe. Daarvan hebben mensen een baan van minimaal 12 uur per week. Ongeveer mensen vormen de arbeidsreserve op de arbeidsmarkt in Drenthe, deze mensen willen meer dan 12 uur per week werken. Van deze groep zijn personen actief op zoek naar een baan en op korte termijn beschikbaar Drenthe Nederland Bron: CBS Statline, bewerking Etil 4 Leeftijdsopbouw bevolking De grafiek rechtsboven toont de leeftijdsopbouw van de bevolking in Drenthe. De ui-vorm geeft aan dat de bevolking ontgroent en vergrijst. Dit betekent dat de instroom van jongeren krimpt, terwijl de uitstroom van ouderen groeit. Op termijn neemt hierdoor de potentiële beroepsbevolking af, omdat minder jongeren instromen dan ouderen uitstromen. Prognose tot en met 2020 De grafiek hiernaast bevestigt dit beeld en toont een afnemende potentiële beroepsbevolking vanaf Hierbij is de daling in Drenthe groter dan in Nederland.

6 3 Arbeidsparticipatie Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie mannen in Drenthe Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie vrouwen in Drenthe en Nederland, (in %) en Nederland, (in %) 85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% Drenthe Bron: CBS Statline, bewerking Etil Nederland 85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% Drenthe Bron: CBS Statline, bewerking Etil Nederland Bruto arbeidsparticipatie naar kenmerken, 2009 en 2015 (in %) Drenthe Drenthe Nederland Nederland Totaal 70% 71% 71% 73% Mannen 78% 77% 79% 79% Vrouwen 63% 66% 63% 68% jaar 47% 46% 45% 46% jaar 84% 87% 87% 89% jaar 86% 89% 86% 88% jaar 83% 84% 81% 85% 55 jaar e.o 49% 51% 50% 56% autochtoon 71% 72% allochtoon 66% 66% Bron: EBB, CBS Statline, bewerking Etil Bruto arbeidsparticipatie De bruto participatiegraad geeft de verhouding weer tussen de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking. De arbeidsparticipatie stijgt al jaren onder met namevrouwen (zie boven). Onder invloed van sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen en stimulerende maatregelen om werk en gezin te combineren, is het aantal vrouwen en ouderen dat beschikbaar is voor de arbeidsmarkt toegenomen. Daarnaast is het opleidingsniveau van de potentiële beroepsbevolking toegenomen, en hoger opgeleiden participeren over het algemeen meer op de arbeidsmarkt. In 2009 was de participatiegraad in Drenthe 70% tegenover landelijk 71%. Ook de komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. Dit zal de afnemende potentiële beroepsbevolking in ieder geval tot 2015 compenseren. In 2015 zal de bruto arbeidsparticipatie in Drenthe zijn gestegen tot 71%, in Nederland is dit 73%. Kenmerken bruto arbeidsparticipatie Bovenstaande grafieken tonen dat vooral de participatie onder vrouwen zal blijven stijgen tot bijna 70%. Dat van mannen zal tussen de 75 en 80% blijven schommelen. De participatie van zowel mannen als vrouwen ligt in Drenthe iets lager dan landelijk. In de leeftijdsgroep jaar participeert tussen 83 en 86% op de arbeidsmarkt. Bij jongeren (25-) en ouderen (55+) ligt het percentage lager. In 2009 ligt de arbeidsparticipatie van jongeren in Drenthe hoger dan landelijk. In 2015 is de participatie onder jongeren vrijwel gelijk aan het landelijk gemiddelde. De participatie van ouderen ligt in 2009 lager dan landelijk. Opvallend hierbij is dat in 2015 de arbeidsparticipatie van ouderen in Nederland toeneemt met 6 procentpunt tot 56%, terwijl deze in Drenthe toeneemt met 2 procentpunt tot 51%. Met andere woorden, het verschil tussen Drenthe en Nederland met betrekking tot de participatie van ouderen wordt groter. 5

7 4 Beroepsbevolking Ontwikkeling beroepsbevolking Drenthe en Nederland Kenmerken beroepsbevolking, 2009 en 2015 (in %) (index; 1996=100) Drenthe Drenthe Nederland Nederland Totaal (absoluut) Mannen 56% 54% 56% 54% Vrouwen 44% 46% 44% 46% jaar 11% 11% 11% 12% jaar 18% 19% 22% 23% jaar 28% 24% 27% 23% jaar 28% 29% 25% 27% 55 jaar e.o 15% 16% 14% 15% Bron: CBS Statline, bewerking Etil Drenthe Nederland autochtoon 92% 82% allochtoon 8% 18% Bron: CBS Statline, bewerking Etil Toekomstige ontwikkelingen Kenmerken van beroepsbevolking Tot de beroepsbevolking behoren alle mensen die werkend of werkzoekend actief zijn op de arbeidsmarkt. Dit wordt bepaald door een combinatie van de potentiële beroepsbevolking en arbeidsparticipatie. Ondanks een afnemende potentiële beroepsbevolking zal de beroepsbevolking in Drenthe weer gaan stijgen de komende jaren. Deze groei ontstaat doordat de afname van de potentiële beroepsbevolking wordt goedgemaakt doordat er meer mensen gaan werken. In 2009 bestaat de beroepsbevolking in Drenthe uit personen. In 2010 daalt de beroepsbevolking nog fors en herstelt pas in de jaren erna, waardoor in 2015 de beroepsbevolking in Drenthe uit personen bestaat. Ondanks deze groei vanaf 2011 ligt in 2015 de beroepsbevolking in Drenthe onder het niveau van 2009, een daling van 0,4%. Landelijk zal de beroepsbevolking in 2015 wel boven het niveau van 2009 uitkomen (ondanks een lichte daling in 2010) en stijgen van ruim 7,8 miljoen personen naar ruim 8,1 miljoen, een stijging van 3,7%. De verdeling naar leeftijd laat zien dat de beroepsbevolking in Drenthe niet afwijkt van het landelijk gemiddelde. Ook naar leeftijd wijkt de beroepsbevolking in de regio weinig af van Nederland. Bijna driekwart van de beroepsbevolking bevindt zich tussen de 25 en 54 jaar. In 2015 is er wel een kleine verschuiving te zien van de categorie naar 45-plus. De verdeling naar etniciteit toont dat de beroepsbevolking in Drenthe een substantieel kleiner aandeel allochtonen kent dan het landelijk gemiddelde. 6

