EMIGREREN MET kinderen: bettine vriesekoop: een chinees kopje E 6,50

Transcriptie

1 2 e j a a r g a n g n u m m e r 8 w w w. v e r t r e k n l. n l h e t m a g a z i n e v o o r w o n e n, w e r k e n e n l e v e n i n h e t b u i t e n l a n d therapie of enkeltje schiphol? EMIGREREN MET kinderen: ik kan mijn vader een hoop leren bettine vriesekoop: een chinees kopje thee of een hollands bakkie leut? striptekenaar dick matena: in nederland maken ze je het liefst plat E 6,50 ISSN i i n t e r v i e ws i r e p o r tag e s i d i l e m m a s i o n ro e r e n d g o e d i

2 (advertorial) Wereldwijd Nederlands onderwijs Waar u vandaag ook bent en morgen naartoe gaat Vertrekt u met kinderen naar het buitenland? Misschien is het bekijken van de mogelijkheden voor Nederlands onderwijs niet het eerste wat in u opkomt. Toch is het erg belangrijk. Als kinderen de kans krijgen om de Nederlandse taal en cultuur goed bij te houden, hebben zij daar alleen maar profijt van. Zonder moedertaal geen vaderland Of het nu gaat om een tijdelijke verhuizing vanwege werk of een verhuizing met een meer permanent karakter, voor kinderen is het volgen van Nederlands onderwijs om verschillende redenen van groot belang. Goede aansluiting Kiezen voor Nederlands onderwijs in het buitenland zorgt in de eerste plaats voor een goede aansluiting op het Nederlandse schoolsysteem bij terugkeer. Nederlands onderwijs helpt uw kinderen ook hun culturele identiteit te behouden. Zo blijven ze verbonden met hun roots. Ook communiceren ze gemakkelijker met achterblijvende vrienden of familie. Makkelijker nieuwe taal aanleren Het is wetenschappelijk bewezen dat kinderen die hun moedertaal goed blijven beheersen, minder moeite hebben om een nieuwe taal aan te leren. Ook het aantal talen dat zij goed kunnen aanleren neemt toe. Studeren of werken in Nederland Jongeren die de Nederlandse taal spreken en op de hoogte zijn van de Nederlandse cultuur, kunnen gemakkelijker in Nederland gaan studeren of werken. Behalve dat een goede beheersing van het Nederlands een vereiste is voor veel vervolgopleidingen in Nederland, is het ook een meerwaarde wanneer jongeren de Nederlandse culturele gewoontes begrijpen. Uit onderzoek blijkt dat jongeren bij terugkeer in Nederland een cultuurshock kunnen ervaren. Ze krijgen lastig grip op uitdrukkingen, het onderwijssysteem, muziek, kleding. Nederlands onderwijs maakt deze cultuurshock minder ingrijpend. Later kan de beheersing van de Nederlandse taal en cultuur bovendien een pre zijn voor een (internationale) carrière. Veilig plekje Voor veel kinderen is de stap naar een nieuw land en een nieuwe taal groot. Kinderen die naar de Nederlandse school gaan, soms maar een paar uur per week, ervaren dit als thuiskomen op een veilig plekje. Daar kunnen zij alle indrukken en emoties in de eigen taal verwerken met leeftijdgenoten. Juist na een ingrijpende verhuizing naar het buitenland kan dat heel prettig zijn. Ook wanneer kinderen thuis Nederlands onderwijs volgen via afstandsonderwijs is dit een bewust moment om nog even in de eigen taal bezig te zijn. Kans op terugkeer U zult er bij de voorbereidingen van uw vertrek misschien niet van uitgaan. Toch is er een kans dat u terugkeert naar Nederland. In dat geval is het een groot voordeel als uw kinderen een vorm van Nederlands onderwijs hebben gevolgd. Ze kennen en begrijpen dan veel meer dan wanneer ze alleen Nederlands thuis spreken. Hierdoor stromen ze zonder of met een zo klein mogelijke achterstand op een school of vervolgopleiding in Nederland in.

