Advies & Coaching. Professionaliseringsgids. Met katern Passend onderwijs 2012/2013. Kader Primair. Kijk ook op

Transcriptie

1 Kader Primair AVS Professionaliserings- en Innovatiecentrum Funderend Onderwijs Professionaliseringsgids 2012/2013 Kijk ook op Advies & Coaching Met katern Passend onderwijs

2 Colofon Inhoud Samenstelling Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS), de vereniging voor alle leidinggevenden in het basis-, voortgezet en speciaal onderwijs. Hoofdredactie Tom Roetert Eindredactie Winnie Lafeber Redactie Tom Roetert Fotografie Hans Roggen Met dank aan Sint-Franciscusschool in Babberich Grafische vormgeving en druk Thoben Offset Nijmegen Telefoon: Bezoekadres Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS) Nieuwegracht LB Utrecht Telefoon: Contactgegevens Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS) Postbus 1003, 3500 BA Utrecht Telefoon: Fax: info@avs.nl Advies Voorwoord Michiel Wigman 1 Overzicht Advies & Coaching 2 Passend onderwijs (Uitgelicht) 3 Persoonlijk advies 22 Passend onderwijs (Overig) 24 Ondernemerschap 26 Bedrijfsvoering en financiën 28 Governance 31 Medezeggenschap 33 Organisatieontwikkeling 34 Brede school 36 Voorschoolse, tussenschoolse en naschoolse opvang (VTN) 38 Kwaliteitsbeleid 39 Coaching 41 Executive coaching 42 Loopbaancoaching 43 Personal coaching 43 Performance coaching 44 Voor School for Leadership draait u de gids om. Cursusadministratie School for Leadership: schoolforleadership@avs.nl Maatwerk, coaching & advies: maatwerkenadvies@avs.nl Helpdesk Voor adviezen over wet- en regelgeving en de individuele rechtspositie. Maandag t/m vrijdag: uur Telefoon: Eventuele wijzigingen vindt u altijd op de AVS-website: U kunt geen rechten ontlenen aan de informatie vermeld in deze gids. Genoemde data zijn onder voorbehoud. Schrijf u in voor: Training of opleiding (School for Leadership) Maatwerk Coaching Advies Kader Primair wordt gedrukt op FSC gecertificeerd papier. Mogelijkheden: Stuur het inschrijfformulier van pagina 13 op (draai de gids om!) Meld u online aan via Bel of mail de AVS: , schoolforleadership@avs.nl, maatwerk@avs.nl, coaching@avs.nl, advies@avs.nl

3 Leiderschap: de kern van uw vak Leiderschap is iets persoonlijks. Iets waaraan u het hele leven aan het schaven en bijschaven bent. Iets waar u nooit klaar mee bent en iets waarvan u zou moeten besluiten dat het ook nooit afkomt. In deze optiek is leiderschap van buiten naar binnen gericht. Van de school en de wereld daar omheen, naar de mensen in de organisatie waar de leidinggevende verantwoordelijkheid voor draagt. Naar onze mening is er ook andersom, van binnen naar buiten, beweging noodzakelijk. Tegenwoordig heeft van buiten naar binnen een nog bredere betekenis. Ook uw school is waarschijnlijk meer dan een onderwijsinstituut. Denk maar aan de opvoedings- en opvangtaken; misschien verzorgt u zelfs al het ontbijt van uw leerlingen. De maatschappelijke rol van scholen wordt steeds groter, er wordt steeds meer van u verwacht. Kinderen zijn misschien al van s ochtends zeven tot s avonds zeven uw verantwoordelijkheid. Bent u daar al klaar voor? Is uw omgeving hier al klaar voor? Weet u al wat u wilt bieden? En wat niet? Om goed te weten wat men van u verwacht en wat u wilt en kunt bieden, moet u een integraal leider zijn en verbindingen leggen. Niet alleen interne verbindingen, maar ook verbindingen met de vele factoren die van buiten komen. De verbanden zien, de consequenties daarvan inschatten en alles samenbrengen binnen een duidelijke visie en strategie. En hiervoor draagvlak zoeken. Kortom: goed leiderschap is ook van binnen naar buiten gericht. Het zoekt contact met de wereld om de organisatie heen, zodat u zich als school ook naar buiten profileert. In uw vak als schoolleider gaat het dus niet alleen om leiderschap in de algemene betekenis van het beïnvloeden van het gedrag van mensen. U stuurt medewerkers aan in een heel bijzondere context. U wordt niet alleen geacht leiding te geven aan uw team, uw medewerkers te coachen, maar ook het geven van Onderwijskundig leiderschap vormt één van de kerntaken van uw vak. Het begrip Onderwijskundig leiderschap is niet nieuw, maar de helderheid en werkbaarheid van het begrip wel. Kunt u antwoord geven op de onderwijskundige vragen vanuit de directe omgeving en de maatschappij? Kunt u uw medewerkers binden aan een gemeenschappelijke visie op onderwijs en opvoeding? Kunt u de randvoorwaarden voor goed onderwijs coördineren? Kunt u doelgericht planmatig werken aan onderwijsverbetering? Welke (integrale) vraagstukken er ook spelen in uw school of organisatie, u kunt profiteren van de lessen van collega s en de ervaring van de trainers en adviseurs van de AVS. De manier waarop leiderschap wordt ingevuld, blijkt steeds meer de doorslag te geven bij de successen die teams van onderwijsgevenden behalen. Alles blijkt afhankelijk van de manier waarop u uw leiderschap invult. Een hele grote verantwoordelijkheid, waarbij u gerichte en vakkundige ondersteuning kunt gebruiken. In de vorm van advies, begeleiding, training, coaching en meer. In dit deel van de gids vindt u ons aanbod aan advies en coaching op de thema s waar u in uw dagelijkse praktijk mee te maken heeft. Van organisatieontwikkeling en personeelsbeleid tot de brede school en Passend onderwijs. Van kwaliteitsbeleid tot persoonlijke coaching. De adviseurs van de AVS zijn u graag van dienst. Graag tot ziens! Michiel Wigman Directeur Advies & Coaching 1

