MEERKOSTEN. Leiden meerkosten tot financiële problemen voor mensen met een chronische ziekte of handicap? Vervolgrapport 1 OKTOBER 2016

Transcriptie

1 MEERKOSTEN Leiden meerkosten tot financiële problemen voor mensen met een chronische ziekte of handicap? Vervolgrapport 1 OKTOBER 2016 Kristen Jaspers Student Saxion Hogeschool te Deventer

2 Onderzoek naar de hoogte van meerkosten van chronisch zieken en gehandicapten en eventuele compensatie hiervan Gemeente Elburg Vervolgrapport van de afstudeerscriptie Sociaal Juridische Dienstverlening Schrijver: Opdrachtgever: Begeleiding: K. Jaspers Gemeente Elburg Y. de Vries G. Houtlosser M. van Beek H. Oosterdorp 2

3 Voorwoord Voor u ligt vervolg betreffende het onderzoek leiden meerkosten tot financiële problemen? Dit onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van de gemeente Elburg en valt onder Domein Samen Leven. Tijdens mijn afstudeerperiode heb ik onderzoek gedaan naar meerkosten voor inwoners met een inkomen boven 120% van de bijstandsnorm. Dit stuk is het vervolg en specifiek gericht op chronisch zieken en gehandicapten binnen de gemeente Elburg met een inkomen onder 120% van de bijstandsnorm. Om zo snel en effectief mogelijk in de praktijk te duiken en op de hoogte te zijn van mogelijke bruikbare informatie, heb ik 25 februari 2016 een voorlichtingsbijeenkomst minimabeleid gemeente Elburg en 10 maart 2016 de cursus Voorliggende voorzieningen bijgewoond. Voordat de enquête werd verspreid heb ik alle betrokken afdelingen binnen de gemeente Elburg geïnformeerd over het onderzoek. Om meer kennis op te doen over de mantelzorgers van deze tijd, heb ik tegen het einde van mijn onderzoeksperiode tevens een cursus van vier bijeenkomsten 'Signaleren en ondersteunen van mantelzorgers bijgewoond. De bruikbare informati e heb ik tijdens mijn onderzoek meegenomen en waar nodig verwerkt in de aanbevelingen. Graag wil ik van de gelegenheid gebruik maken om allereerst mijn praktijkbegeleidster Yvonne de Vries te bedanken, die tijdens haar zwangerschapsverlof werd vervangen door Gigi Houtlosser. Zij hebben me tijdens mijn onderzoek begeleidt en ondersteund. Dit geldt mede voor andere collega s van het team beleidsontwikkeling; Maaike van Beek, Hannah Oostendorp, Sanne Heikoop en Jan Hofstede. Tevens wil ik de praktijkdeskundigen mevrouw Severs, mevrouw Grift en mevrouw Klein bedanken voor de praktijkervaringen die ze met mij hebben gedeeld. Tot slot wil ik mijn vriend Jasper Jasper bedanken voor het delen van zijn kennis over Excel en het uitvoeren van de spellingscontrole. Deze mensen zijn allen van grote waarde geweest om het afstuderen en dit vervolgstuk af te kunnen ronden. Elburg, 1 oktober 2016 Kristen Jaspers 3

4 Samenvatting Het doel van dit onderzoek is meerkosten van chronisch zieken en gehandicapten binnen gemeente Elburg in kaart brengen en het eventueel compenseren van deze meerkosten. Per 1 januari 2014 zijn landelijke compensaties als Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten en de Compensatie Eigen Risico zijn afgeschaft. Om deze reden heeft de gemeenteraad bij motie bepaalt dat er een onderzoek gestart moest worden naar meerkosten van chronisch zieken en gehandicapten en of deze gecompenseerd moeten worden. Om in de zorgkosten van inwoners tegemoet te komen, heeft de gemeente Elburg begin dit jaar de normgrens van de collectieve zorgverzekering al verhoogd van 110% naar 120% van de bijstandsnorm. Alsnog is het de vraag of deze invoering en de andere compensaties voor de minima binnen Elburg voldoende zijn. Om deze reden is dit rapport toegespitst op de inwoners die een inkomen hebben onder 120% van de bijstandsnorm, waar de probleemstelling dan ook luidt: Leiden meerkosten voor burgers binnen de gemeente Elburg met een chronische ziekte en/of handicap, die een inkomen hebben onder 120% van de bijstandsnorm, op dit moment tot financiële problemen? Zo ja, zijn inwoners op de hoogte van de landelijke- en gemeentelijke compensaties die er zijn en wat zijn daarnaast de mogelijkheden voor gemeente Elburg tot compensatie, als blijkt dat meerkosten een probleem zijn en huidige compensaties niet voldoende dekkend zijn? Financieel zwaar (of financiële problemen) is tijdens dit stuk een begrip dat kenmerkt dat iemand na aftrek van meerkosten een inkomen overhoudt dat onder de bijstandsnorm ligt. In hoofdstuk twee is allereerst de inhoud van de oude en huidige compensaties vastgelegd. Ook zijn hier de definities van chronisch ziek, gehandicapt, en meerkosten te vinden, die de leidraad van dit onderzoek vormen. Vervolgens is er een enquête opgesteld die een bijlage bevat met de uitleg van huidige centrale en decentrale regelingen en compensaties. Ook is hier beschreven wat meerkosten zijn en welke kosten hier onder vallen. Over deze bijlage zijn er vragen in de enquête opgenomen, om zo te analyseren in welke mate respondenten kennis hebben van de bestaande compensaties. Daarnaast zijn er vragen opgenomen over onder andere het inkomen, spaargeld, hoogte van meerkosten, ondersteuning vanuit de directe omgeving en is er een veld ingevoegd waar respondenten eigen opmerkingen hebben kunnen plaatsen als het gaat om verbeterpunten voor de gemeente. Bij binnenkomst is de respons op inkomen gefilterd, waarna de groep met inkomen onder 120% van de bijstandsnorm is geanalyseerd. Na uitwerking van de resultaten is er een interview gepland met de praktijkdeskundigen en deze hebben praktijkervaringen gedeeld. Hierna zijn de deelvragen per stuk uitgewerkt. Op de respons en interviewresultaten zijn vervolgens de conclusies op gebaseerd, waar tot slot de aanbevelingen uit zijn voortgevloeid. Uit dit onderzoek is gebleken dat de meest voorkomende kostenpost (overgebleven) zorgkosten zijn die niet door de verzekering worden vergoed is. Voor 42% van de respondenten is de hoogte van de meerkosten maandelijks gemiddeld 50,- tot 100,- per maand. Uit nadere analyse blijkt dat bij onderverdeling van de categorieën hoogte van meerkosten en soorten meerkosten, de eigen bijdrage van het CAK vaker terugkomt dan (overgebleven) zorgkosten. Een verklaring hiervoor is dat respondenten de mogelijkheid hadden om meerdere antwoordmogelijkheden in te vullen, waardoor de eerste analyse een vertekend beeld weergeeft. (Overgebleven) zorgkosten en de eigen bijdrage van het CAK zijn dus vaak in combinatie met elkaar of andere kostenposten aangekruist. 4

5 Op dit moment zijn er drie centrale compensatiemethoden mogelijk en op gemeentelijk niveau zit dit er vijf. Van de respondenten ontvangt 76% op dit moment geen van deze compensaties. Het blijkt dat 68% dan ook na het lezen van de bijlage geen of bijna geen (twee of minder) compensaties kent. Van deze beide groepen denkt in totaliteit 24% alsnog recht te hebben op een compensatie en vraagt deze dan ook zo snel mogelijk aan. Dit lijkt een positief gevolg te zijn van het meesturen van een informatieve bijlage. Voor deze doelgroep geldt dat in geringe mate voorkomt dat iemand het financieel zwaar heeft als gevolg van meerkosten. Echter, de cijfers van de ervaring van inwoners als het gaat om het leven met meerkosten liggen hoger, want 9% heeft vaak moeite om maandelijks rond te kunnen komen als gevolg van meerkosten, waar 27% aangeeft dit soms te hebben. De algehele conclusie die uit dit onderzoek is getrokken, dat tevens de beantwoording is van de probleemstelling is dat meerkosten op dit moment voor geringe financiële problemen zorgt onder inwoners. Daarnaast blijkt dat meer als de helft van de respondenten de huidige compensatiemethoden niet of bijna niet kennen. Of alle compensaties op gemeentelijk niveau voldoende dekkend zijn, is daarom moeilijk af te leiden uit dit onderzoek. De meest voor de hand liggende aanbeveling die dan ook is voortgevloeid uit de resultaten is om de focus te leggen op informatievoorziening vanuit de gemeente richting de burgers. 5

6 Inhoud Voorwoord... 3 Samenvatting... 4 Inhoud... 6 Verklarende woordenlijst... 9 Afkortingenlijst Inleiding Structuurbeschrijving Probleemstelling Onderzoeksvragen Theoretisch kader Begripsbepalingen Chronisch zieken Gehandicapten Meerkosten Invulling door andere gemeenten Gemeente Zwolle Gemeente Lelystad Gemeente Purmerend Gemeente Zeewolde en Oldebroek Het onbenutten van compensaties Juridisch kader Afgeschafte compensaties Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten Compensatie Eigen Risico Huidige landelijke compensaties De aftrek van zorgkosten bij de belastingaangifte Ruimere huurtoeslag Verhoging van de arbeidsongeschiktheidsuitkering Tegemoetkoming arbeidsongeschikten Huidige gemeentelijke compensaties Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) Individuele inkomenstoeslag Gewoon Gemak Collectieve zorgverzekering Bijzondere bijstand

7 3.3.6 Stimuleringsregeling Regiotaxi Analyse Voorinformatie Aan te wijzen meerkosten Hoogte van meerkosten Compensatiemethoden Centrale compensatiemethoden De aftrek zorgkosten bij de belastingaangifte Ruimere huurtoeslag Verhoging van de arbeidsongeschiktheidsuitkering Tegemoetkoming arbeidsongeschikten Decentrale compensatiemethoden Individuele inkomenstoeslag Gewoon Gemak Collectieve zorgverzekering Bijzondere bijstand Stimuleringsregeling Regiotaxi Kennis van compensatiemethoden onder chronisch zieken en gehandicapten De mate van financiële problemen door meerkosten Mogelijkheden om niet compensabele kosten te compenseren Beroep op eigen omgeving Bestaande compensaties Collectieve zorgverzekering Individuele inkomenstoeslag Gewoon Gemak Stimuleringsregeling Regiotaxi Aanbevelingen van de doelgroep Conclusie en discussie Voorinformatie Uitwerking per deelvraag Aanbevelingen Bronnen Internetsites Publicaties Boeken Bijlagen I. Motie II. Lijst van het LINH met chronische ziekten

8 III. Enquête (inclusief bijlage) IV. Interview praktijkdeskundigen V. Vergoeding CAV, eigen bijdrage CAK

9 Verklarende woordenlijst Bijstand: een sociaal recht, financiële hulp vanuit de overheid dat bestemd is voor iedere ingezetene van Nederland die in omstandigheden verkeert waarbij hij niet over de middelen beschikt om in de noodzakelijke kosten van het bestaan te voorzien. Bijstandsnorm: norm die per categorie (leefsituatie en leeftijd), een wettelijk vastgesteld bedrag bedraagt. Bijzondere bijstand categoriaal: wanneer de gemeente een tegemoetkoming verleent voor een groep inwoners die aan dezelfde voorwaarden voldoen, bijvoorbeeld in de vorm van een collectieve zorgverzekering. Bijzondere bijstand individueel: wanneer de gemeente een tegemoetkoming verleent aan een individu in welke vorm dan ook. Financieel zwaar (of financiële problemen): begrip dat tijdens dit onderzoek kenmerkt dat iemand na aftrek van meerkosten een inkomen overhoudt dat onder de bijstandsnorm ligt. Inkomen: begrip dat tijdens dit onderzoek kenmerkt de opbrengst in geld uit arbeid, onderneming, vermogen of uitkering zonder gemeentelijke en/of landelijke toeslagen meegerekend. Motie: het uitspreken van een wens of mening, of een voorstel van een raadslid om uitspraak te doen over een voorgelegde kwestie. Bij de meerderheid van de stemmen wordt deze uitspraak meestal uitgevoerd. Premie: een tegenprestatie in de vorm van (maandelijkse) betaling aan een verzekeringsmaatschappij in ruil voor een verzekering. Afkortingenlijst AOW: Algemene Ouderdomswet, basispensioen voor mensen die de AOW-leeftijd hebben bereikt. CAK: Centraal Administratie Kantoor, publieke dienstverlener die regelingen uitvoert voor de overheid. CAV: Collectieve Aanvullende Zorgverzekering, een aanvullende verzekering die men afsluit met als doel dat deze voordelig uitpakt in de vorm van korting op de premie of andere extra vergoedingen. CIZ: Centrum Indicatiestelling Zorg, onafhankelijke beoordelaar of burgers recht hebben op langdurige zorg. CER: Compensatie Eigen Risico, regeling die voorheen de kosten compenseerde van mensen die het volledige eigen risico verbruiken. LINH: Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenparktijken, database van geautomatiseerde huisartsenpraktijken. Pw: Participatiewet. UWV: Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen, zorgdrager voor de uitvoering van werknemersverzekeringen. 9

10 Wajong: Wet Arbeidsondersteuning Jonggehandicapten. WAO: Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering. WAZ: Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen. Wet IB: Wet Inkomstenbelasting. WIA: Wet werk en Inkomen Arbeidsvermogen. WMO: Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Wtcg: Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten, compensatie die voorheen meerkosten van chronisch zieken en gehandicapten compenseerde. 10

