Lassen m kwaliteit. Een goede las is nog altijd. Lassers certificeren mag je gewoon in eigen beheer doen, als je het proces maar zorgvuldig vastlegt

Transcriptie

1 THEMA Lassers certificeren mag je gewoon in eigen beheer doen, als je het proces maar zorgvuldig vastlegt Lassen m kwaliteit De eisen die aan lassen worden gesteld, nemen toe. Gecertificeerd lassen wordt steeds belangrijker. Hoe werkt certificering precies en: moet je er als mkb-metaalbedrijf ook aan geloven? TEKST ANNEMIEK DE GIER ILLUSTRATIES 40ROVERS Een overzicht van de actuele lasnormen kun je vinden op Een goede las is nog altijd een kwestie van vakmanschap en veel ervaring. Hij moet in één keer lukken, want verstevigen met bouten en moeren is niet mogelijk. Bovendien is achteraf moeilijk te controleren of een las daadwerkelijk geslaagd is. Maar dit is natuurlijk wél belangrijk, zeker wanneer de las wordt gebruikt als verbindingsmiddel in constructiedelen. Je wilt tenslotte niet dat een gebouw of brug bezwijkt vanwege een falende las. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat er steeds meer Europese en (inter)nationale eisen worden gesteld aan de kwaliteit van de lasprocessen. Want als het daarmee goed zit, zit het met de kwaliteit van de las vrijwel zeker ook goed. Ook opdrachtgevers gaan mee in deze ontwikkeling: zij vragen steeds vaker dat de kwaliteit van de lassen aantoonbaar is. Voor mkb-bedrijven betekent dit een grote verandering. Waar je vroeger bij wijze van spreken de handige buurjongen kon vragen je te helpen bij het in elkaar lassen van een carport, moet diezelfde buurjongen tegenwoordig middels een proef laten zien dat hij daadwerkelijk in staat is een kwalitatieve las te maken, en moet dat proces bovendien van A tot Z zijn vastgelegd. Kwalificeren en certificeren Om te beginnen een klein stukje theorie. De kwaliteitseisen voor lassen worden vastgelegd in normen. Producten die in Europa op de vaste wal worden gebruikt of geplaatst, vallen meestal onder de Europese Normen (EN). In de offshore zoals de scheepsbouw en boorplatformen wordt vooral gelast onder de Amerikaanse normering (ASME). De belangrijkste normen waar Nederlandse metaalbedrijven mee te maken 16 METAALJOURNAAL Najaar 2016

2 THEMA met hebben, zijn de EN-ISO 3834 en de EN Met de EN-ISO 3834 toont een bedrijf aan dat de onderneming alle kwaliteitseisen op het gebied van lastechnische werkzaamheden heeft geborgd. Voldoen aan deze norm is voor bedrijven niet verplicht, maar opdrachtgevers in de railinfra, offshore, defensie en petrochemische industrie vereisen het vrijwel altijd. Bovendien is de EN-ISO 3834 een randvoorwaarde voor de EN 1090: sinds 2014 een verplichte eis voor alle bedrijven die constructieve staal en aluminium onderdelen maken die worden toegepast als bouwproducten. Zonder CE-markering (Conformité Européenne) mogen deze producten niet meer in de handel worden genomen. Het idee hierachter is dat alle constructies in Europa aan dezelfde eisen moeten voldoen; dit stimuleert het vrijhandelsverkeer en vergroot de veiligheid. Een bedrijf METAALJOURNAAL Najaar

3 THEMA dat last onder een bepaalde normering, moet daarvoor gekwalificeerd zijn, vertelt Peter Ruijters, senior accountmanager bij lasopleidingsinstituut Eqin. Een onafhankelijk instituut bezoekt het bedrijf, waarbij een ervaren medewerker moet laten zien dat hij de las volgens de gewenste normering kan maken. Deze las wordt vervolgens visueel beoordeeld en getest. Daarnaast moet per lasmethode een uitgebreide beschrijving worden gemaakt (Welding Procedure Specification). Hierin staat alle informatie die de lasser nodig heeft om de las te kunnen maken. Bijvoorbeeld: om welke metaalsoort gaat het, wat is de dikte, welk lasproces wordt gebruikt, welk toevoegmateriaal, welk type naad, enzovoort. Verder moeten bedrijven een lascoördinator aanstellen. Dat is iemand die alles regelt rondom het lassen. Dus zijn de juiste spullen in huis, zijn de juiste documenten aanwezig, 18 METAALJOURNAAL Najaar 2016 is iedereen gecertificeerd, is de apparatuur goed gekalibreerd, dat soort dingen. Ook van de lasser zelf vragen de kwaliteitseisen nieuwe vaardigheden: hij moet meer kunnen dan lassen alleen. Om lassen te mogen maken die onder een norm vallen, moet hij gecertificeerd zijn. Hiervoor maakt hij een proeflas op een werkstuk volgens een lasmethodebeschrijving, in het bijzijn van een onafhankelijke getuige. Vervolgens wordt de las visueel beoordeeld en daarna verder onderzocht in een laboratorium. Zijn de resultaten positief, dan krijgt de lasser een certificaat. Dat overigens niet onbeperkt houdbaar is, merkt Ruijters op. Een lasser moet elk halfjaar opnieuw aantonen dat hij nog op het aangegeven niveau kan lassen. Aansprakelijk Op dit moment is ongeveer dertig procent van de metaalbedrijven in Nederland gecertificeerd. Hierbij