4 Overzicht Advies & Coaching Advies Passend onderwijs (compleet aanbod) Strategische en beleidsmatige vraagstukken 10 Structurele en vormgevingsvraagstukken 11 Kind op de Gang! (po) 12 Leerling bij de Les! (vo) 13 Kind op de Gang! (vso) 14 Leerling aan de Slag! (mbo) 15 AVS-OnderwijsZorg en OntwikkelProfiel (AVS-OZOP ) 16 Werkagenda Passend onderwijs (bijlage) 18 De zorgprofielen klaar en dan? 24 Grip op bekostiging en geldstromen NIEUW! 24 Van sbo-school naar OPDC (of expertisecentrum) 25 Leidinggeven aan excellentie-ontwikkeling NIEUW! 25 Ondernemerschap Strategieontwikkeling met oog voor de omgeving 26 Conceptueel denken 26 Strategische keuzes maken 26 De mens centraal: duurzaam ondernemen met strategisch HRM NIEUW! 26 Bedrijfsvoering en financiën Geldstromen, bedrijfsvoering en verantwoording 28 Bedrijfsvoering 28 Is de inrichting van de financiële organisatie van mijn school up to date? NIEUW! 28 Begroten en budgetteren 28 Verantwoording en verslaglegging 28 Het vermogen van een schoolbestuur 29 Risicomanagement NIEUW! 29 Investeringsanalyses en businesscases NIEUW! 30 Beleidsrijke prognoses 30 Verandermanagement NIEUW! 30 Governance Goed onderwijs, goed bestuur 31 De taken goed verdelen (het managementstatuut) 31 Invoering van het model met een CvB en een RvT 31 Policy Governance in de praktijk 31 Help! Een nieuw bestuur 32 Medezeggenschap en oudercommunicatie De mogelijkheden van medezeggenschap 33 De inrichting van de medezeggenschap graden onderzoek met ouders 33 Organisatieontwikkeling Doorpakken naar een toekomstgerichte organisatie 34 Cultuuronderzoek: professioneel perspectief NIEUW! 34 Effectief leiderschap:bewustwording en toepassing van zes leiderschapsstijlen NIEUW! 34 Krimp: kans en kwaliteit NIEUW! 35 Ondersteuning bij fusietrajecten 35 Brede school Goed van start en duidelijkheid onderweg 36 Profiel kiezen 36 Analyseren van de omgeving 36 Onderhandelen met de gemeente 36 Beheer van de MFA: wie is de baas? 36 Integreren van school en kinderopvang 36 Doordecentralisatie: een alternatieve rolverdeling tussen school en gemeente 36 Projectmatig werken 37 Draagvlak creëren 37 Pedagogisch convenant 37 Kwaliteitszorg 37 Beheer 37 De voordelen van de combinatiefunctionaris 37 Voor-, tussen- en naschoolse opvang (vtn) De kwalitatieve slag 38 Oriënteren op voorschoolse opvang 38 Tussenschoolse opvang in de praktijk 38 Intensiever samenwerken met bso 38 Hoe om te gaan met extra ondersteuningsbehoeften in de relatie onderwijs en bso? 38 Kwaliteitsbeleid Beter worden! (ook als u niet ziek bent) 39 Faciliteren denkproces 39 Kwaliteit in kaart brengen 39 Zelfevaluatie en borging 39 Duurzame schoolontwikkeling 39 Coaching Executive coaching 42 Loopbaancoaching 43 Personal coaching 43 Performance coaching 44 2 professionaliseringsgids 2012/2013

5 Passend onderwijs Kijk ook op 3

6 4 professionaliseringsgids 2012/2013

7 Inleiding Kwaliteit van onderwijs vergroten willen we allemaal Dan voldoen we vanzelf aan de criteria van Passend onderwijs De AVS is al vier jaar zeer intensief met scholen in gesprek over Passend onderwijs, met leerkrachten, docenten, directeuren en rectoren. Steeds meer komen we tot de conclusie dat we niet het probleem moeten oplossen van een aantal leerlingen die extra ondersteuning ( zorg mag niet meer) nodig hebben, maar dat we moeten werken aan de kwaliteit van ons onderwijs. Steeds meer wordt duidelijk dat het inhoudelijke gesprek over ons vak veel wezenlijker is dan de bestuurlijke inrichting, en de inrichting van het financiële stelsel eromheen. Natuurlijk willen en moeten we aan wetten voldoen en moeten we samenwerkingsverbanden helpen hun rollen te vervullen. Echter, laat de inhoudelijke discussie samengaan met de discussie over geld en inrichtings- of verdelingsmodellen. De AVS is met een ieder van mening dat het uiteindelijk moet gaan om de onderwijsbehoeften van kinderen en leerlingen. Het is echter een illusie als dit geïsoleerd wordt benaderd, en niet in samenhang met de (gewenste) competenties van de leerkrachten en docenten. Onderstaand schema maakt duidelijk dat de kwaliteit van onderwijs, en het succes daarvan, alleen gegarandeerd is als beide in samenhang worden benaderd. De AVS legt met haar benadering in eerste instantie de focus op de kant van de leerkracht en de docent. Het ultieme gesprek van en met de professional is de grondslag voor bewustwording en draagvlak om Passend onderwijs handen en voeten te kunnen geven, en daarmee dus een slag te slaan om de kwaliteit van onderwijs positief te beïnvloeden. Door de methoden Kind op de Gang! in het primair onderwijs, en een vergelijkbare aanpak in het voortgezet onderwijs met de naam Leerling bij de Les!, wordt het fundament met de professional voor de klas gelegd. Inmiddels in ook een specifieke aanpak ontwikkeld en uitgevoerd voor het so (cluster 3 en 4) en voor het mbo (met de naam Leerling aan de Slag! ). De laatste drie zijn veelvuldig getest en operationeel. In elk van de genoemde sectoren wordt nadrukkelijk rekening gehouden met de sectorspecifieke eigenschappen, wensen en culturen. Per (deel)sector betreft het maatwerk. Match bepaalt kwaliteit Handelingsbekwaamheid Kunde Ambitie Grens De diagnostiek De leerkracht Handelingsgerichte aanpak Onderwijsbehoeften De diagnostiek De leerling Passend onderwijs 5