3 (advertorial) Soorten Nederlands onderwijs Volledig Nederlands onderwijs Wanneer u kiest voor volledig Nederlands onderwijs in het buitenland, kan dit via een beperkt aantal volledig Nederlandse scholen of via de Wereldschool (op afstand). Veel emigrerende ouders kiezen er echter voor hun kinderen naar een lokale of internationale school te laten gaan. Dan is het belangrijk dit onderwijs aan te vullen met Nederlands onderwijs. Dat kan op een van de volgende manieren. In Thailand verliefd geworden op een Israëliër, vertrok Angelien Beumer (45) zeventien jaar geleden voorgoed naar het Midden-Oosten. Met haar man Yishai (43) kreeg ze drie dochters en twee zoons, die allemaal Israëlisch onderwijs volgen. Sinds er zeven jaar geleden vlakbij Tel Aviv een NTC-school is opgericht, zijn daar elke week Nederlandse lessen bijgekomen. Vijf kinderen op een NTC-school in Israël Angelien doet er alles aan om haar kinderen te laten kennismaken met de Nederlandse taal en cultuur. Het is tenslotte ook hún moederland. Ik vind het goed dat ze weten wat voor soort land Nederland is, dat ze de geschiedenis en de cultuur kennen. Mochten ze ooit terug willen, dan zijn ze er klaar voor. Bovendien snappen ze beter waarom ik bepaalde dingen doe. Zo zeg ik altijd wat je begint, maak je af. Dat is strenger dan ik in Israël om mij heen zie. NTC De meest voorkomende vorm van Nederlands onderwijs in het buitenland zijn de Nederlandse Taal en Cultuurscholen (NTC). Hier krijgen leerlingen een aantal uur per week les, als aanvulling op lokaal of internationaal onderwijs. De nadruk ligt op taallessen. De cultuurlessen bestaan onder meer uit Nederlandse aardrijkskunde, geschiedenis en gewoonten en gebruiken en worden vaak gecombineerd met een project of excursie. Thuis Nederlands onderwijs Kinderen in het buitenland kunnen ook thuis Nederlands onderwijs volgen, onder begeleiding van hun ouders of vanuit Nederland via afstandsonderwijs. Dit gaat dan om Nederlandse taal en cultuur in deeltijd zoals op NTC-scholen. Er zijn vier organisaties voor afstandsonderwijs aangesloten bij NOB: De Wereldschool, Edufax, Stichting IBID en INIO. Kwaliteit Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland ondersteunt het Nederlands onderwijs in het buitenland in opdracht van het Ministerie van OCW. Ouders die van plan zijn om naar het buitenland te vertrekken informeren wij graag over de mogelijkheden. Welke vorm van Nederlands onderwijs u ook kiest, als de school of organisatie is aangesloten bij NOB kunt u ervan uitgaan dat het hoogste kwaliteitsniveau wordt nagestreefd. De Nederlandse Onderwijsinspectie controleert alle bij NOB aangesloten scholen en organisaties voor afstandsonderwijs. Mijn kinderen waren aanvankelijk niet zo enthousiast over de extra lessen, maar ik vind de school een goed initiatief. Ze houden niet alleen hun taal op peil, maar beleven ook de Nederlandse cultuur door cultuurlessen en het samen vieren van Sinterklaas en Koninginnedag. De school is ook heel professioneel geworden, zeker na een bezoek van de Nederlandse Onderwijsinspectie. Er zijn nu zelfs twee dependances. Tip van Angelien: Probeer je kinderen van kleins af aan te interesseren in Nederlandse boeken, websites en televisieprogramma s. Hoe meer ze lezen en horen, hoe beter. Bekijk voor meer informatie Nederlandse scholen in het buitenland vindt u via Voor meer informatie over afstandsonderwijs bekijkt u de websites van de Wereldschool ( Edufax ( Stichting IBID ( of INIO (

4

5 voorwoord Tweede generatie Inmiddels ben ik net weer thuis in Frankrijk na een vlucht van meer dan twaalf uur vanuit Californië. Hier hebben we onze vakantie drie weken doorgebracht. Noord-Amerika spreekt al eeuwen tot de verbeelding bij emigranten. De ruimte daar geeft het gevoel van vrijheid en bijna onbegrensde mogelijkheden. Zeker, die vrijheid is er en de Amerikaanse maatschappij heeft een enorme veerkracht. Maar aan de andere kant zie je de problemen ook. Armoede op straat in de grote steden zoals Los Angeles en de vele (tweede) huizen die te koop gezet zijn vanwege de crisis. De American Dream gold en geldt lang niet voor iedereen. De emigrant jaagt een droom na. Wij hebben nu bijna tien jaar geleden besloten naar Frankrijk te verhuizen op zoek naar rust, ruimte, zon en minder bemoeizucht. We verruilden onze geliefde stad Groningen voor het Franse platteland. La vraie France profonde. Midden tussen de koeien in een eenvoudig gehucht met mensen met kleine wensen, groeide onze dochter Carolien de eerste jaren op. Het was idyllisch en dicht bij onze droom van rust en eenvoud. Maar de droom was nog niet af. Er bleef nog te dromen over en daarom besloten we het serene, lege Franse land te verlaten voor de levendigere Provence. Hier wonen we nu sinds vier jaar met veel plezier. Heimwee heb ik niet, maar soms mis ik de stad van D Olle Grieze, oude bekenden tegenkomen op de zaterdagmarkt, zo maar even een uitstapje naar vriendinnen en niet te vergeten de dinertjes bij restaurant Jantje Zag Eens Pruimen Hangen in het Noorderplantsoen. Juist daarom was het zo leuk dat ik twee jaar geleden in contact kwam met de uitgever van dit blad, die vanuit de provincie Groningen een tijdschrift maakt over en voor emigranten of mensen die dromen over emigreren of die er gewoon graag over lezen. Of ik een strip over emigratie wilde maken? Maar natuurlijk! Weliswaar heb ik geen heimwee, maar toch vond ik het leuk dat ik op deze manier twee zaken kon combineren. Ik kan mij goed verplaatsen in het leven van de emigrant, en aan de andere kant heb ik zo weer een nieuw lijntje met mijn oude grond. Spreekt u daar Nederlands? Je zag de twinkeling in haar ogen toen we dat bevestigden Inmiddels heb ik al heel wat stripjes gemaakt voor VertrekNL en dat doe ik met veel plezier. Vooral de wisselende thema s en het feit dat ik niet vast zit aan een vaste strip met telkens dezelfde karakters, spreekt me aan. Ik ben vrij een strip te maken die past bij het thema. Het blad ziet er mooi uit en het is leuk te weten dat het goed aanslaat en dat meer en meer mensen het lezen. In dit nummer staat heimwee centraal, en toevallig heb ik daar in nummer 5 al een stripje over gemaakt. Dromen komen niet altijd uit en soms wordt het zelfs een grote teleurstelling. De band met het land van herkomst is en blijft een wonderlijke diepgegronde emotie. In Californië sprak een oude dame ons aan tijdens de lunch in een restaurant. Spreekt u daar Nederlands? Je zag de twinkeling in haar ogen toen we dat bevestigden. Zelf sprak ze het nauwelijks meer, ze was niet eens in Nederland geboren, maar de overgebrachte beelden, de verhalen en de taal van haar Nederlandse ouders gaven een band met het kleine landje. Dat was zelfs in deze tweede generatie niet verdwenen. n A n d r e a k r u i s s t r i p t e k e n a a r V e rt r e k N L NOVEMBER 2012 VERTREK NL 5

