Financieringsconstructies en duurzaamheid

Transcriptie

1 Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Financieringsconstructies en duurzaamheid Programma / Programmanummer Klimaat & Energie / 1022 BW-nummer Portefeuillehouder H. Tiemens Samenvatting In het coalitieakkoord is de wens opgenomen om voor zowel energiebesparing als voor de opwekking van duurzame energie in te blijven zetten op het bestaand instrumentarium, maar tevens vóór 2015 duidelijkheid te krijgen of we tot een constructie kunnen komen, waarbij we inwoners en bedrijven meer en beter kunnen ontzorgen. We hebben van de bestaande en nieuwe financieringsconstructies op hoofdlijnen een verkenning gemaakt en daarvan de uitkomsten in beeld gebracht. Op basis van deze verkenning zijn we tot een selectie van financieringsconstructies gekomen, die volgens ons kansrijk zijn. Voordat we deze verder gaan uitwerken, zijn wij benieuwd naar de ideeën van de raad hierover, zodat wij deze in het verdere traject mee kunnen nemen. Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. ML10, Kim Kerckhoffs, 2878 Datum ambtelijk voorstel 16 september 2014 Registratienummer Ter besluitvorming door het college De brief aan de raad, waarin wij inbreng vragen over de verder uit te werken financieringsconstructies voor duurzaamheid, vast te stellen. Paraaf akkoord Datum Steller Kim Kerckhoffs Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad Besluit B&W d.d. 30 september 2014 Conform advies Aanhouden Anders, nl. nummer: 1.1 Bestuursagenda Paraaf akkoord Datum Portefeuillehouder Collegevoorstel financieringsconstructies en duurzaamheid

2 Collegevoorstel 1 Probleemstelling Sinds 2011 voeren wij de gemeentelijke premieregeling Energiebesparende Maatregelen Woningen uit. Deze regeling loopt goed en zorgt ervoor dat particuliere woningeigenaren investeren in energiebesparende maatregelen. Vanaf de start in 2011 zijn al minimaal woningen verduurzaamd. We blijven deze regeling uitvoeren, totdat we een alternatieve financieringsconstructie hebben, die de huidige regeling kan vervangen. In het coalitieakkoord Samen voor Nijmegen: sociaal, duurzaam en ondernemend hebben we de wens opgenomen om voor zowel energiebesparing als voor de opwekking van duurzame energie in te blijven zetten op het bestaande instrumentarium, maar tevens vóór 2015 duidelijkheid te krijgen of we tot een constructie kunnen komen, waarbij we inwoners en bedrijven nog meer beter kunnen ontzorgen. We hebben van de bestaande en nieuwe financieringsconstructies op hoofdlijnen een verkenning gemaakt en hebben de uitkomsten daarvan in beeld gebracht. Op basis van deze verkenning zijn we tot een selectie van financieringsconstructies gekomen, die juridisch, financieel en organisatorisch interessant en kansrijk zijn. Deze opties lichten wij in de brief aan de raad toe. Voordat we deze verder gaan uitwerken, zijn wij benieuwd naar de ideeën van de raad hierover, zodat wij deze in het verdere traject mee kunnen nemen. Concreet vragen wij of: 1. de genoemde opties verder uitgewerkt moeten worden, als mogelijke vervanging van de huidige subsidieregeling (Premieregeling Energiebesparende Maatregelen Woningen) 2. de raad nog aandachtspunten heeft, waarmee wij bij het uitwerken van deze opties rekening moeten houden? 2 Juridische aspecten Actieve consultatie van de raad over dit onderwerp is niet bij wet bepaald. Eventuele juridische consequenties van de voorgestelde financieringsconstructies onderzoeken we in de nadere uitwerking. 3 Doelstelling Duidelijkheid te krijgen of we één of meerdere financieringsconstructies kunnen realiseren, waarmee we inwoners, instellingen en bedrijven nog meer en beter kunnen ontzorgen als ze energie willen besparen en/of duurzame energie willen opwekken. Deze brief is een eerste stap naar een advies aan de raad om te komen tot nieuwe, nog betere constructies voor het stimuleren van energiebesparing en de opwekking van duurzame energie in de gebouwde omgeving conform de afspraak in het coalitieakkoord. 4 Argumenten Bewoners, scholen, sportverengingen, MKB ondernemers en instellingen zijn bereid te investeren in energiebesparende maatregelen en de opwekking van duurzame energie in en aan de woning. Financiering en de complexiteit van constructies (zoals energiecollectieven) zijn echter vaak een belemmering. Door te onderzoeken hoe we deze doelgroepen hierbij kunnen helpen en ontzorgen bieden we op termijn mogelijk een oplossing voor deze belemmering. Het coalitieakkoord geeft prioriteit aan het onderzoek om duidelijkheid te krijgen of we toe een betere financieringsconstructie kunnen komen. Wij willen daarom de raad actief bij dit vraagstuk betrekken.

3 Collegevoorstel Vervolgvel 2 5 Klimaat Het zorgen voor goede financieringsconstructies voor het stimuleren van energiebesparing en de opwekking van duurzame energie in de gebouwde omgeving, levert een belangrijke bijdrage aan de realisatie van de ambitie om in 2045 een energieneutrale stad te zijn. Deze ambitie is vastgelegd in de Duurzaamheidsagenda en Duurzaamheid in Uitvoering Financiën - Eventuele financiële consequenties van de voorgestelde financieringsconstructies onderzoeken we in het vervolgtraject. - Voor het geval dat we externe expertise moeten inhuren (geschatte kosten ), is dekking aanwezig binnen de bestaande klimaatmiddelen op het programma Klimaat & Energie 7 Participatie en Communicatie Bij de nadere uitwerking betrekken we (externe) experts op het gebied van financieringsconstructies en duurzaamheid en bevragen we ook andere gemeenten. Verder gaan we in gesprek met de beoogde afnemers van de financieringsconstructies om te bezien waar hun behoeftes liggen. 8 Uitvoering en evaluatie We hebben de opties, die wij kansrijk achten in beeld gebracht en stellen nu voor deze verder te onderzoeken en de andere opties niet. Op basis van de ideeën en de input van de raad komen we tot een definitieve lijst. De kansrijke opties werken wij nader uit en brengen de juridische, financiële en organisatorische consequenties hiervan in beeld. Deze presenteren wij eind dit jaar in een notitie aan de raad. 9 Risico In de bijlage 1 en 2 zijn per financieringsconstructie nu al op hoofdlijnen voor- en nadelen en mogelijke risico s geformuleerd. Bij de verder uitwerking van de meest kansrijke financieringsconstructies brengen wij eventuele risico s voor de gemeente uitgebreid in beeld. Bijlage(n): 1 Matrix financieringsconstructies 2 Inventarisatie financieringsconstructies 3 Brief aan de raad

