Almere energieneutraal in 2022! Watt nu?

Transcriptie

1 Almere energieneutraal in 2022! Watt nu? Achtergrond Almere moet energieneutraal zijn in Evenals Almere hebben veel gemeenten een hoge ambitie als het gaat om energieneutraliteit. Helaas komt er nog weinig van terecht en dat is begrijpelijk. Investeringen kosten immers geld en dat ontbreekt vaak. De energietransitie heeft door o.a. de toenemende werkloosheid, sociale uitsluiting en armoede ook niet altijd de hoogste prioriteit. Wij, De Groene Reus, Enodes en Greenest (zie bijlage 1), zijn als lokale partijen gericht op het initiёren en uitvoeren van (duurzame) energieprojecten. Ook wij zijn ons ervan bewust dat er (nog) geen breed draagvlak bestaat om de energieambitie daadkrachtig van het papier af te krijgen. In ons voorstel zijn investeringen in duurzame energie ook geen doel op zich. Er zijn goede mogelijkheden om energieprojecten in te zetten voor meer banen en die tevens bijdragen aan de algehele leefbaarheid van Almere. Financiering is vaak nog een drempel. Dat het ook anders kan laten wij u zien. Stil blijven zitten is geen optie. Deze tijd vraagt om actie. Graag nemen we u mee in onze aanpak. Het plan Vanuit de doelstellingen (maatschappelijke relevantie van energieprojecten en financieel haalbaar) zoals hierboven geschetst is dit plan gericht op sportverenigingen. Waarom? De financiёle positie van sportverenigingen verslechtert al een aantal jaren op rij door bezuinigingen en teruglopende ledenaantallen. De maatschappelijke impact van sporten en sportverenigingen is daarentegen enorm. Sporten draagt bij aan een goede gezondheid (betekent ook minder zorgkosten en obesitas) en sociale ontmoeting. Op termijn is het gevolg dat het sportaanbod versobert zoals al zichtbaar is in de krimpgebieden. Genoeg aanleiding dus om sportverenigingen financieel te versterken. De traditionele inkomstenbronnen van sportverenigingen (contributie en sponsorgelden) lopen terug. De rek om de contributie te verhogen wordt steeds kleiner. Het toenemend aantal aanvragen bij het Jeugdsportfonds laat zien dat lid zijn van een sportvereniging voor veel mensen te duur wordt. Wel zijn er goede mogelijkheden om de energielasten te verlagen en hier ligt een kans. Uit onderzoek 1 blijkt dat hier veel besparingen mogelijk zijn waarvan de investeringen acceptabele terugverdientijden 1 Begin 2014 hebben wij, in opdracht van de gemeente Almere, een energieonderzoek uitgevoerd bij 3 sportcomplexen (zie bijlage 2).