6 colofon Jaargang 2, nummer 8 - november 2012/januari 2013 VertrekNL Valge 3, 9965 PD, Leens (Groningen) T: , F: E: redactie@vertreknl.nl W: Redactie Eindredactie: Paul Poley Redactie: Leontien Aarnoudse, Jorine de Bruin, Rimke de Groot, Seb van der Kaaden, Paul Poley, Heleen Ronner en Lotte Stegeman Medewerkers: Peter Beemsterboer, Arend van Dam, Mandy Dortland-Wijngaard, Boris Dittrich, Aart Heering, Mirjam van der Kaaden, Andrea Kruis, Koos Reitsma en Robin Schalekamp Vormgeving Art director: Peter Beemsterboer, Imago Mediabuilders. Fotografie: Peter Beemsterboer, Cornelie de Jong, Ilco van der Linden, Peter Wiezoreck Webmaster: Jan Egbert Krikken Uitgevers/directie Mirjam van der Kaaden en Seb van der Kaaden Drukker Ten Brink/Euradius, Meppel Productiebegeleiding: Jan Fial Adverteren Personalia vof T: , M , F: E: adverteren@vertreknl.nl W: Abonneren/losse verkoop Personalia vof T: , M , F: E: abonneren@vertreknl.nl W: Abonnementen binnenland: 22,50 per jaar (4 nrs) De nummers worden u zonder extra verzendkosten opgestuurd. Alle abonnementen worden afgesloten voor minimaal een jaar (12 maanden) en worden automatisch verlengd met een jaar, tenzij anders vermeld in de actievoorwaarden. Prijs wijzigingen voorbehouden. Abonnementen buitenland: tarieven op aanvraag Adreswijzigingen: Ten minste drie weken van tevoren naar Valge 3, 9965 PD Leens of via abonneren@ vertreknl.nl Losse nummers: 6,50 Distributie losse verkoop: Betapress, Gilze Je gegevens worden door VertrekNL opgenomen in haar bestand. Deze gegevens worden gebruikt om uitvoering te geven aan de (abonnements)overeenkomst, voor analyses en om je op de hoogte te houden van interessante producten en diensten van ons en van zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Hierbij houden we rekening met jouw persoonlijke voorkeuren. Indien je geen prijs stelt op dergelijke aanbiedingen kun je dit schriftelijk melden aan VertrekNL, ter attentie van afdeling Abonnee Service, Valge 3, 9965 PD Leens of via abonneren@vertreknl.nl VertrekNL magazine verschijnt 4x per jaar. Het volgende nummer verschijnt januari VertrekNL / Personalia vof Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeverij worden overgenomen ISSN coverfoto peter beemsterboer 24 & Stroopwafels hagelslag 17 Coverstory Psychologe Miranda van Tilburg over Heimwee 24 Reportage Stroopwafels en hagelslag 33 Interview De buitenlandse avonturen van striptekenaar Dick Matena 39 VertrekNL Ondernemersprijs 2012 In deze laatste aflevering nemen we afscheid van Tim en Kim 44 Partners Tessa van Dam en Paul Kale en het Provençaalse genieten 6 VERTREK NL NOVEMBER 2012

7 inhoud Thema Emigreren met kinderen: Ik kan mijn vader een hoop leren 54 Onroerend goed Ruimte en rust onder onder de Toscaanse zon 59 Thema Zie ginds komt de stoomboot uit Nederland weer aan 64 8 dilemma s Bettine Vriesekoop 66 De immigrant Van Eritrea naar Nederland 68 Toen Salesmedewerker in Den Haag Nu Communicatiemanager in Milaan En verder... voorwoord 5 kortom 9 column 14 vertrekhal 23 juridisch 31 fiscaal 43 fun4kids 70 boeken 72 puzzel&win 77 wegwijzer 78 strip 81 volgend nummer 82 NOVEMBER 2012 VERTREK NL 7

