Voorstel Instemming wijziging statuten Stichting Eem-Vallei Educatief in het kader van de wet Goed onderwijs, goed bestuur.

Transcriptie

1 Informatieve tekst ten behoeve van Raadsvoorstel Onderwerp: Instemming wijziging statuten Stichting Eem-Vallei Educatief in het kader van de wet Goed onderwijs, goed bestuur. Voorstel Instemming wijziging statuten Stichting Eem-Vallei Educatief in het kader van de wet Goed onderwijs, goed bestuur. Inleiding Op 2 februari 2010 heeft de Eerste Kamer de wet Goed onderwijs, goed bestuur aangenomen. Deze wet is in werking getreden per 1 augustus Vervolgens hebben schoolorganisaties 12 maanden de tijd gekregen om hun organisatie hierop aan te passen. Per 01 augustus 2011 is het wettelijk verplicht bestuur en toezicht formeel gescheiden te laten functioneren. De Stichting Eem-Vallei Educatief is opgericht per 01 januari De statuten van de stichting gaan uit van conventionele bestuurlijke verhoudingen. Dat wil zeggen dat het bestuur in formele zin is en in feite zelf besluiten zou moeten nemen van bijvoorbeeld rechtspositionele aard. Het bestuur van de stichting heeft reeds in 2005 invulling gegeven aan de scheiding van bestuur en toezicht met de besturingsfilosofie van John Carver, het Policy Governance model. Dit betekent dat het bestuur functioneert conform de door haar opgestelde Code Goed bestuur. Aan deze code hangt een directiestatuut waarin de dagelijkse leiding is opgedragen aan de algemeen directeur op grond van een mandaatregeling. Deze werkwijze voldoet goed. Naar de letter is die werkwijze echter niet (volledig) in overeenstemming met de statuten, zoals deze in 2005 zijn opgesteld. Het bestuur heeft lang gedacht met de door haar gekozen werkwijze de toetssteen van de nieuwe wet te kunnen doorstaan. De werkwijze kan die toets doorstaan, maar de statuten zullen hoe dan ook aangepast moeten worden. Uit gesprekken met o.a. de VOSABB is duidelijk geworden dat deze aanpassingen noodzakelijk zijn en dat een nog duidelijker scheiding tussen bestuurder (de huidige algemeen directeur), intern toezicht (het huidige bestuur) en extern toezicht (de deelnemende gemeenteraden) noodzakelijk is. Er zijn dus twee redenen om de statuten te wijzigen: a. de huidige werkwijze van het bestuur is niet in overeenstemming met de destijds vastgestelde statuten; b. de destijds vastgestelde statuten voldoen niet aan de in de wet Goed onderwijs, goed bestuur vereiste scheiding tussen bestuur en toezicht. Wet Goed Onderwijs, goed bestuur De wet Goed onderwijs, goed bestuur kent vier hoofdlijnen: 1. Minimumeisen voor de kwaliteit van scholen, die consequenties kunnen hebben voor de bekostiging 2. Aanwijzing door de minister bij bestuurlijk wanbeheer 3. Scheiding bestuur en intern toezicht 4. Wettelijke basis voor sectorcodes. Toelichting raadsbesluit wijziging Statuten Stichting Eem-Vallei Educatief/mei

2 In deze uitleg beperken wij ons tot de scheiding bestuur en (intern) toezicht 1. Modellen van scheiding bestuur en intern toezicht De vorm van de scheiding van bestuur en intern toezicht is vrij. Schoolorganisaties kunnen kiezen uit: 1. organieke scheiding 2. functionele scheiding (waarbinnen diverse modellen mogelijk zijn) Goed onderwijs, goed bestuur invulling geven aan Ad 1. Organieke scheiding Organieke scheiding wil zeggen dat de functies bestuur en intern toezicht worden belegd bij twee afzonderlijke organen. Dit is het raad van toezichtmodel, ook bekend als two-tiermodel, dualistisch model of Rijnlands model. De bestuursfunctie wordt uitgeoefend door een College van Bestuur of Raad van Bestuur, formeel het bevoegd gezag van de organisatie. De Raad van Toezicht vervult de functie van intern toezichthouder. Voor beide functies is er dus een apart orgaan. De relatie tussen beide organen wordt in de statuten van de organisatie vastgelegd. In reglementen wordt de relatie tussen het College van Bestuur en de Raad van Toezicht en de wijze