8 5 Pendel Binnenlandse pendel in Zorg en WJK, Drenthe, Binnenlandse pendel in Zorg en WJK en alle sectoren, 2009 (uitgedrukt als percentage van totaal aantal werknemers) % % % % % % Zorg en WJK Drenthe Alle sectoren Drenthe Inkomende pendel Uitgaande pendel Pendelsaldo Inkomende pendel Uitgaande pendel Pendelsaldo Bron: Loonaangifte, Statistiek Werkgelegenheid en Lonen (SWL), CBS, bewerking Etil Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Inkomende pendel uit buitenland, 2009* Zorg en WJK Alle sectoren Drenthe Nederland Voor Nederland geldt de volgende uitsplitsing: België 70% 29% Duitsland 27% 29% Polen 0% 32% Overig buitenland 3% 10% * Er zijn geen gegevens bekend over uitgaande pendel naar het buitenland. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Top-3 inkomende en uitgaande pendelstromen in Zorg en WJK Drenthe, 2009 Inkomende pendel Uitgaande pendel Regio van herkomst: Regio van bestemming: Groningen Groningen IJsselvecht IJsselvecht Friesland Friesland 590 Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Een belangrijk fenomeen voor de bepaling van vraag en aanbod op de regionale arbeidsmarkt is de pendel. De regionale arbeidsmarkt is geen gesloten systeem. Zo is er sprake van inkomende binnenlandse pendel. Dit zijn personen die weliswaar in de regio werken, maar elders in Nederland wonen. Omgekeerd is er ook sprake van uitgaande binnenlandse pendel, personen die wel in de regio wonen, maar elders in Nederland werken. Deze gegevens komen uit Statistiek Werkgelegenheid en Lonen van het CBS. Daarnaast kan er, voornamelijk in grensregio s, sprake zijn van buitenlandse pendel. Er is bekend hoeveel inwoners van een ander land in de regio werken, de inkomende buitenlandse pendel. Omdat deze gegevens niet voor het buitenland beschikbaar zijn, is onduidelijk hoeveel inwoners van de regio in het buitenland werkzaam zijn (de uitgaande buitenlandse pendel). Binnenlandse pendel In Drenthe was er de afgelopen jaren in Zorg en WJK sprake van een negatief binnenlandse pendelsaldo, dat in 2009 licht positief is geworden. In 2009 was het pendelsaldo in Zorg en WJK 25. Een kleine inwoners van Drenthe verlaat de regio om elders in de Zorg en WJK te gaan werken, terwijl ruim mensen de omgekeerde beweging maken. Dus per saldo komen iets meer werknemers in de sector de regio binnen. De populairste bestemmingen om vanuit Drenthe in Zorg en WJK te gaan werken, zijn naburige regio s Groningen, IJsselvecht en Friesland. De grafiek rechtsboven vergelijkt de binnenlandse pendel in Zorg en WJK met andere sectoren. De sector kent in Drenthe weliswaar een relatief kleinere inkomende binnenlandse pendel vergeleken met alle overige sectoren. De uitgaande pendel in Zorg en WJK is relatief gezien echter ook kleiner dan in andere sectoren. Hierdoor valt het binnenlands pendelsaldo in Zorg en WJK positief uit, tegenover een negatief saldo in alle sectoren. Buitenlandse pendel Er zijn alleen gegevens beschikbaar over de inkomende buitenlandse pendel. In Drenthe werken mensen die in het buitenland wonen, daarvan komt slechts een zeer beperkt deel in Zorg en WJK terecht. Op basis van landelijke cijfers weten we dat de grootste groep buitenlandse werknemers die in Nederland komt werken in Zorg en WJK afkomstig is uit België, gevolgd door Duitsland. Aangenomen mag worden dat de buitenlandse pendel in Drenthe voornamelijk vanuit Duitsland komt. 7