8

9 kortom Kernprognose: op korte termijn meer emigranten verwacht Onlangs heeft het CBS zijn zogeheten kernprognose tot 2060 geactualiseerd. Onderdeel van deze kernprognose zijn de immigratie- en emigratiecijfers. De recentste CBS-bijstelling bevat om te beginnen een aardige observatie: Omdat immigranten vaak na een aantal jaren weer terugkeren, hangen ontwikkelingen in immien emigratieaantallen met elkaar samen. Een toename van het aantal in het buitenland geboren immigranten veroorzaakt in de volgende jaren een toename van het aantal in het buitenland geboren emigranten. Op dezelfde wijze veroorzaakt een toename van het aantal in Nederland geboren emigranten in de jaren daarna een toename van het aantal in Nederland geboren immigranten. Deze onderlinge afhankelijkheid betekent dat veranderingen in de immi- en emigratieaantallen op den duur zichzelf weer deels teniet doen. Wat de keiharde cijfers betreft, meldt het rapport dat het aantal in het buitenland geboren emigranten door de eerdere prognose met ruim zevenduizend is onderschat. Deze onderschatting betrof voor een aanzienlijk deel emigranten uit andere lidstaten van de Europese Unie. Daarnaast is het aantal in Nederland geboren emigranten met iets meer dan vijfduizend onderschat. Als alle cijfers, variabelen, factoren en effecten op één hoop worden gegooid, betekenen de jongste cijfers voor de korte termijn, dat is de periode tot 2020, dat de immigratie gemiddeld vierduizend personen per jaar hoger dan is dan eerder verwacht en de emigratie zevenduizend personen per jaar hoger. n Overheidscampagne Gambia: boeren, emigreer niet naar Europa! De Gambiaanse overheid wil de armoede in het Afrikaanse land aanpakken door te investeren in een belangrijke sector: de landbouw. Als gevolg daarvan willen ze boeren die overwegen naar Europa te emigreren behouden voor het land en de sector. Hoe ze dat doen? Door in de buidel te tasten. Jonge boeren verdienen nu vrijwel evenveel als een minister. Een Gambiaanse minister welteverstaan, want de balkenendenorm halen ze niet met hun 300 euro per maand. Minstens zo belangrijk als het behoud van de boeren om armoede te bestrijden, is dat het grote aantal sterfgevallen onder emigranten afneemt. Op een gegeven moment probeerden zeshonderd jongeren per jaar te emigreren. Daarbij zijn tweehonderd jongeren omgekomen. Volgens statistieken van de immigratiedienst is het aantal pogingen ondertussen gedaald tot zestig per jaar. n NOVEMBER 2012 VERTREK NL 9

10 kortom Belgen wijken uit naar Nederland Steeds meer Vlamingen wijken uit naar Zeeuws-Vlaanderen in Nederland. Sinds begin 2012 mocht de gemeente Terneuzen 60% meer Belgen verwelkomen als nieuwe inwoners; Hulst mag rekenen op een toename van 45% en Sluis zag zijn Belgische inwonersaantal stijgen met 12,5%. Dit komt mede door de 6 maanden geleden gelanceerde campagne van Stichting Zeeuws & Vlaanderen om nog meer Vlamingen over de streep te trekken om naar Zeeuws- Vlaanderen te verhuizen. De vooruitzichten zijn dat deze tendens zich ook verder zal doorzetten in de tweede jaarhelft van Het ruime, kwalitatieve en betaalbare huizenaanbod blijkt steeds meer Vlamingen over de (grens)streep te trekken. Onder druk van de blijvend stijgende woningprijzen in België, richtte de afgelopen jaren een groeiend aantal Vlamingen zijn blik op Zeeuws- Vlaanderen. Niet alleen zijn de huizen er een stuk goedkoper, ze verkeren bovendien ook in een betere staat. Vooral jonge koppels en gezinnen met kinderen wijken uit naar Nederland, die er hoofdzakelijk huizen kopen tussen ,- en ,-, prijzen waarvoor je in Vlaanderen nauwelijks nog iets vindt. In tegenstelling tot de rest van Nederland waar de waarde van de huizen met soms wel 20% is gedaald blijft vastgoed in Zeeuws-Vlaanderen een goede investering: de vastgoedprijzen bleven hier quasi stabiel (max -5%). n Kans op Green Card voor Nederlander is minimaal Slechts 1 op de 370 Green Cards die wereldwijd worden verloot door de Verenigde Staten, gaat naar een Nederlander. In vergelijking met inwoners van landen als Nigeria, Oekraïne en ook Duitsland hebben we daarmee een enorm kleine kans. Dat blijkt uit cijfers van het Department of Homeland Security van de VS. Een Green Card is een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd voor de VS en erg gewild. De bewijzen worden onder andere per loterij verdeeld. Het aantal Green Cards dat voor deze loterij beschikbaar is, is slechts stuks per jaar, om zo de immigratie te beperken. Om een Green Card voor de Verenigde Staten te krijgen, heb je als Nederlander wereldwijd gezien maar een kans van 0,076 procent. Volgens de woordvoerster van de Amerikaanse ambassade wordt 80 procent van de visa verstrekt aan Afrikaanse en Europese landen. Het is niet mogelijk voor een land om meer dan 7 procent van het totaal van de visa oftewel 3500 visa te krijgen. Nederland krijgt er dit jaar slechts 149. Een reden voor deze magere oogst voor Nederland durft de woordvoerster niet te geven. Bij de ambassade vermoeden ze dat het te maken heeft met de regionale spreiding van de visa. n Meer informatie op 10 VERTREK NL NOVEMBER 2012