waarop beide organen hun taken uitoefenen, uitgewerkt. Ad 2. Functionele scheiding Bij functionele scheiding worden de functies van bestuur en intern toezicht gekoppeld aan personen, al dan niet binnen één orgaan. Een voorbeeld is het Raad van Beheermodel, waarbij het bestuur bestaat uit één orgaan met een dagelijks bestuur (de uitvoerend bestuurders) en een toezichthoudend bestuur (de nietuitvoerende bestuurders). Het bestuur is collectief verantwoordelijk in de zin van de wet. Een ander voorbeeld gaat over het klassieke bestuursmodel bestaande uit een vrijwilligersbestuur en een directie die namens het bestuur optreedt. De directeur heeft bestuurlijke taken opgedragen (gemandateerd) of overgedragen (gedelegeerd) gekregen, zoals vastgelegd in het managementstatuut. Het bestuur blijft bestuur in de zin van de wet én vervult de rol van intern toezichthouder. Deze functionele scheiding wordt vaak het one-tiermodel genoemd, maar kan dus ook uit twee lagen bestaan, zoals in het laatste voorbeeld. Ze staat ook bekend als monistisch model of Angelsaksisch model, naar analogie met het bedrijfsleven. Welke mogelijkheden zijn er om toezicht en bestuur te scheiden? In principe bestaat er een reeks van bestuursmodellen voor het onderwijs. In het volgende overzicht zijn deze schematisch weergegeven. A: Klassiek model: Beleidsbepalend bestuur vrijwilligers Bestuur is Management bestuurt op basis van beperkte volmacht Bestuur bestuurt deels zelf en kan instrueren en vernietigen B: Feitelijke scheiding: Toeziend bestuur (m.b.v. Policy Governance) vrijwilligers Bestuur is Management bestuurt op basis van ruime volmacht Bestuur kan instrueren en vernietigen C: Functie scheiding: Raad van Beheer ( one-tier, één laag) vrijwilligers en bezoldigden Bestuur is Bezoldigde bestuurders (Voorzitter/Dagelijks bestuur) besturen op basis van statuten Toeziende bestuurders hebben geen bestuursbevoegdheid D: Functie- en persoonsscheiding: Raad van Toezicht ( two-tier ) bezoldigden College van Bestuur (CvB) is Bezoldigde bestuurders (CvB) besturen op basis van statuten Raad van Toezicht (RvT) heeft geen bestuursbevoegdheid Toelichting raadsbesluit wijziging Statuten Stichting Eem-Vallei Educatief/mei

3 Wat zegt de nieuwe wet? De wet schrijft voor dat bestuur en intern toezicht op het bestuur moeten worden gescheiden. De wet schrijft geen model voor. Nadere beschouwing van de vier hierboven geschetste bestuursmodellen laat zien dat enkel twee daarvan een scheiding tussen bestuur en intern toezicht kennen, namelijk het Raad van Beheer model en het model van de Raad van Toezicht. Het openbaar onderwijs heeft als bijzonderheid dat in de wet op het openbaar onderwijs ook een toezichthoudende rol voor de gemeenteraden is voorzien. Toezicht in de wet Goed onderwijs, goed bestuur omvat de volgende vier domeinen: 1. Zorg dragen voor het best mogelijke onderwijs (onderwijskundig); 2. Zorg dragen voor goed burgerschap (identiteit van het Openbaar Onderwijs); 3. Zorg dragen voor doelmatig en rechtmatige besteding van de middelen (bedrijfsvoering); 4. Zorg dragen voor goed werkgeverschap. Het toezicht wordt uitgeoefend door de volgende toezichthouders, elk op een specifiek gebied van het toezicht. De interne toezichthouder houdt integraal toezicht, dus op alle vier domeinen; De Inspectie van het Onderwijs houdt zich bezig met het toezicht op de onderwijskwaliteit en toetst op de aandacht voor actief burgerschap en sociale integratie; De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) toetst de doelmatige en rechtmatige besteding van de middelen; De gemeenteraad toetst de continuïteit van de scholen en de identiteit van het Openbaar Onderwijs. De rol van de gemeenteraad bij het houden van toezicht Opvallend in de nieuwe wet is dat er verschil wordt gemaakt tussen het hebben van een Raad van Toezicht of een functioneel gescheiden bestuur en toezicht in relatie tot de wettelijke verplichtingen van