2 hebben. Dit blijkt ook bij vergelijkbare studies elders. Er komen op steeds meer plekken dan ook initiatieven van de grond om hier mee aan de slag te gaan 2. Door te investeren in energiemaatregelen (isolatie, zonnepanelen, LED verlichting etc.) bij sportcomplexen willen wij het volgende bereiken: 1. Structureel lagere exploitatielasten voor sportverenigingen (= meer geld voor de sport); 2. Meer ledenbinding; 3. Meer lokale werkgelegenheid en stageplekken (m.n. leveranciers, installateurs en onderhoud); 4. Bijdrage aan de energieambitie. Financiering De traditionele wijze van financiering wordt steeds moeilijker. De gemeente heeft onvoldoende middelen en banken zijn zeer terughoudend. Ook sportverenigingen zelf hebben niet of nauwelijks mogelijkheden. Wat steeds meer wordt toegepast is het opzetten van een (revolverend) fonds van waaruit de energietransitie wordt bekostigd. In het fonds partciperen meerdere partijen. Onder bepaalde voorwaarden zijn banken en private investeerders bereidt een (flink) deel van de financiering voor hun rekening te nemen. Van belang is dat een deel van de risico s door de lokale overheid (provincie en/of gemeente) wordt afgedekt door middel van een garantstelling en inbreng van eigen locaties. Wij zien ook een rol voor de sportverenigingen zelf. Er zijn mogelijkheden om hun leden financieel te laten participeren via bijvoorbeeld een obligatielening (biedt belastingtechnisch voordelen). Bijkomend effect is dat clubleden meer binding met de vereniging krijgen door bijvoorbeeld (mede-) eigenaar te worden van zonnepanelen op het dak van het clubgebouw. Het Energieakkoord biedt sinds begin dit jaar mogelijkheden via de postcoderoos 3. Uitgangspunt is budgetneutraal, dat wil zeggen dat de opbrengsten (lagere energierekening) die voortvloeien uit investeringen worden ingezet om de financieringslasten te dekken die terugvloeien naar het fonds (revolverend). Wij richten ons op investeringen die maximaal binnen 12 jaar zijn terugverdiend. Welke maatregelen daarbinnen passen is locatieafhankelijk (staat van het gebouw, bouwjaar, gebruik etc.) alsook de hoeveelheid energie die wordt verbruikt. In Nederland hebben we een regressief energiebelastingstelsel. Dit betekent dat hoe meer energie op een locatie wordt verbruikt, hoe lager de energiebelasting per eenheid (kwu, m3 gas) wordt. Zo kunnen zonnepanelen bijvoorbeeld een terugverdientijd hebben van 8 jaar bij kleinverbruikers, bij grootverbruikers is dat 15 jaar of soms nog langer. Maatwerk dus. 2 Zo is in Rotterdam het project Scoren met Energie begin dit jaar van start gegaan en heeft de provincie Gelderland een overeenkomst heeft gesloten om 15 sportcomplexen te verduurzamen. 3 In de vorm van een coöperatie kunnen particulieren die investeren in zonnepanelen die niet aangesloten zijn op hun eigen energiemeter 7,5 eurocent korting krijgen op de energiebelasting. Hiermee wordt het aantrekkelijker en mogelijk voor huurders en huiseigenaren (die geen zonnepanelen op hun eigen dak willen of kunnen plaatsen) om te investeren in zonnepanelen. Met postcoderoos wordt bedoeld dat die particulieren kunnen participeren die in of in een aangrenzend postcodegebied wonen van de locatie waar de zonnepanelen worden geplaatst.

3 Schematisch ziet het (revolverend) fonds er als volgt uit: Stand van zaken Bovenstaand voorstel is begin 2014 besproken met de gemeente Almere (ambtelijk). Om een eerste indruk te krijgen of er daadwerkelijk goede besparingsmogelijkheden zijn bij Almeerse sportcomplexen is aan ons opdracht verstrekt dit nader te onderzoeken (zie ook bijlage 2 voor de resultaten). Tegelijkertijd zijn er gesprekken met de provincie Flevoland gestart in het kader van de financiering. De provincie heeft middelen beschikbaar (in totaal ± 6,5 miljoen euro) die, via de stichting DEON, mogelijk hiertoe aangewend kunnen worden. Ook zijn verkennende gesprekken gevoerd met enkele commerciёle banken. In hoeverre DEON bereidt is tot het verstrekken van een achtergestelde lening en/of garantstelling is nog onbekend. Wij verwachten hier op korte termijn wel meer duidelijkheid over te kunnen geven gezien er tot verkort gewacht moest worden tot de aanstelling van een nieuwe commercieel directeur. Banken geven ons aan dat ze zeer geïnteresseerd zijn te participeren in een fonds samen met de gemeente/provincie. Financiёle middelen (bij groenbanken) zijn er in overvloed, voor de banken ontbreekt het echter aan goede projecten.

4 Cijfers Op basis van ons onderzoek bij 3 sportcomplexen hebben we een inschatting gemaakt van het totale energieverbruik van alle sportlocaties in Almere. Dit levert het volgende: Aantal sportlocaties 65 Totaal elektriciteitsverbruik kwh Totaal gasverbruik m3 Gemiddelde energiekosten per sportclub ,- Totale energiekosten per jaar (alle clubs) ,- Totaal besparingspotentieel 48% Totaal besparingspotentieel ,- Totaal benodigde investering in energiebesparende oplossingen ,- Gemiddeld te behalen rendement op investering 13% Gemiddelde terugverdientijd van investering 5-12 jaar Totaal effect op werkgelegenheid(*): M.n. installateurs 26 Fte per jaar (investering van 1,3 miljoen per jaar gedurende 7 jaar ( ) Totaal effect op milieu (CO 2 reductie) 3400 ton CO 2 * De levering, installatie en onderhoud wordt door Almeerse bedrijven gedaan. Zo wordt de lokale economie gestimuleerd en blijft de investering zoveel mogelijk binnen de gemeenschap. Tevens kan hierbij gedacht worden stageplekken en werkervaringsplekken te creёren (social return).