11 kortom kortom kort Emigratie = immigratie Eerder een bericht over de kortetermijntoekomst van emigratie, nu een bericht over de recente emigratiegeschíédenis. In de eerste helft van 2012 verlieten bijna vijfenzestigduizend personen ons land. Dat zijn er ruim zesduizend meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Van het totaal aantal emigranten in de eerste helft van 2012 is een derde in Nederland geboren. Sinds 2010 vertrekken steeds meer mensen uit Nederland. Het aantal personen dat zich in de eerste helft van dit jaar in ons land heeft gevestigd, bedroeg vijfenzestigduizend. Dit is een daling van 1600 personen ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Daarmee was de immigratie even hoog als de emigratie. 739 geboren Nederlanders emigreerden naar China Van de in totaal 2661 mensen die in 2011 van Nederland naar China emigreerden, waren er 739 geboren Nederlanders. Twee jaar eerder waren dat er nog 564. Conclusie 1: de grootste groep emigranten naar China zijn geboren Chinezen die zich in Nederland gevestigd hadden. Conclusie 2: 31 procent meer Nederlanders emigreerden in 2011 naar China dan in Stukje duiding van hoogleraar macro-economie Henk van Gemert van de Universiteit van Tilburg: Dat er meer Chinezen teruggaan naar het land van herkomst komt wellicht omdat het hier allemaal minder wordt. Het verschil in groei van de economie tussen China en Europa is zo n 7 procent per jaar.. n Meer voordeel met VertrekNL Volgend jaar start VertrekNL speciaal voor haar abonnees met de VertrekNL-voordeelpas. Met deze pas krijgen abonnees voordeel op bijvoorbeeld verzekeringen, advies, taaltrainingen en verhuizingen, en maakt u kans op mooie cadeaus. Bovendien gaat VertrekNL magazine vaker verschijnen, namelijk van viermaal naar zesmaal per jaar. Dit om u als lezer nog beter op de hoogte te houden van belangrijke ontwikkelingen en actualiteiten op het gebied van wonen en werken in het buitenland, en u nog meer handige tips en interessante ervaringsverhalen over emigreren te bieden. Naast het magazine, is ook de website van VertrekNL uitgebreid. U kunt daar nu online ervaringen delen en vragen stellen aan mede (aspirant) emigranten. Ga hiervoor naar n Post voor later Sinds dit jaar is het mogelijk post voor later te laten maken. Joga Brouwers, al jaren werkzaam in de media en momenteel werkzaam als samensteller van de radioprogramma s Casa Luna en ZomerNachten, is bedenker van dit concept. PostVoorLater ontstond toen ik om mij heen hoorde en las dat vertellen wat je op je hart hebt niet zo simpel is. Soms wil je dat, maar hoe doe je dat dan? Ik ben omringd met schrijvers, radio- en filmmakers. Ze maken iedere dag verhalen, en daar zijn ze heel goed in. Dus die twee, de verhalenverteller en de maker, kan ik bij elkaar brengen. Want ieder verhaal verdient ogen en oren die de inhoud kwaliteit geven. Die ervoor zorgen dat het verhaal jaren later nog indruk maakt. PostVoorLater is er voor iedereen. Zo kunt u bijvoorbeeld een gedenkwaardige brief of reportage sturen aan de ouders van uw pasgeboren kind of aan uw geliefden die voor langere tijd naar het buitenland gaan, of een andere droom hebben waar gemaakt. Meer informatie over dit initiatief kunt u vinden op n Ex-expats missen waardering Werknemers van multinationals die een tijd in het buitenland hebben gewerkt, verlaten de organisatie relatief vaak zodra ze weer in eigen land zijn. Uit onderzoek van het Amerikaanse Tippie College of Business blijkt nu dat dit met name komt omdat voormalige expats niet het gevoel hebben dat hun buitenlandse ervaring gewaardeerd wordt. Het thuisland is niet veranderd, maar de expat zelf wel. Na een lange periode in een hele andere cultuur te hebben gewoond en gewerkt voelen veel van hen zich fundamenteel anders. Deze persoonlijke ontwikkeling zien ze echter niet terug in de manier waarop hun bedrijf hen benadert. Dat is de reden waarom ze vervolgens vaak snel op zoek gaan naar een andere baan. Maar liefst 38 procent vertrekt binnen een jaar na terugkeer uit het buitenland. Daar internationale opdrachten vaak toegewezen worden aan de beste werknemers, betekent dit een substantieel verlies voor werkgevers. n NOVEMBER 2012 VERTREK NL 11

12

13

14 column Bijna alle Nederlanders in het buitenland die ik ken hebben soms last van een zeurend gevoel dat hun leven af en toe ontregelt. Nu eens ernstig, dan weer vluchtig en soms op de meest onverwachte momenten: heimwee. Je weet niet wat het is als je je eigen huis en haard nooit hebt verlaten. Van mensen die in de jaren vijftig van de vorige eeuw emigreerden, heb ik begrepen dat heimwee hun lichaam en ziel kon verteren. Het was de tijd dat een brief naar Australië, Nieuw- Zeeland of Canada vier weken onderweg was en telefoneren te duur was. Had je toen heimwee, dan at je niet, dronk je niet meer en verpieterde je. Soms emigreerden mensen op doktersadvies terug naar Nederland omdat ze het in het buitenland niet konden uithouden. De techniek helpt ons. Tegenwoordig skype je met het thuisfront, zie je hen via de computer en kun je elkaar dagelijks op de hoogte houden van nieuwe ontwikkelingen. Het vergemakkelijkt het leven van de expat en de achterblijvers aanzienlijk. En toch, toch kun je nog steeds heimwee krijgen op onverwachte momenten. foto: peter wiezoreck Opportunistisch gevoel Bij mij stak het een paar maanden geleden plotseling twee keer de kop op. Toen de Europese kampioenschappen voetbal in Polen en de Oekraïne gehouden werden, wilde ik ontzettend graag te midden van Oranjefans naar het voetbal kijken. Ik had zin om in een oranje T-shirt te lopen en alleen nog maar over voetbal te praten. Huntelaar of Van Persie? Kom daar maar eens om in New York. De meeste Amerikanen geven niets om soccer. Ze zijn alleen in American football en basketbal geïnteresseerd. Vlakbij mijn kantoor 14 VERTREK NL NOVEMBER 2012

