Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Lasopleidingen Nr. 2 NOTITIE 1. VOORGESCHIEDENIS Met als directe aanleiding mijn voornemen om de lascursussen te privatiseren, vond op 19 december 1985 een bijeenkomst plaats van O&W met vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers in de metaalindustrie, van de Stichting Opleidingen Metaal (SOM) en het Nederlands Instituut voor de Lastechniek (NIL) en van de departementen EZ en SZW over het lasonderwijs in Nederland. In de bijeenkomst wordt met algemene instemming geconcludeerd dat de capaciteit van de lasopleidingen in kwantitatief en kwalitatief opzicht onvoldoende is. Vervolgens werd besloten dat van de zijde van O&W een voorstel ontwikkeld zou worden voor herstructurering van de lasopleidingsvoorzieningen, gebaseerd op behoefteraming en prognose met betrekking tot benodigde aantallen lassers en op een inventarisatie en analyse van bestaande en benodigde outillage, huisvesting, docentenbestand en dergelijke. Het voorstel zou moeten uitmonden in een situering van lasopleidingen (of elementen van lasopleidingen) in het geheel van beroepsopleidingen. Als aandachtspunten werden daarbij genoemd de bijdrage van het regulier lbo, de rol van mbo en kmbo, de mogelijkheden die het leerlingwezen biedt, de rol van de «lbo-cursussen» in de toekomst en de rol van het volwassenenonderwijs. Voorts diende een voorstel ontwikkeld te worden voor een overgangsregeling. Ik besloot voor het cursusjaar 1986/1987 de financiering van lascursussen onder de bestaande voorwaarden te continueren. De hierboven geschetste lijn vormt het startpunt van de in deze notitie te beschrijven beleidsvoornemens met betrekking tot de lasopleidingen in Nederland. De probleemstelling van deze notitie kan geformuleerd worden als: hoe kan een stelsel van lasopleidingen worden opgezet dat flexibel kan inspelen op de behoeften, kwantitatief en kwalitatief, van de arbeidsmarkt. De notitie is als volgt opgebouwd. Begonnen wordt met een schets van de huidige situatie van het lasonderwijs in Nederland, inclusief een behoefteraming ten aanzien van aantallen lassers op onderscheiden niveaus. Tweede Kamer, vergaderjaar , 20400, nrs. 1-2

2 Vervolgens worden de beleidsvoornemens geschetst, waarbij ook ingegaan wordt op de rel van de verschillende betrokkenen bij het lasonderwijs. Na een schets van opleidingsbehoefte en opleidingscapaciteit na herstructurering, wordt deze notitie besloten met de beschrijving van een plan van actie. II. HUIDIGE SITUATIE LASONDERWIJS EN OPLEIDINGSBEHOEF- TE 1. Wie verzorgt lasopleidingen? Op dit moment wordt lasonderwijs verzorgd door de volgende instellingen: - regulier lbo - afdelingen mechanische techniek: lassen in het programma van derde en vierde jaar; - scholen voor lbo, in de vorm van lascursussen met NIL-diploma's; - streekscholen, in de vorm van cursussen buiten kader leerlingwezen, met NIL-diploma's; - land- en tuinbouwscholen, in de vorm van lascursussen met NIL-diploma's; - opleidingen in het kader van het leerlingwezen, op primair en voortgezet niveau, waarin onderscheiden kunnen worden de specialistische lasopleidingen, opleidend tot hooggekwalificeerde lassers, en opleidingen (in de sectoren metaal, carosserie- en wagenbouw, installatietechniek, motorvoertuigen techniek) waar lassen onderdeel uitmaakt van het totaalprogramma; - kmbo, afdeling metaal; - CVV's; - bedrijfsscholen; - particuliere instituten. Daarnaast zijn er nog enkele cursussen op middelbaar en hoger niveau, verzorgd door respectievelijk mto, hto en TNO. Volgens een onderzoek van het Nederlands Instituut voor de Lastechniek (NIL) (1985) worden de lbo-cursussen en de cursussen buiten kader leerlingwezen bezocht door werkenden en niet-werkenden. De werkende deelnemers zijn afkomstig uit verschillende beroepsgroepen; naast lassers zijn dit o.a. bankwerkers, onderhoudstechnici, ijzerwerkers, monteurs en installatietechniek Daarnaast blijkt een klein deel van de populatie te bestaan uit zogenaamde hobbylassers. 