4 THEMA Behoefte aan meer informatie over EN 1090 en hoe je als bedrijf aan deze norm kunt voldoen? Op de website staat alles duidelijk en eenvoudig uitgelegd. gaat het vooral om grote bedrijven met grote opdrachtgevers. Kleinere bedrijven zijn er tot nu toe wat terughoudend mee geweest. Begrijpelijk, vindt Sebastian de Groot, directeur consultancy bij Weldmij (een adviesbureau dat metaalbedrijven adviseert en begeleidt bij kwaliteitsborging). Veel mkb ers haken al af als ze de letter-cijfercombinaties van de normen zien, zegt hij. Er is dan ook echt een oerwoud aan normen met daaronder weer allerlei subnormen. Het doorlopen van een normenbundel kost tijd, en dan moet je ook nog gaan bedenken hoe je de normen in je bedrijf moet toepassen. Bedrijven ervaren certificering als een drempel, omdat ze het ingewikkeld vinden en denken dat er dure opleidingen voor nodig zijn. Toch pleit De Groot ervoor dat ook kleinere bedrijven de regelgeving serieus nemen. Ook al zijn er naar ik weet nog geen boetes uitgedeeld aan bedrijven zonder certificering, het gaat hier wel om wettelijke eisen. Bovendien, als er iets gebeurt met een product of constructie waaraan je een bijdrage hebt Die jongens zijn nu onze beste lassers HARM WEVER Hoofd Kwaliteit (met als nevenfuncties kwaliteitsfunctionaris en praktijk opleider) bij VDL Lasindustrie in Eindhoven De wensen van onze klanten worden in rap tempo specifieker. Lassers moeten op een steeds hoger niveau kunnen functioneren en bovendien bekend zijn met het waarborgen van processen en technieken. Omdat we merkten dat het reguliere mbo-onderwijs in de regio daar niet altijd goed bij aansluit, verzorgen we nu zelf ook theorie- en praktijklessen voor onze leerlingen. Dit doen we op basis van de digitale werkboeken van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL), dat ook de examens afneemt. Intensieve begeleiding is hierbij het sleutelwoord, soms zelfs één op één. Ik ben van mening dat maatwerk uiteindelijk tot de beste resultaten leidt, zo kun je echt inzoomen op bepaalde kennis die bij een leerling of binnen het bedrijf ontbreekt. En het werkt. Toen ik zes jaar geleden terug in dienst kwam bij VDL, was het bedrijf bijna al zijn accreditaties kwijt. Ik heb de directie ervan overtuigd te investeren in breed opleiden en in het opleiden van lassers naar een hoog niveau. Inmiddels hebben we al onze accreditaties weer terug. En belangrijker nog: die intern opgeleide jongens zijn nu onze beste en waardevolste lassers. De kwaliteitseisen vragen nieuwe vaardigheden van een lasser: hij moet meer kunnen dan lassen alleen METAALJOURNAAL Najaar

5 THEMA De certificering levert ons nieuw werk op Tiny van Kalsbeek Administratief medewerker bij Van Kalsbeek Gaast aast Wij maken onder andere constructieve delen voor bruggen, dus de EN 1090 is voor ons verplicht. Daarnaast merken we dat steeds meer klanten vragen om gecertificeerd laswerk. Mijn man is de enige in het bedrijf die last; hij heeft inmiddels alle benodigde kwalificaties en is ook lascoördinator. Dat was best wel even wat, zeker voor een klein familiebedrijf zoals wij zijn. Je moet je echt in de materie verdiepen en het werk loopt natuurlijk ook gewoon door. Daarom hebben we Weldmij ingeschakeld. Zij hebben ons deskundig begeleid en dat zorgde ervoor dat het eigenlijk prima te doen was; het hele traject heeft ongeveer een half jaar geduurd. Daarna moesten we natuurlijk nog wel wennen aan het nieuwe systeem, het werken volgens het FPC-systeem. Van elk project houden wij nu een heel dossier bij, waarin alle procedures en certificaten overzichtelijk bij elkaar zitten. Mocht er controle komen, dan hebben we onze zaken op orde. Een prettige bijkomstigheid is dat onze certificering ons nieuw werk oplevert; er zijn namelijk nog maar weinig bedrijven die in bezit zijn van de EN Dus ook wat dat betreft zijn we in het voordeel. 20 METAALJOURNAAL Najaar 2016 geleverd, is het mogelijk dat je aansprakelijk wordt gesteld. In dat opzicht kun je voldoen aan de normen zien als een soort verzekering. Een noodzakelijk kwaad, maar wel echt noodzakelijk. Volgens De Groot is certificering veel makkelijker en goedkoper dan veel bedrijven denken. Een groot deel van de bedrijven weet namelijk niet dat om een lasser te certificeren geen externe keuringsinstantie nodig is. Je mag dit als bedrijf gewoon in eigen beheer doen, als je het proces maar zorgvuldig vastlegt. Omdat er regelmatige toetsing is van het kwaliteitsborgingssysteem door een zogeheten Notified Body een door de overheid aangewezen keurings- of testinstituut dat test of producten en systemen aan de geldende (Europese) richtlijnen voldoen is het toegestaan om op deze manier te werk te gaan. Dat scheelt ontzettend veel geld. Bovendien heeft een lascoördinator geen specifiek diploma nodig en dus ook niet