4 Milieu Klimaat & Groen & Wonen Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon Telefax (024) gemeente@nijmegen.nl Postbus HG Nijmegen Datum 30 september 2014 Ons kenmerk ML10/ Contactpersoon Kim Kerckhoffs Onderwerp Financieringsconstructies en duurzaamheid Datum uw brief Doorkiesnummer (024) Geachte leden van de raad, In het coalitieakkoord Samen voor Nijmegen: sociaal, duurzaam en ondernemend is de wens opgenomen om voor zowel energiebesparing als de opwekking van duurzame energie in te blijven zetten op het bestaande instrumentarium, maar tevens vóór 2015 duidelijkheid te krijgen of we tot een constructie kunnen komen, waarbij we inwoners en bedrijven nog meer en beter kunnen ontzorgen. Als aanzet daartoe hebben we op hoofdlijnen een verkenning gemaakt van bestaande en nieuwe financieringsconstructies en de voor- en nadelen hiervan in beeld gebracht. Op basis van deze verkenning zijn we tot een selectie van financieringsconstructie gekomen, die volgens ons juridisch, financieel en organisatorisch interessant en kansrijk zijn. Deze opties lichten wij in deze brief toe. Voordat we deze verder gaan uitwerken, zijn wij benieuwd naar uw ideeën hierover zodat wij deze in het verdere traject mee kunnen nemen. Concreet vragen wij of: 1. de genoemde opties verder uitgewerkt moeten worden, als mogelijke vervanging van de huidige subsidieregeling (Premieregeling Energiebesparende Maatregelen Woningen) 2. u nog aandachtspunten heeft, waarmee wij bij het uitwerken van deze opties rekening moeten houden? De opdracht Sinds 2011 voeren wij de gemeentelijke premieregeling Energiebesparende Maatregelen Woningen uit. Deze regeling loopt goed en zorgt ervoor dat particuliere woningeigenaren investeren in energiebesparende maatregelen. Vanaf de start in 2011 zijn al minimaal woningen verduurzaamd. We blijven deze regeling uitvoeren, totdat we een alternatieve financieringsconstructie hebben, die de huidige regeling kan vervangen. We hebben in het coalitieakkoord vastgelegd vóór 2015 de (on)mogelijkheden van diverse financieringsconstructies in beeld te brengen, waaronder de volgende opties: Brief aan de Raad financieringsconstructies en duurzaamheid def

5 Gemeente Nijmegen Milieu Klimaat & Groen & Wonen Vervolgvel 1 1. verbreding van de gemeentelijke ESCo 1 constructie van maatschappelijk vastgoed naar particuliere woningen, sportverenigingen, culturele instellingen en scholen, of alternatieven hiervan; 2. oprichten of ondersteunen van een lokaal energiebedrijf/coöperatie. In onze verkenning hebben wij een breed scala aan mogelijke financieringsconstructies in beeld gebracht. We hebben daarbij niet alleen gekeken naar onze eigen bestaande instrumenten, maar ook naar instrumenten die andere overheden toepassen, naar marktconforme constructies en mogelijke nieuwe financiële modellen. Op basis van deze verkenning zijn we tot een selectie van financieringsconstructies gekomen, die naar ons idee de moeite waard zijn verder om te onderzoeken. Zodra deze verder zijn onderzocht en we alle juridische, financiële, organisatorische en personele gevolgen goed in beeld hebben leggen we uw raad een besluit voor. De financiële constructies die we nader hebben verkend richten zich op particuliere woningeigenaren, Verenigingen van Eigenaren (VVE s), energie- en zonnecoöperaties, sportverenigingen, scholen, maatschappelijke instellingen en MKB ondernemers. We betrekken in deze opdracht niet de mogelijke financieringsconstructies voor grote bedrijven / industrie. Deze kunnen veelal gebruikmaken van landelijke fiscale regelingen. Ook huurwoningen van woningcorporaties blijven buiten deze verkenning. Hiervoor loopt een apart traject in het kader van de prestatieafspraken met de woningcorporaties. Verder is binnen onze analyse een aantal kansrijke instrumenten gevonden, die ingezet kunnen worden om verduurzaming bij nieuwbouw te stimuleren. Wij stellen voor ons in dit traject nu eerst te focussen op de bestaande bouw. Wel zullen we de kennis hierover binnen de organisatie verspreiden, zodat de beschikbare kennis ingezet kan worden op een moment dat dat opportuun is. De inzet van deze instrumenten lijkt vooral maatwerk, waarbij per project beoordeeld moet worden of de inzet ervan zinvol en gewenst is. Uitkomsten verkenning financiële constructies Bij de verkenning hebben we de volgende criteria gehanteerd om te bepalen of financieringsconstructies aantrekkelijk zijn. - De woonlasten moeten minimaal gelijk blijven of lager worden. - De risico s voor de gemeente zijn beheersbaar. - De regeling is uitvoerbaar. - De regeling moet aantoonbaar bijdragen aan het bereiken van onze stedelijke energiebesparingsdoelen. - In vergelijking met de huidige situatie hebben afnemers van de constructie meer gebruiksgemak. 1 ESCo: Energy Service Companies. ESCo s zijn bedrijven, die de aanleg en het onderhoud en beheer van het gebouw overnemen, verduurzamen en voor de financiering zorgen. Brief aan de Raad financieringsconstructies en duurzaamheid def