2. Behoefte aan gekwalificeerde lassers Er bestaat in Nederland een duidelijke behoefte aan gekwalificeerde lassers, met name ook aan lassers op hoog professioneel niveau die geschoold zijn in de moderne lastechnieken. In de recente studie van het Nederlands Instituut voor de Lastechniek «Het belang van de lastechniek in Nederland en de opleidingsbehoefte» (augustus 1986) wordt het grote belang van de lastechniek voor de nederlandse industrie aangegeven. Deze studie bevat ook de resultaten van een onderzoek naar de jaarlijkse opleidingsbehoefte aan lassers in Nederland. In het overzicht in bijlage I worden de output gegevens van opleidingen vermeld, benevens de jaarlijkse behoefte aan gekwalificeerde lassers volgens het NIL-onderzoek. Uit de hier gepresenteerde gegevens zijn de volgende conclusies te trekken: Tweede Kamer, vergaderjaar , 20400, nrs

3 - een teveel aan lassers op het niveau gevorderden, zij het dat met name in sprake is van een tekort; - een gering tekort op het niveau gronddiploma, met een aanmerkelijk tekort in en ; - een teveel op het niveau vakdiploma, zij het dat ook hier waarschijnlijk tekorten zijn in en ; - tekorten op middelbaar niveau. Ter zijde merk ik op dat het tekort van lassers op beginnersniveau wellicht een schijnbaar tekort is. Het onderzoek van het NIL veronderstelt dat in een aantal beroepen kwalificatie tot niveau beginners (NIL) c.q. gevorderden (NIL) noodzakelijk is (bij voorbeeld pijpfitters, installatietechnici). Deze veronderstelling wordt, blijkbaar, niet gedeeld door de opstellers van de totaalprogramma's van de opleiding in het kader van het leerlingwezen voor deze beroepen. In die totaalprogramma's komt weliswaar lassen als onderdeel voor, maar op een lager niveau dan het eindniveau voor beginners (NIL). 3. Inventaris en instructeurs Over inventaris en instructeurs zijn op dit moment nog geen volledige gegevens beschikbaar. De inventarissituatie in het lbo is verbeterd door de ter beschikking stelling door O&W van 4 miljoen in 1986 ten behoeve van moderne lasapparaten. Hiermee beschikken ± 100 van de 360 afdelingen mechanische techniek in het lbo over moderne () lasapparatuur. Alle afdelingen mechanische techniek in het lbo beschikken over apparatuur voor geen lassen en voor booglassen met beklede electroden. III. BELEIDSVOORNEMENS 1. Beleidsuitgangspunten De herstructurering van de lasopleidingen dient gebaseerd te zijn op de volgende uitgangspunten: - er dient te worden voorzien in een adequaat, naar omvang, inhoud en kwalificatieniveau, en samenhangend stelsel van lasopleidingen; - er dient een flexibel aanbod van lasopleidingen te worden gerealiseerd, afgestemd op de behoeften van de arbeidsmarkt; - de overheid dient te voorzien in de opleiding van voldoende lassers op het niveau van beginners/gevorderden; - de opleiding op voortgezet niveau van professionele lassers is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van overheid en bedrijfsleven. 2. Hoofdlijnen beleid lasopleidingen Uitwerking van deze beleidsuitgangspunten leidt tot het volgende beeld, uitgesplitst naar de onderscheiden sectoren van beroepsonderwijs en scholing: 2.1. Lassen in het jeugdonderwijs LBO Het lasonderwijs in het lbo-mechanische techniek wordt zodanig aangepast dat het voor leerlingen mogelijk wordt het kwalificatieniveau beginners (NIL) te behalen. Dat kan gestalte krijgen door enige aanpassing van het leerplan met betrekking tot het lasonderwijs. van de 160 lessen Tweede Kamer, vergaderjaar , 20400, nrs

4 lasonderwijs, die de leerlingen in het derde en vierde leerjaar binnen de afdeling mechanische techniek ontvangen, dienen er 100 te worden bestemd voor het bereiken van het niveau beginners (NIL). In dat kader ligt het dan voor de hand bij de modernisering van de inrichting het hoofdaccent te leggen op electrisch lassen. Daarnaast kunnen de resterende 60 lessen worden besteed aan andere lastechnieken. Ook in de afdeling motorvoertuigentechniek maakt lassen deel uit van het programma. Het aantal lessen daar is echter onvoldoende om het NIL-kwalificatieniveau beginners te kunnen behalen. KMBO Het lassen in het kmbo - sector metaal - vindt plaats op het niveau gevorderden. Ook hier dient, indien nodig, aanpassing aan nieuwe technologische ontwikkelingen plaats te vonden Leerlingwezen en deeltijd kmbo In het kader van de verdubbelingsoperatie in