9 6 Niet-Werkende Werkzoekenden (NWW) Kenmerken totale werkloosheid, 2010 (jaargemiddelde) Regio's Drenthe Nederland Totaal NWW Totaal NWW Zorg en WJK Mannen 53% 52% Vrouwen 47% 48% jaar 10% 8% jaar 69% 70% > 55 jaar 22% 22% < 1 jaar werkloos 52% 53% > 1 jaar werkloos 48% 47% Basisonderwijs 21% 28% VMBO 24% 21% HAVO/VWO 3% 4% Bron: UWV Werkbedrijf MBO 41% 31% HBO/Bachelor 9% 11% WO/Master 2% 4% Bron: UWV Werkbedrijf Ontwikkeling werkloosheidspercentage in Drenthe en Nederland, jaargemiddelde (in %) 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Drenthe Nederland Kenmerken werkloosheid Als het aanbod van de arbeidsmarkt niet aansluit op de vraag, ontstaat werkloosheid. De cijfers worden uitgedrukt in het aantal niet werkende werkzoekenden (NWW ers). Dit zijn mensen tussen 15 en 64 jaar die werk zoeken van minstens twaalf uur per week en daarvoor staan ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf. In 2010 waren in Drenthe mensen werkloos, daarvan was 53% man en 22% van de NWW-ers was ouder dan 55 jaar, terwijl 10% nog geen 25 was. In Drenthe had 45% van de NWW ers maximaal een vmbo-opleiding (landelijk 49%), 44% was middelbaar opgeleid (landelijk 35%) en 11% was hoger opgeleid (landelijk 15%). Het aandeel middelbaar opgeleide NWW'ers is dus relatief hoog in de regio. Het aantal NWW in Zorg en WJK is gebaseerd op het aantal bij UWV WERKbedrijf ingeschreven NWW ers in de voor de sector Zorg en WJK meest relevante grofmazige beroepsgroepen. Dit zijn de (para)medische, algemeen verzorgende en sociaal-maatschappelijke beroepsgroepen tot en met het hogere beroepsniveau. In Drenthe staan daarom 650 niet-werkende werkzoekenden in Zorg en WJK ingeschreven. Recente ontwikkelingen werkloosheid De ontwikkeling van de werkloosheid weerspiegelt de economische ontwikkeling. Toch valt op dat de werkloosheid ondanks de economische crisis in 2009 en 2010 slechts beperkt steeg, terwijl de productie enorm terugviel. Verklaringen hiervoor zijn: Labour hoarding: mensen in dienst houden met het oog op verwachte toekomstige krapte. Werktijdverkorting en deeltijd-ww Flexibilisering van de arbeidsmarkt: meer flexwerkers en zzp ers. Mogelijke veranderingen in de sectorstructuur: meer diensten en minder industrie waardoor het effect van productiedaling op personele bezetting verandert. Onvervulde vacatures: zelfs op het dieptepunt van de crisis waren er landelijk nog openstaande vacatures. Het is plausibel dat een deel van de mensen die door de crisis hun werk kwijt raakten, konden instromen op nog openstaande vacatures bij andere arbeidsorganisaties. Langer doorleren door jongeren. In Drenthe ligt de werkloosheid structureel hoger dan landelijk. Het gemiddelde NWW percentage was in ,8% in Drenthe en 6,4% in Nederland. 8

10 7 Werkgelegenheid in Zorg & WJK Werknemers in Drenthe en Nederland uitgesplitst naar sector, 2009 Drenthe Nederland Werkgelegenheid Zorg WJK Zorg % totale % totale % totale absoluut werkgelegenheid absoluut werkgelegenheid absoluut werkgelegenheid absoluut In werknemers % % % In arbeidsvolume werknemers % % % In banen van werknemers % % % WJK % totale werkgelegenheid 2% 2% 2% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Ontwikkeling aantal werknemers in Zorg en WJK, in Drenthe en Verdeling werknemers naar branches, 2009 Nederland, (index; 2006=100) 114 Drenthe 5% 5% 2% % Ziekenhuizen Drenthe Nederland Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Ontwikkeling aantal werknemers in Drenthe naar branche, NL Gem. groei (%) Gem. groei Branches (%) Ziekenhuizen ,3% 2,5% Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) ,1% 3,4% Gehandicaptenzorg ,3% 3,4% Verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg (VVT) ,0% 1,6% Zorg overig ,6% -0,6% Jeugdzorg ,0% 5,2% Kinderopvang ,8% 9,1% Welzijn en maatschappelijke dienstverlening (WMD) ,3% -1,5% Totaal ,9% 2,2% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil 2% 8% 33% 11% 34% 14% Nederland 6% 6% 22% 16% 7% 12% Geestelijke gezondheidszorg Gehandicaptenzorg VVT Zorg overig Jeugdzorg Kinderopvang WMD 9