6 Gemeente Nijmegen Milieu Klimaat & Groen & Wonen Vervolgvel 2 Wij zien onze eigen rol daarbij als volgt: - wij vinden het wiel niet opnieuw uit en maken zoveel mogelijk gebruik van bestaande kennis en ervaringen van anderen; - wij gaan niet concurreren met de markt. We gaan geen financieringsconstructies ontwikkelen en uitvoeren, waar de markt dat zelf al doet of kan doen. - Wij geven maatschappelijke initiatieven de ruimte en faciliteren, verbinden daar waar nodig. Dit past binnen de rol van een overheid, die initiatieven van onderop mogelijk maakt. Uit de verkenning zijn meerdere kansrijke opties naar voren gekomen. Deze worden hieronder opgesomd: 1. Uitbreiding gemeentelijke duurzaamheidslening naar andere doelgroepen Een kansrijke optie om energiebesparing in de stad te versnellen is om de bestaande Duurzaamheidslening voor particuliere woningeigenaren uit te breiden naar andere doelgroepen, zodat ook deze gebruik kunnen maken van deze gunstige kredietfaciliteit. Te denken valt hierbij aan: particuliere verhuurders, scholen, sportverenigingen, MKB ondernemers, energiecoöperaties en cultureel maatschappelijke instellingen en eventueel ook voor mensen die een eigen huis bouwen (CPO). Het is ook wenselijk dat VVE s in aanmerking kunnen komen voor een dergelijke lening. De provincie Gelderland bekijkt momenteel of zij voor deze specifieke doelgroep een lening kan opzetten. Bij uitbreiding van de Duurzaamheidslening naar andere doelgroepen kunnen wij hiervoor extra eigen middelen inzetten of extern geld aantrekken, bijvoorbeeld van de Bank Nederlandse Gemeenten. Ondanks het feit dat het een revolverend fonds is en het geld dus weer terugkomt houden wij rekening met een bepaald risico ten gevolge van faillissementen van deelnemers of wanbetaling. Dit risico kunnen we vooraf redelijk goed inschatten. De uitvoering van de uitgebreide duurzaamheidslening kan plaatsvinden door het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVn). 2. ESCo voor scholen, sportverenigingen, maatschappelijke instellingen (en MKB) In het coalitieakkoord is vastgelegd te onderzoeken of we de gemeentelijke ESCo constructie van maatschappelijk vastgoed naar particuliere woningen, sportverenigingen, culturele instellingen en scholen kunnen verbreden. We verduurzamen ons vastgoed door de middelen, die voortvloeien uit energiebesparing te kapitaliseren en in te zetten voor nieuwe investeringen in energiebesparing. We dragen hierbij zelf het risico. Dit in tegenstelling tot marktconforme ESCo constructie, waarbij een externe partij verantwoordelijk is voor de energieopbrengst en de investeringen. Het uitbreiden van de gemeentelijke constructie naar derde partijen is een kansrijke optie, waarbij de vraag wel is of dat onze eigen constructie moet zijn of dat dit moet plaatsvinden via een nieuwe collectieve aanbesteding specifiek gericht op de betreffende doelgroepen, waarbij wij uiteraard wel onze eigen kennis en ervaring inbrengen en partijen ondersteunen bij een dergelijke aanbesteding. Brief aan de Raad financieringsconstructies en duurzaamheid def

7 Gemeente Nijmegen Milieu Klimaat & Groen & Wonen Vervolgvel 3 Uit de verkenning komt naar voren dat dit laatste (een aparte aanbesteding) de voorkeur heeft boven de inzet van onze eigen constructie bij derden. Daarvoor zijn de volgende argumenten aan te voeren: - onze interne constructie bestaat pas een jaar en is volledig afgestemd op ons vastgoed, de investeringen en de opbrengsten. De opbrengsten zijn voldoende om eigen panden verder te verduurzamen, maar niet om ook de verduurzaming van panden van derden mee te kunnen financieren; - aan met eigen middelen in een andere organisatie gaan investeren zijn forse risico s verbonden, bijvoorbeeld het niet terugbetalen van de investering vanwege faillissementen; - bij het opzetten en bij de uitvoering van onze constructie werken wij samen met een marktpartij. Wij kunnen onze constructie niet zomaar inzetten bij derden, omdat dit concurrentievervalsend werkt voor marktpartijen, die ook ESCo-diensten aanbieden. Bovendien kunnen derde partijen wanneer zij collectief opereren in de markt mogelijk nog scherpere voorwaarden bedingen. Het voordeel van een collectieve aanbesteding is, dat niet iedere partij apart de contractvorming met een ESCo hoeft aan te gaan. Het is bovendien voor een ESCo gunstig om meer volume te hebben, want dan kunnen er sneller meters gemaakt worden. De gemeente kan aanvullend de winnende ESCo -indien nodig- ook aan revolverend startkapitaal helpen, zodat de ESCo de kans krijgt om snel op te starten. Op het moment dat een ESCo een bepaalde omvang heeft en zichzelf heeft bewezen is verdere financiering via reguliere geldverstrekkers mogelijk. De initiële financiering van een ESCo is mogelijk vanuit verschillende bronnen, waaronder EU fondsen of geld van de Bank Nederlandse Gemeenten. NB: Een aparte categorie vormen de panden waarvan wij wel eigenaar zijn, maar zelf niet de energierekening betalen. Deze vallen niet binnen onder onze interne ESCo omdat de energieopbrengst hierbij niet terugvloeit naar de gemeente, Wij achten het zinvol om ook voor deze doelgroep een aanpak te ontwikkelen, wellicht door ze mee te laten liften op een collectieve aanbesteding voor een ESCO, door het verstrekken van duurzaamheidsleningen aan de gebruikers of anders. We hebben reeds enige ervaring hiermee bij de Keizer Karel Podia en de GGD. 3. Oprichten of ondersteunen van een lokaal energiebedrijf/coöperatie In het coalitieakkoord is de optie genoemd om een lokaal energiebedrijf of energiecollectief op te richten of te ondersteunen. Daarbij is er een onderscheid in het ondersteunen en ontzorgen van bestaande kleinere energiecollectieven (bijvoorbeeld zonne- of windcoöperaties) en de oprichting van een (grootschaliger) lokaal duurzaam energiebedrijf met als doel om bijvoorbeeld mensen met lage inkomens te ontzorgen bij het treffen van energiemaatregelen en deze terug te betalen via de energierekening. Voor beiden zijn er een aantal interessante opties die wij graag verder in beeld willen brengen. Brief aan de Raad financieringsconstructies en duurzaamheid def