het leerlingwezen zal met name de capaciteit en de instroom van de specialistische lasopleidingen vergroot worden om te voorzien in lassers van professioneel niveau. Bovendien zal deze opleiding zodanig geflexibiliseerd worden dat uitstroom op verschillende kwalificatieniveaus mogelijk wordt. De primaire opleiding leidt op tot niveau gronddiploma; tussentijdse uitstroom op niveau gevorderden in één of twee technieken. In deze operatie dient optimaal gebruik gemaakt te worden van de mogelijkheden die het Ito aan know-how en apparatuur biedt. Het huidige aantal van ± 200 deelnemers zal moeten worden opgevoerd naar ca deelnemers. Werving zal plaatsvinden via de reguliere kanalen van het leerlingwezen. Voorts zullen in het kader van het leerlingwezen voortgezette opleidingen voor het vakdiploma (NIL) en tertiaire opleidingen voor het diploma meesterlassen opgezet worden. De verdubbelingsoperatie in het leerlingwezen moet ook leiden tot een verhoogde instroom in die opleidingen in de sectoren metaal, installatietechniek en carosserie- en wagenbouw en motorvoertuigentechniek, waar lassen onderdeel uitmaakt van het totaalprogramma. Denkbaar is dat totaalprogramma's in de sectoren metaal, installatie- Jechniek, carosserie en wagenbouw en motorvoertuigentechniek aangepast worden in die zin dat het onderdeel lassen in deze programma's vergroot wordt. Ook in het kader van de primaire BVE kunnen lassers tot het niveau «gevorderden» opgeleid worden Middelbaar niveau De opleiding tot middelbaar lastechnicus zal in de toekomst onder de wettelijke regeling van het cursorisch beroepsonderwijs vallen. Zoals vermeld kan er een opleiding tot meesterlasser in het kader van het leerlingwezen ontwikkeld worden. Onderzocht dient te worden of de opleiding voor lasinstructeur/praktijkopleider verzorgd kan gaan worden door het NGOLB Beroepsgerichte scholing voor volwassenen Zoals aangegeven in de Memorie van Toelichting 1987 ligt het in de bedoeling een wettelijke regeling voor beroepsgerichte cursussen te treffen. Een kenmerk van deze regeling zal zijn de mogelijkheid cursussen gedeeltelijk te bekostigen, waarbij voor het andere deel derden als financiers optreden. Principieel zullen ook lascursussen onder deze regeling vallen; of en in welke mate lascursussen onder deze regeling bekostigd zullen worden Tweede Kamer, vergaderjaar , 20400, nrs

5 wordt bepaald door te stellen scholingsprioriteiten op basis van arbeidsmarktgegevens. Daarnaast wordt een regeling ontworpen welke het mogelijk maakt dat scholen kostendekkende contractactiviteiten ontwikkelen, die dus ook lascursussen kunnen omvatten. 3. De rol van de partijen O&W In bovengeschetst oplossingsmodel voorziet O&W in de financiering van lasopleidingen in lbo en kmbo. O&W financiert samen met SZW (BVJ-regeling) en het bedrijfsleven de opleidingen in het kader van het leerlingwezen. SZW SZW zal, in het kader van de werkloosheidsbestrijding, (mede-)financier zijn voor lasopleidingen voor werklozen. Beslissingen voor financiering van opleidingen zullen liggen op decentraal niveau (GAB), afhankelijk van de regionale arbeidsmarktsituatie. Door SZW (mede)-gefinancierde opleidingen, niet zijnde opleidingen in het kader van het leerlingwezen, zullen in eerste instantie verzorgd worden door CVV's, in tweede instantie door onderwijsinstellingen en bedrijfsscholen. De capaciteit van de CVV's bedraagt 4000 plaatsen per jaar op het niveau gevorderden/gronddiploma (NIL). EZ EZ kan, in het kader van de economisch herstelbekleid en technologiebeleid, een eenmalige bijdrage leveren aan de herstructurering van het lasonderwijs in Nederland en aan de updating ervan. Bedrijfsleven Uit het bovenstaande moge blijken dat de inspanning van de Rijksoverheid om een stelsel van lasopleidingen te realiseren, dat, zowel kwantitatief als kwalitatief, kan voldoen aan de vraag naar gekwalificeerde lassers, aanmerkelijk is. Gezien de noodzaak om met betrekking tot het stelsel van lasopleidingen een hechte verbinding met de vraag op de arbeidsmarkt tot stand te brengen en gezien het standpunt van de overheid dat het bedrijfsleven medeverantwoordelijk is voor het tot stand brengen en in stand houden van een