5 Vervolg en proces Eerste stap is nu om de oprichting van een revolverend fonds te realiseren. Dit vraagt commitment en overeenstemming over de voorwaarden van meerdere partijen. Vervolgens zijn er 3 fases te onderscheiden: onderzoek: energiescan & energiemonitoring resultaat: inzicht in energieverbruik en besparings- en opwekkingsmogelijkheden, investering en terugverdientijden financiering & overeenkomsten resultaat: financieringsconstructie(s) in samenspraak met sportvereniging/eigenaar, lokale overheid, banken en/of private investeerders uitvoering en beheer resultaat: lagere exploitatielasten, ledenbinding, werkgelegenheid, minder CO2, MVO, meer sponsors

6 Wat vragen wij? De gemeente Almere kan op 2 manieren bijdragen: 1. Het college van B&W te verzoeken de mogelijkheden te verkennen om samen met de provincie Flevoland, banken en private investeerders een revolverend fonds op te richten ten behoeve van bovenstaand initiatief; 2. Indien er een revolverend fonds daadwerkelijk gerealiseerd kan worden de sportcomplexen waarvan de gemeente Almere ook eigenaar is in te zetten voor dit initiatief. Tot slot Uiteraard zijn wij te allen tijde bereidt ons initiatief nader toe te lichten of vragen hieromtrent te beantwoorden. Hiervoor kunt u contact opnemen met één van de initiatiefnemers.

7 Bijlage 1: initiatiefnemers Patrick Folmer is initiatiefnemer van dit project en eigenaar van Greenest (éénmanszaak). Greenest is gevestigd in Almere. Achtergrond Sinds 1998 heb ik gewerkt voor de gemeente Amsterdam en Grontmij als proces- en programmamanager van stedelijke ontwikkelingsprojecten (woningbouw, bedrijfsterreinen en recreatiegebieden). Dit was voor mij een goede leerschool om het belang van processen in projecten te ervaren en steeds meer toe te passen. Zeker nu, in een tijd waarin er minder geld beschikbaar is en projecten moeilijker van de grond komen is het resultaat minder afhankelijk geworden van de inhoud, maar ligt de uitdaging in het organiserend vermogen, creativiteit, partijen en belangen bij elkaar brengen om het vaak op het eerste gezicht onmogelijke toch mogelijk te maken. Mijn kracht zit in het verbinden van kennis, relaties en netwerken teneinde een win-win situatie voor betrokken partijen te creëren. Beweegredenen De energietransitie, die in Nederland nog in de kinderschoenen staat, heeft mijn bijzondere aandacht. Het is niet alleen onvermijdelijk dat we over moeten gaan op hernieuwbare energiebronnen maar deze ontwikkeling is ook om een andere reden zeer wenselijk. Het draagt namelijk bij aan een schonere leefomgeving en meer respect voor onze natuur. Duurzame energie is meer dan verdienmodellen en terugverdientijden, het is maatschappelijk gezien ook noodzakelijk. Hier ligt mijn passie en wil dan ook mijn kennis en ervaring ten volle hiertoe inzetten. Greenest Om bovenstaande reden heb ik Greenest opgericht waarbij de focus ligt op concept- en projectontwikkeling van duurzame energieprojecten. Zo heb ik in het voorjaar van 2012 de actie Zonnig Flevoland georganiseerd samen met Rabobank Flevoland en Eneco wat heeft geresulteerd in 30 zonnestroominstallaties bij particuliere woningeigenaren. De afgelopen periode richt ik me met name op ESCo s als financieringsconstructie voor gemeenten om hun vastgoed te verduurzamen. De gemeente Rotterdam heeft inmiddels laten zien dat het kan en daarmee een goede mogelijkheid biedt om meters te maken. Overig Opleiding: Planologie (Universiteit van Amsteredam); CPO (collectief opdrachtgeversschap) coach in de provincie Noord Holland;