8 Gemeente Nijmegen Milieu Klimaat & Groen & Wonen Vervolgvel 4 A. Ontzorgen van kleinere energie-coöperaties (burgerinitiatieven) Daar waar het gaat om de wat kleinere energiecoöperaties (burgerinitiatieven) kan de gemeente deze via onderstaande manieren ondersteunen: - door de duurzaamheidslening en premieregeling ook open te stellen voor leden van zonnecoöperaties (zie ook onder 1); - door het ter beschikking stellen van gemeentelijke gronden en/of daken voor het plaatsen van zonnepanelen in collectief verband; - door zonne-coöperaties bij te staan van met professionele ondersteuning, door ze standaard contracten, organisatiemodellen en businesscases aan te bieden en te bemiddelen bij het zoeken naar geschikte daken in de buurt. Hiervoor kunnen wij een koepelorganisatie helpen oprichten (bv. een stichting) waaronder verschillende coöperaties actief kunnen zijn. Het voordeel van deze constructie is, dat een dergelijke koepel ook dingen voor de leden van verschillende coöperaties gezamenlijk kan organiseren, zoals bijvoorbeeld de aanbesteding voor een energieleverancier, die een goede prijs betaalt voor de aan het net terug geleverde energie. NB: Een opstartsubsidie voor energiecoöperaties met meer dan 50 leden kan nu al aangevraagd worden bij de Provincie Gelderland. Ook hierbij kunnen wij (of de genoemde stichting) nieuwe Nijmeegse energiecollectieven ondersteunen. B. Oprichten lokaal duurzaam energiebedrijf / ESCo voor huishoudens Wij kunnen een rol spelen in de oprichting van een lokaal duurzaam energiebedrijf of ESCo die erop gericht is om huishoudens te ontzorgen als het gaat om het treffen van energiebesparende maatregelen, waarbij huishoudens niet zelf hoeven te investeren in energiemaatregelen en waarbij deze via de energierekening kunnen worden terugbetaald. Wij kunnen daartoe een ESCo voor huishoudens of een lokaal energiebedrijf oprichten. Het meest kansrijk is dat wij daarbij op zoek gaan naar een derde partij die een financieel arrangement kan aanbieden aan huishoudens voor het treffen van energiemaatregelen via een ESCo constructie. ESCo s voor huishoudens zijn er in de markt nu nog niet, maar deze zijn wel in oprichting in andere gemeenten. Hierop kunnen wij mogelijk aanhaken. De te treffen energiemaatregelen van een huishouden worden in deze constructie gefinancierd door de ESCo en mensen betalen dit terug via de energierekening. Het kan daarbij gaan om maatregelen in de schil van de woning maar bijvoorbeeld ook om de aanschaf van energiezuinige apparaten. Onze rol kan bestaan uit het (mede) opzetten van een dergelijk initiatief en het zorgen voor een initiële investering voor de ESCo in de vorm van een lening of garantstelling. De ervaring elders is dat pas vanaf het moment dat de ESCo een bepaalde omvang heeft, reguliere geldverstrekkers bereid zijn hierin te investeren. Uiteraard is het zaak om bestaande Nijmeegse energiecoöperatie(s) actief te betrekken bij een verdere uitwerking hiervan. Deze kunnen hierbij mogelijk een rol spelen in de uitvoering. Brief aan de Raad financieringsconstructies en duurzaamheid def

9 Gemeente Nijmegen Milieu Klimaat & Groen & Wonen Vervolgvel 5 Vanuit hun eigen propositie kunnen zij daarnaast aantrekkelijke energiecontracten aanbieden aan burgers. NB: Op de markt van directe energielevering aan huishoudens kunnen wij ons als gemeente zelf beter niet gaan bewegen. Hiermee zouden wij de markt verstoren en daarbij is het effect van een dergelijk sturing (bv. door het organiseren van een collectieve energie-inkoop of oprichten een eigen energiebedrijf) beperkt in relatie tot de inspanning die ermee gemoeid is. Dit omdat de doorlooptijd van energiecontracten voor huishoudens maar beperkt is (1-3 jaar) en mensen na een jaar dus alweer kunnen switchen naar een nadere leverancier. Vervolg Hierboven hebben wij de opties geschetst, die wij kansrijk genoeg achten om, in samenspraak met de genoemde doelgroepen, verder uit te werken. Wij gaan de juridische, financiële en organisatorische consequenties verder in beeld brengen en presenteren deze in een notitie. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg Aantal Bijlagen: 1 Matrix financieringsconsdtructies 2 Inventarisatie financieringscontructies Brief aan de Raad financieringsconstructies en duurzaamheid def

10 Bijlage 1: inventarisatie financieringsconstructies duurzame energie = bestaand = uitbreidingsmogelijkheid kansrijke constructie (nader te onderzoeken) toepasbaar bij nieuwbouw Doelgroep: Part. woningeigenaren Huurders VVE's Zonne / energiecoöperaties Bestaande regelingen gemeente Premieregeling (PEM) Duurzaamheidslening Zevenheuvenloop fonds Erfpacht Rentelasten investering overnemen Interne ESCO Ondernemersfonds Beleggers / part. verh. Woningcorporaties Ontwikkelaars / nieuwbouw Scholen Sportverenigingen Cult. Maatsch. Instellingen Eigen Vastgoed MKB Bestaande regelingen andere overheden BTW aftrek PV panelen Postcoderoos (belastingkorting) Prov. Energietransitie businesscase Prov. haalbaarheidsonderzoek energiebesparing Prov. subsidie lokale energiebedrijven Prov. subsidie energiedisplay Isolatiesubsidie provincie Prov. subsidie micro WKK / warmtepomp Prov. Stimuleringslening Energieneutraal Renoveren particuliere woningen (prov. Gld.) Nationaal Energiebesparings Fonds (NEF) Stroomversnelling Koop Stroomversnelling Huur Prov. Lening E-neutraal Rijksmiddelen Energieakkoord NUON gelden provincie SDE+ EIA VAMIL/MIA Schatkistbankieren Ecotax -> duurzaamheidsregeling Marktconforme constructies crowdfunding lease zonnepanelen verhuur daken aan derden Energy Service Company (ESCo) woonlastenbenadering (Nia Nesto) aanvullende hypotheek / groenhypotheek Participatie PPM Oost Nieuwe mogelijke financierings constructies organisatorische ondersteuning / opzetten koepelorganisatie Versnelling door inzet geld BNG PPS participatieconstructie met BNG gelden Opzetten gemeentelijk duza energiebedrijf Grondposities verhuren Verhuren van gemeentelijke daken PACE constructie (VS) Collectieve aanbesteding ESCo Opzetten EEEF / ELENA project (EU financiering) Vergroenen OZB / subsidie via OZB Statiegeldregeling gronduitgifte Differentiëren van bouwleges