11 1. Inleiding Per 1 januari 2014 zijn de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (hierna Wtcg) en de Compensatie Eigen Risico (hierna CER) afgeschaft. In het theoretisch kader is meer over de inhoud van de tegemoetkomingen te vinden. Landelijk bleek dat deze tegemoetkomingen ook terecht kwamen bij inwoners die deze niet nodig hadden en niet alleen bij mensen die de tegemoetkoming wel nodig hebben (Gemeente Elburg, 2015 p.11). In plaats van een landelijke regeling uitgevoerd door het Centraal Administratie Kantoor (hierna CAK) voor deze wetswijziging, werd deze taak met minder budget opgedragen aan gemeenten. Gemeenten staan dichter bij burgers en kunnen maatwerk leveren (Van Rijn, 2013). De gemeente Elburg heeft ervoor gekozen deze middelen in te zetten om de collectieve zorgverzekering (hierna CAV) uit te breiden. Om inwoners met een chronische ziekte of handicap tegemoet te komen in de hoge kosten, heeft de gemeente de inkomensgrens voor de CAV met ingang van 1 januari 2016 verhoogd van 110% naar 120% van de bijstandsnorm (Gemeente Elburg, 2015 p.4). Door de ingevoerde verhoging worden zorgkosten van een grotere groep inwoners al gedekt. Echter is het nog onduidelijk of huidige compensaties voldoende dekkend zijn en of inwoners door meerkosten in de financiële problemen komen. In november 2015 heeft de gemeenteraad dan ook een motie aangenomen om een onderzoek te starten naar de hoogte van meerkosten van chronisch zieken en gehandicapten en eventuele compensatie hiervan. Deze motie is te vinden in bijlage I. 1.1 Structuurbeschrijving In hoofdstuk 1 wordt de aanleiding van dit onderzoek beschreven met als vervolg de doelstelling, probleemstelling, onderzoeksvragen en betrokken actoren. Hoofdstuk 2 betreft het theoretisch kader, waar de definitie van chronisch zieken, gehandicapten en meerkosten zijn beschreven. Dit gevolgd door hoofdstuk 3; het juridisch kader, waar onder andere een uitleg van de beleidsregel collectieve zorgverzekering te vinden is. Hoofdstuk 4 beschrijft de analyse die uit de respons en het interview is voortgekomen. In hoofdstuk 5 wordt naar aanleiding van de analyse de conclusie en discussie beschreven. De conclusie is per deelvraag weergegeven. In hoofdstuk 6 worden aanbevelingen gedaan die voortkomen uit de getrokken conclusies. Tot slot vindt u aan het eind van dit rapport de literatuurlijst en de bijlagen. 11

12 1.2 Probleemstelling Leiden meerkosten voor burgers binnen de gemeente Elburg met een chronische ziekte en/of handicap, die een inkomen hebben onder 120% van de bijstandsnorm, op dit moment tot financiële problemen? Zo ja, zijn inwoners op de hoogte van de landelijke- en gemeentelijke compensaties die er zijn en wat zijn daarnaast de mogelijkheden voor gemeente Elburg tot compensatie, als blijkt dat meerkosten een probleem zijn en huidige compensaties niet voldoende dekkend zijn? 1.3 Onderzoeksvragen 1. Welke meerkosten zijn er aan te wijzen binnen de doelgroep en wat is de hoogte van deze meerkosten? 2. Zijn er op dit moment centrale of decentrale compensatiemethoden? Zo ja, welke? 3. Is de doelgroep binnen de gemeente Elburg op de hoogte van de eventuele compensatiemethoden? 4. In welke mate komt de doelgroep door de meerkosten in de financiële problemen? 5. Welke adequate mogelijkheden zijn er binnen de gemeente Elburg om niet compensabele kosten alsnog te kunnen compenseren? Hierbij kan onder andere gedacht worden aan het invoeren of wijzigen van een gemeentelijke regeling. Het onderzoek is gericht op de gehele periode dat iemand chronisch ziek of gehandicapt is. Dit wil zeggen dat de vragen zijn gericht op de start van de chronische ziekte of handicap tot op heden. Dit is dan ook de meetperiode. Onder financieel zwaar of financiële problemen verstaan we tijdens dit onderzoek de groep die na aftrek van meerkosten inkomen overhoudt dat onder de bijstandsnorm ligt. 12

13 2. Theoretisch kader 2.1 Begripsbepalingen Chronisch zieken Chronisch staat in de Van Dale omschreven als: langdurig, slepend (van ziekten) (2016). Dit betekent dat een chronische ziekte gekenmerkt wordt door de lange duur, wat bevestigd wordt door het Nationaal Kompas Volksgezondheid, (2014). Verder staat vast dat een chronische ziekte onomkeerbaar is, zonder uitzicht op volledig herstel. Er kunnen vier typen chronische ziekten onderscheiden worden bij volwassenen: - levensbedreigende ziekten (bijv. kanker en beroerte); - aandoeningen die tot periodiek terugkerende klachten leiden (bijv. astma en epilepsie); - aandoeningen die steeds erger worden en invaliderend van aard zijn (bijv. reuma en artritis); - chronische psychische stoornissen (Van den Bos et al, 2000). Bij kinderen wordt een chronische ziekte anders gedefinieerd dan bij volwassenen. Een kind is chronisch ziek als: - de ziekte voorkomt tot zijn 19 e jaar; - de diagnose op medisch wetenschappelijke kennis is gebaseerd. Eveneens moet deze vastgesteld kunnen worden met reproduceerbare en valide methoden; - de ziekte niet of nog niet te genezen is. Voor psychische stoornissen geldt dat deze niet behandelbaar is; - de ziekte langer duurt dan drie maanden of vaker dan drie keer per jaar voorkomt en het vermoeden is dat dit weer zal voorkomen (Monnink et al, 2008). Het Nationaal Kompas Volksgezondheid (2014) heeft een lijst samengesteld vanuit het LINH met een selectie van wat er in Nederland valt onder een chronische ziekte. In bijlage III wordt deze lijst weergegeven Gehandicapten De betekenis van handicap luidt in de Van Dale (2016) als volgt: belemmering, nadeel / lichamelijk of geestelijk gebrek. Iemand die leeft met een handicap, lijdt onder het verlies van mogelijkheden om lichamelijk of geestelijk deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer (Nationaal Kompas Volksgezondheid, 2014). Lichamelijk functioneren betekent dat men lichamelijke en dagelijkse activiteiten uitvoert. Hieronder wordt onder andere lopen, eten en boodschappen doen verstaan. Als iemand hier moeilijkheden in ondervindt, noemen we dit een beperking, ofwel handicap. Mensen met een geestelijke handicap, ook wel een verstandelijke beperking genoemd, kunnen ook problemen ervaren in het dagelijks functioneren. (Nationaal Kompas Volksgezondheid, 2014). Deze mensen hebben een aangeboren of een later optredende beperking wat betreft de ontwikkeling en het functioneren. Maar hoe wordt er bepaald of iemand een verstandelijke beperking heeft? De diagnose wordt mede gebaseerd op de ondersteuningsbehoefte van een persoon, maar deze is weer afhankelijk van diverse omstandigheden. De leefomgeving en bijkomende stoornissen en/of beperkingen zijn hier voorbeelden van. Naast de mate van ondersteuningsbehoefte is de hoogte van het IQ belangrijk. 13

14 Iemand heeft een verstandelijke beperking, wanneer de IQ lager is dan 70/75: Zwakbegaafd: IQ 70/75-85/90. Lichte verstandelijke beperking: IQ 50/ Matige verstandelijke beperking: IQ 35/40-50/55. Ernstige verstandelijke beperking: IQ 20/25-35/40. Diepe verstandelijke beperking: IQ lager dan 20/25. (Nationaal Kompas Volksgezondheid, 2014) Meerkosten Meerkosten zijn extra kosten die een ziekte of handicap met zich meebrengt (Grip op Wmo, 2015). Vaak is het dagelijks leven voor een chronisch zieke of iemand met een lichamelijke en/of geestelijke beperking duurder dan voor een ander. Dit komt omdat deze mensen extra zorg, vervoer, voorzieningen of aanpassingen nodig hebben. De aard en omvang van meerkosten kunnen erg verschillen, maar deze worden onderverdeeld in directe -en verborgen meerkosten. Onder directe meerkosten wordt onder andere verstaan: - eigen bijdrage voor medische hulp; - voorgeschreven medicijnen voor eigen rekening; - vervoerskosten van en naar een arts/specialist. Door het Nibud (z.d.) is vastgesteld dat een alleenstaande gemiddeld 107,- per maand besteed aan vervoer. Daarom worden vervoerskosten boven 107,- per maand aangehouden als meerkosten; - hulpmiddelen; - eigen bijdrage voor een voorziening uit de Wmo. Verborgen meerkosten zijn onder andere: - stook- en energiekosten, als direct gevolg van een chronische ziekte of handicap (Grip op Wmo); - waskosten. Het Nibud (z.d.) heeft per wasbeurt vastgesteld welke bedragen hiervoor aangehouden kunnen worden. Als uit algemene kennis duidelijk blijkt dat er door ziekte of handicap extra waskosten zijn gemaakt, mogen deze gerekend worden als meerkosten; - beddengoed en kleding. Ook uit algemene kennis blijkt wanneer iemand extra kosten heeft gemaakt door de aanschaf van nieuw beddengoed of kleding (Nibud, z.d.); - reiskosten. Deze kosten worden aangemerkt als meerkosten wanneer een inwonend familielid langer dan een maand ergens wordt verpleegd of verzorgd (Meerkosten, 2013). 2.2 Invulling door andere gemeenten Het opmaken van spaargeld, het maken van schulden of afzien van zorg geldt voor minima en niet-minima als gevolg van meerkosten (De Koster, 2016). Gemeenten zijn niet verplicht meerkosten te compenseren. Artikel WMO beschrijft hierover dat bij verordening kan worden bepaald dat aan personen met een chronische ziekte of handicap en meerkosten hebben hierdoor, een tegemoetkoming door de gemeente kan worden verstrekt. In de wet staat hierop volgend niet beschreven hoe gemeenten hun budget vanaf 2014 moeten inzetten. Om deze reden verschilt het beleid per gemeente en ter indicatie wordt in dit hoofdstuk beschreven hoe een aantal omliggende gemeenten invulling hebben gegeven aan het compenseren van meerkosten. 14

15 2.2.1 Gemeente Zwolle De gemeente Zwolle heeft allereerst de norm om in aanmerking te komen voor de CAV per 1 januari 2015 verhoogd van 110% van de bijstandsnorm naar 130% van de bijstandsnorm (gemeente Zwolle, 2015). Op deze manier werd de CAV toegankelijk voor een grotere groep inwoners. Daarnaast heeft de gemeente vanaf november 2015 een tegemoetkoming ingevoerd, ook voor inwoners met een inkomen tot 130% van de bijstandsnorm. De tegemoetkoming Inkomensondersteuning chronisch zieken en beperkten bedraagt 175, - per jaar (gemeente Zwolle, 2015) Gemeente Lelystad Binnen de gemeente Lelystad bestond al langer een CAV voor inwoners met een laag inkomen, maar deze is uitgebreid (gemeente Lelystad, 2015). De norm om in aanmerking te komen voor deze verzekering is verhoogd van 110% naar 120% van de bijstandsnorm. Inwoners hebben keuze uit diverse pakketten, waaronder pakketten die specifiek zijn samengesteld voor mensen met een chronische ziekte of handicap. Daarnaast zijn de vergoedingen uitgebreid met een aantal dekkingen, ook gericht op kosten die chronisch zieken en gehandicapten vaak maken (gemeente Lelystad, 2015) Gemeente Purmerend Gemeente Purmerend heeft ervoor gekozen om via het minimabeleid noodzakelijke meerkosten te compenseren (gemeente Purmerend, z.d.). Inwoners met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm kunnen in aanmerking komen voor een vergoeding wanneer zij het eigen risico volledig hebben verbruikt. Deze vergoeding bedraagt maximaal 200,- per jaar. Voor nietminima geldt een draagkrachtregeling, wanneer ze na aftrek van meerkosten een inkomen overhouden dat onder 120% van de bijstandsnorm ligt (gemeente Purmerend, z.d.) Gemeente Zeewolde en Oldebroek Gemeente Zeewolde is net als Gemeente Oldebroek op dit moment bezig met het ontwikkelen van een nieuwe regeling wat betreft compensatie voor chronisch zieken en gehandicapten (gemeente Zeewolde, z.d. & gemeente Oldebroek, 2014). 2.3 Het onbenutten van compensaties Vanaf hoofdstuk 3.2 in dit rapport worden de huidige landelijke compensaties en gemeentelijke compensaties binnen de gemeente Elburg toegelicht. Uit eerder uitgevoerd onderzoek blijkt dat onder de minima in de gemeente Groningen, 60% van de inwoners minstens één regeling onbenut laten (De Haan et al, 2009, p. 33). De aan te wijzen oorzaak van het onbenutten van gemeentelijke regelingen blijkt de onbekendheid onder inwoners van deze regelingen. Tevens blijkt uit dit onderzoek dat regelingen die al langer bestaan, zoals huurtoeslag en zorgtoeslag op centraal niveau, h et meest bekend zijn en hier veelvuldig gebruik van wordt gemaakt. Nieuwere gemeentelijke regelingen hebben minder bekendheid en hier wordt dan ook minder gebruik van gemaakt. Daarnaast blijkt dat hoe groter de doelgroep, hoe bekender een regeling is. De conclusie uit het onderzoek dat in Groningen is uitgevoerd, is dat meer kennis over regelingen mogelijk kan leiden tot meer gebruik van de regelingen (De Haan et al, 2009, p. 38 & 39). 15

16 3. Juridisch kader 3.1 Afgeschafte compensaties Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten Chronisch zieken en gehandicapten kunnen veel extra kosten hebben als gevolg van een ziekte of handicap. Denk aan hogere medische kosten, vervoerskosten of extra kosten wat betreft hulpmiddelen in huis (meerkosten). Om deze reden bestond er tot 1 januari 2014 de Wtcg. Door zijn inkomensonafhankelijkheid bleek deze tegemoetkoming vaak bij mensen terecht te komen die deze niet nodig hadden (Gemeente Haarlemmermeer, 2015, p. 2). Om deze reden is de wet afgeschaft Compensatie Eigen Risico De Compensatie Eigen Risico is net als de Wtcg per 1 januari 2014 afgeschaft (het CAK, z.d.). De compensatie was bedoeld voor mensen die het volledige eigen risico aan de zorgverzekering moesten betalen door de hoge zorgkosten. Wanneer iemand aan de voorwaarden voldeed, werd er door het CAK jaarlijks een geldbedrag gecompenseerd. Deze compensatie was ook inkomensonafhankelijk en kon het terecht komen bij mensen die het niet nodig hadden, wat ook voor deze compensatie de reden was om het af te schaffen (het CAK, z.d.). 3.2 Huidige landelijke compensaties De aftrek van zorgkosten bij de belastingaangifte Artikel 6.16 Wet IB meldt dat in sommige gevallen zorgkosten afgetrokken kunnen worden bij de belastingaangifte. Welke zorgkosten dit zijn staat beschreven in art Wet IB. Er geldt een drempel voor de zorgkosten die afgetrokken kunnen worden, deze is afhankelijk van het inkomen. Ook kunnen zorgkosten die al gecompenseerd zijn door een andere regeling niet nogmaals worden opgegeven (Grip op Participatiewet, 2016) Ruimere huurtoeslag Mensen die een handicap of ziekte hebben en in een aangepaste woning wonen, kunnen in aanmerking komen voor (ruimere) huurtoeslag (Belastingdienst, z.d.). De belastingdienst kan op verzoek toch huurtoeslag toewijzen wanneer iemand deze in eerste instantie niet krijgt, of kan de huurtoeslag verhogen. Hiervoor is naast de reguliere documenten een indicatie nodig van het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ), een indicatie voor woningaanpassing op grond van de Wet voorzieningen gehandicapten of de Wmo. De hoogte van de toeslag hangt af van de hoogte van de huur en de gezinssamenstelling. (Belastingdienst, z.d.) Verhoging van de arbeidsongeschiktheidsuitkering In art. 47 van de WIA, art. 19 van de WAO, art. 7 van de WAZ en de artikelen 2:45 en 3:3 van de Wajong, staat beschreven wanneer iemand recht heeft op een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Bij arbeidsongeschiktheid van 80% of meer of bij hulpbehoevendheid, kan de arbeidsongeschiktheidsuitkering van rechthebbenden, onder andere chronisch zieken en gehandicapten, verhoogd worden (meerkosten, 2016). Dit is alleen mogelijk wanneer de basis een WIA-, WAO-, WAZ- of Wajong-uitkering is. Of iemand recht heeft op deze verhoging en in welke mate, hangt af van de mate van de arbeidsongeschiktheid of hulpbehoevendheid (Meerkosten, 2016). In de beleidsregel Verhoging uitkering bij hulpbehoevendheid staan in de artikelen 1, 2 en 3 beschreven wanneer en in welke mate de uitkering verhoogd kan worden. Tevens staat in art. 4 van deze beleidsregel dat bij opname in een inrichting de verhoging wordt beëindigd. 16