11 Karakteristieken van werknemers naar branche, Drenthe, 2009 Branches Aantal werknemers 2009 Deeltijd factor Gemiddelde leeftijd Aandeel 55+ Aandeel 35- Aandeel vrouwen Ziekenhuizen ,68 41,3 13% 28% 87% GGZ ,76 42,8 18% 25% 73% Gehandicaptenzorg ,69 39,2 12% 39% 79% VVT ,58 42,0 17% 27% 93% Zorg overig ,78 40,2 12% 33% 78% Jeugdzorg 600 0,83 38,7 11% 39% 81% Kinderopvang ,57 34,2 6% 57% 97% WMD ,68 44,0 22% 22% 77% Totaal Zorg en WJK Drenthe ,65 41,1 15% 30% 85% Totaal alle sectoren Drenthe ,77 39,2 17% 43% 65% Totaal Zorg en WJK Nederland ,67 40,6 15% 33% 84% Totaal alle sectoren Nederland ,79 39,0 16% 43% 59% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Aandeel zelfstandigen in werkgelegenheid in Zorg en WJK, (in %) 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Bron: SSB Zelfstandigen Zelfstandigen Drenthe Zelfstandigen Nederland Zorg en WJK binnen geheel van sectoren Dit hoofdstuk gaat in op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in Zorg en WJK. De werkgelegenheid wordt gemeten in het aantal werknemers, dat is het gemiddeld aantal personen dat in de maand december een arbeidsovereenkomst heeft. De recente recessie is landelijk niet van invloed geweest op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de sector Zorg en WJK. Waar de werkgelegenheid in veel andere sectoren in 2009 sterk is afgenomen, is in de Zorg en WJK sprake van groei. In 2009 bedroeg het aantal werknemers bijna 1,2 miljoen. Gedurende de periode groeide landelijk het aantal werknemers per jaar gemiddeld met ruim twee procent. In Drenthe zijn werknemers werkzaam in Zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 20% van alle werknemers. Landelijk is dit aandeel 15%. Evenals landelijk nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Drenthe toe in de periode Procentueel was de toename gemiddeld 3,9% per jaar. Dit is bijna tweemaal zoveel als de landelijke gemiddelde jaarlijkse groei. Hoewel de grote lijnen herkenbaar zijn is het mogelijk dat de werkgelegenheidsontwikkeling op regionaal niveau, wanneer dit wordt bekeken van jaar op jaar, in sommige gevallen wat vreemde bewegingen kan laten zien. Zo is er bijvoorbeeld in Drenthe een groot verschil in werkgelegenheid in de branche WMD van 2006 naar Het aantal werknemers neemt dan toe van naar werknemers. Hieraan kunnen meerdere oorzaken ten grondslag liggen. Het vergt nog nader onderzoek om uit te vinden wat daar precies aan de hand is. Branches De ontwikkeling van de werkgelegenheid verschilt sterk tussen de diverse branches. In het algemeen waren in 2009 de meeste werknemers in zowel Drenthe als Nederland werkzaam in de branches VVT en ziekenhuizen. Tussen 2006 en 2009 is met name de groei van het aantal werknemers in de kinderopvang en de jeugdzorg landelijk sterk geweest, respectievelijk 9,1 en 5,2 procent. De groei van het aantal werknemers in de VVT en zorg overig lag met respectievelijk 1,6 en -0,6 procent onder het gemiddelde voor de sector als geheel. Op regionaal niveau wijkt de ontwikkeling per branche op bepaalde punten af van het landelijk beeld. Zo neemt in Drenthe het aantal werknemers in de branche WMD toe, terwijl dit aantal landelijk juist afneemt. In de branches gehandicaptenzorg, VVT en kinderopvang groeit het aantal werknemers in de regio relatief gezien harder dan in Nederland. In Drenthe nam het aantal werknemers, in de periode , in de branche zorg overig evenals in Nederland licht af (met 0,6 procent). Kenmerken werknemers in zorgsector Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In Drenthe werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in ,65 werkweek tegenover 0,67 landelijk. De omvang van de gemiddelde werkweek verschilt sterk tussen de diverse branches. In Drenthe hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek met respectievelijk 0,57 en 0,58. De gemiddelde leeftijd van werknemers in Zorg en WJK is 41 jaar en 85 procent van de werknemers is vrouw. Het aandeel jongeren (35-) is tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). Zelfstandigen in Zorg en WJK Bovenstaande grafiek toont het aandeel zelfstandigen in de sector. In de afgelopen jaren is zowel in Drenthe als Nederland het aandeel zelfstandigen toegenomen. De trend van 'individualisering' van de beroepsbevolking, namelijk het in toenemende mate kiezen (vrijwillig of gedwongen) voor een bestaan als zelfstandige zonder personeel (zzp'er) speelt ook een rol in de sector Zorg en WJK. 10

12 8 Instroom in opleidingen voor Zorg & WJK Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in Drenthe en Nederland, 2009, absoluut en Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in uitgedrukt als percentage van de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK Drenthe en Nederland, 2009 Drenthe Nederland Drenthe % instroom % instroom Zorg & WJK Absoluut Zorg & WJK V&V SAW Kwalificaties Absoluut Abs. % % V&V Zorghulp (niveau 1) 34 2% % BOL % % Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % % BBL % % Verzorgende (niveau 3) % % HBO % % Verpleegkundige (niveau 4) % % Verpleegkundige (niveau 5) 116 6% % AG* Assisterenden (niveau 4) 77 4% % SAW Pedagogisch werker (niveau 3) % % V&V SAW Zorg & WJK Nederland Zorg & WJK Overig Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 70 4% % Abs. % Abs. % Pedagogisch werker (niveau 4) % % BOL % % Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 71 4% 831 2% BBL % % Sociaal cultureel werker (niveau 4) 21 1% 839 2% HBO % % Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 2 0% 715 1% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 159 8% % Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 7 0% 708 1% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 87 5% % Totaal Zorg en WJK % % Totaal overige opleidingen Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * Dit betreft een optelling van de kwalificaties apothekersassistent, doktersassistent en tandartsassistent Overig Abs. Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Landelijk kiest elk jaar ongeveer een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK (MBO+HBO). In 2009 was dit in Drenthe zelfs 30%. Eerder werd ook al duidelijk dat de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Drenthe sneller groeit dan landelijk. De populairste opleidingen op mbo-niveau in Drenthe zijn verzorgende (niveau 3), helpende zorg en welzijn (niveau 2) en pedagogisch werker (niveau 3). In Drenthe is de instroom in BOL en BBL opleidingen voor Zorg en WJK ongeveer even groot: 27% van alle BOL-leerlingen kiest voor een dergelijke opleiding en zo n 26% van de BBL ers maakt deze keuze. Landelijk zijn deze percentages respectievelijk 22 en 26. Ongeveer 15% van alle leerlingen in Drenthe die instromen in het HBO, kiest voor een opleiding voor Zorg en WJK. In Drenthe is de instroom binnen het HBO het grootst in sociaal pedagogische hulpverlening. De grafiek op de rechterpagina (bovenaan) toont dat de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK tussen in Drenthe is afgenomen. In totaal is de afname ruim 4%. De instroom in deze opleidingen is in deze periode harder afgenomen dan in andere opleidingen. Dit is opmerkelijk, gezien het feit dat de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Drenthe sneller toeneemt dan landelijk. Kenmerken instroom MBO De samenstelling van de bevolking naar leeftijd verandert in de toekomst en het aandeel personen van niet-nederlandse herkomst neemt toe, met name in grootstedelijke gebieden. Uitgaande van een toenemende vraag naar zorgdiensten is het voor de arbeidsmarkt in de Zorg en WJK van belang om aantrekkelijk te zijn voor deze groep personen. De grafieken op de rechterpagina hebben betrekking op de samenstelling van de instroom in opleidingen voor Zorg en WJK. In Drenthe ligt het aandeel van mannen in BOL-opleidingen iets hoger dan landelijk. Het aandeel allochtonen ligt in zowel BOL- als BBL opleidingen lager dan landelijk. Dit sluit aan bij het geringere percentage allochtonen in de provincie Drenthe. Het aandeel 25- plussers ligt in BOL-opleidingen hoger dan landelijk, bij BBL-opleidingen is dit lager. Kenmerken instroom HBO In 2009 lag het aandeel mannen en 25-plussers dat landelijk instroomde in opleidingen voor Zorg en WJK op hbo-niveau respectievelijk rond 19 en 24 procent. Hierin wijkt de regio slechts licht af van het landelijke beeld. In Drenthe wijkt het aandeel allochtonen in de hbo-instroom wel sterk af van het Nederlands beeld. Ongeveer 10% van de instroom betrof in 2009 allochtonen, terwijl het Nederlandse gemiddelde op 23% lag. Dit sluit aan bij het geringere percentage allochtonen in de provincie Drenthe. 11