8 Passend onderwijs Nadat het fundament is gelegd, dienen er uiteraard een fors aantal stappen gezet te worden om te komen tot het zogenaamde wettelijk vereiste dekkende aanbod. De AVS ondersteunt bij een complete procesbenadering en mogelijke begeleiding op managementniveau en op bestuurlijk niveau. Dit zowel in relatie tot het bevoegd gezag als in relatie tot de besturen van de samenwerkingsverbanden po en vo. Nog steeds met de inhoud als leidraad staat de AVS met het management stil bij alle denkbare strategische en beleids matige effecten van keuzes die men moet maken. Uit dit proces volgen bewustwording en concrete besluiten ten aanzien van de inhoudelijke aspecten. In onderstaand overzicht zijn de proces stappen weergegeven in chronologische volgorde. Per sector zijn er verschillende benaderingen mogelijk, en ook kunnen de diverse stappen op basis van maatwerk (gedeeltelijk) modulair worden toegepast. Nadat dit proces geheel of gedeeltelijk is doorlopen, zijn er in onze optiek nog een aantal stappen te zetten om enerzijds te voldoen aan wetgeving en eventueel referentiekaders, en anderzijds om de fundamentele slag te maken van het smal kijken naar Passend onderwijs naar breed kijken naar kwaliteit van onderwijs en dus schoolontwikkeling. Daartoe heeft de AVS het OnderwijsZorg en OntwikkelProfiel (AVS-OZOP ), ontwikkeld. Voor de relaties die bij ons Kind op de Gang! of Leerling bij de Les! hebben gedaan of gaan doen, stellen wij dit instrument (behoudens het benchmark gedeelte) gratis ter beschikking. Het is een cyclisch te gebruiken web based instrument waarbij de in het overzicht weergegeven opbrengsten gerealiseerd worden (zie overzicht volgende pagina). Naast het inhoudelijke bottom-up proces zijn er uiteraard nog veel uitdagingen voor de bevoegde gezagen en de besturen van de (nieuwe) samenwerkingsverbanden. Om hierbij de juiste stappen te kunnen zetten en de juiste prioriteiten te stellen, heeft de AVS samen met Henk Keesenberg een compleet aanbod ontwikkeld om alle aspecten van de inrichting van samenwerkingsverbanden te begeleiden op alle denkbare terreinen. Kortom, zowel op de inhoudelijke, zakelijke als op de bestuurlijke component heeft de AVS een team van zeer gemotiveerde en deskundige adviseurs, dat een samenhangend begeleidingsaanbod kan bieden, alleen of in teamverband. In de navolgende pagina s vindt u een overzicht van ons aanbod en daarbij een korte schets van de adviseurs die u van dienst kunnen zijn. Ik wens u veel inspiratie, en hoop dat onze gepassioneerde insteek leidt tot een kennismaking, waarbij we kunnen verkennen of de AVS voor u van toegevoegde waarde kan zijn. Michiel Wigman Directeur AVS Totaal aanbod tot dekkend aanbod primair onderwijs voortgezet onderwijs scholengemeenschap bestuur samenwerkingsverband 1 Oriëntatie 2 Strategische verkenning 3 Draagvlaksessies 4 Intakes 5 Studiedagen 6 Nagesprekken 7 Maraps 4 8 Analyse en optillen 9 Opbrengstsessie 10 Validiteitstoets management 11 Opbrengstsessie swv 12 Voorlopig standpunt swv 13 Toets bij management Operationalisering 6 professionaliseringsgids 2012/2013

9 Passend onderwijs Opbrengsten OnderwijsZorg en OntwikkelProfi el (OZOP) 14 stappen begeleiding tot en met inrichting swv en implementatie beleid Schoolontwikkeling Scholingsbehoeften Onderwijsbehoeften Cyclisch Handelingsgericht werken KOG/LBL OZOP Verantwoordingsdocumenten Begrotingsinformatie Ondersteuningsplan Schoolplan Bestuursinformatie mbo en sovarianten Benchmark School / Bevoegd gezag Samenwerkingsverband Passend onderwijs 7

10 Passend onderwijs Compleet aanbod Passend onderwijs Voor samenwerkingsverbanden en bevoegde gezagen po en vo Noot: Deze tekst is geschreven voor zowel po als vo, daar waar leerkrachten staat, worden ook docenten bedoeld. De vier pijlers voor Passend onderwijs: professionalisering opbrengstgericht werken omgaan met verschillen realiseren van de zorgplicht. Taken en rollen voor het samenwerkingsverband Het wetsvoorstel Passend onderwijs is eind november 2011 ingediend bij de Tweede Kamer. Er wordt uitgegaan van publicatie in de Staatscourant per 1 augustus 2012 en daadwerkelijke effectuering per 1 augustus De samenwerkingsverbanden en Regionale Expertise Centra worden per opgeheven. De regio-indeling voor de meeste nieuwe samenwerkingsverbanden ligt al vast. Wellicht heeft u uw (deels nieuwe) partners in dat nieuwe samenwerkingsverband (swv) al ontmoet en zijn er afspraken gemaakt. Er komen veel nieuwe taken en opdrachten op het samenwerkingsverband af, en een aantal daarvan moet onder tijdsdruk gerealiseerd worden: Een nieuwe bestuurlijke inrichting. Zorgplicht: realiseren van een passende plaats in het onderwijs voor elke leerling. Nieuwe overlegverplichtingen met gemeente(n) en andere aanbieders van zorg en ondersteuning. Budgetfinanciering voor het samenwerkingsverband met een verevening in de financiering van gegroeide regionale verschillen. Beslissingsbevoegdheid over inzet van de zorgmiddelen met een verantwoordingsverplichting over de resultaten. Beslissingsbevoegdheid over verwijzing van leerlingen naar het (v)so. Zo maar wat vragen die we veel horen: Worden we één samenwerkingsverband of gaan we in kamers/ regio s werken? Hoe gaan we het geheel (be)sturen? Waarin liggen de bedreigingen en de kansen van kamers? Hoe creëer je eenheid in verscheidenheid? Wat moeten leerkrachten en teams straks doen; krijgen leerkrachten veel meer zorgleerlingen in hun groep/klas? Om hoeveel leerlingen met specifieke onderwijsbehoefte gaat het? Over welke onderwijskundige vragen hebben we het dan? Welke handelingsvaardigheden hebben leerkrachten (preventief) nodig om in te kunnen spelen op deze leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften? Wat kunnen scholen onderling van elkaar leren en welke voorzieningen voor zorg (de externe partners) kunnen ondersteuning bieden? Hoe regelen we de toedeling van de schaarse ondersteuningsmiddelen? Waar gaan we de middelen op inzetten om het meeste effect te bereiken? Welke afspraken worden er gemaakt over de verdeling van middelen en de geboden ondersteuning aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften? Welke afspraken worden er gemaakt over de wijze waarop een onderwijsaanbod voor iedere leerling met specifieke onderwijsbehoeften wordt gerealiseerd en over de verdeling van de middelen? Hoe richten we ondersteuning in, welke rol heeft het (voortgezet) speciaal onderwijs (is er een relatie met bijvoorbeeld het praktijkonderwijs)? Gaan we uit van het importeren van kennis, of van het brengen van kinderen naar de kennis? Welke mengvormen zijn er? Hoe is de balans in vraag en aanbod van zowel regulier onderwijs, als sbo en so in het po en praktijkonderwijs en vso in het vo? Dit overzicht biedt een planning. Bovendien kunnen wij u mogelijk van dienst zijn door ondersteuning te bieden bij deze vraagstukken. 8 professionaliseringsgids 2012/2013