adequaat stelsel van lasopleidingen in Nederland, dient ook het bedrijfsleven een bijdrage, ook in financiële zin, te leveren. De «Stichting Opleiding en Ontwikkeling voor de metaal- en electrotechnische industrie» heeft besloten de subsidie aan ondernemingen voor praktijkplaatsen in het kader van het leerlingwezen met f 2 000,- per deelnemer te verhogen. Daarnaast heeft zij toegezegd te zullen bijdragen in de kosten van lasonderwijs door middel van een bijdrage van f 75,- en f 100,- per deelnemerscursusdag, met een maximum van 2 dagen, aan respectievelijk deelnemers aan cursussen verzorgd door onderwijsinstellingen en deelnemers aan cursussen verzorgd door bedrijfsscholen. Deze regeling geldt alleen voor werkenden, vooralsnog alleen in de regio's Twente en Rijnmond. Daarnaast heeft het fonds toegezegd om, in genoemde regio's, deze bijdrage ook ter beschikking te stellen ten behoeve van werklozen; dit met een maximum van cursistdagen over twee jaar. Tweede Kamer, vergaderjaar , 20400, nrs

6 IV. OPLEIDINGSBEHOEFTE EN CAPACITEIT NA HERSTRUCTURE RING Jaarlijkse behoefte Capaciteit lbo kmbo Llw in car.- bouw, metaal motorv. techn. Spec. las.opl. CVV Bedrijfs-, part. leven llw instituten Beginners Gevorderden Gronddiploma Vakdiploma ' Cijfers hebben betrekking op jaarlijkse output van gekwalificeerde lassers op de onderscheiden niveau's.! Cijfers in kolom 1 hebben betrekking op de gegevens zoals opgeleverd door het IMI L; het verschil met tabel in bijlage I is gelegen in het feit dat daar deelnemersaantallen inclusief afvallers aangegeven zijn, in opeenvolgende cursussen. Veronderstellingen: - De verwachting is dat in het lbo-afdeling mechanische techniek niet alle leerlingen het NIL-diploma zullen behalen: geschat wordt dat dit het geval zal zijn voor ± 4000 van de ± 9000 leerlingen. - Er wordt van uitgegaan dat opleidingen in het leerlingwezen in de sectoren metaal, carosseriebouw, installatietechniek en motorvoertuigentechniek indien nodig hun totaalprogramma's zullen aanpassen zodanig dat het programma lassen tot het niveau beginners (NIL) omvat. - Specialistische opleidingen in het kader van het leerlingwezen kunnen, indien het totaalprogramma geflexibiliseerd is, na ± 'A jaar uitstroom geven op het niveau gevorderden (NIL) in twee technieken en na 2 jaar niveau gronddiploma (NIL). - Het kmbo leidt op tot niveau gevorderden (NIL). V. PLAN VAN ACTIE Ten einde bovengeschetst perspectief voor het lasonderwijs te bereiken dienen de volgende stappen te worden gezet: 1. Vaststellen inventarissituatie en deskundigheid in lbo, kmbo en leerlingwezen. 2. Herstructurering lasonderwijs met de volgende doelstellingen: - updating lasonderwijs; - modulering lasonderwijs in lbo, kmbo, leerlingwezen; - aanpassing programma lassen in lbo-mechanische techniek opdat het niveau beginners (NIL) behaald kan worden; - eventuele aanpassing programma in het kmbo opdat niveau gevorderden (NIL) bereikt wordt; - ontwikkeling geflexibiliseerd totaalprogramma lassen in het kader van het leerlingwezen; - ontwikkeling van vakopleidingen en opleiding tot meesterlassen in het kader van het leerlingwezen. 3. Overleg met NIL over NIL-toezicht en NIL-diplomeringen in de onderscheiden opleidingstrajecten. 4. Onderzoek naar mogelijke knelpunten indien de capaciteit van de specialistische lasopleidingen in het kader van het leerlingwezen sterk uitgebreid wordt. In de oplossing hiervan dient de rol van het Ito bezien te worden. 5. Voortgaande verbetering van inventarissituatie in regulier lbo en deskundigheidsbevordering van docenten. Tweede Kamer, vergaderjaar , 20400, nrs

7 ct> Q. 7*. cu 3 < -i CO CU D. -i "ÖJ' CU 00 ~J I ro O O I ro Niveau Techniek Uitvoerende instellingen Behoefte < bmbe bmbe bmbe bmbe 1985/ / Geen gegevens beschikbaar. 5 Gebaseerd op NI L-gegevens. 6 Exclusief cursussen land- en tuinbouwscholen. 7 Behoefte niet bekend. Lto: afdelingen Lbo-cursussen Land-en mechanische techniek + cursussen tuinbouw 1 motorvoertuiqen- buiten kader techniek' llw Leerlingwezen lassen Leerlingwezen metaal carosserie bouw en motorvoertuigen techniek >100 KMBO' CVV 3 Bedrijfs- Particuliere Totaal scholen 2 instellingen" I Verschil (ongeacht techniek)