17 3.2.4 Tegemoetkoming arbeidsongeschikten Vanaf september 2015 betaalt het UWV een jaarlijkse tegemoetkoming aan mensen die (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt zijn (Uwv.nl, z.d.). Deze compensatie is onder andere vastgelegd in art. 63a van de WIA. De tegemoetkoming kan worden gezien als de eerdere Wtcg, omdat deze bedoeld is voor mensen met een ziekte of handicap. Mensen die recht hebben op een arbeidsongeschiktheidsuitkering van het UWV en 35% of meer arbeidsongeschikt zijn, krijgen deze compensatie automatisch in september uitbetaald (art. 63a lid 5). Op dit moment is het bedrag vastgesteld op 212,06 per jaar, maar dit kan jaarlijks worden gewijzigd (Uwv, z.d.). 3.3 Huidige gemeentelijke compensaties Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) Mensen die het vanwege lichamelijke en/of geestelijke beperkingen thuis niet (meer) alleen redden, kunnen bij de gemeente een beroep doen op passende ondersteuning. Artikel Wmo stelt dat gemeenten zorg moeten dragen voor maatschappelijke ondersteuning. Artikel beschrijft dat onder maatschappelijke ondersteuning wordt verstaan: 1.bevorderen van de sociale samenhang, de mantelzorg en vrijwilligerswerk, de toegankelijkheid van voorzieningen, diensten en ruimten voor mensen met een beperking, de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente, alsmede voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld, 2.ondersteunen van de zelfredzaamheid en de participatie van personen met een beperking of met chronische psychische of psychosociale problemen zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving, 3.bieden van beschermd wonen en opvang;. Bovenstaande kan onder andere in de vorm van een maatwerkvoorziening, art Wmo. Artikel beschrijft de maatwerkvoorziening: op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon afgestemd geheel van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen: 1.ten behoeve van zelfredzaamheid, daaronder begrepen kortdurend verblijf in een instelling ter ontlasting van de mantelzorger, het daarvoor noodzakelijke vervoer, alsmede hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen, 2.ten behoeve van participatie, daaronder begrepen het daarvoor noodzakelijke vervoer, alsmede hulpmiddelen en andere maatregelen, 3.ten behoeve van beschermd wonen en opvang;. De Wmo is landelijk vastgesteld en het doel is ondersteuning te bieden in zelfredzaamheid en participatie van ingezetenen. Dit maakt dat de Wmo geen compensatie is, maar een ondersteuningsvorm vanuit de gemeente. Chronisch zieken en gehandicapten kunnen hier, net als andere burgers, een beroep op doen. Wel kan er een eigen bijdrage worden gevraagd. In art Wmo staat vermeld dat de cliënt afhankelijk van de soort voorziening, het inkomen en vermogen een eigen bijdrage verschuldigd is. Lid 6 vermeldt dat deze hoogte wordt vastgesteld door de gemeente en wordt geïnd door het CAK Individuele inkomenstoeslag Deze toeslag is een gemeentelijke verordening en is vastgelegd in art. 36 Pw. Wanneer iemand 21 jaar of ouder is en al lange tijd een inkomen heeft op bijstandsniveau, kan deze toeslag worden aangevraagd. Deze tegemoetkoming is bedoeld voor mensen die nog geen AOW genieten en geen uitzicht hebben op een hoger inkomen. Het is sinds 1 januari 2015 de vervanger van de langdurigheidstoeslag. Echter is het verschil dat de gemeente nu ook kijkt of iemand zich heeft ingespannen om werk te zoeken en het inkomen te verbeteren. De toeslag is belastingvrij en wordt één keer per 12 maand uitbetaald. Individuele inkomenstoeslag kan ieder jaar opnieuw worden aangevraagd, mits de situatie niet veranderd is (Grip op Participatiewet, 2016). 17

18 3.3.3 Gewoon Gemak Om ouderen en mensen met een handicap langer en veiliger thuis te laten wonen, bestaat er binnen de gemeente Elburg een subsidieverordening genaamd Gewoon Gemak (Gemeente Elburg, z.d.). Deze verordening staat beschreven in de Subsidieverordening Gewoon Gemak en bestaat sinds februari De bedoeling van deze verordening is om inwoners te stimuleren eigen verantwoordelijkheid te nemen. Iedereen kan gebruik maken van deze regeling, zonder dat er onderzoek naar de aanvrager wordt uitgevoerd. Gewoon Gemak geeft informatie en advies aan ouderen en mensen met een beperking binnen de gemeente Elburg voor slimme woningaanpassingen in verschillende fases. Voorbeelden van mogelijke aanpassingen zijn een antislipmat, kabelgoten en een aangepaste trap of toilet. Met behulp van de kennis van diverse organisaties die de krachten bundelen, wil gemeente Elburg ouderen en mensen met een beperking gemak bieden in hun eigen huis (Gemeente Elburg, z.d.). Voor aanpassingen in huis zijn er subsidies vastgesteld om inwoners te compenseren in de kosten. Artikel 6 van de Subsidieverordening Gewoon Gemak vermeldt dat de hoogte van de subsidie 30% van de subsidiabele kosten bedraagt, tot maximaal 500,00 per woning (Gemeente Elburg, z.d.). Het verschil tussen Gewoon Gemak en de Wmo is dat wanneer Gewoon Gemak passend is voor de persoon in kwestie, dit als voorliggende voorziening wordt gezien. Onder passend verstaan we dat de inwoner in staat is zelf Gewoon Gemak aan te vragen en naast de eventuele subsidie de overige kosten kan betalen. Wanneer inwoners met een ziekte of beperking te maken krijgen met een grotere of duurdere aanpassing, of wanneer ze de bijkomende kosten niet kunnen betalen, dan kunnen ze een beroep doen op de maatwerkvoorziening van de Wmo: een woningaanpassing (Gemeente Elburg, z.d.) Collectieve zorgverzekering (CAV) Iedereen is verplicht een basisverzekering voor de zorgkosten af te sluiten, maar deze verzekering vergoedt niet alle gemaakte kosten (Gemeente Elburg, z.d.). Artikel 35 lid 6 Pw vermeldt dat bijzondere bijstand door gemeenten kan worden verstrekt in de vorm van een CAV voor mensen met een minimum inkomen. Dit heet categoriale bijzondere bijstand (in tegenstelling tot individuele bijzondere bijstand) en is dan ook een beleidsregel. Op deze manier kunnen mensen die hoge zorgkosten hebben toch aanvullend verzekerd zijn door een tegemoetkoming van de gemeente. De gemeente Elburg heeft hiervoor een contract afgesloten met een zorgverzekeraar, in dit geval Zilveren Kruis Achmea. In hoofdstuk 4, art. 8 van de Beleidsregel bijzondere bijstand gemeente Elburg is deze regel als volgt vorm gegeven: Hoofdstuk 4. Specifieke vergoedingen Artikel 8. Premie zorgverzekering 1. Voor deze vorm van bijzondere bijstand komt een belanghebbende in aanmerking als hij een basisverzekering, een aanvullende verzekering Optimaal aanvullend 3 en een tandartsverzekering Tand 2 bij Zilveren Kruis heeft. 2. Bijzondere bijstand bestaat uit een tegemoetkoming van 27,50 per maand in de premie per premiebetaler. Een deel van de bewoners komt in aanmerking voor de CAV vanuit de gemeente (Gemeente Elburg, z.d.). Het maandelijks inkomen mag niet te hoog zijn, (> 120% van de bijstandsnorm), maar ook het eigen vermogen niet. Het maximum wat betreft het eigen vermogen ligt op 5.290,- voor een alleenstaande en ,- voor een alleenstaande ouder of gehuwden. Hierbij wordt een eventuele koopwoning buiten beschouwing gelaten (Gemeente Elburg, z.d.). 18

19 3.3.5 Bijzondere bijstand In art. 35 lid 1 Pw staat beschreven dat bijzondere bijstand kan worden aangevraagd wanneer iemand noodzakelijke kosten heeft gemaakt door bijzondere individuele omstandigheden en er geen voorliggende voorziening mogelijk is. Een voorliggende voorziening kan onder andere een CAV zijn. Wanneer het voor een inwoner om wat voor reden dan ook niet mogelijk om een CAV van de gemeente af te sluiten, of wanneer de kosten niet worden betaald door de aanvullende zorgverzekering, kan de gemeente de gemaakte kosten als gift of lening vergoeden. Iedere inwoner kan een beroep doen op de bijzondere bijstand, omdat er een draagkrachtberekening wordt gemaakt. Draagkracht is het gedeelte van inkomen en/of vermogen waarvan verwacht wordt dat een inwoner dit kan gebruiken om in de bijzondere kosten te kunnen voorzien (Beleidsregel bijzondere bijstand 2015 gemeente Elburg, 2015, p.2). Artikel 2 en 3 van de Beleidsregel bijzondere bijstand 2015 gemeente Elburg geven de cijfers omtrent het vaststellen van de draagkracht weer Stimuleringsregeling Regiotaxi De gemeente Elburg wil het gebruik van de Regiotaxi onder ouderen stimuleren, door een deel van de reiskosten te vergoeden (Gemeente Elburg, 2002). Hiervoor is de beleidsregel Stimuleringsregeling Regiotaxi ingevoerd. Iemand komt mogelijk in aanmerking voor deze vergoeding wanneer deze: - houder is van een Regiotaxi-pas; - naar plaatsen reist die verder weg liggen zoals Ermelo, Harderwijk, Zwolle; - vaker dan drie keer per maand dezelfde rit maakt; - van of naar Dronten reist; - 65 jaar of ouder is. Wanneer iemand maandelijks voor 42,- meer aan reiskosten heeft, komt deze persoon in aanmerking voor een vergoeding van minimaal 10,- (Gemeente Elburg, 2002). 19

20 4. Analyse 4.1 Voorinformatie Er zijn 1985 enquêtes verstuurd, waarvan 103 respondenten een inkomen hebben onder 120% van de bijstandsnorm. Deze groep wordt tijdens de analyse gekenmerkt als 100%. De analyse is op dezelfde manier uitgevoerd als in het vorige rapport beschreven methode van onderzoek. Van de respondenten is 31% man en 69% vrouw. De gemiddelde leeftijd ligt op 59,8 jaar en gemiddeld geven deze respondenten de gemeente Elburg betreffende compensatie in de zorgkosten een 5,6. De enquête is terug te vinden in bijlage III. 4.2 Aan te wijzen meerkosten De hiernaast getoonde cirkeldiagram maakt inzichtelijk welke meerkosten de respondenten met een minimainkomen binnen Elburg hebben. Echter hoeft dit per respondent niet de enige kostenpost te zijn, gezien het feit dat meer dan de helft van de respondenten meerdere antwoordmogelijkheden heeft aangekruist. 10% 13% 3% 36% 23% 15% Eigen bijdrage CAK Verborgen meerkosten zoals energiekosten of waskosten (Overgebleven) zorgkosten die niet worden vergoed door de zorgverzekering Vervoerkosten naar arts/specialist boven 107,- p.m. Ondersteuning of hulpmiddelen in huis Anders nl.. Met 36% zijn meerkosten als (overgebleven) zorgkosten die niet worden vergoed door de zorgverzekering een uitschieter. Deze wordt opgevolgd door eigen bijdrage CAK met 23% e n vervolgens door verborgen meerkosten met 15%. Meerkosten door ondersteuning en hulpmiddelen in huis heeft 13% van de respondenten en tot slot heeft 10% vervoerskosten naar een arts/specialist. 3% heeft anders nl.. ingevuld, waar diverse antwoorden zijn ingevuld door deze groep. Uit het onderzoek met de praktijkdeskundigen blijkt tevens dat (overgebleven) zorgkosten de meest voorkomende kostenpost is binnen de doelgroep. In de praktijk maken de deskundigen mee dat de minima moeite heeft het eigen risico te betalen, vooral wanneer het gezin uit meerdere chronisch zieken en/of gehandicapten bestaat. (bijlage IV) 4.3 Hoogte van meerkosten Voor 42% van de respondenten geldt dat ze maandelijks gemiddeld 50,- tot 100,- aan meerkosten hebben. Deze 42% bestaat uit: - eigen bijdrage CAK, met 16%; - opgevolgd door (overgebleven) zorgkosten, met 15%; - verborgen meerkosten met 10%. De overige categorieën als het gaat om de kostenposten (vervoerskosten en ondersteuning/hulpmiddelen), zijn in deze categorie niet of nauwelijks benoemd. 12% 4% 5% 42% 37% 0,- tot 50,- 50,- tot 100,- 100,- tot 150,- 150,- tot 200,- 200,- of meer 20