8 Vrijwilliger bij voetbalvereniging Sporting Almere waarin ik mij met name inzet om de cultuur binnen de vereniging te veranderen teneinde de veiligheid op en rond de velden te verbeteren. De Groene Reus is de eerste en enige duurzame energiecoöperatie van Almere. Onze coöperatie is een samenwerkingsverband tussen bewoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties en de overheid. Wij geloven dat wij als energiecoöperatie het maatschappelijke verschil kunnen maken voor bewoners en bedrijven om de wereld echt duurzaam te veranderen. Wij streven naar een energieneutraal Almere in Wij inspireren tot een duurzame levensstijl en wij investeren collectief in duurzame oplossingen. Fossiele brandstoffen dreigen op te raken en maken ons afhankelijk. In de dienstverlening van De Groene Reus komen de aspecten lokaal, duurzaam en collectief steeds terug. De naam van De Groene Reus geeft de grote ambities weer die wij willen bereiken met duurzame energie-opwekking en besparing in Flevoland. We beginnen 'klein' in Almere. De naam weerspiegelt daarnaast de kracht van duurzame samenwerking met onze partners, waarmee wij de energietransitie gaan vormgeven in Almere en Flevoland. Enodes (gevestigd in Lelystad) is specialist op het gebied van energiemanagement in de gebouwde omgeving. Wij voeren energiebesparingsonderzoeken uit, monitoren energiestromen en adviseren opdrachtgevers in het realiseren van een efficiënte energiehuishouding. Daarnaast begeleiden we opdrachtgevers in de uitvoering van installatiewerkzaamheden of nemen deze zorg turn key van hen over. Sylvain van Ligtenberg (directeur): Er is een nieuwe markt voor lokale energie-oplossingen aan het ontstaan, naast de traditionele energiemarkt die verdeeld is onder een aantal grote spelers. Dat boeit me, want dat biedt veel kansen voor verduurzaming en voor ondernemerschap. Verspilling Het lokale aspect is belangrijk omdat energie produceren en consumeren op dezelfde plek grote voordelen biedt. Daarmee is namelijk een grote verspillende activiteit uit te sluiten: transport. Zowel het vervoeren van grondstoffen zoals kolen en aardolie, als het transport van elektriciteit kost immers veel energie. Wat me verder fascineert, is het feit dat de zon elke acht minuten net zoveel energie op aarde aflevert als de wereldbevolking het hele jaar door nodig heeft. Wat zou het mooi zijn als je die energie kunt opvangen om er lokaal gebruik van te maken.

9 Barrieres opruimen De techniek is er wel, maar organisaties ervaren vaak allerlei barrières bij de realisatie van duurzame energie-projecten. Dat kunnen financiële hobbels zijn, maar ook te weinig kennis van de materie of gebrek aan de juiste contacten. Lokale energieproductie vereist daarnaast vaak nieuwe businessmodellen en werkprocessen. Mijn ambitie is het om een rol van betekenis te spelen in het opruimen van barrières en in het uitvoeren van nieuwe modellen en processen. Businesscases Barrières ontstaan ook omdat veel partijen alleen vanuit de techniek of alleen vanuit de financiële kant redeneren. Net zo belangrijk als bewezen technologieën, is het draagvlak bij de verschillende stakeholders. Bovenal zijn er heldere inzichten in kosten en opbrengsten nodig. Verduurzaming draait om een combinatie van techniek, proces en businesscase.

10 Bijlage 2 Pilot energie onderzoeken bij 3 sportverenigingen in Almere Datum: maart 2014 Status: Definitief Opdrachtgever: gemeente Almere

11 Inhoud Inleiding Achtergrond Resultaten Beoogd resultaat Verantwoording Resultaten energiescans Sporthal Carl Dekker SC Buitenboys FC Almere Financieringsconstructies Inleiding Financieringsconstructies Financieringsconstructies inclusief ledenbinding Voorlopige conclusies... 32