13 Ontwikkeling instroom in opleidingen voor Zorg en WJK en overige opleidingen, Drenthe en Nederland, (in %) 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Drenthe (in %) uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Nederland (in %) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Drenthe Totaal overige opleidingen Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Nederland Zorg en WJK Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK 2009, Drenthe (in %) 2009, Nederland (in %) 25% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar BOL BBL Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar 100% 80% 60% 40% 20% 0% 20% 15% 10% 5% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar BOL BBL Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil 12

14 9 Deelnemers in opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010, Drenthe Kwalificaties Aantal 2010 Aandeel BOL Aandeel BBL Aandeel mannen Aandeel allochtonen Aandeel 25+ V&V Zorghulp (niveau 1) 41 98% 2% 2% 54% 29% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % 11% 11% 14% 19% Verzorgende (niveau 3) % 53% 8% 9% 46% Verpleegkundige (niveau 4) % 23% 13% 6% 24% Verpleegkundige (niveau 5) 351 n.v.t. n.v.t. 13% 8% 22% AG Assisterenden (niveau 4) % 12% 3% 11% 21% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) % 8% 6% 10% 12% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) % 31% 24% 8% 36% Pedagogisch werker (niveau 4) % 17% 17% 9% 22% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) % 32% 20% 5% 33% Sociaal cultureel werker (niveau 4) 77 96% 4% 40% 18% 8% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) % 0% 30% 40% 40% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 631 n.v.t. n.v.t. 20% 12% 27% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 29 n.v.t. n.v.t. 26% 22% 31% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 274 n.v.t. n.v.t. 21% 12% 32% Totaal Zorg en WJK % 18% 14% 10% 27% Totaal overige opleidingen % 21% 61% 12% 20% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK. Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010 Nederland Kwalificaties Aantal 2010 Aandeel BOL Aandeel BBL Aandeel mannen Aandeel allochtonen Aandeel 25+ V&V Zorghulp (niveau 1) % 28% 8% 51% 37% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % 17% 10% 40% 21% Verzorgende (niveau 3) % 61% 7% 20% 44% Verpleegkundige (niveau 4) % 41% 14% 14% 26% Verpleegkundige (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 13% 13% 21% AG Assisterenden (niveau 4) % 12% 4% 37% 17% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) % 14% 7% 30% 14% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) % 27% 22% 20% 26% Pedagogisch werker (niveau 4) % 29% 18% 19% 29% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) % 48% 24% 14% 40% Sociaal cultureel werker (niveau 4) % 6% 47% 47% 9% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) % 4% 26% 56% 14% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 19% 23% 27% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 35% 30% 31% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 19% 29% 28% Totaal Zorg en WJK % 21% 15% 26% 25% Totaal overige opleidingen % 17% 59% 25% 20% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK. 13

15 Kenmerken deelnemers in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken deelnemers in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2010, Drenthe (in %) 2010, Drenthe (in %) 80% 80% 70% 70% 60% 60% 50% 50% 40% 40% 30% 30% 20% 20% 10% 10% 0% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar BOL BBL Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Deelnemers MBO Gediplomeerde schoolverlaters van de opleidingen voor Zorg en WJK vormen nieuw aanbod voor de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK. Het aantal onderwijsdeelnemers op een bepaald moment is een indicatie voor de arbeidsmarktinstroom van gediplomeerden op de middellange termijn. In Drenthe volgen op mbo-niveau ruim deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de mbo-opleidingen verzorgende (niveau 3), verpleegkundige (niveau 4) en pedagogisch werker (niveau 3). In Drenthe volgen op hbo-niveau ongeveer deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de opleiding sociaal pedagogische hulpverlening. Kenmerken deelnemers In Drenthe nemen relatief veel mannen deel aan de opleidingen sociaal cultureel werker, sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) en medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4). Het aandeel 25-plussers is fors in de opleidingen verzorgende, medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3 en 4) en zorghulp. In vergelijking met BOLopleidingen, hebben BBL-opleidingen naast een hoog aandeel 25-plussers ook een groter aandeel mannen. Het aandeel allochtonen is echter iets beperkter ten opzichte van BOL-opleidingen. Op hbo-niveau is het deel van de deelnemers dat man is groter dan bij BOLopleidingen. Het aandeel 25-plussers is groter dan bij BOL-opleidingen, maar aanzienlijk kleiner dan bij BBL-opleidingen. 14