15 column Heimwee op 5th Avenue is een Ierse pub, waar voetbal gekeken kan worden. En zo zat ik daar een beetje verloren tussen Europese toeristen naar de wedstrijden van het Nederlands elftal te kijken. Was ik maar in Nederland, dacht ik voorafgaand aan de eerste wedstrijd van Oranje! Ik had zo op het vliegtuig willen stappen. Maar toen de derde wedstrijd verloren werd, was ik blij dat ik in New York was. Buiten de pub wist niemand dat Nederland op zijn donder had gekregen. Geen oranje prullaria in de opruiming, geen collectieve rouw. Het leven ging gewoon door, niemand wist van de afgang. Zodoende was het gemakkelijk om de teleurstelling meteen te vergeten. In Nederland was men ongetwijfeld nog dagenlang vertwijfeld op zoek naar antwoorden op de vraag: waarom hebben we verloren? Mijn heimwee verdween na het laatste fluitsignaal op slag. Heimwee is dus ook een opportunistisch gevoel. Het is een verlangen naar iets moois, iets dierbaars, iets dat je koestert. Niemand verlangt naar ellende en verdriet. Vertrouwde traditie De tweede keer dat ik een scheut van heimwee voelde, was tijdens het Eurovisie Songfestival. Als kind werd ik wakker gemaakt door mijn ouders en mocht ik samen met mijn zusje elk jaar naar de zangwedstrijd kijken. Dan zat het hele gezin op de bank naar de zwart-wit-tv te kijken, wij kinderen met een glaasje appelsap en een tompoes. B o r i s D i t t r i c h d i r e c t e u r b i j H u m a n R i g h t s Wat c h i n N e w Y o r k Het was de tijd dat Nederland vertegenwoordigd werd door Milly Scott, Ronnie Tober en Connie van den Bosch, namen uit lang vervlogen tijden. Er deden zo n tien landen mee en elk jaar waren we voor Nederland, hoe slecht het liedje ook was. Toen Lenny Kuhr met de Troubadour het festival won, waren we dagenlang trots en blij. Sindsdien kijk ik elk jaar naar het liedjesfestijn, het is Was ik maar in Nederland, dacht ik voorafgaand aan de eerste wedstrijd van Oranje een deel van mijn leven geworden. Het is een camp-gebeurtenis geworden met tientallen deelnemende landen, verdeeld over drie avonden. Met name de Oostblok-landen nemen het festival zeer serieus. Ik herken daar iets van mijn vroegere passie in. Het meest ben ik geïnteresseerd in de puntentelling. Zal Cyprus aan Griekenland weer de maximale score van 12 punten geven, en andersom? Denemarken aan Zweden? Servië aan Bosnië Herzegovina? Heerlijk om dat zinnetje te horen: Brussels, may I have your votes please? En dan het antwoord: Here are the results of the Belgian people. Dit jaar werd het songfestival in Azerbaijan gehouden, een land waar de mensenrechten met voeten getreden worden en journalisten niet mogen schrijven wat ze willen, omdat dat de familie van de president slecht uitkomt. Wanneer het programma in Baku om 9 uur s avonds begint, is het hier in New York 2 uur s middags. Het was een bloedhete zaterdag. Op internet had ik een café in Manhattan gevonden, waar de finale op grote schermen zou worden vertoond. Het is altijd leuk om met een grote groep mensen te kijken, dacht ik, en vol goede moed stapte ik op de fiets. Maar bij het café aangekomen kwam al snel de ontgoocheling. Tussen de barkrukken stond een groep Duitse toeristen, op dit uur van de middag al behoorlijk aangeschoten. En verder een paar meisjes uit Ierland. De rest van het café was leeg. De geluidskwaliteit was erbarmelijk, de monden bewogen, waarna een paar seconden later de stem krakend doorkwam. Niet echt leuk om onder zulke omstandigheden naar een liedjesfestival te kijken. Ik besloot op te stappen en fietste door Manhattan op weg naar huis. In gedachten was ik in Amsterdam, in een café waar tientallen mensen snedig commentaar zouden geven en zich luidkeels zouden ergeren aan de liedjes en de puntentelling die alles te maken heeft met vriendjespolitiek en nabuurschap en weinig met waardering voor het beste lied. Opeens miste ik Nederland en Europa. Niet zozeer vanwege het niet kunnen kijken naar het tv-programma, maar vanwege het besef dat ik in New York afscheid had moeten nemen van een vertrouwde traditie die ik graag in ere had willen houden. n NOVEMBER 2012 VERTREK NL 15