12 Inleiding 1.1 Achtergrond Sportverenigingen spelen een steeds prominentere rol in de lokale samenleving maar staan ook financieel steeds verder onder druk. Het wordt voor steeds meer mensen moeilijker om lid te worden of te blijven van een sportvereniging door de verslechterde economische situatie. Neveninkomsten als sponsoring vallen steeds verder weg en de overheidssubsidies staan onder druk. Sportverenigingen hebben tegelijkertijd een belangrijke maatschappelijke functie zoals het voorkomen en tegengaan van obesitas, integratie en het opbouwen van sociale contacten. Doel van dit onderzoek is structureel de (financiële) positie van sportverenigingen in Almere te versterken door meer gebruik te maken van duurzame energietechnieken en het benutten van energiebesparingsmogelijkheden. Nevendoelstellingen zijn het vergroten van de binding met leden en de lokale samenleving, bijdrage aan een duurzame samenleving en lokale economie. De gemeente Almere heeft De Groene Reus opdracht verstrekt om een pilot te starten bij 3 sportverenigingen. De Groene Reus heeft hierin samengewerkt met Greenest en Enodes. 1.2 Resultaten Deze rapportage geeft een toelichting op drie verkennende onderzoeken bij sportverenigingen die Greenest, Enodes en De Groene Reus, in opdracht van de gemeente Almere, heeft uitgewerkt. Doel van het onderzoek naar verduurzaming van sportaccommodaties is antwoord te krijgen op de volgende vragen: 1. welke energiebesparende maatregelen kunnen op hoofdlijnen genomen worden; 2. wat is het rendement en de terugverdientijd van deze maatregelen en; 3. welke financieringsconstructies zijn mogelijk? Met betrekking tot de financieringsconstructies is tevens gekeken naar mogelijkheden waarbij ook leden en/of de omgeving participeren.

13 1.3 Beoogd resultaat Het resultaat van onze werkzaamheden bestaat uit drie uitgewerkte sport casussen. De sport casussen betreffen drie sportverenigingen/- accommodaties die een eerste beeld geven van de non-profit organisaties binnen de sportsector. In de sport casussen wordt beschreven: - huidig energiegebruik met de grootste verbruikers; - inventarisatie van de besparingsmogelijkheden; - inzicht in energetische en financiële besparing, met een indicatie van de terugverdientijd. 1.4 Verantwoording Het uitgevoerde onderzoek is een verkenning van de potentiële energiebesparing binnen de (non-profit) sportsector in Almere. Mede door de korte doorlooptijd (twee maanden) van het onderzoek is er gebruik gemaakt van aanwezige informatie over het huidige energiegebruik en gebouwkenmerken. Er heeft geen energiemonitoring plaatsgevonden. Omwille van een zo divers mogelijk beeld zijn 3 verenigingen geselecteerd 4 met verschillende kenmerken. Er zijn 2 buitensport accommodaties (FC Almere met ± 700 leden en Buitenboys ± 1300 leden) en 1 binnensport (sporthal Carl Dekker). De accommodatie van de 2 voetbalverenigingen zijn in eigendom van de gemeente Almere behalve het clubgebouw van Buitenboys, dit is eigendom van de vereniging zelf. Beide verenigingen betalen zelf de energierekening van het gehele complex. Sporthal Carl Dekker is in eigendom van De Stichting Sportaccommodaties Flevoland. Bij het onderzoek waren betrokken: - De verenigingsbesturen van FC Almere, Buitenboys en Carl Dekker; - Gemeente Almere. 4 Vooraf zijn alle (120) non profit sportverenigingen in Almere benaderd met de vraag of ze interesse hebben in dit onderzoek. De volgende verenigingen hebben gereageerd: Voetbalvereniging Buitenboys; Voetbalvereniging FC Almere; Aqua Business Centre; Sporthal Carl Dekker; Eerste Almeerse Korfbalvereniging; Tafeltennisvereniging Almeerspin; ASV Almere.

14 Resultaten energiescans Vooraf zijn met de drie sportbesturen gesprekken gevoerd om een eerste beeld te krijgen over de huidige situatie, eventuele toekomstplannen, behoeftes (zowel financieel als maatschappelijke betrokkenheid/ledenbinding) en of er concrete energiebesparende maatregelen zijn uitgevoerd of in de planning staan. 2.1 Sporthal Carl Dekker Exposure op het gebied van duurzaamheid is belangrijk voor de stichting. Ze willen te boek staan als de meest duurzame sporthal van Almere. Zo is er een oplaadpaal voor elektrische auto s aanwezig, enkele jaren geleden is er een warmteterugwinningsinstallatie en extra isolatie aangebracht en ze maken gebruik van enkele zonnecollectoren. Ze denken aan toepassing LED verlichting voor de zalen en overige ruimten. Mogelijk ook zonnepanelen. Er is enige ruimte om ook zelf te investeren. De sponsorinkomsten lopen terug evenals subsidie van de gemeente Almere (= tienduizenden euro s per jaar). Er is dus meer behoefte aan extra inkomsten.