de gemeenteraad. Bij de instelling van een Raad van Toezicht staat het de schoolorganisatie en de gemeenteraad vrij om afspraken te maken over de rol van de gemeenteraad bij het goedkeuren van de jaarrekening en de begroting. Bij een functionele scheiding houdt de gemeenteraad zijn verplichtingen. Huidige situatie Raad van Beheer Raad van Toezicht Gemeenteraad stelt statuten vast Gemeenteraad stelt statuten vast Gemeenteraad stelt statuten vast Gemeenteraad benoemt bestuur Gemeenteraad benoemt de Raad van Beheer Gemeenteraad benoemt Raad van Toezicht Gemeenteraad besluit over stichting en opheffing van openbare school Gemeenteraad besluit over stichting en opheffing van openbare school Gemeenteraad besluit over stichting en opheffing van openbare school Gemeenteraad keurt begroting Gemeenteraad keurt begroting Vervalt, maar aanvullende en jaarrekening goed Gemeenteraad ontslaat het bestuur indien noodzakelijk en jaarrekening goed Gemeenteraad ontslaat de Raad van Beheer indien noodzakelijk afspraken mogelijk Gemeenteraad ontslaat de Raad van Toezicht indien noodzakelijk Uit het bovenstaande overzicht blijkt dat het meest essentiële verschil tussen een model met een Raad van Beheer en een Raad van Toezicht de rol van de Gemeenteraad is bij de begroting en de jaarrekening. Het verplichte externe toezicht kan optimaal gekoppeld worden aan het interne toezicht. Dubbelslagen zijn dan niet meer nodig. Als bijvoorbeeld de interne toezichthouder (de Raad van Toezicht), na de accountantscontrole, de jaarrekening goedkeurt, dan hoeft een gemeenteraad dat niet nogmaals te doen. Maar, omdat een gemeenteraad nog steeds de verantwoordelijkheid heeft om de continuïteit te waarborgen, kan een gemeente wel voorwaarden stellen. Dat geeft direct de mogelijkheid om ten opzichte van de huidige situatie de informatievoorziening aan de gemeenteraad te verbeteren. Zoals ook te lezen is, zijn in het model van de Raad van Toezicht aanvullende afspraken op dit punt mogelijk. In overleg met de wethouders kunnen afspraken worden gemaakt over welke informatie en in welke Toelichting raadsbesluit wijziging Statuten Stichting Eem-Vallei Educatief/mei

4 frequentie door de bestuurder geleverd wordt. Met als doel dat de wethouders de gelegenheid krijgen hier een advies over uit te brengen en de afspraak dat de bestuurder aangeeft wat er met het advies gebeurd is. Statutenwijziging Eerder is aangegeven dat een statutenwijziging in ieder geval nodig is omdat in de huidige statuten niet wordt voldaan aan de wettelijke scheiding tussen bestuur en toezicht en omdat het huidige bestuur in feite al niet werkte in overeenstemming met de huidige statuten. Vanaf de start van de Stichting Eem-Vallei Educatief in 2005 hanteert het bestuur het Policy Governance model. In dit model ziet het bestuur er namens de achterban (gemeenschap) er op toe dat de organisatie bereikt wat het zou moeten bereiken en het onaanvaardbare vermijdt. Het bestuur doet dit door heldere doelen te stellen, het bereiken daarvan aan de algemeen directeur te mandateren met daarbij alleen grenzen te stellen aan het onaanvaardbare. Dat betekent enerzijds dat de algemeen directeur een grote mate van ruimte heeft om te bepalen op welke wijze de gestelde doelen bereikt worden maar anderzijds de verplichting van het bestuur om het bereiken van die doelen te monitoren. Dit vereist van de bestuurders dat zij voldoende deskundigheid en overzicht hebben op alle terreinen van de organisatie. Daarnaast moeten de bestuurders systematisch en streng controleren of de criteria gehaald zijn. Er is inmiddels door het bestuur van Eem-Vallei Educatief een ruime ervaring opgedaan met deze werkwijze. In deze werkwijze bestuurt het management (de algemeen directeur) op basis van ruime volmachten. Het bestuur heeft niet de rol van bestuurder. Argumenten voor keuze Het huidige bestuur acht het ook niet juist en in strijd met de eigen werkwijze en competenties