16

17 coverstory Psychologe Miranda van Tilburg over heimwee Ik nam zelf vijf tubes Nederlandse tandpasta mee naar Amerika Daar zit je dan, in een nieuw land en een nieuw huis. De plaatselijke supermarkt is nog een doolhof voor je. En wat bedoelde de nieuwe buurvrouw nou eigenlijk met kom gerust eens langs? Je bent nog moe van de internationale verhuizing en het liefst wil je op de bank zitten met een zak drop en je familie bellen. Volgens psychologe en heimwee-deskundige Miranda van Tilburg zijn er slimmere manieren om je heimwee te lijf te gaan. tekst heleen ronner illustraties peter beemsterboer NOVEMBER 2012 VERTREK NL 17

18 coverstor y Miranda van Tilburg is eind jaren 90 gepromoveerd op heimwee. Vlak daarna kreeg haar man een baan aangeboden in de Verenigde Staten. Op basis van haar onderzoek wist zij als geen ander hoe belangrijk het was om voor zichzelf ook een interessante baan te vinden: Ik sprak voor mijn proefschrift een heleboel mensen met heimwee. Expat-vrouwen zonder eigen baan hadden er vaak erge last van. Het is volgens Van Tilburg essentieel dat je vooraf uitzoekt of er zinvolle bezigheden voor je zijn in het nieuwe land, of dat nu werk is of iets anders. Van Tilburg kon een postdoc onderzoek doen aan de universiteit van North- Carolina. Inmiddels werkt ze daar al meer dan tien jaar. Ze is nu associate professor in de gezondheidspsychologie en is gespecialiseerd in chronische pijn bij kinderen met darmklachten. Leven zonder auto-pilot Van Tilburg heeft zelf geen aanleg voor heimwee. Als kind woonde ze in België en ging in Nederland naar school. Ze past zich gemakkelijk aan, maar ook zij moest natuurlijk wennen aan een bestaan in het zuiden van de Verenigde Staten. Als je bent geëmigreerd gaat de eerste tijd niets meer op de automatische piloot. Dat kost heel veel tijd en energie. Ik heb me in het begin bijvoorbeeld rot gezocht naar de lucifers in de supermarkt. Hier liggen ze bij de briketten, in Nederland bij de plastic zakjes. Ook begreep ik de dingen soms verkeerd. Ik vond het in het begin altijd zo lief als mensen zeiden: Bless your heart, dear. Nu weet ik dat ze dan eigenlijk bedoelen: Hoe kun je zo dom zijn?. een praatje maken op het postkantoor. Je hoeft echt niet direct vrienden te maken, het gaat erom dat je een paar mensen herkent, en zij jou. Dan voel je je vaak al beter. Je moet het eigenlijk zien als een work-out. Je hebt geen zin, maar als je het wel doet, levert het veel op. Bel gewoon eens aan bij de buurvrouw of ga op een clubje. Niet vissen, maar fietsen Van Tilburg is duidelijk: als emigrant moet je aan de bak om er iets van te maken. Maar het kan toch ook geruststellend zijn om met een pak stroopwafels even te skypen met je zus? Van Tilburg: Ik zou dat zeker doen, maar niet op het moment dat je heimwee hebt. Dat werkt averechts. Ook kan het zijn dat andere dingen waar je normaal van ontspant, nu juist niet helpen. Zoals naar de sauna, badderen of in de zon zitten. Van Tilburg: Als je naar huis verlangt, is het echt goed om iets actiefs te gaan doen. Het moet je afleiden van je gevoel, want als je het laat sudderen, wordt het erger. Mensen die tijdens hun vakantie last hebben van heimwee, kunnen bijvoorbeeld beter gaan zwemmen of fietsen dan zonnen of vissen. Zodra je de tijd neemt om erbij stil te staan, ga je meer verlangen naar thuis. Terwijl het gevoel vaak snel overgaat als je even wat anders gaat doen. Goede vraag: heeft je kind katten- of hondenheimwee? Durft je kind in Nederland amper bij oma te logeren? En ben je daarom bang dat een verhuizing naar het buitenland helemaal een drama zal worden? Dat hoeft niet zo te zijn. Van Tilburg: Je kunt bij kinderen eigenlijk katten- en hondenheimwee onderscheiden. Het ene kind vindt het heel lastig om niet in de buurt van de ouders te zijn. En dus om bij oma te logeren. Dat is hondenheimwee, want honden hechten zich sterk aan het baasje. Een emigratie valt dan soms mee, omdat je als familie vaak juist meer bij elkaar bent. Kattenheimwee is lastiger, want dan gaat het echt over de plek waar je leeft. Je herkent kinderen met dit type heimwee bijvoorbeeld op vakantie. Zij verlangen dan steeds naar hun huis, hun kamer en eigen speelgoed. Je helpt ze bij een emigratie door ze goed voor te bereiden op de nieuwe plek. Hoe ziet het huis eruit? Waar kan de Lego staan? Investeer in het gezellig maken van het huis en het kamertje. Ga ook niet alles wassen voor vertrek, maar zorg dat het kussen bijvoorbeeld nog net zo ruikt als thuis. Praatje met de buurvrouw Als je net bent geëmigreerd, kun je regelmatig hevig verlangen naar thuis. Het beste medicijn is volgens Van Tilburg: blijven investeren in je nieuwe leven. Ze vertelt dat ze dit zelf ook lastig vond in het begin. Haar man werkte tot laat en ze kende nog niemand. Ik wist hoe belangrijk het was om sociale contacten op te bouwen, maar daar had ik natuurlijk ook niet altijd zin in. Dan moest ik mezelf er echt toe zetten om even de stad in te gaan. Dan ging ik bijvoorbeeld 18 VERTREK NL NOVEMBER 2012