16 10 Sector- & Studierendement Gediplomeerden (abs., 2009), sector- en studierendement in mbo- en hbo-opleidingen, 2007 (in %) SECTORRENDEMENT STUDIERENDEMENT Drenthe Nederland Gediplomeerden Rendement Rendement Gediplomeerden Rendement Rendement Drenthe Nederland Kwalificaties Zorg & WJK Zorg (%) WJK (%) Zorg & WJK Zorg (%) WJK (%) V&V Zorghulp (niveau 1) 35 26% 0% % 2% 76% 71% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % 5% % 5% 72% 77% Verzorgende (niveau 3) % 0% % 2% 70% 69% Verpleegkundige (niveau 4) % 0% % 1% 65% 65% Verpleegkundige (niveau 5) 73 87% 0% % 1% 70% 62% AG Assisterenden (niveau 4) 72 76% 0% % 0% 77% 72% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) % 27% % 43% 67% 64% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 19 ** ** % 5% * * Pedagogisch werker (niveau 4) % 10% % 15% 69% 67% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 23 ** ** % 6% * * Sociaal cultureel werker (niveau 4) 22 3% 16% 869 7% 22% 53% 50% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 6 10% 9% % 9% 50% 53% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 66 40% 13% % 21% 61% 61% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 0 ** ** 471 7% 26% 71% 49% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 64 35% 30% % 33% 38% 57% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, SSB, bewerking Etil * Deze opleiding bestond nog niet in schooljaar 2005/2006 en daarom kan geen studierendement worden bepaald. ** Geen berekening mogelijk i.v.m. te kleine aantallen Sectorrendement Het sectorrendement is gedefinieerd als het percentage gediplomeerden van een opleiding voor Zorg en WJK dat een jaar na diplomering werkzaam is in de sector Zorg en WJK. Het regionale sectorrendement is bepaald op basis van de woonregio van de gediplomeerde. Het sectorrendement is in Drenthe het hoogst voor verpleegkundigen (niveau 4 en 5) en verzorgenden (niveau 3). Eén jaar na diplomering is van alle gediplomeerden tussen de 78 en 88 procent van deze groep werkzaam in de Zorgsector. Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 76 procent. Van de overige opleidingen, zowel op mbo als hbo niveau, is het rendement veel lager. Een laag sectorrendement betekent niet per se dat deze personen niet uiteindelijk in de sector Zorg en WJK gaan werken. Veel gediplomeerden, met name van de lagere niveaus van het mbo, stromen door naar een vervolgopleiding en volgen dus nog enige jaren onderwijs. Een deel van deze personen zal later alsnog instromen op de arbeidsmarkt Zorg en WJK, maar dan vanuit de vervolgopleiding. Studierendement Het studierendement, de mate waarin studenten een diploma halen, loopt uiteen. Van de mbo-leerlingen verpleging en verzorging haalt zowel in Nederland als Drenthe gemiddeld 71% hun diploma (gewogen gemiddelde op basis van het aantal gediplomeerden). Het gemiddelde studierendement onder mbo-leerlingen SAW in Drenthe ligt gemiddeld op 76%. Op niveau 1 en 2 ligt het studierendement in Drenthe gemiddeld op 72%, dat is lager dan het landelijk gemiddelde van 76%. Op niveau 3 en 4 ligt het rendement tussen de 50 en 77% in Drenthe. Over het algemeen is het rendement van BBLopleidingen het hoogst. Het studierendement in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK ligt lager dan dat in het mbo. In Drenthe haalt gemiddeld 57% van de hbo ers zijn diploma in maximaal vijf jaar. Bij hbo verpleging ligt het rendement hoger dan bij de opleidingen maatschappelijke dienstverlening en sociaal pedagogische hulpverlening. 15

17 16

18 11 Het oordeel van werknemers (Werknemersonderzoek) Werkbeleving 2011 in Drenthe en Nederland (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) Drenthe Nederland Werkbeleving* Zorg (n=309) WJK (n=74) Zorg (n=8.579) WJK (n=2.349) Ervaren werkdruk 3,4 3,5 3,4 3,5 Waardering door leidinggevende 3,6 3,6 3,6 3,7 Inhoud & omstandigheden werk 4,1 4,1 4,1 4,2 Ervaren zelfstandigheid 3,5 3,7 3,5 3,7 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 Werkbeleving 2011 in Nederland uitgesplitst naar branche (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) ZKH GGZ GHZ VVT Zorg overig JZ KO WMD Werkbeleving* (n=2.397) (n=1.017) (n=1.582) (n=2.813) (n=770) (n=805) (n=779) (n=765) Ervaren werkdruk 3,4 3,4 3,3 3,4 3,4 3,3 3,5 3,5 Waardering door leidinggevende 3,6 3,6 3,6 3,6 3,7 3,7 3,8 3,6 Inhoud & omstandigheden werk 4,2 4,1 4,1 4,1 4,2 4,1 4,3 4,2 Ervaren zelfstandigheid 3,4 3,7 3,6 3,6 3,3 3,8 3,5 3,9 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 Werkbeleving 2011 van VOV personeel en niet-vov personeel in Drenthe Vertrekgeneigdheid VOV personeel in Drenthe (in %) (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) VOV personeel Zorg (n=235) VOV personeel Welzijn (n=54) Werkbeleving* VOV niet-vov personeel personeel (n=290) (n=71) Ervaren werkdruk 3,4 3,6 Waardering door leidinggevende 3,5 3,8 Inhoud & omstandigheden werk 4,1 4,1 Ervaren zelfstandigheid 3,4 3,8 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 WJK Zorg 2% 8% 11% 10% 17% 20% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Op zoek naar een andere baan Op zoek en minimaal enige actie hiertoe ondernomen Op zoek, minimaal enige actie hiertoe ondernomen en buiten de sector zoeken of geen voorkeur hebbend Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil 17