21 Van de respondenten geeft 37% aan maandelijks gemiddeld 0,- tot 50,- aan meerkosten te hebben. Ook hier bestaat deze categorie met 16% uit eigen bijdrage CAK en wordt deze opgevolgd met 15% door (overgebleven) zorgkosten. Tot slot heeft 4% aangegeven verborgen meerkosten te hebben en 1% heeft vervoerskosten naar een arts/specialist. Wat betreft de categorie 100,- tot 150,-, geeft 12% aan dit bedrag maandelijks gemiddeld kwijt te zijn aan meerkosten. Deze 12% bestaat voor: - 5% uit eigen bijdrage CAK; - 3% uit (overgebleven) zorgkosten; - 3% uit vervoerskosten naar arts of specialist; - 1% uit verborgen meerkosten. Voor 5% of minder zijn de categorieën 150,- tot 200,- en of meer aan maandelijkse meerkosten genoemd. Voor beide groepen geldt dat deze meerkosten voornamelijk bestaan uit de eigen bijdrage van het CAK. Om bovenstaande informatie overzichtelijk weer te geven, is er een grafiek gemaakt waar de categorieën hoogte van maandelijkse meerkosten en soorten meerkosten zijn weergegeven. 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% of meer Eigen bijdrage CAK Verborgen meerkosten (Overgebleven) zorgkosten Vervoerkosten Ondersteuning of hulpmiddeling in huis 4.4 Compensatiemethoden Voor de minima die een chronische ziekte en/of handicap hebben en voor niet -minima met een chronische ziekte en/of handicap zijn diverse compensaties te beschrijven. Deze compensaties zijn onder te verdelen in centrale- en decentrale uitvoering. Iedere compensatie kent zijn voorwaarden, wat maakt dat niet iedere chronisch zieke of gehandicapte inwoner voor alle compensaties in aanmerking komt Centrale compensatiemethoden De aftrek zorgkosten bij de belastingaangifte Artikel 6.16 Wet IB meldt dat in sommige gevallen zorgkosten afgetrokken kunnen worden bij de jaarlijkse belastingaangifte. Welke zorgkosten dit zijn, staat beschreven in art Wet IB. Er geldt een drempel voor de zorgkosten die afgetrokken kunnen worden, deze is afhankelijk van het inkomen. Ook kunnen zorgkosten die al gecompenseerd zijn door een andere regeling niet nogmaals worden opgegeven (Grip op Participatiewet, 2016). 21

22 Ruimere huurtoeslag Mensen die een handicap of ziekte hebben en in een aangepaste woning wonen, kunnen in aanmerking komen voor (ruimere) huurtoeslag (Belastingdienst, z.d.). De belastingdienst kan op verzoek toch huurtoeslag toewijzen wanneer iemand deze in eerste instantie niet krijgt, of kan de huurtoeslag verhogen. Hiervoor is naast de reguliere documenten een indicatie nodig van het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ), een indicatie voor woningaanpassing op grond van de Wet voorzieningen gehandicapten of de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). De hoogte van de toeslag hangt af van de hoogte van de huur en de gezinssamenstelling. (Belastingdienst, z.d.) Verhoging van de arbeidsongeschiktheidsuitkering In art. 47 van de WIA, art. 19 van de WAO, art. 7 van de WAZ en de artikelen 2:45 en 3:3 van de Wajong, staat beschreven wanneer iemand recht heeft op een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Bij arbeidsongeschiktheid van 80% of meer of bij hulpbehoevendheid, kan de arbeidsongeschiktheidsuitkering van rechthebbenden, onder andere chronisch zieken en gehandicapten, verhoogd worden (meerkosten, 2016). Dit kan alleen wanneer de basis een WIA -, WAO-, WAZ- of Wajong-uitkering is. Of iemand recht heeft op deze verhoging en in welke mate, hangt af van de mate van de arbeidsongeschiktheid of hulpbehoevendheid (Meerkosten, 2016). In de beleidsregel Verhoging uitkering bij hulpbehoevendheid staan in de artikelen 1, 2 en 3 beschreven wanneer en in welke mate de uitkering verhoogd kan worden. Tevens staat in artikel 4 van deze beleidsregel dat bij opname in een inrichting de verhoging wordt beëindigd Tegemoetkoming arbeidsongeschikten Vanaf september 2015 betaalt het UWV een jaarlijkse tegemoetkoming aan mensen die (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt zijn (Uwv.nl, z.d.). Deze compensatie is onder andere vastgelegd in art. 63a van de WIA. De tegemoetkoming kan worden gezien als de eerdere Wtcg, omdat deze bedoeld is voor degene met een ziekte of handicap. Mensen die recht hebben op een arbeidsongeschiktheidsuitkering van het UWV en 35% of meer arbeidsongeschikt zijn, krijgen deze compensatie automatisch in september uitbetaald (art. 63a lid 5). Op dit moment is het bedrag vastgesteld op 212,06, maar dit kan jaarlijks worden gewijzigd (Uwv, z.d.) Decentrale compensatiemethoden Individuele inkomenstoeslag Artikel 36 Pw vermeld dat wanneer iemand 21 jaar of ouder is en al lange tijd een inkomen heeft op bijstandsniveau, kan deze toeslag worden aangevraagd. Deze tegemoetkoming is bedoeld voor mensen die nog geen AOW genieten en geen uitzicht hebben op een hoger inkomen. Het is sinds 1 januari 2015 de vervanger van de langdurigheidstoeslag. Echter is het verschil dat de gemeente nu ook kijkt of iemand zich heeft ingespannen om werk te zoeken en het inkomen te verbeteren. De belastingvrije toeslag wordt één keer per 12 maand uitbetaald en deze kan ieder jaar opnieuw worden aangevraagd, mits de situatie niet veranderd is (Grip op Participatiewet, 2016) Gewoon Gemak Om ouderen en mensen met een handicap langer en veiliger thuis te laten wonen, bestaat binnen de gemeente Elburg een subsidieverordening genaamd Gewoon Gemak (Gemeente Elburg, z.d.). Gewoon Gemak geeft informatie en advies aan ouderen en mensen met een handicap binnen de gemeente Elburg voor slimme woningaanpassingen in verschillende fases. Voorbeelden van mogelijke aanpassingen zijn een antislipmat, kabelgoten en een aangepaste trap of toilet. Met behulp van de kennis van diverse organisaties die de krachten bundelen, wil gemeente Elburg ouderen en mensen met een beperking gemak bieden in hun eigen huis (Gemeente Elburg, z.d.). Voor aanpassingen in huis zijn er subsidies vastgesteld om inwoners te compenseren in de kosten. 22

23 Artikel 6 van de Subsidieverordening Gewoon Gemak vermeldt dat de hoogte van de subsidie 30% van de subsidiabele kosten bedraagt, tot maximaal 500,00 per woning Collectieve zorgverzekering Iedereen is verplicht een basisverzekering voor de zorgkosten af te sluiten, maar deze verzekering vergoedt niet alle gemaakte kosten (Gemeente Elburg, z.d.). Artikel 35 lid 6 Pw vermeldt dat bijzondere bijstand door gemeenten kan worden verstrekt in de vorm van een CAV voor mensen met een minimum inkomen. Op deze manier kunnen mensen die hoge zorgkosten hebben toch aanvullend verzekerd zijn door een tegemoetkoming van de gemeente. De gemeente Elburg heeft hiervoor een contract afgesloten met de zorgverzekeraar Zilveren Kruis Achmea. In hoofdstuk 4, art. 8 van de Beleidsregel bijzondere bijstand gemeente Elburg is deze regel vastgelegd. De gemeente Elburg biedt een tegemoetkoming aan voor de premie van 27,50 per maand per premiebetaler, wanneer inwoners bij het Zilveren Kruis een basisverzekering met aanvullende verzekering Optimaal aanvullend 3 en een tandartsverzekering Tand hebben afgesloten. Een deel van de bewoners komt in aanmerking voor de CAV van de gemeente (Gemeente Elburg, z.d.). Het maandelijks inkomen mag niet te hoog zijn, (> 120% van de bijstandsnorm), maar ook het eigen vermogen niet. Het maximum wat betreft het eigen vermogen ligt op 5.290,- voor een alleenstaande en ,- voor een alleenstaande ouder of gehuwden. Hierbij wordt een eventuele koopwoning buiten beschouwing gelaten (Gemeente Elburg, z.d.). De doelgroep van dit onderzoek zit onder deze normen en komt daarom in aanmerking voor de CAV Bijzondere bijstand Bijzondere bijstand kan worden aangevraagd wanneer iemand noodzakelijke kosten heeft gemaakt door bijzondere individuele omstandigheden en er geen voorliggende voorziening mogelijk is (Gemeente Elburg, z.d.). Een voorliggende voorziening kan onder andere een CAV zijn. Wanneer het voor een inwoner om wat voor reden dan ook niet mogelijk om een CAV van de gemeente af te sluiten, of wanneer de kosten niet worden betaald door de aanvullende zorgverzekering, kan de gemeente de gemaakte kosten als gift of lening vergoeden. Iedere inwoner kan een beroep doen op de bijzondere bijstand, omdat er een draagkrachtberekening wordt gemaakt. Draagkracht is het gedeelte van inkomen en/of vermogen waarvan verwacht wordt dat een inwoner dit kan gebruiken om in de bijzondere kosten te kunnen voorzien (Beleidsregel bijzondere bijstand 2015 gemeente Elburg, 2015, p.2). Artikel 2 en 3 van de Beleidsregel bijzondere bijstand 2015 gemeente Elburg geven de cijfers omtrent het vaststellen van de draagkracht weer Stimuleringsregeling Regiotaxi De gemeente Elburg wil het gebruik van de Regiotaxi onder ouderen stimuleren, door een deel van de reiskosten te vergoeden (Gemeente Elburg, 2002). Iemand komt mogelijk in aanmerking voor deze vergoeding wanneer deze: - houder is van een Regiotaxi-pas; - naar plaatsen reist die verder weg liggen zoals Ermelo, Harderwijk, Zwolle; - vaker dan drie keer per maand dezelfde rit maakt; - van/naar Dronten reist; - 65 jaar en ouder is. Wanneer iemand maandelijks 42,- reiskosten heeft, komt deze persoon in aanmerking voor een vergoeding van minimaal 10,- (Gemeente Elburg, 2002). 23

24 4.5 Kennis van compensatiemethoden onder chronisch zieken en gehandicapten In totaal ontvangt 24% van de respondenten een landelijke en/of gemeentelijke compensatie. Deze 24% bestaat voor: - 9% uit belastingvoordeel in welke vorm dan ook; - 9% uit individuele bijzondere bijstand/inkomenstoeslag; - 4% uit ruimere huurtoeslag; - 2% heeft anders, waar de Wtcg vergoeding vanuit het UWV is ingevuld. Dit betekent dat 76% op dit moment geen compensatie ontvangt. Hiervoor kunnen diverse redenen worden aangewezen. Eén daarvan is onwetendheid onder burgers. Tijdens het interview met de praktijkdeskundigen (bijlage IV) zijn hiervoor twee oorzaken benoemd. Enerzijds worden inwoners aangeschreven met informatie, waar het ze op dat moment niet interesseert. Anderzijds kan post van de gemeente te ingewikkeld zijn en begrijpen inwoners de informatie niet. De in het vorige hoofdstuk beschreven compensaties zijn dan ook ter informatie in de bijlage van de enquête gevoegd. De vraag die vervolgens gesteld werd was: was u op de hoogte van de mogelijkheden ter compensatie? 4% geeft aan alle mogelijkheden te kennen, waar bijna 31% geen enkele mogelijkheid kent. Van deze 31%: - denkt 12% recht te hebben op een compensatie, maar vraagt deze (nog) niet aan; - denkt 10% recht te hebben op een compensatie en vraag deze dan ook zo snel mogelijk aan; - geeft 10% aan na het lezen van de mogelijkheden alsnog geen recht te hebben op een compensatie. GRAFIEKTITEL 37% 4% 28% 31% Ik kende alle mogelijkheden Ik kende de meeste mogelijkheden Ik kende bijna geen mogelijkheden Ik kende geen enkele mogelijkheid Van de respondenten geeft 37% geeft aan bijna geen mogelijkheden te kennen (twee of minder) die in de bijlage van de enquête staan beschreven. Van deze 37% denkt 14% na het lezen van de bijlage recht te hebben op een compensatie en vraagt deze zo snel mogelijk aan. 9% geeft aan recht te hebben op een compensatie, maar vraagt deze (nog) niet aan. Van respondenten die stellen dat ze de meeste mogelijkheden kennen, geeft alsnog 6% aan alsnog te denken recht te hebben op een compensatie en wil deze zo snel mogelijk aanvragen. Er is een groep die aangeeft alle mogelijkheden te kennen, namelijk 4%. Van deze 4% is er 1% die na het lezen van de bijlage alsnog een compensatie gaat vragen, omdat hij denkt hier recht op te hebben. Specifiek gericht op de CAV van de gemeente, stelt 38% van de respondenten hier niet van op de hoogte te zijn. Dat is opmerkelijk, omdat praktijkdeskundigen tijdens het interview vertelden dat alle minima bij de invoer van deze verzekering zijn aangeschreven. 24

25 Ook geven deskundigen aan dat uitkeringsgerechtigden bij aanvraag veelvuldig worden geïnformeerd wat betreft regelingen en compensaties (bijlage IV). Toch geeft 8% bij vraag vijftien aan meer uitleg te willen over mogelijke compensaties. 4.6 De mate van financiële problemen door meerkosten Zoals in het eerste rapport beschreven in hoofdstuk 4.5, zijn er diverse categorieën gehanteerd wat betreft maandelijks inkomen en meerkosten. Respondenten konden bij de vragen één van deze categorieën kiezen en aankruisen. Er is berekend wanneer iemand kans heeft om onder d e bijstandsnorm uit te komen. Dit blijkt met de categorieën 150,- tot 200,- en 200,- of meer gemiddeld maandelijkse meerkosten te zijn. Uit de berekening van het inkomen de meerkosten blijkt hoeveel procent van de respondenten onder de bijstandsnorm uit zou (kunnen) komen en het dus maandelijks financieel zwaar heeft. Om de overzichtelijkheid te behouden zijn de categorieën over de leeftijd en burgerlijke staat genummerd. Hoogte 150,- tot 200,- 200,- of meer Doelgroep 1. Tot 67 jaar/alleenstaand 1% 3% 2. Tot 67 jaar/gehuwd x 1% 3. Vanaf 67 jaar/alleenstaand x 1% 4. Vanaf 67 jaar/gehuwd x Uit bovenstaande tabel is af te lezen dat op de laatste groep na, er van iedere categorie 1% of meer het maandelijks financieel zwaar heeft als gevolg van meerkosten: - Voor groep één geldt ten eerste dat bij meerkosten van 150,- tot 200,- per maand 1% van de respondenten het financieel zwaar heeft. Voor deze 1% geldt dat het gaat om de eigen bijdrage van het CAK en deze respondent(en) heeft geen CAV van de gemeente afgesloten. De hoeveelheid respondenten die het financieel zwaar heeft met meerkosten van 200,- of meer telt een percentage van 3%. Voor deze groep geldt tevens dat het gaat om de eigen bijdrage van het CAK. Van deze 3% heeft 1% een CAV afgesloten, en zouden deze vorm van meerkosten vergoedt moeten worden. (zie bijlage V) - In groep twee heeft 1% het na de berekening financieel zwaar bij meerkosten van 200, - of meer per maand. - Voor groep drie geldt ook dat 1% het financieel zwaar heeft bij meerkosten van 200,- of meer. Hier geldt dat het gaat om de kostenpost eigen bijdrage van het CAK. Er is in dit geval geen CAV afgesloten. - Voor de laatste groep, groep vier geldt dat er enerzijds geen kans bestaat om onder de bijstandsgrens uit te komen, anderzijds is dit bij de hoogste meerkostencategorie ook niet het geval. De doelgroep heeft geen spaargeld om op terug te vallen en meerkosten op te vangen. Deze kan daarom niet worden meegerekend. Tijdens de analyse van deze doelgroep bleek dat de cijfers wat betreft de ervaring van maandelijks moeilijk rond kunnen komen hoger liggen. Op de vraag leiden meerkosten er toe dat u maandelijks moeite heeft om rond te komen? antwoordde: - 35% met vaak; - 40% met soms; - 11% met zelden; - en 11% met nooit. 25