6 THEMA per se een dure opleiding, stelt De Groot. Een lascoördinator is gewoon iemand die wordt aangesteld en getoetst. Het kan een lasser zijn, maar ook een meewerkend voorman of planner. Als diegene maar affiniteit heeft met lassen en er iets van weet. Peter Ruijters beaamt dit, maar voegt eraan toe dat een specifieke opleiding tot bijvoorbeeld gecertificeerd lasser, lascoördinator of visueel lasinspecteur wel degelijk waardevol kan zijn. Tijdens een opleiding tot ge certificeerd lasser leer je bijvoorbeeld alles over verschillende materialen en de bijbehorende lasmethoden, zodat je precies weet wat je doet en eventuele problemen snel kunt oplossen. Voor bedrijven heeft dit als voordeel dat lassers veel zelfstandiger kunnen werken en meer verantwoordelijkheid aankunnen. Uiteindelijk bespaart dit kosten. Mede hierom biedt Eqin allerlei bijscholingscursussen voor lassers, en twee unieke mboopleidingen tot basislasser (niveau 2) en allround lasser (niveau 3) waar kwaliteitskennis vast deel van uitmaakt. Meerwaarde Dat de vele kwaliteitseisen behalve een noodzakelijk kwaad ook een kans zijn, daar zijn zowel De Groot als Ruijters het over eens. De Groot: Een lasser met een geldig lascertificaat kan aantonen dat hij kan lassen volgens de normen die op het certificaat zijn vermeld. En dat hij dus een bepaald specialisme heeft. Met een specialisme vergroot je je meerwaarde voor een bedrijf en stel je je eigen toekomst veilig. Ruijters vult aan: En doordat de normen ook tot nieuwe functies hebben geleid, zoals lascoördinator en visueel lasinspecteur, zijn ook de carrièremogelijkheden in het lassen enorm toegenomen. Het biedt mensen de kans om eens iets anders te gaan doen. Van werkvloer naar kantoor, of van lasser naar lascoördinator met alle verantwoordelijkheden die daarbij horen. Extra bijdrage voor lasopleidingen OOM heeft een aantal lasopleidingen geselecteerd die in aanmerking komen voor een extra bijdrage. Deze lasopleidingen worden afgesloten met een officieel NIL-diploma. Het gaat om opleidingen TIG-, MIGMAG-, autogeen- en BMBE-lassen van niveau 1 t/m 4. OOM vergoedt 75% van de kosten tot maximaal Hoe werkt het? Ga naar de OOM-etalage op nl. Kies een van de NIL-cursussen uit het geselecteerde aanbod. Vervolgens werkt het net als bij de PTT: u gaat naar MijnOOM.nl en vraagt voorafgaand aan de cursus de vergoeding aan. Na afloop van de cursus declareert u bij OOM. Belangrijk is dat de startdatum van de opleiding ligt tussen 31 augustus en 31 december Kijk voor de overige voorwaarden op of bel onze afdeling Vergoedingen op Tip: VM-publicaties VM-publicaties zijn voorlichtingsbladen op het gebied van verbindings- en productietechnologieën, oorspronkelijk ontwikkeld om praktijkkennis uit innovatie- en ontwikkeltrajecten bij bedrijven en kennisinstellingen te verspreiden in het bedrijfsleven. Ze lezen makkelijk weg en zijn erg handig als naslagwerk, of om je technische kennis te verbreden. En ze zijn bovendien gratis te downloaden. De volgende publicaties zijn bijvoorbeeld interessant voor aan komend lascoördinatoren: VM85 Kwaliteitsborgingsaspecten bij het vervaardigen van gelaste constructies. Alle basisaspecten worden hierin behandeld. VM 128 Warmtebehandelingen van staal. Hierin staat alles over basismaterialen, gloeibehandelingen, etc. Je krijgt hierdoor inzicht in de materiaalkunde. VM 124 MIGMAG-lassen en VM81 TIG- en plasmalassen. De auditor kan alleen iets vragen over technieken die jouw bedrijf bij bouwproducten toepast. VM 118 over het controleren van verbindingen met niet-destructief onderzoek. Ook hier geldt: lees alleen de onderzoeken die jouw bedrijf uitvoert. De VM-documenten kun je hier downloaden: voorlichtingsbladenvm METAALJOURNAAL Najaar