15 C arld ekker Sporthalte A lm ere B ongerdstraat A B A lm ere bouw jaar gebouw 1993 bruto vloeroppervlak m2 H uidige situatie:energieverbruik verbruikkosten ex btw spec kosten kosten aardgas equivalent prim air M J prim.m J/m 2 /m 2/jCO 2 kg/jaar Elektriciteit kw h/jaar ,15 /kw h W arm te G J/jaar ,85 /G J 0,79 /m 3ae totaal Elektriciteit balans kw h/jaar procent koeling % binnenverlichting % cv-w atertransport % ventilatoren-luchttransport % elektrische apparatuur (horeca) % sluitpost % totaal % ventilatoren-luchttransport elektrische apparatuur (horeca) kwh-verdeling koeling sluitpost koeling binnenverlichting cv-watertransport cv-watertransport ventilatoren-luchttransport elektrische apparatuur (horeca) binnenverlichting sluitpost W arm te balans G J/jaar m 3 ae procent gebouw schil % ventilatie % douches + sluitpost % % douches + sluitpost GJ-(warmte)verdeling gebouwschil ventilatie D ouche 8 l/m in spaardouche douches + sluitpost ventilatie gebouwschil

16 C arld ekker Sporthalte A lm ere B ongerdstraat A B A lm ere bouw jaar gebouw 1993 bruto vloeroppervlak m2 Energie besparende m ogelijkheden (EB M 's) Elektriciteitsverbruik W arm teverbruik aantalbesparing besparinginvest ex BTW TVT opp besparing besparing besparinginvest,ex BTW TVT kw h/j /jaar jaar m2 m 3ae/j G J/j /jaar jaar M onitoring en M onitoring en T5 badm inton Sm art tapw aterpom p T5 turnhal Freq reg + CO PV -cellen m et SD E Subtotaaltvt =<10 jaar T5 bow lshal W indm olen totalen totalen M onitoring begroot voor een periode van 3 jaar D e SD E+ subsidie bedraagt 2.075,- per jaar indien toegekend R esultaten van de EB M 's m et tvt =<10 jaar kw h-elektriciteit G J-w arm te Elektriciteitsverbruik M ax besparing door EBM 's % 55 7% Prognose energieverbruik kosten CO 2-em issie kg/jaar Kosten M ax kostenbesparing % % % R eductie % Prognose kosten Progonse

17 C arld ekker Sporthalte A lm ere B ongerdstraat A B A lm ere bouw jaar gebouw 1993 bruto vloeroppervlak m2 Door de stichting zijn reeds de volgende maatregelen uitgevoerd: Zonnecollectoren op het lage dak t.b.v. de w armtapw aterbereiding. Drie stuks ventilatieunits met w armteterugw inning en elektrische naverw armers t.b.v. badmintonhal, turnhal en kantine + kleed ruimten. Spaardouches m et infra-rood bediening in de doucheruim t e. Extra isolatie aan de binnenzijde van de buitenw anden van de sportruimtes. D e volgende ( stads) warmte besparende maatregelen kunnen worden uitgevoerd: Commissioning en monit oring. Onder commissioning w ordt verstaan het afstellen van de installaties door bijvoorbeeld klokthermostaten te programmeren op de juiste bedrijfstijden met de gew enste comforttemperaturen. Onder monitoring w ordt verstaan: het periodiek volgen van het energiegebruik van verw arming. Hoge of ongebruikelijk energieve rbruiken kunnen hiermee w orden opgespoord, w aarbij aansluitend maatregelen kunnen w orden genomen om dat energieverbruik te verminderen. Smart tapwaterpomp. In het circulatiesysteem van de w armw atervoorziening is een klassieke tapw aterpomp opgenomen om er voor te zorgen dat er vrij w el direct w arm tapw ater beschikbaar is op het tappunt (douches, w astafels, etc.) Deze pomp is continu ingeschakeld w aardoor relatief ve el elektriciteit en w armte benodigd is. Door deze pomp te vervangen door een zogenaamde smart pomp kan aanzienlijk op energie w orden bespaard. De smartpomp herkent de gebruiksgew oonte van de gebruikers en schakelt de pomp hierop vooruitlopende in en uit zoda t er op tijd w armw ater beschikbaar is. N.B. de pomp is voorzien van een legionellabeveilgingsschakeling voor automatische doorspoelin g van de leiding.