19 12 Het oordeel van werkgevers (Werkgeversonderzoek*) Knelpunten in personeelsbeleid, top 5 Drenthe (n=30) Nederland (n= 1.000) Vergrijzing van het personeel 42% Beheersing van de werkdruk 27% Beheersing van de werkdruk 37% Onvoldoende beschikbaarheid van personeel a.g.v. verlof/vakantie 21% Arbeidsconflicten en spanningen in de organisatie 20% Het aantrekken van (nieuw) personeel 20% Beperkingen als gevolg van arbeidstijdenregelingen 17% Vergrijzing van het personeel 20% Onvoldoende beschikbaarheid van personeel a.g.v. verlof/vakantie 17% Loonkosten 17% Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil Maatregelen die de instellingen nemen om de werkdruk te verminderen Top 5 en ranking meest succesvolle maatregelen, Drenthe en Nederland Drenthe (n=30) Nederland (n= ) Meest succesvol Door extra personeel aan te trekken 10% Werkprocessen efficiënter vormgeven 15% 1 Werkprocessen efficiënter vormgeven 9% Door extra personeel aan te trekken 11% 2 Werkdrukanalyse 6% Betere roostering 8% 3 Door een wachtlijst in te stellen 4% Werkdrukanalyse 4% - Betere roostering 3% Coaching van leidinggevenden 3% 4 Geen maatregelen genomen 38% Geen maatregelen genomen 42% Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil Werknemers In juni 2011 gaven ongeveer 380 werknemers in Drenthe hun oordeel over werken in de sector Zorg en WJK. Op de linkerpagina staan enkele resultaten van dit onderzoek. Aan de hand van een aantal stellingen is de werkbeleving van medewerkers in de sector gemeten. Het gaat hier om vier factoren die gezamenlijk de gemiddelde werkbeleving vormen. Men is meest tevreden over de inhoud en omstandigheden van het werk zelf en het minst tevreden over de ervaren werkdruk, dit geldt voor zowel de Zorg als WJK. In Drenthe wijkt de werkbeleving van werknemers in de Zorg en WJK nauwelijks af van het landelijk beeld. In Drenthe zijn er kleine verschillen in werkbeleving tussen VOV-personeel en niet-vov personeel. Het VOV-personeel is iets minder positief over de waardering door leidinggevende, de ervaren zelfstandigheid en de ervaren werkdruk dan niet-vov personeel. Ongeveer 11% van het VOV-personeel in de Zorg in Drenthe geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan. In de sector WJK ligt dit percentage hoger, op 20%. In Nederland zijn deze percentages voor Zorg en WJK respectievelijk 13 en 15%. In zowel Zorg als WJK in Drenthe is een groot deel van deze gehele groep echt actief op zoek naar een andere baan. Actief op zoek wil zeggen dat mensen van zichzelf aangeven activiteiten te ontplooien om een nieuwe baan te vinden. In de Zorg is weer bijna eenvijfde van de actief zoekenden op zoek naar een baan buiten de sector, in WJK is dit bijna de helft. In Drenthe is het dreigende verlies voor de sector Zorg dus ongeveer 2%, voor WJK is dit 8%. Werkgevers Ook werkgevers zijn in juni 2011 benaderd voor een onderzoek en in totaal hebben 30 werkgevers in Drenthe deelgenomen. In het onderzoek is onder andere gevraagd naar knelpunten in personeelsvoorziening en maatregelen om werkdruk te verminderen. De top 5 van knelpunten in personeelsbeleid in Drenthe komt deels overeen met het landelijk beeld, al verschilt de volgorde. Het nummer 1 knelpunt dat werkgevers in Drenthe ervaren is vergrijzing van het personeel. Landelijk is de beheersing van de werkdruk het nummer 1 knelpunt. Opvallend is ook dat "arbeidsconflicten en spanningen in de organisatie" relatief vaak als knelpunt naar voren gebracht zijn. De maatregelen om de werkdruk te verminderen komen in Drenthe niet geheel overeen met het landelijk beeld. De maatregelen zijn wel sterk gericht op het verminderen van de werkdruk (aantrekken van extra personeel, efficiëntere werkprocessen, werkdruk analyse) en de afstemming van werk- en arbeidsaanbod. Toch geeft opvallend genoeg 38% van de werkgevers in Drenthe aan geen maatregelen te nemen om de werkdruk te verminderen, ondanks het feit dat 37% aangaf dat beheersing van de werkdruk een knelpunt vormt in het personeelsbeleid. Voor de werkbeleving van medewerkers in Zorg en Welzijn in Noord-Nederland verwijzen we ook naar de onderzoeken van ZorgpleinNoord, te vinden op - arbeidsmarkt en onderwijs. * De resultaten van het werkgeversonderzoek zijn op regionaal niveau niet representatief maar indicatief 18