11 Passend onderwijs Welke basisondersteuning kunnen al onze reguliere scholen bieden? Wat kunnen en mogen we van de scholen vragen in het omgaan met verschillen? Wat zijn onze sterke punten? Waar willen we als school verder aan werken of nieuw ontwikkelen? Hebben we goed zicht op wat we zelf kunnen en waar we hulp bij nodig hebben (en is die hulp er)? Hoe ziet mijn schoolondersteuningsprofiel er uit? Wat houden we financieel straks over (wat betekenen verevening en bezuiniging voor ons)? Hebben we voldoende kijk op de nieuwe financieringssystematiek? Wat gebeurt er met de rugzakmiddelen die per 1 augustus 2013 naar het swv gaan? Zijn er voldoende middelen om adequate ondersteuning beschikbaar te krijgen? Een aanbod! Er komt veel op u af en we kunnen ons voorstellen dat u op een aantal vragen de antwoorden nog niet weet. Dat u graag bij het zoeken naar die antwoorden ondersteund wil worden. Wat kan de AVS voor u betekenen? Wij bieden een mix aan ondersteuningsmogelijkheden, waarbij onze principes zijn: deskundig, vraaggestuurd, niet langer dan nodig is, de verantwoordelijkheid blijft waar die hoort. Natuurlijk sluiten we aan bij de werkagenda Passend onderwijs en zorgen we er met u voor dat u op tijd aan alle verplichtingen kunt voldoen. Die werkagenda Passend onderwijs voor het samenwerkingsverband bieden we als eerste service hierbij aan. (zie de bijlage van dit katern) Een overzicht van ons ondersteuningsaanbod U heeft uiteraard de mogelijkheid daarbij naar gelang uw behoeften en vragen beperkt of uitgebreid, kortdurend of langer durend, incidenteel of structureel gebruik te maken van de ondersteuning die de AVS kan bieden. Passend onderwijs 9

12 Passend onderwijs Strategische en beleidsmatige vraagstukken 1 Het schoolondersteuningsplan (van school tot bestuur tot swv) De bestandsopname (de onderwijskundige foto) op schoolniveau De AVS biedt daarvoor in het vo Leerling bij de Les!, met daarnaast speciaal op maat ontwikkelde methodes voor het vso. Analyse en scenario s Waar zitten we nu? Welke ambities laten scholen zien en welke ontwikkelagenda past daarbij? De uitwerking tot een ontwikkelagenda Welke concrete stappen kunnen we zetten en hoe borgen we ze? Welke rol en taken krijgt het samenwerkingsverband daarin? De AVS heeft een nieuw instrumentarium ontwikkeld met een totaalaanpak op school-, bestuurs- en samenwerkingsverbandniveau: Het OnderwijsZorg en Ontwikkelprofiel (AVS-OZOP ). Ondersteuning Hoe richten we extra ondersteuning in? Realiseren van een regionaal dekkend aanbod voor ons samenwerkingsverband Welke afspraken moeten we maken met cluster 1 en 2, met vormen van speciaal onderwijs die niet binnen ons samenwerkingsverband aanwezig zijn? Welke tussenvormen kunnen van dienst zijn? Eelco Dam (e.dam@avs.nl) Specialisaties: o.a. onderwijs en leerlingenzorg, schoolontwikkeling en -begeleiding, combi natie functies, MR, GMR. mede-ontwikkelaar AVS-OZOP. 2 Ondersteuningstoewijzing (van diagnosticeren naar arrangeren) Presentatie en toelichting van modellen, inclusief het in beeld brengen van financiële consequenties (ook op langere termijn) Begeleiding bij keuze en implementatie, bijvoorbeeld in samenhang met het centrum voor Jeugd en Gezin Advisering van bevoegde gezagen over ondersteuningsbehoefte van leerlingen Hoe richten we dit in? Diagnosticeren van leerlingen met speciale onderwijsvragen; hoe en door wie? Jos Hagens (j.hagens@avs.nl) Specialisaties: o.a. visie, missie, onderwijs beleid, leerlingenzorg en leiderschap aan schoolontwikkeling. 3 Ondersteuningsarrangementen (het primaire proces centraal) In beeld brengen van bekwaamheden docenten Ontwikkelingsperspectief Hoe stellen we dit op voor leerlingen waarvoor extra ondersteuning nodig is? Handelingsgericht werken Geen dikke documenten, maar een handig groepsplan. Vormgeving basisondersteuning In kaart brengen: Wat vinden we gewoon en wat vinden we extra? Nieuwe organisatievormen voor zowel regulier onderwijs als voor sbo en so (bv. auti-klassen, flexibel inzetbare reboundcentra) Interne ondersteuningsstructuur Verder ontwikkelen van de leerlingbegeleiding, het schoolinterne zorgteam en de relaties met de externe partners. Schooloverstijgende ondersteuningsstructuur (bv. ZAT, helpdesk, ambulante ondersteuning) Heike Sieber (h.sieber@avs.nl) Specialisaties: o.a. (effecten van) leerlingen zorg, (v) so, tussenvoorzieningen, school- en teamontwikkeling, relatie regulier, sbo en (v)so, ontwerpster methoden Kind op de Gang! (po), Leerling bij de Les! (vo), Leerling aan de Slag! (mbo), en specifieke maatwerkmethoden (v)so. Daarnaast mede ontwikkelaar AVS-OZOP. 4 Samenwerking met maatschappelijke partners Inrichting van het verplichte overleg met de gemeente(n), lokale of regionale educatieve agenda Verhouding tot en samenwerking met het Centrum voor Jeugd en Gezin Samenwerking met Jeugdzorg, Jeugdgezondheidszorg, (school) maatschappelijk werk, buurtwerkers en politie om elk kind alle ontwikkelkansen te geven Omgang met ouders Ineke Dammers (i.dammers@avs.nl) Specialisaties: o.a. kwaliteit Passend onderwijs, omgaan met ouders, communicatie, sbo, IPB. 10 professionaliseringsgids 2012/2013