18 C arld ekker Sporthalte A lm ere B ongerdstraat A B A lm ere bouw jaar gebouw 1993 bruto vloeroppervlak m2 D e volgende elektriciteit besparende maatregelen kunnen worden uitgevoerd: Commissioning en monitoring. Onder commissioning w ordt verstaan het afstellen van de installaties door bijvoorbeeld: - het voorkomen van de onnodig lang in bedrijf zijn van de elek tromotoren van ventilatiesystemen. - het voorkomen van extra energieverbruik van koel- en vrieskasten door tijdige verw ijderen van ijs aangroei, - het voorkomen van onnodig laten branden van de verlichting. Onder monitoring w ordt verstaan: het periodiek volgen van het energiegebruik van elektriciteit: hoge of ongebruikelijk energi everbruiken kunnen hiermee w orden opgespoord, w aarbij aansluitend maatregelen kunnen w orden genomen om dat energieverbruik te verminderen. T5 adapterverlichting. Het vervangen van de bestaande verlichting in de badminton- en turnhal en bow lshal door energiezuinige verlichting (T5 Adapter). Freq reg + CO 2. Het aanbrengen van een CO 2 -gestuurde frequentieregeling op de elektromotoren van de 3 ventilatieunits. Hierbij w ordt vanuit gegaan dat de elektrische naverw arming buiten bedrijf is gesteld. De verw arming van de badminton - en turnhal dient dan 10 0 % te geschieden door de bestaande indirect gestookte recirculatie luchtverw armers. E.e.a. dient te w orden te geïntegreerd in de bestaande ventilatieu nits-regeling. PV-cellen. Op het dak van de sporthal kunnen PV (photovoltaïsche) panelen w orden opgesteld voor het opw ekken van elektriciteit ten gunst e van de sport hal. W indmolen Een zogenaamde stadsw indmolen kan op het hoge dak van de sporthal w orden geplaatst (inclusief fundering - en bevestigingsconstructie). Een zichtbaar geplaatste w indmolen geeft een zichtbare groene uitstraling aan het gebouw. De plaatsingsvergunning zal nog onderzocht

19 2.2 SC Buitenboys Doel is in de eerste plaats het verlagen van de exploitatielasten. Meer binding met leden is geen behoefte aan. Het bestuur denkt vooral aan LED veldverlichting. Ze hebben hier al naar gekeken en zijn enthousiast over de kwaliteit. Buitenboys ziet zichzelf in de eerste plaats als voetbalvereniging en ziet niet direct een maatschappelijke functie. Er zijn recent geen energiebesparende maatregelen toegepast.

20 B uitenb oys te A lm ere Sportpark Polderkw artier D anielstalpaertstraat N A A lm ere bouw jaar gebouw 2000 bruto vloeroppervlak 969 m2 H uidige situatie:energieverbruik verbruik kosten spec.kosten prim air M J prim.m J/m 2 /m 2/j CO 2-em issie kg/j Elektriciteit kw h/jaar ,14 /kw h G as m 3/jaar ,73 /m totaal D e kosten voor elektriciteit en gas zijn een inschatting.n ota's netbeheerder niet beschikbaar,1m aand leveranciersnota beschikbaar. Elektriciteit balans kw h/jaar procent koeling - 0% verlichting clubgebouw % veld-verlichting % cv-w atertransport % ventilatoren - luchttransport % elektrische apparatuur % sluitpost ### % totaal % kwh-verdeling koeling verlichting clubgebouw sluitpost elektrische apparatuur ventilatoren - luchttransport veld-verlichting cv-watertransport koeling verlichting clubgebouw veld-verlichting cv-watertransport ventilatoren - luchttransport elektrische apparatuur sluitpost W arm te balans 2013 m 3a/jaar procent gebouw schil % ventilatie % douches + sluitpost % % douches + sluitpost m3 aardgasverdeling gebouwschil gebouwschil ventilatie D ouche 6 l/m in douches + sluitpost ventilatie