11 BIJLAGE 2: inventarisatie financieringsconstructies In bijgevoegde matrix (Bijlage 1) zijn alle bestaande financiële regelingen en constructies en ook mogelijke nieuwe constructies in beeld gebracht. Op basis van de matrix zijn onderstaande regelingen nader bekeken op voor- en nadelen, uitbreidings- en/of toepassingsmogelijkheden. Alleen die regelingen waarbij wij als gemeente een onderscheid kunnen maken om de energietransitie te versnellen, zijn inhoudelijk beschreven. De meest kansrijke regelingen die we verder inhoudelijk willen verkennen zijn onderstreept. A. Bestaande regelingen gemeente Nijmegen 1. Premieregeling Energiebesparende Maatregelen Particulieren (PEM) - uitbreiding 2. Gemeentelijke Duurzaamheidslening -uitbreiding 3. Erfpachtconstructie (incidenteel) 4. Overname rentelasten investering (incidenteel) 5. Uitbreiden interne ESCo naar derden B. Regelingen van andere overheden 1. Provinciale subsidie lokale energiebedrijven 2. Isolatiesubsidie provincie 3. Provinciale stimuleringsregeling Energieneutraal renoveren particuliere woningen 4. Nationaal Energie Besparingsfonds (NEF) 5. Stroomversnelling Koop C. Marktconforme regelingen 1. ESCO voor huishoudens 2. Inzet middelen PPM Oost D. Mogelijke nieuwe regelingen: 1. Organisatorische ondersteuning energiecoöperaties (bv. via koepel) 2. Versnelling door inzet gelden Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) 3. PPS participatieconstructie met BNG gelden 4. Opzetten gemeentelijk energiebedrijf 5. Verhuur gronden voor duurzame energieopwekking 6. Verhuur daken voor duurzame energieopwekking 7. Toepassing PACE constructie (VS) 8. Collectieve aanbesteding ESCo 9. Opzetten EEEF/ELENA project 10. Vergroenen OZB 11. Statiegeld op grondprijs 1

12 Ad. A Bestaande regelingen 1. Premieregeling Energiebesparende Maatregelen particulieren (PEM) Doelgroep: particuliere woningeigenaren en huurders Deze gemeentelijke regeling voorziet in een bijdrage voor particulieren van 1/3 van de investeringskosten van energiebesparende maatregelen (inclusief zonnepanelen) tot een maximum van 500. Wanneer de subsidie met 6 personen of meer wordt aangevraagd geldt een maximale subsidie van 750 per aanvrager. De regeling loopt sinds 2011 en er wordt goed gebruik van gemaakt. - de regeling is laagdrempelig en toepasbaar voor een breed scala aan maatregelen; - samenwerking tussen particuliere woningeigenaren wordt gestimuleerd; - de regeling is flexibel: mensen bepalen zelf waarvoor en wanneer ze aanvragen en wie ze als opdrachtnemer kiezen - de regeling is afgestemd op de Provinciale Isolatiesubsidie en daar mede van afhankelijk. Als de provincie met de Isolatiesubsidie per 1 januari 2015 stopt en wij de isolatiemaatregelen wel weer subsidiëren, dan hebben we daarvoor onvoldoende budget - de regeling is niet goed toegespitst op VvE s; - leden van zonnecoöperaties waarvan de panelen op een vreemd dak liggen komen niet in aanmerking voor de subsidie; Advies / actie: De regeling laten bestaan vanwege de laagdrempeligheid, maar deze aanpassen op een aantal punten: - eenvoudiger maken voor VvE s (als VVE kunnen aanvragen) - openstellen voor leden van zonnecoöperaties die PV op vreemd dak/grond leggen - indien Provincie stopt met Isolatiesubsidie (per ) de regeling aanpassen naar onze eigen wensen. Bijvoorbeeld: o Isolatiemaatregelen voor woningen tot 1980 weer zelf subsidiëren o Maximale WOZ waarde van de woning invoeren als voorwaarde o Alleen gezamenlijke aanvragen komen in aanmerking voor de subsidie o Vereenvoudigen aanvraag- en toekenningsprocedure, ook om administratieve lasten te beperken. - Budget of externe middelen zoeken voor uitbreiding regeling naar andere doelgroepen. 2. Duurzaamheidslening ( SVn) Doelgroep: particuliere woningeigenaren In 2009 is de gemeentelijke duurzaamheidslening ingesteld voor particuliere woningeigenaren. Het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn)) voert deze regeling voor de gemeente uit. Het revolverende fonds a 1,2 miljoen is gevuld met gemeentelijke middelen. Woningeigenaren kunnen hier tegen een laag rentepercentage geld lenen voor een breed scala aan energiemaatregelen. Deze 2

13 maatregelen komen overeen met de maatregelen in de Premieregeling en Isolatiesubsidie. Sinds de opening van de regeling hebben nog maar honderd mensen hiervan gebruik gemaakt. Bij andere gemeenten met een soortgelijke regeling hebben loopt deze ook niet hard. Het onlangs door het Rijk gelanceerde Nationaal Energiebesparingsfonds (NEF), is vergelijkbaar met onze Duurzaamheidslening, maar heeft minder gunstige condities. Landelijk is nog nauwelijks vraag naar deze lening. - mensen lenen goedkoop geld van de gemeente Nijmegen; - gunstige condities; - aangepast aan subsidieregelingen; - revolverend fonds: het geld komt weer terug - uitvoering door een externe partij (SVn) - de lening is minder bekend dan de premieregeling en er wordt minder gebruik van gemaakt; - geld lenen is in deze tijd niet populair; - niet iedereen mag geld lenen (BKR toets); - beperkte doelgroep (alleen particuliere woningeigenaren); - beperkt budget: als de regeling goed zou lopen is het budget snel op. Het fonds vult zich pas weer over enige tijd. De regeling te laten bestaan voor particuliere woningeigenaren en in overleg met de SVN uit te breiden naar andere doelgroepen : particuliere verhuurders, VVE s*, scholen, sportverenigingen, MKB ondernemers, energiecoöperaties, nieuwbouw/cpo en cultureel maatschappelijke instellingen. Deze doelgroepen hebben vaak moeite om de voorfinanciering van de energiemaatregelen zelf te kunnen doen en reguliere financiering te verkrijgen. De gemeente zal hiervoor dan wel eigen middelen moeten inzetten of extern geld moeten aantrekken, bijvoorbeeld via de Bank Nederlandse Gemeenten. Indien meer doelgroepen van de regeling gebruik kunnen gaan maken vergroot dit ook de bekendheid van de regeling onder particulieren. Een alternatief is de huidige Duurzaamheidslening voor particulieren te beëindigen en deze te wijzen op de landelijke regeling NEF. De middelen die dan overblijven (al dan niet aangevuld) kunnen dan worden ingezet voor de doelgrepen waar nu geen gunstige lening voor is. In principe is het risico voor de gemeente bij een dergelijke regeling vrij laag. Het overgrote merendeel van het geld komt weer terug. Een klein deel zal echter afgeschreven moeten worden ten gevolge van faillissementen van deelnemers of wanbetaling. Dit is in te calculeren. *NB: De Provincie Gelderland overweegt momenteel een duurzaamheidslening voor VVE s op te zetten via de SVn. 3