13 Passend onderwijs Structurele en vorm gevingsvraagstukken 1 Procesbegeleiding Structureel Te denken valt aan de periode tot de totstandkoming van de rechtspersoon of tot aan het eerste ondersteuningsplan. Of andere vormen zoals: Onafhankelijk voorzitterschap van stuurgroep of werkgroepen Klankbord Af en toe een kritische reflectie. Advies Even door de bomen het bos weer zien. Helpdesk Snelle antwoorden op vragen. Michiel Wigman (m.wigman@avs.nl) Directeur AVS. Specialisaties: o.a. strategische procesbegeleiding op meerdere niveaus. 2 De wet- en regelgeving Inrichting besturing (toezicht en bestuur) en sturing Inhoudelijk Hoe moet het ondersteuningsplan eruitzien? Vormgeving van het toezicht, de rol van de inspectie, vormgeving van de ondersteuningsplanraad. Bestuurlijk organisatorisch Ontwerpen van reglementen, statuten, protocollen. Carine Hulscher-Slot (c.hulscher@avs.nl) Specialisaties: o.a. personeelsbeleid, medezeggenschap, organisatie ont wikkeling, governance vraagstukken, begeleiden verandertrajecten. 3 Kengetallen en financiën Financieel perspectief Inzicht in de getallen tot Bekostigingsmodellen Bij meer decentraal en bij centraal beleid. Meerjarenbegroting De financiële paragraaf van het zorgplan. Financieel management Sturen op en met getallen. Planning en control Goed zicht op de geldstromen. Administratieve organisatie Rekening houdend met eventuele kamers. Verantwoording Zonder dikke mappen. John G. de Leeuw (j.deleeuw@avs.nl) Specialisaties: o.a. bedrijfsvoering, lumpsum, vertaling onderwijskundig beleid naar financieel beleid, begroten, integratie IPB, BIO, functiebouwwerk, formatieplan en meerjaren begroting. John Stadens (j.stadens@avs.nl) Specialisaties: o.a. financiën, bekostiging, planning & control, bedrijfsvoering, investe ringstrajecten, bedrijfseconomische analyses. 4 Ondersteuningsplan Criteria en procedure voor verwijzing naar vso Overlegstructuur met gemeente(n), andere samenwerkingsverbanden Inrichting samenwerking in de keten (Jeugdzorg, (Jeugd)gezondheidszorg, maatschappelijk werk, politie, maatschappelijke ondersteuning, Centrum voor Jeugd en Gezin) Informatievoorziening voor ouders Ans Keij (a.keij@avs.nl) Specialisaties: o.a. relatie gemeenten, brede school, integraal kindcentrum, verander management, organisatiecultuur, medezeggenschap. 5 Medezeggenschap en Ondersteuningsplanraad Procedure Inrichting Reglement 6 Verantwoording Monitoren van processen en opbrengsten Verticale verantwoording (Inspectie en jaarverslag) Horizontale verantwoording (jaarverslag, ketenpartners) 7 Actiepunten voor bestuur en swv, volgend op de OZOP s van scholen Benchmark Hoe doen anderen het? Van stip aan de horizon tot implementatie Het traject uitgelijnd. Bob Ravelli (b.ravelli@avs.nl) Specialisaties: o.a. missie- en visie ontwikke ling, opbrengstgericht werken, sbo, inrichten expertisecentra. Passend onderwijs 11

14 Passend onderwijs Kind op de Gang! (po) Past Passend onderwijs bij u? De leerkracht in beeld bij de formulering van het schoolzorgprofiel. De praktijksimulatie Kind op de Gang! helpt u uw eigen koers te bepalen en biedt: Betrokkenheid en draagvlak vanuit de teams (bottum-up proces); Inzicht in competenties en gewenste competenties bij individu en team; Een overzichtelijk beeld per bestuur of samenwerkingsverband ten aanzien van de mogelijkheden en onmogelijkheden per school; De mogelijkheid om per school, bestuur of samenwerkingsverband strategische keuzes te maken; Visie en beleid ten aanzien van Passend onderwijs om een forse concretiseringsslag te realiseren. Resultaat op bestuursniveau/swv: Bestuursinformatie over de volgende items: Totaalbeeld van mogelijkheden scholen; Deze resultaten op schoolniveau zijn input voor bestuurlijke/ bestuursoverstijgende conclusies; Vormgeving van leerlingenzorg op individueel-, school-, bovenschools- en bestuursoverstijgend/regionaal niveau; Input voor koersbepaling en meerjarenbeleid van schoolbestuur op financiën, gebouw, personeel (scholing) en middelen. Signalering en toenadering strategische partners Uitbouw en behoud van (zorg)netwerk Het gericht inzetten van scholing en expertise De praktijksimulatie levert resultaten op meerdere niveaus op: Resultaat op schoolniveau: Creëren van draagvlak voor Passend onderwijs en integratie; In beeld hebben van randvoorwaarden en mogelijkheden (waaronder competenties en gewenste competenties); Vaststellen van een plan van aanpak voor verdere ontwikkeling van het zorgprofiel; Profileren van passend onderwijsaanbod en verantwoording. Kind op de Gang! Voor meer informatie: kindopdegang@avs.nl of Doelgroep PO- scholen, -schoolbesturen en -samenwerkingsverbanden. Trainer/adviseur Diverse trainers. Voor informatie: Heike Sieber, h.sieber@avs.nl Kosten Op basis van een persoonlijk gesprek en een vrijblijvende offerte. 12 professionaliseringsgids 2012/2013