26 4.7 Mogelijkheden om niet compensabele kosten te compenseren In dit hoofdstuk worden eventuele oplossing en aandachtspunten beschreven die uit het onderzoek zijn voortgekomen. In combinatie met aanbevelingen van respondenten worden vanuit dit oogpunt de mogelijkheden in kaart gebracht Beroep op eigen omgeving Gemeente Elburg legt de focus op de eigen kracht van inwoners en wat de mogelijkheden zijn van de inwoners en hun netwerk (Gemeente Elburg, 2015). Voordat er wordt onderzoek hoe de gemeente Elburg meerkosten zou kunnen compenseren, moet er eerst gekeken worden naar in hoeverre inwoners een beroep zouden kunnen doen op de direct omgeving. Om deze reden is er in de enquête gevraagd naar de mogelijkheid tot ondersteuning van personen in de directe omgeving. Uit deze gegevens blijkt dat 60% één of meerdere personen in de omgeving heeft die om hulp gevraagd kan worden. Van deze 60% geeft 26% aan vaker dan vier keer per maand ondersteuning te krijgen. Hiertegenover blijkt dat 24% nooit om hulp vraagt binnen de eigen omgeving. Om uit de respons op te kunnen maken wanneer iemand die nooit om hulp vraagt, misschien vaker terug zou moeten vallen op de eigen omgeving is er een derde keer gefilterd. Met meerkosten als eigen bijdrage CAK, verborgen meerkosten en (overgebleven) zorgkosten is het niet relevant een beroep te doen op het netwerk. Om deze reden is er geanalyseerd hoeveel procent van de respondenten die meerkosten hebben in de vorm van vervoerskosten en ondersteuning of hulpmiddelen in huis een beroep kan doen op de eigen omgeving. Op deze kostenposten zou de doelgroep eventueel kunnen besparen. Van de 24% blijkt dat 1% een beroep zou kunnen doen op de eigen omgeving als het gaat om deze twee kostenposten Bestaande compensaties Naast dat er onderzocht is of de doelgroep kennis heeft van bestaande compensaties, is het de vraag of er gebruik wordt gemaakt van de huidige compensaties en vervolgens of deze voldoende dekkend zijn. Hierbij ligt de focus op de regelingen van de gemeente, omdat die geen invloed heeft op de centraal uitgevoerd tegemoetkomingen Collectieve zorgverzekering Waar 33% een CAV via de gemeente heeft afgesloten, geeft 10% van de respondenten aan dat de CAV niet aansluit bij de zorgkosten die ze hebben. Ook blijkt uit dit onderzoek dat 38% niet op de hoogte is van de CAV Individuele inkomenstoeslag Van de respondenten maakt 9% gebruik van de individuele inkomenstoeslag. Naast dat blijkt dat er onder de doelgroep kennis is van deze toeslag, is er door respondenten niet (onder andere bij vraag vijftien van de enquête) vermeld, waardoor er op de vraag of deze voldoende dekkend is geen pasklaar antwoord gegeven kan worden Gewoon Gemak Gebruikers van de subsidieregeling Gewoon Gemak worden tijdens dit onderzoek niet vertegenwoordigd. Uit nader onderzoek blijkt dat er van juni 2015 tot en met juni 2016 er slechts vier aanvragen zijn gedaan, waarvan drie zijn toegewezen. Het is daarom onhaalbaar om concreet te beschrijven of deze regeling voldoende dekkend is. Een mogelijke oorzaak is dat inwoners de eigen bijdrage niet kunnen of willen betalen, of dat deze geen kennis hebben van deze regeling. 26

27 Stimuleringsregeling Regiotaxi Tot slot wordt ook over de Stimuleringsregeling Regiotaxi niets door respondenten vermeld. Uit nader onderzoek blijkt dat er binnen de gemeente Elburg op dit moment niemand gebruik maakt van deze tegemoetkoming. Op de vraag of deze voldoende dekkend is of dat de doelgroep voldoende op de hoogte is hiervan, is daarom geen antwoord te geven Aanbevelingen van de doelgroep Vraag vijftien van de enquête betreft een open vraag waar respondenten aanbevelingen konden doen voor de gemeente. De respons die hier op kwam is gecodeerd. In onderstaande grafiek is inzichtelijk gemaakt wat de meest voorkomen aanbevelingen zijn van respondenten. Thuiszorg (terug)/ HH (vergoeding) 6% Uitleg mogelijkheden compensaties 8% Financiele ondersteuning (o.a. voor vervoer) Overname/compensatie eigen risico 10% 10% Vervanging jaarlijkse betaling CAK/maandelijkse tegemoetkoming 13% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% Bovenstaande aanbevelingen van de doelgroep zijn afgewogen op realiteit en haalbaarheid: - Compensatie van het eigen risico (door middel van maatwerk). Ondanks dat uit het resultaat van de vierde deelvraag blijkt dat het aantal mensen dat onder de bijstandsnorm uitkomt nihil is, zijn zo te zien inwoners die het financieel zwaar kunnen hebben. Dit aantal is niet voldoende om de gehele doelgroep in de gemaakte kosten tegemoet te komen. Daarom wordt er bij dit punt gedacht aan het leveren van maatwerk: specifieke gevallen compenseren wanneer het eigen risico is verbruikt. Dit omdat (overgebleven) zorgkosten binnen Elburg de hoogste kostenpost is en er gezinnen met meerdere chronisch zieken en gehandicapten zijn. Dit heeft tot gevolg dat per zieke over het algemeen het gehele eigen risico wordt verbruikt en dit niet meer in verhouding staat tot het inkomen van in de meeste gevallen alleen de ouders. - Uitleg bieden over de mogelijke compensaties. Uit dit rapport blijkt dat 26% van de respondenten de compensatiemogelijkheden in de bijlage van de enquête voorheen nog niet kende. Voor 76% geldt dat deze twee of minder mogelijkheden kende. Deze gegevens laten zien dat voorlichting over mogelijke compensaties binnen gemeente Elburg een goede aanbeveling is. 27

28 Voor de overige mogelijkheden geldt dat: - Meer begeleiding, ondersteuning en/of huishoudelijke hulp niet volledig binnen het kader van dit onderzoek past, omdat het voornamelijk financieel gericht is. Hierover kan op dit moment geen uitspraak worden gedaan. - Vervanging van de jaarlijkse betaling CAK of andere vorm van maandelijks tegemoetkoming geschaard kan worden onder compensatie van het eigen risico. Wanneer daadwerkelijk het eigen risico gecompenseerd gaat worden in de vorm van maatwerk, is dit in feite een jaarlijkse of maandelijkse tegemoetkoming. Ditzelfde geldt voor financiële ondersteuning (voor o.a. vervoer). Een maatregel als deze invoeren voor de gehele doelgroep is niet reëel of haalbaar, omdat de financiële omstandigheden van inwoners hier niet naar zijn. 28

29 5. Conclusie en discussie Leiden meerkosten voor burgers binnen Elburg met een chronische ziekte en/of handicap, die een inkomen hebben boven 120% van de bijstandsnorm, op dit moment tot financiële problemen? Zo ja, zijn inwoners op de hoogte van de landelijke- en gemeentelijke compensaties die er zijn en wat zijn daarnaast de mogelijkheden voor gemeente Elburg tot compensatie, als blijkt dat meerkosten een probleem zijn en huidige compensaties niet voldoende dekkend zijn? Om deze probleemstelling te beantwoorden, zijn er in dit hoofdstuk de belangrijkste en meeste relevante resultaten weergegeven. Onder financieel zwaar of financiële problemen verstaan we tijdens dit onderzoek de groep die na aftrek van meerkosten inkomen overhoudt dat onder de bijstandsnorm ligt. 5.1 Voorinformatie Er zijn 1985 enquêtes verstuurd, waarvan 103 geretourneerd door de doelgroep van dit rapport. Van de respondenten is 31% man en 69% vrouw. De gemiddelde leeftijd ligt net als in het vorige rapport tamelijk hoog, namelijk op 59,8 jaar. Net als in het vorige rapport, wordt ook hier de vraag gesteld: komt dit doordat voornamelijk ouderen lijden onder een chronische ziekte en/of handicap? Dit is moeilijk te zeggen. Hetzelfde geldt voor het feit dat eerder in dit stuk beschr even is dat gehandicapten mogelijk een laag IQ hebben of de kans bestaat dat chronisch zieken geïsoleerd zijn. Betekent dit dat de enquête voornamelijk is ingevuld door de bereikbare personen en niet of minder door de onbereikbare personen? De hamvraag is in dit geval: hebben we de gehele doelgroep kunnen bereiken met dit onderzoek, of mist er toch een groep? 5.2 Uitwerking per deelvraag In dit hoofdstuk worden de getrokken conclusies per deelvraag weergegeven. Ook wordt er kritisch terug gekeken op het onderzoek. Aan het eind van dit hoofdstuk wordt er een algehele conclusie beschreven die de deelvraag beantwoordt. Deelvraag 1 Welke meerkosten zijn er aan te wijzen binnen de doelgroep en wat is de hoogte van deze meerkosten? Uit de analyse in hoofdstuk 4.2 blijkt dat de meest voorkomende kostenpost onder respondenten met 36% (overgebleven) zorgkosten die niet door de zorgverzekering worden vergoed is. Dit opgevolgd door de eigen bijdrage van het CAK met 23%. De eigen bijdrage van het CAK resulteert in hoofdstuk 4.3 vaker als meest voorkomende kostenpost als het gaat om de onderverdeling van de categorieën hoogte van meerkosten. Dit kan worden verklaart doordat respondenten meerdere antwoordmogelijkheden mochten aankruisen. Bij nadere analyse blijkt dat a lleen (overgebleven) zorgkosten benoemen tot meest voorkomende kostenpost een vertekend beeld geeft. Bij de hoogte van meerkosten is 50,- tot 100,- per maand het meest benoemd. Deze bestaat voor 16% uit de eigen bijdrage van het CAK. Ook voor respondenten die 0,- tot 50,- per maand aan meerkosten hebben, bestaat deze voor 16% aan de eigen bijdrage van het CAK. Deelvraag 2 Zijn er op dit moment centrale of decentrale compensatiemethoden? Zo ja, welke? Uit literatuurstudie is gebleken dat er compensatiemethoden bestaan, die centraal of decentraal worden uitgevoerd. In hoofdstuk 4.4 staan de huidige compensatiemethoden beschreven. 29

30 Centraal worden compensatiemethoden als de aftrek van zorgkosten bij de bel astingaangifte, ruimere huurtoeslag, verhoging van de arbeidsongeschiktheidsuitkering en tegemoetkoming arbeidsongeschikten uitgevoerd. Decentraal, op gemeentelijk niveau worden compensaties als individuele inkomenstoeslag, subsidieregeling Gewoon Gemak, de CAV en Stimuleringsregeling Regiotaxi uitgevoerd. Deelvraag 3 Is de doelgroep binnen de gemeente Elburg op de hoogte van de eventuele compensatiemethoden? In hoofdstuk 4.5 is alle informatie weergegeven omtrent deze deelvraag. Uit dit onderzoek blijkt dat dat 24% van de respondenten op dit moment een compensatie ontvangt. Dit betekent dat 76% geen compensatie ontvangt, waar 31% van de respondenten na het lezen van de meegestuurde bijlage dan ook geen enkele compensatie kent. Van de groep die geen enkele mogelijkheid kende, denkt 10% alsnog recht te hebben op een compensatie en vraag deze dan ook zo snel mogelijk aan. Van de respondenten geeft 37% aan bijna geen mogelijkheid te kennen, maar denkt 14% recht te hebben op een compensatie en vraagt deze zo snel mogelijk aan. Ook van respondenten die aangeven de meeste mogelijkheden ter compensatie te kennen (28%), geeft 6% aan recht te denken recht te hebben op een compensatie. Dit maakt dat 30% van de respondenten alsnog een compensatie gaan aanvragen. Bij een positieve uitkomst krijgt een deel van de respondenten meerkosten (voor een deel) gedekt. Deelvraag 4 In welke mate komt de doelgroep door de meerkosten in de financiële problemen? Uit de resultaten in hoofdstuk 4.6 blijkt voor iedere categorie behalve de groep vanaf 67 jaar en gehuwd, er een kans bestaat dat deze het financieel zwaar hebben. In totaal geldt hiervoor 6%, die na aftrek van meerkosten onder de bijstandsnorm uit kunnen komen. Bij iedere categorie is er een extra filter toegepast en het blijkt dat het voor 5% gaat om de eigen bijdrage van het CAK. Omdat de CAV van de gemeente deze kosten vergoedt, is er vervolgens gekeken hoeveel procent ook daadwerkelijk een CAV heeft afgesloten. Uit deze analyse blijkt dat 1% een CAV heeft afgesloten en 5% heeft dat niet. Omdat de doelgroep geen spaargeld heeft om meerkosten op te vangen, blijkt uit dit onderzoek dat onder chronisch zieken en gehandicapten met inkomen onder 120% van de bijstandsnorm 5% het maandelijks financieel zwaar heeft. Echter, de cijfers uit dit onderzoek en de ervaring van de doelgroep als het gaat om de ervaring van maandelijks moeite hebben als gevolg van het hebben van meerkosten, verschilt. Van de respondenten geeft 35% aan vaak moeite te hebben om maandelijks rond te komen en 40% zegt soms. In bijlage IV is het interview met de praktijkdeskundigen te vinden, waar te lezen is dat de deskundigen aangeven dat er voor dit verschil in cijfers diverse oorzaken kunnen zijn. Een mogelijke oorzaak die zijn besproken, is enerzijds dat gezinnen uit meerdere chronisch zieken en/of gehandicapten bestaan, waardoor meerkosten bij deze gezinnen snel oplopen. Anderzijds heeft de doelgroep jarenlang compensaties als de Wtcg en CER ontvangen en werden deze afgeschaft, wat inwoners kunnen ervaren als inkomstenverlies. Ook is er tot slot in de afgelopen jaren bezuinigd op zorg en onder burgers leeft dit nu. Vele van hen hebben met bezuinigingen te maken of moeten steeds meer zelf betalen, waar dat voorheen niet het geval was. Deze redenen kunnen allemaal een oorzaak zijn waarom respondenten het leven met meerkosten financieel zwaarder ervaren dan cijfers laten zien. Helaas beschrijft dit onderzoek niet we l van de beschreven of andere oorzaken er van toepassing zijn. 30