14 3. Erfpachtconstructie Doelgroep: toekomstige woningeigenaren Bij erfpacht hoeft de consument de grond niet hoeft te kopen, waardoor de aankoopprijs van een woning (in veel gevallen de v.o.n.-prijs) aanzienlijk lager is dan de gangbare prijs. De grond blijft vaak in eigendom van de gemeente. Hier staat een erfpachtcanon tegenover. Financiering (hypotheek) is dan eenvoudiger te regelen en er is meer ruimte voor duurzaamheidsinvesteringen aan de woning. De gemeente zou de erfpacht kunnen koppelen aan zeer energiezuinige nieuwbouwwoningen. In de Waalsprong is deze constructie reeds toegepast bij CPO projecten. - het kopen van een woning wordt toegankelijk voor een grotere groep en met een lager inkomensniveau (starters). - doorstroming van huurwoningen naar koopwoningen wordt gestimuleerd. Het genereert inkomsten op erfpacht voor de gemeente. - steeds meer gemeenten zijn in 2013 overgegaan tot het (her)introduceren van erfpacht (zoals Hendrik-Ido-Ambacht, Westland en Almere). Daardoor wordt de bekendheid bij het publiek en de maatschappelijke acceptatie vergroot. - voor de erfpachter zijn de canons/retributies fiscaal aftrekbaar. - bij het indexeren van de canon kunnen de maandelijkse lasten voor de erfpachter hoog oplopen. - het in eigendom hebben van gronden geeft de gebruiker zekerheid. - een erfpachter profiteert niet van de waardestijging van de gronden, waardoor zijn kapitaal minder snel zal stijgen. Voor de erfpachter stagneert daardoor de doorstroming naar een andere woning. In overleg met Grondbedrijf en GEM bepalen of en in welke gevallen erfpacht ingezet kan worden om energiezuinig bouwen te stimuleren. 4. Overname rentelasten investering Doelgroep: woningcorporaties, sportverenigingen, scholen en overige maatschappelijke instellingen In sommige gevallen betaalt de gemeente Nijmegen de rentelasten van een investering door een derde partij om deze te bewegen deze investering te plegen. Een voorbeeld hiervan is de uitfasering van G labels door woningcorporaties in 2013, of een bijdrage in rentelasten voor energie investeringen bij de Keizer Karelpodia. Op deze wijze kan met een beperkt bedrag een grotere investering door een derde partij worden gestimuleerd. - hoge externe investering met beperkte inzet gemeentelijke middelen; - relatief eenvoudig toepasbaar op ad hoc basis 4

15 - werkt alleen als de ontvangende partij over eigen investeringsvermogen beschikt of voldoende kredietwaardig is; - risicovol bij financieel instabiele partijen; - nu vaak ad-hoc, een regeling vergt veel eigen vermogen van de gemeente om te investeren; - niet altijd mogelijk vanwege staatssteunregels Het overnemen van rentelasten van derde kan een middel zijn om gericht investeringen aan te jagen (bv een labelsprong bij corporaties), maar zal per geval beoordeeld en getoetst moeten worden op haalbaarheid, risico s en voor-en nadelen. Het instellen van een generieke regeling is tamelijk risicovol en vergt de inzet van veel eigen vermogen om echt meters te kunnen maken. 5. Uitbreiden interne ESCo naar derden Doelgroep: eigen organisatie, scholen, sportverenigingen, maatschappelijke instellingen De gemeente Nijmegen heeft een eigen interne ESCo (uitgevoerd door Royal Haskoning/DHV), waarbij de middelen die voortvloeien uit energiebesparing worden gekapitaliseerd en gebruikt voor nieuwe investeringen in energiebesparing etc. Er is hierbij een structureel krediet van twee miljoen per jaar ingezet om de panden duurzamer en beter te maken. Binnen de eigen organisatie werkt dit goed en de vraag ligt nu voor of deze interne ESCO niet kan worden uitgebreid naar derde partijen zoals sportverenigingen en scholen, zodat deze ook hiervan kunnen profiteren. - eigen vastgoed wordt kosteloos verduurzaamd - deelname van sportverenigingen en scholen aan de gemeentelijke ESCo vlag biedt hen een stuk zekerheid. - geen eigen investeringskosten vereist (investering wordt terugbetaald uit energielasten) - nieuwe investeringen kunnen pas plaatsvinden nadat er opbrengsten uit de vorige zijn: dit beperkt het tempo en daarmee de uitbreidingsmogelijkheden. Er is vooralsnog te weinig opbrengst om ook nog panden van derden mee te kunnen financieren. - je kunt je eigen middelen niet zomaar in een andere organisatie gaan investeren, daaraan zijn risico s verbonden: erg ingewikkeld, kost veel tijd (administratie en monitoring), maakt onze eigen ESCo financieel kwetsbaarder. - onze eigen ESCo inzetten bij derden en werkt concurrentievervalsend voor marktpartijen die ook ESCo diensten aanbieden. Onze interne ESCo is een goede eerste stap voor verduurzaming van ons eigen vastgoed. Voor de inzet bij derde partijen is onze eigen ESCO echter niet geschikt. Het investerend vermogen is daarvoor onvoldoende en er zijn daarbij juridische obstakels. Dat wil niet zeggen dat de ESCo constructie an sich voor de genoemde doelgroepen partijen niet geschikt zou zijn. Er zijn nu ook al verschillende ESCo s (marktinitiatieven) waarvan scholen en sportverenigingen gebruik kunnen maken, zoals Greenspread, KiesZon of Slim opgewekt. De gemeente Nijmegen kan scholen en sportverenigingen helpen om via een gezamenlijke aanbesteding een ESCO voor deze partijen te zoeken en hiervoor initiële (externe) financiering te regelen. 5