15 Passend onderwijs Leerling bij de Les! (vo) Passend onderwijs van docent naar regio De praktijksimulatie Leerling bij de Les! helpt u uw eigen koers te bepalen en biedt: Betrokkenheid en draagvlak vanuit docententeams (bottum-up proces); Inzicht in competenties en gewenste competenties bij individu/ team/schoolstroom/afdeling; Een overzichtelijk beeld met betrekking tot leerlingenzorg ten aanzien van de mogelijkheden en onmogelijkheden per scholengemeenschap; De mogelijkheid om per schoolsstroom/afdeling/ scholengemeenschap of samenwerkingsverband strategische keuzes te maken; Visie en beleid ten aanzien van Passend onderwijs om een forse concretiseringsslag te realiseren; Verbinding van en bezinning op vakinhoudelijke en pedagogische elementen. Resultaat op niveau van scholengemeenschap en/of swv-niveau: Informatie over de volgende items: Totaalbeeld van mogelijkheden: stromen/afdelingen/ scholengemeenschappen; Deze resultaten op het niveau van de scholengemeenschap zijn input voor bestuurlijke/bestuursoverstijgende conclusies; Vormgeving van leerlingenzorg op niveaus van stroom/ afdeling/scholengemeenschap- en bestuursoverstijgend/ regionaal niveau; Input voor koersbepaling en meerjarenbeleid van scholengemeenschap op financiën, gebouw, personeel (scholing) en middelen. Signalering en toenadering strategische partners Uitbouwen en behouden van (zorg)netwerk Gericht inzetten van scholing en expertise De praktijksimulatie levert resultaten op meerdere niveaus op: Resultaat op onderdeelniveau: stroom/afdeling et cetera: Creëren van draagvlak voor Passend onderwijs en integratie; In beeld hebben van randvoorwaarden en mogelijkheden (waaronder competenties en gewenste competenties); Vaststellen van een plan van aanpak voor verdere ontwikkeling van het zorgprofiel; Profileren van passend onderwijsaanbod en verantwoording. Leerling bij de Les! Voor meer informatie: leerlingbijdeles@avs.nl of Doelgroep VO-scholen, -school gemeenschappen en -samenwerkingsverbanden. Trainer/adviseur Voor informatie Heike Sieber en Michiel Wigman, h.sieber@avs.nl en m.wigman@avs.nl Kosten Op basis van een persoonlijk gesprek en een vrijblijvende offerte. Passend onderwijs 13

16 Passend onderwijs Kind op de Gang! (Voortgezet) Speciaal Onderwijs Algemeen: de route naar een dekkend aanbod Passend onderwijs begint bij de professional in de klas. Leerkrachten die zelf invulling geven aan kwaliteit van onderwijs en zorgplicht. Met de AVS simulatie Kind op de Gang! komen de handelingsbekwaamheid en -onbekwaamheid, net als de individuele en collectieve ontwikkelbehoeften en -richting in beeld. Dit zijn de essentiële bouwstenen naar een dekkend aanbod in de regio. En dit is dan ook waar Kind op de Gang! begint. Bij het team dat een dag lang in verschillende praktijksituaties stapt. Zo ontstaat een helder overzicht van kunde, ambities, grenzen: (een zorgprofiel) en opleidingsbehoeften. Kind op de Gang! (KOG) gaat uit van het kind. Van wat de unieke leerling kan en nodig heeft. De aanpak richt zich daarnaast op de capaciteiten en behoeften van de leerkracht. Tijdens de KOGstudiedag maken ervaren trainers deze twee ingangen, leerkracht en leerling, inzichtelijk. De mogelijkheden en onmogelijkheden van het team worden duidelijk per type leerling. Het management kan de opbrengsten direct vertalen in beleid. KOG houdt hier niet op. Wanneer meerdere scholen hun Passend onderwijs uitgangspunten hebben vastgesteld of willen vaststellen, komen bestuur en samenwerkingsverband (swv) in beeld. De AVS begeleidt besturen intensief en vakkundig bij het formuleren en uitvoeren van een samenhangende strategische aanpak op regionaal niveau. Intervisie en het samen leren van elkaar en van eerder verkregen opbrengsten vormen een belangrijk onderdeel van het vervolgtraject. Desgewenst verzorgt de AVS een regionale analyse van een mogelijk zorgprofiel en worden de eerste aanzetten tot een dekkend aanbod in kaart gebracht. Dit vanuit de zorgvuldig gekozen zorgprofielen van de scholen. KOG fungeert dan als startpunt binnen een groter traject. Op weg naar een dekkend aanbod voor de hele regio! Aanleiding In de afgelopen jaren hebben vele reguliere en sbo-scholen zich bezonnen op hun eigen capaciteit ten aanzien van kinderen met Special Educational Needs. In het po werd deze bezinning geoutilleerd door de AVS-studiedag Kind op de Gang!, in het vo door Leerling bij de Les!. Na de studiedag is/was er inzicht in kunde, ambities en randvoorwaarden. Ook werden de grenzen van het kunnen aangescherpt en verwachtingen uitgesproken. De visie van het team op het zorgprofiel van de school en een eerste aanzet tot een plan van aanpak waren het resultaat. Daarnaast (en even belangrijk) ontstond er kennis en draagvlak voor de dialoog over Passend onderwijs. De uitkomsten bieden op bovenschools niveau input om een dekkend aanbod te verkennen en te realiseren. De verantwoordelijkheden en verplichtingen voor het swv voortvloeiend uit Passend onderwijs zijn hiervoor kaderstellend. In diverse regio s hebben deze verkenningen geleid tot de vraag Hoe verhouden zich de clusterscholen tot de zorgprofielen van het regulier onderwijs? en Wat is de meerwaarde van de specifieke clusters, zowel intern (als speciale voorziening) als ook in het aanbod van expertise richting reguliere scholen? Deze vragen zijn voor het speciaal en voortgezet speciaal onderwijs aanleiding om via de AVS -methodiek te verkennen waar hun aanvullende mogelijkheden liggen bij de inrichting van Passend onderwijs. Het swv is door de integrale benadering van regulier èn (voortgezet) speciaal onderwijs in staat de mogelijkheden en ontwikkelterreinen verder te onderzoeken en Passend Onderwijs in te richten (basisprofielen, plusprofielen, transfer van expertise uit (v) so, inrichting van de zorgstructuur en bekostiging). 14 professionaliseringsgids 2012/2013