31 Deelvraag 5 Welke adequate mogelijkheden zijn er binnen de gemeente Elburg om niet compensabele kosten alsnog te kunnen compenseren? Uit de enquête blijkt dat respondenten voldoende terugvallen op de eigen directe omgeving. Dit is te zien aan de gepresenteerde cijfers in hoofdstuk Deze gegevens laten zien dat maar 1% van de respondenten vaker om hulp zou kunnen vragen binnen de directe omgeving. De vraag is echter of de beschreven 1% een eigen netwerk heeft. Deze conclusie kan tijdens dit onderzoek niet worden getrokken. Wanneer een inwoner geen eigen netwerk of sociale omgeving heeft, kan er niet gesteld worden dat deze vaker om hulp zou moeten vragen in de eigen omgeving. Ook al blijkt uit dit onderzoek dat er geen grote percentages zijn die laten zien dat er op financieel gebied problemen ontstaan als gevolg van het hebben van een chronische ziekte of handicap, mogelijk dat er op sociaal gebied wel problemen ontstaan. Van de respondenten geeft 38% aan vaker dan vier keer per maand hulp uit de directe omgeving te krijgen. Wat dit doet op sociaal gebied is uit dit onderzoek niet op te maken, omdat dit onderzoek niet verder is toegespitst op de sociale gevolgen van een chronische ziekte of handicap. Uit het interview met de praktijkdeskundigen komt naar voren dat onder andere mantelzorgers, die zorgdragen voor een ziek of gehandicapt persoon, het geven van zorg aan een naaste als geestelijk of lichamelijk zwaar kunnen ervaren. Ondanks dat de gemeente Elburg mantelzorgers onder de aandacht heeft en deze wil voorzien in behoeften, is het op dit moment duidelijk of dit voldoende is. Wanneer 38% meer dan vier keer per maand een beroep doet op de eigen omgeving en maar 1% dit mogelijk te weinig doet, betekent dit dat er een grote groep binnen Elburg is die naast de eigen bezigheden vrijwillig hulp verleent aan een naaste. Zijn er inwoners die overbelast zijn door zorg? Ligt daarom het probleem misschien niet op financieel, maar op sociaal gebied? Kortom, hoe de relaties zijn tussen zorgvragers en zorgdragers (chronisch zieken en gehandicapten en zorgverleners vanuit de directe omgeving) en wat voor effect dit heeft op sociale levens van beide groepen is op dit moment niet duidelijk Door de respondenten zijn er bij vraag vijftien van de enquête diverse aanbevelingen geuit. Deze zijn procentueel weergegeven in hoofdstuk Er is een afweging gemaakt in realiteit en haalbaarheid van aanbevelingen van de respondenten. Hieruit vloeien een aantal mogelijke aanbevelingen voort, namelijk het compenseren van het eigen risico (maatwerk) en meer uitleg van de mogelijkheden rondom compensaties. Deze worden meegenomen in de aanbevelingen in het volgende hoofdstuk. Wat de CAV betreft, geen 10% aan dat deze niet aansluit bij de zorgkosten die respondenten hebben. Daarnaast geeft 38% aan niet op de hoogte te zijn van de CAV. Zoals eerder beschreven vraagt de doelgroep allereerst om meer informatie over de huidige compensaties. Hier wordt de CAV dan ook onder geschaard. Daarnaast is het de vraag of 10% voldoende aanleiding is om de CAV te herzien. Dit zou een mogelijkheid kunnen zijn. Conclusie Dit onderzoek wijst uit dat er in geringe mate financiële problemen ontstaan als gevolg van meerkosten. De respondenten die het financieel zwaar hebben, hebben dit vooral naar aanleiding van de eigen bijdrage van het CAK. Wanneer er een CAV van de gemeente is afgesloten, worden deze kosten vergoed. Daarnaast blijkt dat respondenten behoefte hebben aan informatievoorziening als het gaat om de huidige compensaties. Zij zijn dat ook niet volledig op de hoogte van alle mogelijkheden ter compensatie. 31

32 6. Aanbevelingen Aan de hand van de conclusies, zijn de volgende aanbevelingen geformuleerd: I. Uit dit onderzoek blijkt dat er niet voldoende aanleiding is om een nieuwe regeling in te voeren en meerkosten te compenseren. Daarom adviseer ik het huidige beleid en daarbij de huidige decentrale compensaties voort te zetten. II. Respondenten geven tijdens dit onderzoek aan meer informatie te willen over de compensatiemogelijkheden. Tevens blijkt uit de respons dat het merendeel van de respondenten geen of weinig kennis heeft van de huidige regelingen. Om in deze informatiebehoefte van inwoners te voorzien, wil ik aanbevelen om hier aandacht aan te schenken. De informatievoorziening kan op diverse manieren worden vormgegeven. Per kern ( t Harde, Doornspijk, Oostendorp, Elburg en Hoge Enk) een informatieavond organiseren in de wijkontmoetingscentra, om zo de onbereikbare burgers ook te bereiken, is een manier. Daarnaast is het een mogelijkheid om informatie te verstrekken over de compensaties op plaatsen waar zieke inwoners over het algemeen regelmatig komen, bijvoorbeeld bij huisartsen. Om niet alleen de burgers te informeren, maar ook de eventuele aanspreekpunten en hulpverleners dient daarbij de aandacht te worden verlegd naar onder andere bewindvoerders. Zo worden alle betrokkenen geïnformeerd en het onbenutten van compensaties op alle fronten tegengegaan. III. IV. Uit de respons is niet op te maken of de gehele doelgroep is bereikt. Daarom wil ik adviseren om samen te werken met andere organisaties binnen Elburg en eventuele onbereikbare chronisch zieken en gehandicapten in kaart te brengen. Daarbij raad ik aan enerzijds de sociale gevolgen van het hebben van een chronische ziekte of handicap, en anderzijds de isolatie of de (over)belasting van de zorgdragers en eventueel verstoorde relaties tussen deze groepen te onderzoeken. Kortom, om na te gaan in hoeverre chronisch zieke of gehandicapte mensen en hun omgeving lijden onder de sociale gevolgen van de ziekte of handicap. Compensaties als de Stimuleringsregeling Regiotaxi en Gewoon Gemak zijn niet door respondenten benoemd tijdens het onderzoek. Hieruit vloeit het advies voort nader onderzoek naar deze compensaties te doen. Dit om te onderzoeken of de regelingen voldoende worden benut binnen Elburg en vervolgens of deze voldoende dekkend zijn voor de meerkosten. Dat onderzoek dient verder om erachter te komen of inwoners weten wat deze compensaties voor hen te bieden hebben. Zo wordt vastgesteld of deze regelingen relevant zijn, moeten worden aangepast of vervangen. V. Binnen gemeente Elburg heeft een klein percentage (in totaliteit minder dan 5%) het financieel zwaar als gevolg van meerkosten. Hierbij is de eventuele vergoeding van de CAV meegerekend. Echter, resultaten wat betreft de ervaring van het leven met meerkosten van respondenten geven andere cijfers weer. Het is niet vast te stellen waarom er een verschil bestaat tussen deze resultaten. Daarom adviseer ik om met de beschikbare middelen meer informatie te vergaren. Denk hierbij aan de Adviesraad Sociaal Domein, die vanuit de samenleving hoort waar de burger behoefte aan heeft. Deze kan uitvragen en signalen oppikken over waarom inwoners het leven met meerkosten als financieel ervaren. Naast het inzetten van beschikbare 32

33 middelen, is het ook een mogelijkheid om te kiezen voor het inzetten van nieuwe middelen. Denk hierbij aan het oprichten een focusgroep, om direct onder de doelgroep uit te vragen waar het werkelijke probleem ligt. VI. Niet voor iedereen is de CAV haalbaar of sluit deze aan bij de kosten van de doelgroep. Van de respondenten geeft een klein percentage (10%) aan dat deze verzekering niet volstaat tot de zorgkosten. Mijn advies is dat ook om te overwegen om nader onderzoek te doen naar de CAV en een eventueel een verzekering te ontwikkelen die voor een grotere doelgroep relevant en haalbaar is. 33

34 Bronnen Internetsites Belastingdienst (z.d.). Iemand in mijn huishouden is gehandicapt en wij wonen in een aangepaste woning. oeslag/huurtoeslag_2013/kan_ik_huurtoeslag_krijgen/bijzondere_situaties/gehandicapt_en_aangepa ste_woning [9 mei 2016]. Cox, J. (2016). Welke respons op een tevredenheidsonderzoek is hoog genoeg? [31 maart 2016]. Gemeente Elburg (z.d.). Bijzondere bijstand. [10 mei 2016]. Gemeente Elburg (z.d.). Collectieve zorgverzekering. [23 februari 2016]. Gemeente Elburg (z.d.). Gewoon Gemak in de gemeente Elburg. ak [16 maart 2016]. Grip op Participatiewet (2016). Fiscale regeling specifieke zorgkosten. [16 maart 2016]. Grip op Wmo (2015). Aannemelijke meerkosten. kennisbank) [22 februari 2016]. Het CAK (z.d.) Afschaffing Compensatie eigen risico. [2 maart 2016]. Meerkosten (2016). Kleding en beddengoed. [24 maart 2016]. Meerkosten (2016). Regelingen voor arbeidsongeschikten. [16 maart 2016]. Meerkosten (2016). Vervoer. [24 maart 2016] Meerkosten (2016). Ziekenbezoek. [24 maart 2016]. Nationaal Kompas Volksgezondheid (2014). Handicaps. [29 februari 2016]. 34

35 Nationaal Kompas Volksgezondheid (2014). Wat is een verstandelijke beperking en wat zijn de gevolgen ervan? [26 februari 2016] Rijn, M.J. van, (2013). Memorie van toelichting. Afschaffing van de algemene tegemoetkoming voor chronisch zieken en gehandicapten, de compensatie voor het verplicht eigen risico, de fiscale aftrek van uitgaven voor specifieke zorgkosten en de tegemoetkoming specifieke zorgkosten en wijziging van de grondslag van de tegemoetkoming voor arbeidsongeschikten. [24 maart 2016]. Uwv (z.d.) Tegemoetkoming arbeidsongeschikten. [16 maart Van Dale Uitgevers (2016). Gratis woordenboek chronisch. [29 februari 2016]. Van Dale Uitgevers (2016). Gratis woordenboek handicap. [29 februari 2016]. Publicaties Gemeente Elburg (2015). Minimabeleid in Elburg Verkregen van sresource%3fobjectid%3d6837b56e-dee1-425e-a d166a190e+&cd=2&hl=nl&ct=clnk&gl=nl [23 februari 2016]. Gemeente Elburg (2002). Stimuleringsregeling Regiotaxi Elburg Verkregen van r/beleid_en_regelgeving/beleid/verkeer_vervoer/stimuleringsregeling_regiotaxi.org+&cd=2&hl =nl&ct=clnk&gl=nl [16 maart 2016]. Gemeente Haarlemmermeer (2015). Raadsvoorstel 2015, tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten. Verkregen van s/dsresource%3fobjectid%3d59744+&cd=1&hl=nl&ct=clnk&gl=nl [2 maart 2016]. Haan, F. de, A. Klein Rouweler, M. van Teerns (2009). Ongebruikte rechten. Verkregen van [16 augustus 2016]. Monnink, L.B., J.H. van der Lee, M.A. Grootenhuis, M. Offringa & H.S.A. Heymans (2008). Defining chronic diseases and health conditions in childhood (0-18 years): national consensus in the Netherlands. In: European Journal Pediatric, 167: [26 februari 2016]. Boeken Van den Bos, G.A.M., S.A. Danner, R.J. de Haan & E. Schade (2000). Chronisch zieken en gezondheidszorg. Maarssen: Elsevier. 35

36 Bijlagen I. Motie 36

37 II. Lijst van het LINH met chronische ziekten 37

38 III. Enquête (inclusief bijlage) 38

39 De ingevulde gegevens gaan over de geadresseerde van deze enquête. Aankruisen wat van toepassing is a.u.b. Een nadere uitleg over meerkosten staat in de bijlage van deze enquête. Geslacht: 1. Wat is uw leeftijd? Antwoord: jaar. 2. Hebt u een collectieve zorgverzekering via de gemeente afgesloten? Ja Nee, omdat: Mijn inkomen te hoog is om in aanmerking te komen De collectieve zorgverzekering niet aansluit bij mijn zorgkosten en niet voldoende dekkend is Ik niet op de hoogte ben van de collectieve zorgverzekering Anders nl 3. Hebt u een chronische ziekte of handicap? (Voor toelichting zie bijlage I van deze enquête). Ja Nee (ga verder naar vraag 14) 4. Hebt u maandelijks extra kosten (meerkosten) als gevolg van uw ziekte en/of handicap? (Voor toelichting zie bijlage II van deze enquête). Ja, gemiddeld zijn mijn maandelijkse meerkosten: Nee (ga verder naar vraag 14) 0,- tot 50,- 50,- tot 100,- 100,- tot 150,- 150,- tot 200,- 200,- of meer 5. Wat is uw leeftijdscategorie, burgerlijke staat en netto maandinkomen (excl. toeslagen e.d.)? Als alleenstaande (ouder) Tot 67 jaar Minder dan 1.108, ,88 tot 1.293,70 Meer dan 1.293,70 Vanaf 67 jaar Minder dan 1.245, ,87 tot 1.453,52 Meer dan 1.453,52 Als gehuwde/samenwonend Minder dan 1.584, ,12 tot 1.848,13 Meer dan 1.848,13 Minder dan 1.701, ,97 tot 1.985,63 Meer dan 1.985,63 6. Wat is uw spaarvermogen op dit moment? Als alleenstaande Minder dan 5.920, ,- tot 7.104,- Meer dan 7.104,- Als gehuwde/samenwonend Minder dan , ,- tot ,- Meer dan ,- 7. Waar bestaan uw meerkosten voornamelijk uit? 39