16 Ad B. Regelingen van andere overheden 1. Provinciale subsidie lokale energiebedrijven Doelgroep: energiecollectieven De Provincie Gelderland wil een stimulans geven aan initiatieven op het gebied van lokale energieprojecten. Lokale energiebedrijven die bestaan uit minimaal 50 personen die financieel deelnemen, kunnen in aanmerking komen voor deze subsidie. - Financiële ondersteuning voor energiecoöperaties - Het is niet duidelijk hoelang de regeling nog blijft bestaan - De regeling is niet erg bekend - De bijdrage bedraagt 25%, m.a.w. er is 75% cofinanciering nodig Advies/actie De gemeente Nijmegen kan energiecollectieven wijzen op en ondersteunen bij het aanvragen van deze subsidie. 2. Isolatiesubsidie Provincie Gelderland Doelgroep: particuliere eigenaar- bewoner met een woning tot 1980 Deze provinciale subsidieregeling, wordt uitgevoerd door de gemeente Nijmegen. De regeling omvat subsidie voor vloer-, dak-, gevelisolatie en isolerend glas voor particuliere woningeigenaren. (1/3 van de investeringskosten tot een maximum van 500 of 750 bij aanvraag 6 of meer personen). De subsidie is onder voorwaarden stapelbaar met de gemeentelijke premieregeling. De huidige regeling stopt per Het is nog onduidelijk of deprovinciale daarna een vervolg krijgt. Samen met andere gemeenten bij de Provincie Gelderland te lobbyen voor voortzetting van deze regeling na Indien de provinciale regeling definitief stopt, onze premieregeling uit te breiden met de zaken die eerst onder de provinciale regeling vielen (isolatie bij woningen voor 1980). 3. Stimuleringslening Energieneutraal Renoveren particuliere woningen Doelgroep: particuliere woningeigenaren De provincie Gelderland heeft een fonds opgezet, waarmee particuliere woningeigenaren een lening kunnen afsluiten om de investeringskosten voor de energieneutrale renovatie te kunnen financieren. De gemeenten, waaronder Nijmegen, voeren deze regeling uit en Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) verstrekt de lening. 6

17 Mensen kunnen minimaal , - en maximaal , - lenen. De lening heeft een rentepercentage van 2% en is daarmee aantrekkelijker dan een lening bij een bank. Voor elke gemeente is , - in het fonds gereserveerd, waarmee 10 tot 20 woningeigenaren hun woning energieneutraal kunnen maken. Er mag voor dezelfde woning maar eenmaal een lening worden aangevraagd. De regeling start 1 juli Uiterlijk 31 december 2015 moeten alle maatregelen aan de woning zijn uitgevoerd. - mensen lenen goedkoop geld en met gunstige condities; - revolverend fonds: het geld komt weer terug - het fonds is gevuld met geld van de provincie Gelderland - financiële afhandeling door een externe partij (SVn) - geld lenen is in deze tijd niet populair; - niet iedereen mag een dergelijk bedrag lenen, alleen mensen die kapitaalkrachtig genoeg zijn; - beperkte doelgroep (alleen particuliere, kapitaalkrachtige woningeigenaren); - beperkt budget (genoeg voor ongeveer 10 woningeigenaren) en beperkte looptijd (vóór 31 december 2015 moet het project zijn afgerond). De gemeente Nijmegen probeert binnen de gestelde termijn 10 woningeigenaren te vinden die bereid zijn te investeren in een energieneutrale woning met behulp van deze regeling. 4. Nationaal Energiebesparings Fonds (NEF) Doelgroep: particuliere woningeigenaren Vanaf 21 januari 2014 kunnen particuliere woningeigenaren een lening aanvragen via het nationaal energiebesparingsfonds voor het financieren van een breed scala energiebesparende maatregelen aan de woning. De lening lijkt op onze eigen Duurzaamheidslening en wordt ook uitgevoerd door het SvN, maar dan met middelen vanuit het Rijk. - Woningeigenaren kunnen goedkoop geld lenen voor het treffen van energiebesparende maatregelen aan de woning. - De regeling is gefinancierd met rijksmiddelen en wordt uitgevoerd door het Rijk. - Er wordt landelijk publiciteit gemaakt voor de regeling. - Geld lenen is op het moment niet heel populair; - De regeling s nog niet erg bekend; - Weinig mensen maken er tot nu toe gebruik van. Indien wij overwegen onze eigen Duurzaamheidslening t uit te breiden naar andere groepen, kunnen we overwegen om de eigen Duurzaamheidslening voor particuliere woningeigenaren stop te zetten en deze mensen voortaan door te verwijzen naar het NEF. De middelen uit de gemeentelijke duurzaamheidslening kunnen we dan inzetten voor leningen aan andere doelgroepen (scholen, instellingen, MKB etc.) 7

18 5. Stroomversnelling Koopwoningen: ESCo voor energieneutrale renovatie Doelgroep: particuliere woningeigenaren Overheden, bouwbedrijven, financiers en Energiesprong / Platform 31 zijn betrokken bij het project Stroomversnelling Koopwoningen. Het doel is om het aandeel energieneutrale renovaties bij particuliere woningeigenaren te vergroten. Het gaat daarbij onder andere om geschikte financiering, geschikte seriematige bouwconcepten, wetgeving en ontzorging. De ambitie van Stroomversnelling Koopwoningen is particuliere eigenaren van rijwoningen uit de periode 1950 tot 1980 met een (boven)gemiddelde energierekening hun huizen te renoveren onder de condities Nul Dat wil zeggen: - Nul: een gegarandeerde Nul op de Meter renovatie; - 10: die binnen tien werkdagen uitgevoerd wordt ; - 0: waarvan de kosten om de woning energieneutraal te maken woonlastenneutraal zijn te financieren voor de particulier. - Partijen werken samen; - De verbouwing wordt betaald met de energierekening (al dan niet omgezet in een hypotheek); - Woonlasten blijven gelijk. - Vraag en aanbod worden gestimuleerd, gebundeld en gematcht. - De huiseigenaren kunnen uit tenminste drie proposities van verschillende aanbieders kiezen - Stroomversnelling Koopwoningen is nu een pilot, waarin partijen naar verwachting tegen belemmeringen op gaan lopen. - De pilot kan mislukken. - Is afhankelijk van bewoners die bereid zijn deel te nemen aan dit experiment. De gemeente Nijmegen gaat op zoek naar geschikte woningen voor deze renovaties met als doel om voor 2016 één tot vijf woningen volgens dit concept te hebben gerenoveerd. Indien het pilot succesvol is en belemmeringen zijn weggenomen kan dit concept mogelijk verder worden uitgerold. Ad C. Marktconforme regelingen 1. Energy service company (ESCo) Doelgroep: scholen, sportverenigingen, maatschappelijk vastgoed, VVE s, MKB, (particuliere woningeigenaren) Een ESCo is een bedrijf die het onderhoud en beheer van de energie installaties van een gebouw overneemt, energiebesparende maatregelen treft en deze zelf financiert. De eigenaar of gebruiker van het gebouw die de ESCo inschakelt heeft dus niet te maken met investeringskosten. De ESCo 8