17 Passend onderwijs Specifieke aanpak clusterscholen In september 2010 bereikte ons de eerste vraag uit het (v)so-veld of de methode Kind op de Gang! ook toegespitst kan worden op de clusterscholen. Dit zagen wij als een uitdaging en we zijn dan ook gestart met een aantal pilots. In de voorbereiding daarop werden de specifieke kaders voor het (v)so aangescherpt. In vergelijking met de KOG-methodiek is er een aantal wezenlijke verschillen te noemen: Een clusterschool kan (in principe) geen leerling met een indicatie weigeren. Een clusterschool kan dus niet zozeer spreken van grenzen ten aanzien van leerlingen met indicatie, maar vraagt zich temeer af hoe deze leerling optimaal geholpen kan worden. De clusterschool gaat gedurende de studiedag op zoek naar onderwijsverbetering en pedagogische/didactische aanpak. Het management van de clusterschool bezint zich op de inzet van expertise richting het regulier onderwijs en het swv-transfer. De bezinning op expertise richt zich op vijf niveaus binnen het regulier onderwijs: kind, groep, school, ouders en swv. De evaluatie van onze pilots leidde tot de volgende conclusies: De clusterschool heeft in logistiek opzicht (voor en tijdens de studiedag) een aangepaste aanpak nodig (teamgrootte, OP OOP, onderwijsinrichting) De aanpak Kind op de Gang! so vso cluster variant is per cluster als volgt ingericht: 12/15 casussen per cluster vormen de basis De casussen sluiten aan bij de populatie so/ vso per cluster (DSM -diagnose, leeftijd) De type clusterscholen zijn hierdoor ten opzichte van elkaar vergelijkbaar De specifieke situatie van het so/vso van de clusters 2 t/m 4 vraagt een zorgvuldige aanpak en voorbereiding. Heeft u vragen? Neem dan contact op met Heike Sieber, adviseur Algemene Vereniging Schoolleiders h.sieber@avs.nl telefoon: Leerling aan de Slag! (Middelbaar Beroeps Onderwijs) Een aantal pilots heeft plaatsgevonden en heeft geleid tot een min of meer gestandaardiseerde aanpak. Min of meer, omdat onder andere duidelijk is geworden dat verschillende aanpakken (met behoud van de vaste kern) mogelijk zijn binnen het mbo. In deze fase is er sprake van dusdanig maatwerk dat we hier volstaan met de mogelijkheid contact met ons op te nemen voor meer informatie en een gesprek over uw specifieke situatie en behoeften. Heeft u vragen? Neem dan contact op met Heike Sieber, adviseur Algemene Vereniging Schoolleiders h.sieber@avs.nl telefoon: Passend onderwijs 15

18 Passend onderwijs AVS OnderwijsZorg en OntwikkelProfiel (AVS-OZOP ) Tijdens de laatste jaren heeft u zich op verschillende manieren intensief bezig gehouden met Passend onderwijs. Dit alles om u voor te bereiden op de veranderende wetgeving in 2013, maar vooral omdat u fundamenteel aan de slag bent geweest (en waarschijnlijk continu bent) met de kwaliteit van onderwijs in het algemeen. Specifiek gericht op betrokkenheid van de leerkrachten en docenten hebben veel scholen gebruik gemaakt van het AVS-instrument Kind op de Gang! (KOG) of Leerling bij de Les! (LBL). Dit instrument is in eerste instantie gericht op het vergroten van de betrokkenheid van leraren bij het proces rondom Passend onderwijs. In veel gevallen is als vervolg op de gesprekken met uw leraren een vervolg aan het traject gegeven, door in een meer beleidsmatige en strategische zin met het management van de scholen principiële afwegingen te maken. Dit alles heeft tot bouwstenen geleid die de besturen kunnen gebruiken voor de keuzes die zij moeten maken. En toen? Wetgeving laat lang op zich wachten, discussies over referentiekaders zijn nog niet afgerond. Welke stappen kunnen wel worden gezet en welke nog niet? Niemand weet het nog exact, maar wij zijn in staat om u behulpzaam te zijn met het verder in kaart brengen van uw situatie, gerelateerd aan de contouren van wet- en regelgeving zoals die verwacht worden, of inmiddels na de behandeling in de Tweede Kamer duidelijk zijn geworden Naast de gegevens die u (via bijvoorbeeld KOG of LBL) heeft met betrekking tot de kunde, de ambities (inclusief de randvoorwaarden die daarbij horen), de scholingsbehoeften en de grenzen, zijn meer zaken relevant voor beleid en implementatie. Welke aantallen leerlingen betreft het, wat zijn de competenties van de teams en hoe gaan zich die ontwikkelen, welke keuzes hebben welke financiële consequenties, hoe richt u samen de regionale voorziening in? Dit zijn enkele voorbeelden van vragen waar besluiten over genomen worden in uw regio. Tevens realiseren wij ons maar al te goed dat het in kaart hebben van deze gegevens nog geen garantie is om de gewenste schoolontwikkeling (en dus de algemene kwaliteit van onderwijs) in gang te zetten. We hebben daarom een manier ontwikkeld om u beter in staat te stellen een compleet beeld te hebben van uw scholen, gericht op schoolontwikkeling, en voortbordurend op de gegevens die u al heeft uit uw eerder traject met Kind op de Gang!. Daarnaast is het voor u en ons essentieel om de slag te maken van diagnosticeren naar de onderwijsbehoeften van kinderen en leerlingen en daarna naar de competenties en de gewenste competenties van leerkrachten en docenten. Wij stellen deze aanpak gratis ter beschikking aan de relaties die KOG of LBL bij de AVS gevolgd hebben. In hoofdlijnen gaat het om het volgende: Een webbased programma waarbij elke directeur van elke deelne- mende school een unieke inlogcode krijgt; In een vragenlijst in te vullen door de schooldirectie worden automatisch de relevante gegevens uit eerdere informatie die wij over de school hebben ingevoegd; In een aantal aanvullende vragen wordt informatie verzameld die wettelijk verplicht wordt (of in de referentiekaders wordt aanbevolen), dan wel belangrijk is om in kaart te hebben voor de verdere schoolontwikkeling; Na het invullen van deze vragenlijst en de toevoeging van reeds bestaande gegevens, is er een paar dingen direct mogelijk. De hoofdlijnen: Op schoolniveau kan onmiddellijk een document worden geprint dat voldoet aan de definitie van het zorgprofiel op schoolniveau. Op schoolniveau heeft de directie alle noodzakelijke gegevens beschikbaar voor zowel verantwoording als voor vertaling naar schoolontwikkeling. Prioriteiten en beleidskeuzes worden helder. De bestaande zorgzwaarte wordt in beeld gebracht om daarmee op schoolniveau en op bestuursniveau een vertaalslag naar inzet van middelen te kunnen maken. 16 professionaliseringsgids 2012/2013