40 Eigen bijdrage CAK Verborgen meerkosten, zoals extra energiekosten of waskosten Overgebleven zorgkosten die niet worden vergoed door de zorgverzekering Vervoerskosten naar een arts/specialist die boven 107,- per maand uitkomen (Nibud.nl) Ondersteuning of hulpmiddelen in huis Anders nl 8. Ontvangt u op dit moment landelijke en/of gemeentelijke tegemoetkoming naar aanleiding van uw kosten door een chronische ziekte of handicap? Ja, namelijk: Nee Belastingvoordeel in welke vorm dan ook Ruimere huurtoeslag Individuele bijzondere bijstand en/of inkomenstoeslag Gewoon Gemak regeling Anders nl 9. Leiden meerkosten er (alsnog) toe dat u maandelijks moeite heeft om rond te komen? Vaak Soms Zelden Nooit Weet ik niet 10. Hebt u in uw directe omgeving één of meer personen (familie, buren of kennissen), waar u ondersteuning aan kunt vragen, bijvoorbeeld in de vorm van een hulpmiddel in huis monteren, het vervoeren naar een arts/specialist of bij huishoudelijke werkzaamheden? Ja Nee (ga verder naar vraag 12) 11. Hoe vaak krijgt u gemiddeld ondersteuning vanuit uw directe omgeving? Vaker dan 4 keer per maand 2 tot 4 keer per maand 0 tot 2 keer per maand Nooit, want ik vraag niet om hulp in mijn directe omgeving 12. In bijlage III van deze enquête vindt u een korte uitleg van een aantal compensaties die er landelijk en gemeentelijk zijn voor hoge zorgkosten. Was u voordat u deze bijlage las, op de hoogte van de genoemde mogelijkheden ter compensatie? Ik kende alle mogelijkheden Ik kende de meeste mogelijkheden Ik kende bijna geen mogelijkheden (twee of minder) Ik kende geen enkele mogelijkheid 40

41 13. Nu u deze informatie heeft gelezen, denkt u dat u op dit moment recht heeft op een compensatie voor uw ziekte en/of handicap, die u nu nog niet ontvangt? Ja, en deze ga ik zo snel mogelijk aanvragen Ja, maar deze ga ik (nog) niet aanvragen Nee 14. Welk cijfer zou u de gemeente geven als het gaat om de compensatie in zorgkosten van chronisch zieken en gehandicapten? (1 = slecht, 10 = uitstekend) Rapportcijfer 15. Wat zou u graag willen zien van uw gemeente om de chronisch zieken en gehandicapten tegemoet te komen in de (hoge) zorgkosten? Hartelijk dank voor het invullen van de enquête! U helpt ons hier enorm mee. Als u kans wilt maken op één van de VVV-cadeaubonnen, vult u dan hier uw gegevens in en knip de strook los van de enquête om uw anonimiteit te waarborgen. Bij binnenkomst van uw retourenvelop worden uw enquête en de deelnamestrook apart gesorteerd. 41

42 Bijlage I. Lijst met chronische ziekten Aids en HIV infectie Kanker Gezichtsstoornis Gehoorstoornis Aangeboren afwijkingen van het hartvaatstelsel Aandoeningen van het endocard/hartklepafwijkingen Hartfalen Coronaire hartziekte Hartritmestoornissen Beroerte Astma Diabetes mellitus Overspanning/burn-out Persoonlijkheidsstoornis COPD Reumatoïde artritis Perifere artrose Chronische nek- en/of rugklachten Osteoporose Ziekte van Parkinson Epilepsie Migraine Aandoening gerelateerd aan alcohol Dementie (incl. Alzheimer) Schizofrenie Stemmingsstoornis Angststoornis Verstandelijke handicap Lichamelijke handicap Bijlage II. Uitleg van meerkosten Meerkosten zijn extra kosten die een ziekte of handicap met zich meebrengt. Vaak is het dagelijks leven voor een chronisch zieke of iemand met een lichamelijke en/of geestelijke beperking duurder dan voor een ander. Dit komt omdat deze mensen extra zorg, vervoer, voorzieningen of aanpassingen nodig hebben. De aard en omvang van meerkosten kunnen erg verschillen, maar deze worden onderverdeeld in directe -en verborgen meerkosten. Onder directe meerkosten wordt onder andere verstaan: - eigen bijdrage voor medische hulp; - voorgeschreven medicijnen voor eigen rekening; - vervoerskosten boven 107,- per maand worden aangehouden als meerkosten; - hulpmiddelen; - eigen bijdrage voor een voorziening uit de Wmo. Verborgen meerkosten zijn onder andere: - stook- en energiekosten, als direct gevolg van chronische ziekte of handicap; - waskosten. Het Nibud heeft per wasbeurt vastgesteld welke bedragen hiervoor aangehouden kunnen worden. Als uit algemene kennis duidelijk blijkt dat er door ziekte of handicap extra waskosten zijn gemaakt, mogen deze gerekend worden als meerkosten; - beddengoed en kleding. Ook uit algemene kennis blijkt wanneer iemand extra kosten heeft gemaakt door de aanschaf van nieuw beddengoed of kleding; - reiskosten. Deze kosten worden aangemerkt als meerkosten wanneer een inwonend familielid langer dan een maand ergens wordt verpleegd of verzorgd. 42

43 Bijlage III. Landelijke en gemeentelijke mogelijkheden tot compensatie zorgkosten voor mensen met een chronische ziekte of beperking. Landelijke compensaties: - De aftrek zorgkosten bij de belastingaangifte Wanneer u belastingaangifte doet, kunt u in sommige gevallen zorgkosten aftrekken. Dit kan over de kosten die u zelf gedragen hebt en waar u geen vergoeding voor hebt gekregen. In onderstaande overzicht staan de zorgkosten die aftrekbaar zijn weergegeven. Er geldt een drempel voor de zorgkosten die u af kan trekken, deze is afhankelijk van uw inkomen. Voor alle voorwaarden kunt u kijken op Korte toelichting. - Geneeskundige hulp: hieronder vallen medische en paramedische zorg, inclusief tandartskosten en uitgaven voor particuliere verpleging en verzorging. - Reiskosten voor ziekenbezoek: hieronder vallen de reiskosten die u maakt wanneer een (voormalige) huisgenoot minstens tien kilometer verderop verpleegd wordt. - Medicijnen op doktersvoorschrift: waar het alleen gaat om medicijnen (ook homeopathische middelen) op voorschrift van een arts. - Hulpmiddelen: hieronder vallen bijvoorbeeld steunzolen, gehandicaptenvoertuig, aanpassingen aan vervoersmiddel. Hier is een eigen bijdrage voor een hulpmiddel van de gemeente of zorgverzekeraar niet aftrekbaar, net als lenzen of brillen. - Vervoerskosten door ziekte of invaliditeit: hieronder valt ziektevervoer aan artsen of andere behandelaars. - Dieet op voorschrift van dokter of diëtist: voor een overzicht welke kosten hiervan aftrekbaar zijn, verwijzen we u door naar de of

44 - Extra uitgaven voor kleding en beddengoed: hieronder vallen kosten waarvan u kunt aantonen dat u vanwege uw ziekte of beperking deze kosten hebt gemaakt. - Uitgaven voor extra gezinshulp: hieronder vallen kosten die u maakt als het gaat om particuliere hulp. - Verhoging van de arbeidsongeschiktheidsuitkering Bij arbeidsongeschiktheid van 80% of meer of bij hulpbehoevendheid, kan de arbeidsongeschiktheidsuitkering van rechthebbenden verhoogd worden. Dit kan als u op dit moment een WIA, WAO, WAZ of Wajong uitkering geniet. Of u recht heeft op deze verhoging en in hoeverre, hangt af van de mate van uw arbeidsongeschiktheid of hulpbehoevendheid. Gemeentelijke compensaties: - Collectieve zorgverzekering Iedereen is verplicht een basisverzekering af te sluiten, maar deze verzekering vergoedt niet alle gemaakte kosten. Daarom kunt u bij de gemeente een collectieve zorgverzekering afsluiten. Op deze manier kunnen mensen die hoge zorgkosten hebben toch aanvullend verzekerd zijn door een tegemoetkoming van de gemeente. U bent in dit geval aanvullend verzekerd: Optimaal aanvullend 3 sterren en een tandartsverzekering Tand 2 sterren bij Zilveren Kruis Achmea. De tegemoetkoming van de gemeente is in dit geval 27,50 per maand in de kosten van de premie per premiebetaler. Voorwaarde is dat u minder dan 120% van de bijstandsnorm aan inkomen of niet teveel vermogen heeft. Het maximum wat betreft het eigen vermogen ligt op 5.290,- voor een alleenstaande en ,- voor een alleenstaande ouder of gehuwden. Hierbij telt een eigen woning niet mee. - Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) Mensen die het vanwege beperkingen thuis niet (meer) alleen redden, kunnen bij de gemeente beroep doen op passende ondersteuning. De Wmo-consulent en cliënt bespreken samen de ondersteuningsbehoefte en de mogelijke oplossingen. De eigen mogelijkheden en behoeften van de cliënt zijn hierbij het uitgangspunt. Er zijn diverse tegemoetkomingen mogelijk vanuit de Wmo, maar deze verschillen per gemeente. Voor de voorwaarden van de gemeente Elburg kunt u kijken op of bellen met Individuele bijzondere bijstand Deze individuele tegemoetkoming kan bestaan uit een gift of een lening. Het is bedoeld ter compensatie van noodzakelijke kosten die u zelf niet kunt betalen. Voorbeelden hiervan zijn rechtsbijstandskosten, hoge kosten door ziekte, computer voor uw kind die deze nodig heeft voor school. U komt mogelijk in aanmerking voor bijzondere bijstand wanneer u voldoen aan de volgende criteria: - u heeft een laag inkomen en weinig vermogen; - uw kosten zijn noodzakelijk en u kunt deze niet zelf betalen; - uw kosten zijn ontstaan door bijzondere omstandigheden. U kunt dus geen bijzondere bijstand aanvragen voor normale kosten als dagelijkse boodschappen en huur; - u heeft geen recht op een andere uitkering of toeslag voor de betreffende kosten; - de kosten zijn gemaakt in Nederland. Of u deze bijstand krijgt, hangt af van onder andere inkomen, bezittingen en spaargeld. 44

45 - Individuele inkomenstoeslag Een vorm van bijzondere bijstand is individuele inkomenstoeslag. Wanneer u 21 jaar of ouder bent en al lange tijd een inkomen hebt op bijstandsniveau, kunt u deze toeslag aanvragen. Deze tegemoetkoming is bedoeld voor mensen die nog geen AOW genieten en geen uitzicht hebben op een hoger inkomen. De belastingvrije toeslag wordt één keer per 12 maand uitbetaald en deze kunt u ieder jaar opnieuw aanvragen, mits de situatie niet veranderd is. - Gewoon Gemak Om ouderen en mensen met een handicap langer en veiliger thuis te laten wonen, bestaat er naast de Wmo een Gewoon Gemak regeling. Gewoon Gemak geeft informatie en advies voor slimme woningaanpassingen. Voorbeelden van mogelijke aanpassingen zijn een anislipmat, kabelgoten, een aangepaste trap of toilet. Met behulp van de kennis van diverse organisaties willen we ouderen en mensen met een beperking binnen de gemeente Elburg gemak bieden in hun eigen huis. Voor meer informatie kunt u kijken op - Stimuleringsregeling Regiotaxi De gemeente Elburg wil het gebruik van de Regiotaxi onder ouderen stimuleren, door een deel van de reiskosten te vergoeden. U komt mogelijk in aanmerking voor deze vergoeding wanneer u: - houder bent van een Regiotaxi-pas; - naar plaatsen reist die verder weg liggen zoals Ermelo, Harderwijk, Zwolle; - vaker dan drie keer per maand dezelfde rit maakt; - van/naar Dronten reist; - 65 jaar en ouder bent. - Wanneer u maandelijks 42,- reiskosten heeft, komt u in aanmerking voor een vergoeding van minimaal 10,-. Voor meer informatie kunt u kijken op of bellen met