19 betaalt de financiering terug uit de behaalde energiebesparing en daarmee verlaagde energielasten. Investeringen vinden per saldo dus kostenneutraal plaats. Met het afsluiten van een prestatieovereenkomst worden afspraken over energiebesparing vastgelegd. Hoe groter het gebouw en hoe groter de installaties de te interessanter wordt het om een ESCo in te schakelen. Denk aan zwembaden, ziekenhuizen, scholen en zorginstellingen. ESCo s voor huishoudens zijn er op dit moment nog niet, maar zijn in den lande wel in oprichting. Deze kunnen in de toekomst mogelijk ook wen rol gaan spelen bij het verduurzamen van bestaande woningen. - ESCo s hebben kennis van zaken, partijen hoeven zelf niet in technische kennis te investeren; - ESCo s financieren zelf de investeringskosten, de eigenaar heeft hier geen omkijken naar; - met de ESCo zijn prestatieafspraken over de gewenste energiebesparing te maken; - een ESCo kan in aanmerking komen voor subsidies en fiscale regelingen; - ESCo s bieden een totaal ontzorgingsconcept aan - er zijn in dit deel van het land nog niet veel ESCo s actief; - bij de beoogde eindgebruikers is het concept nog vrij onbekend; - contractvorming met een ESCo is vrij ingewikkeld (alles moet vooraf worden vastgelegd in prestatiecontracten). Dit vereist juridische kennis. - Een ESCo heeft belang bij een zekere schaalgrootte om financieel uit de kosten te komen. Advies /actie: De gemeente kan de inzet van ESCo s verder stimuleren door partijen te wijzen op deze mogelijkheid, door samen met partijen bijvoorbeeld een collectieve aanbesteding voor een ESCo op te zetten, door lokale installatiebedrijven te wijzen op de mogelijkheid tot oprichting van een ESCo, door met marktpartijen te kijken naar de mogelijkheid tot oprichting van een ESCo voor huishoudens en tot slot door (indien nodig) initiële voorfinanciering van een ESCo te regelen. 2. Participatie PPM Oost Doelgroep: MKB bedrijven MKB bedrijven die inzetten op innovatie op het gebied van energie- en milieutechnologie kunnen gebruik maken van kredietfaciliteiten of een financiële participatie van de Participatie Maatschappij Oost-Nederland (PPM Oost). Deze kent hiervoor verschillende fondsen. - Innovatie wordt gestimuleerd - Middelen in regio aanwezig - Bedrijf moet gezond zijn - Bedrijf moet ook 50% eigen financiering meenemen 9

20 Indien het gaat om innovaties kunnen bedrijven gebruik maken van de faciliteit van PPM Oost. Deze mogelijkheid wordt nu nog vaak over het hoofd gezien. Wanneer de gemeente een innovatie helpt met bijvoorbeeld een financiële bijdrage, revolverende lening of andere subsidie kan de overige 50% mogelijk meegefinancierd worden vanuit PPM Oost. Wanneer PPM Oost zou participeren in een regionale ESCo kan dit geld ten goede komen aan meerder doelgroepen die gebruik maken van die ESCo. Ad D. Mogelijke nieuwe regelingen 1. Organisatorische ondersteuning energie- of zonnecoöperaties (bv. via koepel) Doelgroep: energie- of zonnecoöperaties Particulieren die besluiten om gezamenlijk een zonne- of energiecoöperatie op te richten, lopen tegen allerhande praktische, organisatorische, juridische en financiële zaken aan. Denk aan de oprichting van de rechtsvorm, het ledenbeheer, inrichten van een website, contractmanagement, regelen van financiering etc. etc. De gemeente zou nieuwe initiatieven kunnen ondersteunen door deze bij te staan met raad aan daad, door ze standaard contracten, organisatiemodellen en business cases aan te bieden en te bemiddelen bij het zoeken naar geschikte daken in de buurt. Hiervoor kan de gemeente een derde partij inschakelen of zelf een soort koepelorganisatie oprichten waaronder verschillende coöperaties actief kunnen zijn. - ontzorging van coöperaties leidt tot meer professionaliteit, niet vaak het wiel opnieuw uitvinden en waarschijnlijk tot de versnelde oprichting van meer energie of zonne-coöperaties (stap wordt kleiner); - functioneren onder de koepel van de gemeente schept meer zekerheid voor deelnemers, die hiertoe eerder zullen toetreden tot een coöperatie; - organisatorisch blijven de coöperaties eigen baas; - de gemeente kan gezamenlijk dingen organiseren en eenvoudig de voortgang binnen de corporaties monitoren. - De gemeente kan zorgen voor betrouwbare en onpartijdige informatie en business modellen. - Meer gebruikmaking van landelijke regelingen zoals de postcoderoos. - Indien de gemeente zelf een koepel opricht is dit een nieuwe taak die inzet vergt van personeel (=uitbreiding fte) - Bij uitbesteding van deze taak aan een derde partij dient de gemeente deze aan te besteden en daarbij de voortgang, onafhankelijkheid en kwaliteit te bewaken (ook dat kost tijd); - Mogelijk zijn er coöperaties die zich niet willen aansluiten; - De gemeente moet zich vrijwaren van aanspraken van leden van corporaties als dingen daar niet lopen zoals gewenst of voorzien. De verschillende hierboven genoemde varianten verder in beeld brengen, waarbij wordt aangegeven hoe de gemeente precies het verschil kan maken in de rol van ondersteuner van energiecoöperaties en wat dit vraagt van de gemeentelijke organisatie. Hierbij ook de reeds bestaande 10