om een model te kiezen waarbij wel door (leden van) het bestuur een bestuurders-rol vervuld moet worden. De afgelopen jaren is gebleken dat de scheiding die is aangebracht tussen de rol van de bestuurders en de rol van het centraal management bewezen heeft een daadkrachtige en sterker organisatie te hebben opgeleverd, die in control is. Daarbij geldt tevens dat in de bestuursvorm met een Raad van Toezicht een aantal elementen zitten die overeenkomen met het model Policy Governance. Het huidige bestuur is van mening dat de organieke scheiding van bestuur en toezicht beter een onafhankelijk toezicht waarborgt dan bij een functionele scheiding. De afstand tussen bestuur en toezicht voorkomt een ongewenste vermenging van rollen. De Raad van Toezicht kan zich daarbij volledig wijden aan zijn taak in het kader van de kwaliteitszorg: monitoren van de kwaliteitseisen van de organisatie op alle terreinen zoals ook hierboven is omschreven. Hoewel de keuze voor de wijze van invulling van scheiding van bestuur en toezicht aan het onderwijsveld wordt overgelaten kan uit de toelichting van de wet Goed onderwijs, goed bestuur een voorkeur voor de organieke scheiding worden gelezen. Tevens geldt dat het Policy Governance model niet alleen een uitwerking vindt in de relatie bestuur versus centraal management, maar ook van centraal management versus directie van de scholen. Keuze voor een model dat ver van de huidige realiteit afstaat, brengt de organisatie in een bestuurlijke reorganisatie. Dat is een ongewenste ontwikkeling, juist in tijden waarin van het onderwijsveld in Nederland veel gevergd wordt. Een laatste element voor het huidige bestuur om te kiezen voor het model met een Raad van Toezicht, maar enigszins terzijde, is de intentieverklaring om samen te gaan met het bestuur van Meerkring. Binnen de Meerkring wordt momenteel gewerkt met een Raad van Toezicht. De bovenstaande overwegingen maken dat het huidige bestuur in de noodzakelijke statutenwijziging kiest voor het model van de Raad van Toezicht. Informatievoorziening aan de gemeenteraad Indien gekozen wordt voor een Raad van Toezicht vervalt volgens de wet (artikel 46 lid 9) de clausule dat de begroting door het bevoegd gezag alleen kan worden vastgesteld na goedkeuring door de gemeenteraden. Tevens vervalt de clausule dat de jaarrekening pas na instemming van de desbetreffende gemeenteraden kan worden vastgesteld. Toelichting raadsbesluit wijziging Statuten Stichting Eem-Vallei Educatief/mei

5 Maar alle overige gemeentelijke bevoegdheden blijven in stand, waardoor op elk moment kan worden ingegrepen wanneer de belangen van het openbaar onderwijs in het geding zijn (zeggenschap over stichting of opheffing van scholen, ingrijpen op enig moment in de organisatie wanneer daartoe aanleiding bestaat, het ontheffen van de Raad van Toezicht van haar taak). Vanuit de Stichting Eem-Vallei Educatief wordt onderkend dat het voor de gemeenteraden en de wethouders van belang is om goed geïnformeerd te zijn over de organisatie. Daartoe acht de Stichting het wenselijk om in de statuten op te nemen dat: a. alvorens het College van Bestuur van de Stichting overgaat tot vaststelling van de begroting de gemeenteraad in de gelegenheid wordt gesteld om een zienswijze over de begroting uit te spreken. Deze zienswijze zal door de Raad van Toezicht herkenbaar worden meegewogen in het advies aan het College van Bestuur en het College van Bestuur zal alvorens de begroting wordt vastgesteld - zich rekenschap moeten geven van deze zienswijze en in de besluitvorming moeten aangeven op welke wijze deze zienswijze is meegewogen. b. eenzelfde procedure zal gevolgd worden bij de vaststelling van de jaarrekening. c. het College van Bestuur zal er zorg voor dragen dat halverwege het kalenderjaar de gemeenteraad inzicht wordt gegeven in de realisatie tot op dat moment, in relatie tot de begroting. d. de huidige Regioraad (het overleg tussen