46 IV. Interview praktijkdeskundigen Interview gemeentemedewerkers/praktijkdeskundigen mevrouw Severs en mevrouw Grift van Team Doe th. Het interview ben ik begonnen met een korte uitleg over het onderzoek. Vervolgens heb ik aan de praktijkdeskundigen de vraag gesteld of ze vaak geluiden horen in de praktijk over meerkosten. Het antwoord hierop was ja, waarop ik vroeg welke meerkosten voornamelijk ter sprake komen. Mevrouw Grift vond dit moeilijk te zeggen, omdat veel mensen dit niet kunnen verwoorden. Voornamelijk wanneer meerdere gezinsleden een chronische ziekte en/of handicap hebben komen alle kosten op één bult. Wat ze kon aangeven is dat wanneer mensen het over meerkosten hebben, dit naast medicijnen ook reiskosten zijn die een probleem vormen. Mevrouw Severs geeft aan dat ook bij haar cliënten medicijnen een probleem zijn en dan in het bijzonder de eigen risico. Hierop vroeg ik of cliënten maandelijks dan ook moeite hebben om rond te komen door meerkosten. Ontstaan er dus financiële problemen? Mevrouw Severs geeft aan grotendeels met de minima in Elburg te werken en dan ook vaak hoort dat mensen de meerkosten niet kunnen betalen. Mevrouw Grift werkt met een andere doelgroep vertelt ze: voornamelijk mensen die een lichamelijke of psychische problematiek hebben en hiervoor ondersteuning vragen vanuit de gemeente. Dit hoeven niet alleen de minima te zijn, maar ook inwoners met vermogen. Er is daarom duidelijk verschil te zien volgens haar, aangezien mevrouw Grift minder vanuit de samenleving hoort als het gaat om het niet kunnen betalen van meerkosten. Wel zien 70, 80 en 90-jarigen hun kosten de laatste jaren omhoog gaan, omdat de compensaties zijn afgeschaft. Er wordt wat dat betreft steeds meer van ze gevraagd, stelt ze. Of deze mensen daadwerkelijk niet rond kunnen komen betwijfelt ze. Ik denk dat de meeste ouderen spaargeld achter de hand hebben, die ze nu moeten aanspreken. Waarop mevrouw Severs reageert: Dit is bij mijn doelgroep niet het geval, deze mensen hebben over het algemeen geen spaargeld achter de hand. Deze groep moet een beroep doen op de regelingen die er zijn. Hierop leg ik de cijfers voor die uit het onderzoek zijn gekomen: Het blijkt dat voor de groep met inkomen onder 120% van de bijstandsnorm 35% moeite heeft om maandelijks rond te komen met meerkosten. 40% zegt soms. Echter blijkt dat per inkomstencategorie 3% of minder het daadwerkelijk financieel zwaar heeft na aftrek van meerkosten. Wat zou de oorzaak van kunnen zijn van het verschil in deze cijfers? Wat zou de gemeente hieraan kunnen doen? Mevrouw Severs antwoordt hierop dat er vanaf 2006, waar de bijstandswet nog bestond en veel andere regelingen, er nog veel meer mogelijk was. Mensen merken nu dat ze meer zelf moeten betalen, dus krijgen daarom misschien het gevoel dat ze steeds minder inkomsten hebben en het financieel steeds zwaarder krijgen. Mevrouw Severs geeft vervolgens aan dat voornamelijk de doelgroep van mevrouw Grift gewend is aan een bepaald uitgavenpatroon. Door het afschaffen van regelingen hebben mensen inderdaad minder inkomsten, maar kunnen misschien op andere manieren maandelijks geld besparen die ze op dit moment niet zien. Ik vroeg wat de gemeente zou kunnen doen om het beeld van inwoners bij te stellen naar de feitelijke cijfers. Dit vonden beiden een moeilijke vraag. Hierop deed ik een suggestie: Wat vinden jullie van het idee om in samenwerking met andere organisaties bijvoorbeeld budgetcoachen in te zetten. Wanneer mensen daadwerkelijk op een bepaalde voet verder leven zoals een aantal jaren geleden, kan een budgetcoach helpen inzicht te bieden. Natuurlijk zullen 46

47 er specifieke situaties blijven, maar ook hier heeft een coach inzicht in en zou in een dergelijk geval door kunnen verwijzen naar iemand van de gemeente om hiervoor maatwerk te leveren. Mevrouw Grift antwoordde dat wanneer er nieuwe regelingen ingezet zouden worden, er volgens haar alsnog mensen weer buiten de boot vallen. Er blijkt een verschil te zijn tussen feitelijke cijfers en ervaring en ik denk dat er in het denken van mensen iets verandert moet worden. Ze weet echter niet hoeveel aandacht er op dit moment voor budgetcoachen is binnen Elburg e n of dit bekend is bij de burger. Anderzijds maakt ze ook een keerzijde mee in de praktijk. Een cliënt zegt maandelijks net rond te kunnen komen, terwijl hij al maanden op kapotte schoenen loopt en deze aanschaf dus steeds uitstelt. Hierop mevrouw Severs aan: Wanneer de norm van 120% voor compensaties zou verhogen, verschuif je misschien het probleem. Ik weet niet of mensen wel een coach zouden willen, maar als je de mogelijkheid niet biedt of er geen bekendheid aan geeft weet je het natuurlijk niet. Mevrouw Grift geeft aan dat wanneer iets in de belevingswereld van mensen zit, ze de andere mogelijkheden niet zien. Hierna gaf ze nog een praktijkvoorbeeld: Zo heb ik op dit moment contact met een gezin die maandelijks niet rond kan komen, kinderen hebben amper beddengoed of eten, het is een hele trieste situatie. Daarnaast hebben ze huurachterstand en schulden bij de zorgverzekering. Toen we een afspraak maakten met dit gezin om de mogelijkheden te bekijken bleek dat het gezin een bovengemiddeld inkomen had en alle toeslagen die er zijn ook kregen. Dit gezin was een goed voorbeeld als het gaat om bepaalde prioriteiten die worden gesteld, waardoor de ervaring anders was dan de werkelijkheid. Het bleek dat ze wel meerdere malen op vakantie waren geweest of andere uitjes hadden, maar de eerste levensbehoeften vervolgens niet konden betalen. Ik heb in dit geval dan ook een budgetcoach voorgesteld, maar dit was voor het gezin geen optie. Ze kregen immers maandelijks te weinig inkomen binnen en een budgetcoach zou hier niets aan kunnen veranderen. Een omslag in denken was in deze situatie hard nodig. Daarnaast denk ik dat we de burgers ook moeten laten weten dat het niet erg is om over hun financiële situatie/problemen te praten. Financiën zijn (nog steeds) last ig om open en bloot op tafel te leggen. Na dit gehoord te hebben, vroeg ik de praktijkdeskundigen of de doelgroep voldoende op de hoogte is van de compensaties die er op dit moment zijn. Mevrouw Severs antwoordt dat mensen die in de bijstand zitten en op het minimum leven volgens haar goed op de hoogte zijn van de regelingen. Deze groep wordt per post geïnformeerd, maar de groep die boven 120% van de bijstandsnorm aan inkomen heeft zijn minder goed op de hoogte. Hierop liet ik een aantal cijfers zien: Toch blijkt uit de cijfers dat 31% van de minima geen enkele regeling kent die zijn meegestuurd in de bijlage. Deze cijfers verbaasden mevrouw Severs, omdat mensen die bij gemeente Elburg aan de balie komen om een uitkering aan te vragen, folders meekrijgen met informatie over de compensaties binnen de gemeente Elburg. Wat betreft de CAV zijn alle bijstandsgerechtigden destijds aangeschreven met informatie en de mogelijkheid om deze af te sluiten. Ik gaf aan dat het me opviel na het analyseren van de respons, dat er onder de minima 33% is die een CAV heeft afgesloten en alsnog 38% niet op de hoogte was hiervan. Mevrouw Severs geeft aan dat sommige mensen er bewust voor kiezen om elders een verzekering af te sluiten. Dit kan verschillende redenen hebben. Wat ik soms hoor is dat inwoners niet zoveel aanvullend verzekerd willen zijn. Toch wijzen mijn collega s en ik onze cliënten er wel op dat deze mogelijkheid bestaat. Ik vatte samen hoe deze informatie bij mij binnen is gekomen: Begrijp ik het goed als ik zeg dat jullie vinden dat mensen wel voldoende worden geïnformeerd door de gemeente? 47

48 Niet als mensen dit niet zo ervaren. Echter begrijp ik niet waarom de informatieverschaffing in Elburg zo slecht wordt ervaren, antwoordt mevrouw Severs aan. Mevrouw Severs denkt dat mensen post van de gemeente niet (goed) doorlezen. Hiervoor wijst ze twee redenen aan; te ingewikkeld of het interesseert mensen misschien op dat moment misschien niet. Ze doet een suggestie dat de gemeente misschien vaker en op andere manieren bekendheid moeten geven aan compensaties. In december gaan bijvoorbeeld de brieven omtrent de CAV de deur uit en mensen bellen hier vervolgens in januari nog over. Het zou een goed idee zijn om hier eerder (bijv. november) bekendheid aan te geven en dan ook via social media. Omdat ik tijdens het onderzoek geluiden hoorde over het feit dat mensen in het verleden een CAV wilden afsluiten, maar dit niet mogelijk was, vroeg ik aan de deskundigen of ze dit ook vanuit de praktijk horen. Af en toe hoort mevrouw Severs dat iemand die schulden heeft niet over mag stappen van zorgverzekering. Ze maakt voornamelijk mee dat mensen wat betreft vermogen net boven de grens zitten. In 2015 heeft mevrouw Severs veel telefoon gehad van mensen die eerder de Wtcg tegemoetkoming kregen en toen deze werd afgeschaft de CAV wilden afsluiten. Toen ze ging uitrekenen of aanvragers hiervoor in aanmerking kwamen, kwamen de meeste mensen (net) boven de grens uit. Deze groep viel toen buiten de boot. Tot slot vertelt ze: Volgens mij geldt dit voor het inkomen voornamelijk voor ouderen die een klein pensioen hebben van rond de 50,-. Hierop vraag ik: Zou daarom de inkomens en/of vermogensgrens moeten worden verhoogd naar bijvoorbeeld 140%? Mevrouw Grift geeft aan dat dit ligt aan de situatie. Ze geeft een voorbeeld dat het voor een stel zonder kinderen een hoge grens is, maar wanneer er meerdere kinderen binnen het gezin leven en deze misschien hoge zorgkosten hebben, ben je dat inkomen ook wel nodig. Voor deze laatste situatie zou een verhoging van de normgrens relevant zijn volgens haar. Ik vroeg vervolgens of compensaties dan onafhankelijk van gezinssamenstelling moeten worden toegewezen. Met meerdere chronisch zieken/gehandicapten binnen een gezin gaat over het algemeen ook vaker het eigen risico volledig op zonder dat hier een compensatie tegenover staat. Dus een soort van maatwerk leveren. Mevrouw Severs geeft aan dat dit een mogelijkheid is, maar dan moeten hier goede richtlijnen voor worden ingevoerd. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat er willekeur ontstaat. In haar optiek is het verstandiger om alle normen op te hogen of niets. Het is namelijk voor sommige mensen op dit moment al moeilijk om te achterhalen wanneer ze ergens voor in aanmerking komen en wanneer niet. Wanneer alles ophogen geen optie is zouden er inderdaad goede kaders gesteld kunnen worden als het gaat om inkomen in combinatie met gezinssamenstelling. Zoals eerder gezegd maakt het groot verschil of een gezin bestaat uit alleen partners of ook kinderen. Hierop vraag ik of de doelgroep voldoende beroep doet op de eigen omgeving of dat dit meer zou kunnen. Mevrouw Severs maakt tijdens haar werk mee dat beroep doet op de eigen omgeving wel gebeurd, maar het komt ook vaak voor dat de doelgroep geen netwerk heeft of alleen mensen die hier ook weer geld voor vragen die ze niet hebben. Wanneer je een buurman vraagt om mee te rijden naar een arts/specialist heeft die buurman natuurlijk ook r eiskosten die hij misschien vergoedt wil hebben. Bij de doelgroep van mevrouw Grift zijn deze situaties vaak een probleem omdat deze geen geld hebben om de kosten te kunnen betalen. Mevrouw Severs merkt in de praktijk dat wanner ze bij bijstandsklanten komt het netwerk van deze klanten voornamelijk bestaat uit mensen die op dezelfde manier leven; vergelijkbare personen. Op dit moment heeft ze een klant die alleenstaande bijstandsmoeder is van vier 48

49 kinderen die allemaal 20 jaar of ouder zijn. Ze ziet dat zij hun leven opstarten op dezelfde manier als hun moeder. Anderzijds ziet ze bij haar voornaamste doelgroep dat ouderen het lastig vinden om hulp te vragen aan hun kinderen. Deze kinderen hebben vaak ook weer kinderen en zijn druk met het dagelijks leven en werk. De groep heeft wel een netwerk, maar vinden het moeilijk deze aan te spreken. Overigens gebeurd het wel, omdat ik ook zie dat mensen het huishoudelijke hulp opzeggen, omdat de eigen bijdrage te hoog is. Hiervoor komt iemand uit de familie in de plaats. Ik geef aan dat de helft van de respondenten meerkosten heeft in de vorm van (overgebleven) zorgkosten. In hoeverre kan iemand in dit geval terugvallen op de eigen omgeving? Ik denk dat dit niet kan, zegt mevrouw Grift, want ik denk niet dat geld vragen voor medicijnen de bedoeling is van terugvallen op je directe omgeving. Verder geeft ze aan dat via de zorgverzekering mensen in sommige gevallen ook reiskosten vergoedt kunnen krijgen, echter is dit niet (uit ervaring) bekend bij de burgers. Mevrouw Severs vult aan dat mensen dit inderdaad vaak niet weten. Ze betalen een jaarlijks een eigen bijdrage en dit lijkt mij goedkoper dan een regiotaxipas aanvragen wat nu voorkomt. Hierop volgend geef ik aan dat ongeveer 13% van de respondenten verzoekt een vervanging van de jaarlijkse betaling van het CAK te willen, of andere financiële steun. Ik vraag wat de praktijkdeskundigen hier van vinden. Mevrouw Grift snapt dat mensen meer geld willen, maar merkt ook dat mensen er steeds inwoners gewend raken aan het feit dat de compensaties vanuit het CAK er niet meer zijn. Toen deze net waren afgeschaft hebben veel inwoners hierover gebeld maar dit is steeds minder geworden. Ze weet dat bewoners de oude constructie terug willen. Ik vroeg of mensen dan ook steeds meer het spaargeld aanspreken? Mevrouw Grift vertelt dat dit wel gebeurd, alhoewel niet iedereen het hier mee eens is. Toch denk ik dat voornamelijk vermogende ouderen moeten beseffen dat ze in een bepaalde fase van hun leven zijn gekomen. Deze groep ervaart meerkosten soms als financieel zwaar, maar hebben voldoende spaargeld. Daarom denk ik dat een budgetcoach inzetten zoals eerder gezegd een goed idee is en hier dan ook voldoende promotie aan gegeven zou moeten worden. Terugkerend op de zorgkosten vraag ik wat de deskundigen vanuit de praktijk adviseren om de doelgroep op welke manier dan ook te ondersteunen. Mevrouw Grift stelt dat er moet goed gefilterd zou moeten worden op wat nog gecompenseerd moet worden en wat niet. Wat de medewerkers vanuit de Wmo niet willen is dat ze opdraaien voor gaten die andere organisaties achterlaten. De zorgverzekeringen bezuinigen bijvoorbeeld op bepaalde kosten, waarvan de burger misschien verwacht dat de gemeente die kosten gaat opvangen. Dit is echter niet de bedoeling; sommige mensen zullen er ook aan moeten wennen dat er minder gecompenseerd gaat worden. Wanneer ik tot slot vraag of de praktijkdeskundigen nog tips hebben wat betreft de aanbeveling geven beiden aan dat er niet een eenduidig antwoord is voor deze kwestie. Iedere situatie is immers anders. Een samenwerking in welke vorm dan ook met andere organisaties is een mogelijkheid, om zo ook meer bekendheid te creëren wat betreft meerkosten en het leven hiermee. 49

50 V. Vergoeding CAV, eigen bijdrage CAK 50