21 B uitenb oys te A lm ere Sportpark Polderkw artier D anielstalpaertstraat N A A lm ere bouw jaar gebouw 2000 bruto vloeroppervlak 969 m2 Energie besparende m aatregelen (EB M 's) Elektriciteitsverbruik G asverbruik aantal besparing besparing Invest TVT opp besparing besparing Invest TVT kw h/j /jaar jaar m2 m 3/j /jaar jaar M onitoring en com m issioning M onitoring en com m issioning A W -detectie in douche- en kleedr Sm art tapw aterpom p Subtotaaltvt=< 10 jaar Stralingspaneelin verzorgingsruim te LED -verlichting op voetbalvelden PV -cellen m et SD E totalen totalen M onitoring begroot voor een periode van 3 jaar M onitoring begroot voor een periode van 3 jaar B ijled verlcihting is de m eer-investering t.o.v.nieuw e conventionele verlichting begroot.d e totale investing bedraagd U itgangspunt hierbijis 60 0 branduren/jaar voor de veldverlichting.d e kostenbesparing w ordt ook bereikt door m inder kosten op rem place. D e SD E+ subsidie bedraagt 593,- per jaar.indien toegekend R esultaten van de EB M 's kw h-elektriciteit m 3-aardgas Elektriciteitsverbruik M ax besparing door EBM 's % % Prognose energieverbruik kosten CO 2 -em issie Kosten M ax kostenbesparing % % % reductie Prognose kosten prognose

22 B uitenb oys te A lm ere Sportpark Polderkw artier D anielstalpaertstraat N A A lm ere bouw jaar gebouw 2000 bruto vloeroppervlak 969 m2 De volgende warmte besparende maatregelen kunnen worden uitgevoerd: Monitoring en commissioning. Onder commissioning w ordt het afst ellen van de inst allat ies door bijvoorbeeld klokt hermost at en t e programmeren op de juist e bedrijfst ijden met de gew enst e comfort t emperat uren. Onder monit oring w ordt verst aan: het periodiek volgen van het energiegebruik van verw arming. Hoge of ongebruikelijk energieverbruiken kunnen hiermee w orden opgespoord, w aarbij aansluit end maat regelen kunnen w orden genomen om dat energieverbruik t e verminderen. Smart tapwaterpomp. In het circulat iesyst eem van de w armw at ervoorziening is een klassieke t apw at erpomp opgenomen om er voor t e zorgen dat er vrij w el direct w arm t apw at er beschikbaar is op het t appunt (douches, w ast afels, et c.) Deze pomp is cont inu ingeschakeld w aardoor rela t ief veel elekt ricit eit en w armt e benodigd is. Door deze pomp t e vervangen door een zogenaamde smart pomp kan aanzienlijk op energie w orden bespaard. De smart pomp herkent de gebruiksgew oont e van de gebruikers en schakelt de pomp hierop vooruit lopende in en u it zodat er op t ijd w armw at er beschikbaar is. N.B. de pomp is voorzien van een legionellabeveilgingsschakeling t.b.v. aut omat isc he doorspoeling van de leiding. Stralingspaneel in verzorging. De ruimt e verzorging op de begane grond dient voor het behandelen van blessures et c.; ook t ijdens t rainings-middagen op w erkdagen. Hierbij is de kant ine geslot en en zijn ca 2 st uks douche- en kleedruimt en geopend. Omdat de gebouw -klokt hermost aat is geplaat st in deze verzorging w ordt de gehele kant ine en alle douche- en kleedruimt en ook verw armd, w at niet nodig is. Door het verplaat sen van de klokt hermost aat (+ kabeling) naar bijvoorbeeld de best uurskamer kan op de verw arming w orden bespaard. In verband met het gew enst e comfort in verzorging kan elekt rische bijverw arming door middel van een elekt risch infra -rood verw armingspaneel inclusief t hermost aat hierin voorzien; een vrije w andcont act doos is hiervoor benodigd.