20 13 Samenvattend overzicht AANBOD Drenthe ontgroent (afname van het aantal jongeren) en vergrijst (toename van het aantal ouderen) De potentiële beroepsbevolking, alle mensen tussen 15 en 64 jaar, bestond in 2009 uit mensen in Drenthe. In de toekomst zal dit aantal gaan afnemen, waarbij de daling in Drenthe groter is dan in Nederland. In 2009 was de bruto participatiegraad in Drenthe 70% tegenover landelijk 71%. Ook de komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. Deze stijging vindt voornamelijk onder vrouwen plaats. In Drenthe is de arbeidsparticipatie van jongeren in Drenthe hoger dan landelijk. In 2015 is de participatie onder jongeren vrijwel gelijk aan het landelijk gemiddelde. De participatie van ouderen ligt in 2009 lager dan landelijk. In 2009 bestaat de beroepsbevolking in Drenthe uit personen. In 2010 daalt de beroepsbevolking nog fors, maar in de jaren erna blijft de beroepsbevolking in Drenthe groeien, ondanks een afnemende potentiële beroepsbevolking. Dit komt doordat de afname van de potentiële beroepsbevolking wordt goedgemaakt doordat er meer mensen gaan werken. In 2015 ligt de beroepsbevolking echter nog onder het niveau van VRAAG In Drenthe zijn werknemers werkzaam in Zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 20% van alle werknemers, tegenover 15% landelijk. De meeste mensen zijn werkzaam in de branches VVT en ziekenhuizen. In de periode nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Drenthe toe met gemiddeld 3,9% per jaar. Dit is bijna tweemaal zoveel als de landelijke gemiddelde jaarlijkse groei van ruim 2% per jaar. Landelijk is met name de groei in de kinderopvang en de jeugdzorg sterk geweest. In de regio is er sprake van een sterke groei in kinderopvang, WMD en gehandicaptenzorg. Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In Drenthe werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in ,65 werkweek tegenover 0,67 landelijk. Regionaal gezien hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek. De gemiddelde leeftijd van werknemers in Zorg en WJK is 41 jaar en 85 procent van de werknemers is vrouw. In Drenthe is het aandeel jongeren (35-) tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). In de afgelopen jaren is zowel in Drenthe als Nederland het aandeel zelfstandigen werkzaam binnen Zorg en WJK toegenomen. ONDERWIJS Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Elk jaar kiest bijna een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK. Tussen 2006 en 2009 is de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in Drenthe afgenomen met ruim 4%. Binnen Zorg en WJK kiezen de meeste leerlingen in Drenthe voor mbo-opleidingen verzorgende (niveau 3), helpende zorg en welzijn (niveau 2) en pedagogisch werker (niveau 3). Binnen het HBO is de instroom in sociaal pedagogische hulpverlening het grootst. In Drenthe ligt het aandeel mannen bij de instroom in BOL-opleidingen iets hoger dan landelijk. Het aandeel allochtonen ligt in zowel BOL- als BBL opleidingen lager dan landelijk. Het aandeel 25-plussers ligt in BOL-opleidingen hoger dan landelijk, bij BBLopleidingen is dit lager. Het sectorrendement ligt tussen de 78 en 88% voor verpleegkundigen (niveau 4 en 5) en verzorgenden (niveau 3) in Drenthe. Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 76 procent. Van de overige opleidingen, zowel op mbo als hbo niveau, is het rendement (veel) lager. In Drenthe ligt het studierendement van mbo-leerlingen V&V gemiddeld op 71%, dat is lager dan het landelijk gemiddelde. Onder mbo-leerlingen SAW haalt ongeveer 76% zijn diploma in Drenthe. Op niveau 1 en 2 ligt het studierendement in zowel Nederland als Drenthe op 72%. OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS Ongeveer 380 werknemers in Zorg en WJK hebben in Drenthe hun oordeel gegeven over werken in de sector. Werknemers in zowel Zorg als WJK zijn het meest tevreden over de inhoud en omstandigheden van het werk zelf en het minst tevreden over de ervaren werkdruk. In Drenthe wijkt de werkbeleving van werknemers in de Zorg en WJK nauwelijks af van het landelijk beeld. In Drenthe is VOV-personeel iets minder positief over de waardering door leidinggevende, de ervaren zelfstandigheid en de ervaren werkdruk dan niet-vov personeel. Ongeveer 11% van het VOV-personeel in Drenthe geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan. In de sector WJK ligt dit percentage hoger, op 20%. In zowel Zorg als WJK is een groot deel van deze gehele groep echt actief op zoek naar een andere baan. In de Zorg is weer 2% van de actief zoekenden op zoek naar een baan buiten de sector, bij WJK is dit 8%. Het nummer één knelpunt dat 30 werkgevers in Drenthe ervaren is vergrijzing van het personeel. Landelijk is de beheersing van de werkdruk knelpunt nummer één. In totaal geeft 38% van de werkgevers in Drenthe aan geen maatregelen te nemen om de werkdruk te verminderen, ondanks het feit dat 37% aangaf dat beheersing van de werkdruk een knelpunt vormt in het personeelsbeleid. In Drenthe haalt gemiddeld 57% van de hbo ers zijn diploma in maximaal vijf jaar. 19

21 Definities 2. (Potentiele) beroepsbevolking Bevolking Potentiële beroepsbevolking 3. Arbeidsparticipatie Bruto participatiegraad Allochtoon Autochtoon 4. Beroepsbevolking Beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Werkloze beroepsbevolking 5. Pendel Inkomende pendel Uitgaande pendel Bevolking op 1 januari per jaar. Het betreft de geregistreerde bevolking van een gebied. Peildatum: 1 januari. Bron: CBS Statline, bewerking Etil. Alle personen van jaar. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, bewerking Etil. Het aandeel van de werkzame én werkloze beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking (= bevolking jaar) weergegeven als een percentage. Bruto participatiegraad wordt ook wel arbeidsparticipatie of beroepsdeelneming genoemd. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil. Persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Bron: CBS Statline. Persoon van wie de beide ouders in Nederland zijn geboren, ongeacht het land waar men zelf is geboren Bron: CBS Statline. De beroepsbevolking is gelijk aan de som van de werkzame beroepsbevolking en de werkloze beroepsbevolking. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil. De werkzame beroepsbevolking bestaat uit personen (= bevolking jaar) die ten minste 12 uur per week betaald werken of werk hebben aanvaard. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking Etil. De werkloze beroepsbevolking bestaat uit personen (= bevolking jaar) die geen betaald werk hebben (of minder dan 12 uur per week) en die aangeven meer dan 12 uur per week te willen werken, daarvoor op korte termijn beschikbaar zijn en de afgelopen vier weken actief naar werk hebben gezocht. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil. Het aantal personen dat in een bepaald gebied komt werken maar woonachtig is in een ander gebied. De populatie omvat alle werknemers bij bedrijven en instellingen in Nederland die op enig moment in de maand december werkzaam waren. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Het aantal personen dat in een bepaald gebied woont maar werkt in een ander gebied. De populatie omvat alle werknemers bij bedrijven en instellingen in Nederland die op enig moment in de maand december werkzaam waren. Personen die in het buitenland werken zijn niet in de uitgaande pendel opgenomen (geen gegevens over bekend). Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil 20