19 Passend onderwijs Samenvoeging van deze profielen is automatisch mogelijk op bestuursniveau, zodat het bestuur en het samenwerkingsverband direct de optelsom van de schoolprofielen hebben en daarmee ook voldoen aan een van de taken die zij straks moeten vervullen bij het opstellen van het profiel op bestuursniveau en swv-niveau (regionaal onderwijszorgplan). Op basis van het basiszorgprofiel van het swv wordt aangegeven voor welk type ondersteuning welke onderwijsbehoeften en welke competenties in eerste aanleg gewenst zijn. De financieel noodzakelijke gegevens om op bestuursniveau beleidsconsequenties financieel te vertalen worden geregistreerd en kunnen worden samengebracht naar bestuursniveau; Daarnaast bieden wij u de mogelijkheid om op verschillende niveaus een zogenaamde benchmark te laten uitvoeren. Tegen geringe kosten bent u in de gelegenheid om de specifieke situatie van een aantal scholen, of van uw bestuur als geheel, af te zetten tegen landelijke situaties of regionale situaties; De gehele aanpak leent zich ervoor om de inrichting van Passend onderwijs cyclisch te benaderen en dus jaarlijks te herhalen, zodat u jaarlijks een actuele kijk op de gang van zaken heeft ten aanzien van Passend onderwijs in het bijzonder en eveneens op de voortgang van de gewenste schoolontwikkeling. Op dit moment zijn wij de aanpak verder aan het ontwikkelen om ook die scholen en besturen die niet hebben gewerkt met KOG deel te laten nemen aan deze vervolgstap. Daarmee wordt het instrument ook geschikt om in regio s waarbinnen met verschillende instrumenten is gewerkt, toch een totaaloverzicht te kunnen hebben. Voor meer informatie: ozop@avs.nl Gerard van Uunen (g.vanuunen@avs.nl) Specialisaties: o.a. onderwijs en leerlingenzorg, schoolontwikkeling en -begeleiding, mede-ontwikkelaar AVS-OZOP. Passend onderwijs 17

20 Passend onderwijs Bijlage Werkagenda Passend onderwijs Twee data die van belang zijn: A De totstandkoming van een rechtspersoon per 1 november 2012 B De vaststelling van het eerste zorgplan (nieuwe term uit het wetsvoorstel: ondersteuningsplan) per 1 mei Een tijdpad Schooljaar Februari 2012 Kennismaken, informeren en uitnodigen bestuurders nieuw samenwerkingsverband; Opstellen en tekenen van een mogelijke intentieverklaring tot nadere uitwerking van de samenwerking (een intentieverklaring voorkomt vrijblijvendheid en onduidelijkheid over mandaten en bevordert transparante besluitvorming en commitment van alle deelnemers). In intentieverklaring regelen: instellen bestuurlijk overleg; opdracht (concreet) voorbereidingsgroep (in het vervolg VG); welke onderwerpen onderzoeken en uitwerken door VG; wanneer is wat klaar en met welke opbrengsten; stappen besluitvorming en medezeggenschap (data bestuurlijke overleggen vastleggen); communicatie. Een regiegroep of een voorbereidingsgroep (VG) formuleert voorstellen op de volgende onderwerpen, eigenlijk de grondverf van een zorgplan voor het nieuwe samenwerkingsverband: Dekkend continuüm (welke ontwikkelingen/voorzieningen/interventies zijn er op het terrein van de zorgprofielen en aanwezige expertise visie op de onderwijszorg) ; Indicatiesystematiek (aandacht voor de bestaande voortrajecten naar PCL en CvI en richtinggevende uitspraken over de systematiek passend bij de nieuwe samenwerkingsverbanden); Verdeelmodel (inzicht in de huidige kengetallen en bij voorkeur de nieuwe berekeningen) ; Bestuurlijke vormgeving ; Aandacht voor organisatie van het swv; op weg naar een organisch geheel; Verantwoording (middelen, effecten van inzet, kwaliteit van voorzieningen); Opzet voor een begroting, gekoppeld aan punt 3 (aandacht voor bestaande begrotingen, reserves, verplichtingen, centraal versus decentraal); Afstemming gemeenten en overige externe partners (zie ook Communicatieafspraken (denk aan terugkoppeling alle doelgroepen, nieuwsbrief e.d.). Maart 2012 Uitwerken voorstellen voor: Overgangsregeling (van oud naar nieuw); Hoe om te gaan met bestaande verplichtingen (personeel op zorgmiddelen); Opheffing oude samenwerkingsverbanden (hoe om te gaan met aanwezige reserves/niet bestede zorgmiddelen); Hoe om te gaan met verplichtingen cluster 3 en 4 (overgang van ab-ers en bezuinigingen); Omvang en benoeming van huidige directeuren/coördinatoren swv; Overige overhead bepalen; Overgang eventueel personeel centrale dienst naar samenwerkingsverband; Hoe om te gaan met een eventuele federatieplus: waar blijft de sbo bestuurlijk? (bijvoorbeeld verzelfstandigen of elders onderbrengen); Inrichten concept statuten voor de nieuwe rechtspersoon. April 2012 Presentatie van de voorstellen aan bestuurlijk overleg van het nieuwe samenwerkingsverband; In het bijzonder aandacht voor de vorming van een rechtspersoon. Mei 2012 Terugkoppeling door besturen binnen hun eigen organisaties. Juni 2012 Inventarisatie en analyse door de VG van de opvattingen die naar voren zijn gekomen uit de bestuurlijke terugkoppeling; De concept-statuten worden besproken met een notaris. 18 professionaliseringsgids 2012/2013