het huidige bestuur van de Stichting en de wethouders) zal minimaal 1x per jaar bijeenkomen, waarbij door (leden van) de Raad van Toezicht en het College van Bestuur met de wethouders wordt gesproken over de onderwijskwaliteit, onderwijsontwikkelingen, strategische keuzes en dergelijke. e. de voorzitter van het College van Bestuur zal in ieder geval 1x per jaar met de wethouder bilateraal overleg voeren met betrekking tot de specifieke plaatselijke situatie en de gewenste/noodzakelijke ontwikkelingen binnen het openbaar onderwijs. f. Jaarlijks ontvangen de gemeenteraden een jaarverslag waarin naast de financiële kengetallen ook overige relevante kengetallen (o.a. leerlingontwikkeling, maar ook kwaliteit van het onderwijs) aan de orde komen. Tijdbalk Bij de informatievoorziening aan de gemeenteraad zal de volgende tijdbalk in acht worden genomen. Begroting: Jaarrekening: Halfjaarlijks inzicht: Regioraad: Bilateraal overleg: Jaarverslag: voor 1 november draagt de Stichting er zorg voor dat de begroting bij de participerende gemeentes is aangeleverd. Het College van B&W draagt er zorg voor dat voor 1 januari de zienswijze op de begroting ter kennis is gebracht aan het College van Bestuur, met een afschrift aan de Gemeenteraad. De begroting wordt voor 1 februari door de Raad van Toezicht behandeld en het College van Bestuur stelt voor 1 februari de begroting vast, waarna deze aan de Gemeenteraad wordt verzonden. de Raad van Toezicht bespreekt de jaarrekening voor met de accountant en draagt er zorg voor dat de jaarrekening voor 1 mei bij de gemeentes is. Voor 15 juni maken gemeentes opmerkingen bij de jaarrekening bekend aan de Stichting. Voor 1 juli behandeld de Raad van Toezicht de jaarrekening, waarna het College van Bestuur de jaarrekening vaststelt. Het College van Bestuur draagt er zorg voor dat voor 1 juli de gemeentes een tussenrapportage hebben ontvangen met betrekking tot de financiële stand van zaken in relatie tot de begroting. Minimaal 1x per jaar, in principe in september. Minimaal 1x per jaar, voorjaar. Juni/juli Toelichting raadsbesluit wijziging Statuten Stichting Eem-Vallei Educatief/mei

6 Benoeming eerste leden Raad van Toezicht De leden van het huidige bestuur van de Stichting Eem - Vallei Educatief treden op 31 december 2012 af. Per 31 december 2012 treden de volgende bestuursleden af, c.q. worden door de raden uit hun functie ontslagen: De heer E. Boom Mevrouw L. van der Deure De heer J. Gloudemans Mevrouw C. Grotendorst De heer C. Hatzmann Mevrouw I. Kamphuis De heer D. Kentie De heer J. van der Mijl Met ingang van 1 januari 2013 worden de volgende leden van het bestuur benoemd in de Raad van Toezicht: De heer E. Boom De heer J. Gloudemans Mevrouw C. Grotendorst De heer C. Hatzmann Mevrouw I. Kamphuis De heer D. Kentie De heer J. van der Mijl De Raad van Toezicht stelt een schema op met benoemingstermijnen, die waarborgt dat continuïteit geregeld is. Besluitvormingstraject 1. Besluit d.d. 22 maart 2012 van het Bestuur van de Stichting Eem Vallei Educatief tot wijziging van de Statuten van de Stichting, overeenkomstig artikel 23 lid 1 van de Statuten Stichting Openbaar Onderwijs Eem Vallei Educatief; 2. Instemming d.d. 5 juni 2012 van de GMR met de Statuten wijziging; 3. Besluitvorming in de Raden van september/oktober Inhoud besluitvorming Raden Instemmen met de statutenwijziging zoals door de Stichting Eem-Vallei Educatief in de bijgaande conceptstatuten is verwoord. Instemmen met het ontslag van de huidige bestuursleden en met de benoeming van de genoemde leden van de Raad van Toezicht. Financiële consequenties Geen. Aanpak/Uitvoering Na instemming van de wijziging op de statuten door de raad zal dit besluit ter kennis worden gebracht aan het bestuur van de Stichting Eem-Vallei Educatief. De stichting kan vervolgens de statuten laten passeren bij de notaris. Toelichting raadsbesluit wijziging Statuten Stichting Eem-Vallei Educatief/mei