19 coverstory Routines met een Nederlands tintje Niet stilstaan bij je heimwee betekent gelukkig niet dat je al je schepen achter je moet verbranden. Mensen die bevattelijk zijn voor heimwee, zijn vaak erg gehecht aan routines, zegt Van Tilburg. Een paar van die routines kun je gewoon meeverhuizen, dat zorgt voor een zachte landing. Ging je altijd op donderdag sporten, zoek dan ook een club waar je dit kunt blijven doen. Alles is al nieuw, dus een paar vertrouwde dingen Als je naar huis verlangt, is het echt goed om iets actiefs te gaan doen helpen voor een zachte landing. Dat betekent niet dat je te veel blijft hangen in je oude leventje, maar dat je een paar keuzes gemakkelijk maakt, zodat je energie overhoudt voor alles wat je nog moet ontdekken. Van Tilburg: Ik nam zelf bijvoorbeeld vijf tubes Nederlandse tandpasta mee. En ik heb ook nog jaren Nederlandse deodorant gebruikt. Hoefde ik daar niet over na te denken. Zes maanden 90 procent van de emigranten krijgt last van heimwee. Meestal gaat het na zes maanden al een stuk beter. Je hebt dan wat contacten gemaakt en de automatische piloot is weer een beetje terug. Vergelijk wonen in een nieuw land maar met leren autorijden, met al die kleine dingen die je moet leren. Het kost heel veel tijd en energie in het begin. Je moet overal over nadenken. Schakelen, over Eerste Hulp Bij Kinderverdriet Wat moet je doen als je kind in het nieuwe land vaak verdrietig is en verlangt naar huis? Met deze tips help je je zoon of dochter om sneller te wennen aan de nieuwe situatie. Geef het kind macht Van Tilburg: Heimwee bij kinderen heeft heel veel te maken met een machteloos gevoel. Ze hebben geen controle over wel of niet verhuizen. Je helpt ze als je ze weer macht geeft. Laat zien hoe ze zelf iets aan het rotgevoel kunnen doen, namelijk afleiding zoeken. Willen ze misschien naar de speeltuin of de bibliotheek? Beloon het als je kind zelf het initiatief neemt om afleiding te zoeken. Loopt je zoon of dochter zelf op de buurjongen af? Vertel hoe stoer je dat vindt. Niet te veel meeleven We hebben geleerd dat een goede ouder veel empathie moet tonen. Je moet er zijn voor je kind. Mijn huidige onderzoek gaat over kinderen met chronische darmklachten en daar zie ik dit ook dagelijks in mijn praktijk. Maar als jij zegt: Oh, wat naar voor je. Dit is echt heel vervelend, dan denkt het kind ook: Nou, het zal wel erg zijn. Goed gesprek op een goed moment Als een kind verdrietig is, kun je natuurlijk wel kort meeleven door te zeggen: Ik heb je gehoord, maar daarna kun je beter afleiding zoeken. Praat liever over je nieuwe woonplaats op een moment dat ze geen last van heimwee hebben. Bijvoorbeeld tijdens een potje voetbal of bij het koken. Dan houd je het positief: Ik ben trots dat je zo lekker je weg vindt hier. Eigenlijk is de vuistregel: besteed vooral aandacht aan gevoelens die goed zijn voor je kind. Rust, regelmaat en routine Voor het hele gezin kosten de normale dingen meer energie in het begin. Het is nu nog belangrijker dan ooit om rust, regelmaat en routine in te bouwen. Blijf bijvoorbeeld eerst gewoon om zes uur eten als je kind daaraan gewend is. Je kunt vanzelf wat meer in het ritme van het nieuwe land gaan leven. Bedenk ook wat je kind in Nederland fijn vond en zoek een alternatief in het nieuwe land. NOVEMBER 2012 VERTREK NL 19

20 coverstor y je schouder kijken, richting aangeven. Nu rij je en doe je ondertussen je mascara op. Dat punt bereik je met geduld en oefening. De eerste zes maanden heb je dat punt zeker Geen heimwee: is dat wel normaal? Geen heimwee: is dat wel normaal? Dr. Tony van Vliet promoveerde ook op heimwee en hij had als stelling bij zijn proefschrift dat het zielig is als mensen helemaal geen heimwee hebben. Dan heb je immers ook niet echt iets wat het waard is om te missen. Van Tilburg denkt dat sommige mensen zich gewoon heel gemakkelijk aanpassen en daardoor zo goed als geen heimwee hebben. Maar, het overwinnen van een beetje heimwee is een bijzonder leerzaam proces, dus in die zin ben ik het er helemaal mee eens dat elke emigrant er een klein beetje van kan gebruiken. nog niet bereikt. Je hoeft je pas zorgen te Dat kan zeker, maar als je te vroeg gaat, maken als de heimwee daarna nog steeds hevig blijft of als je door dit gevoel niet toekomt nieuw land. Probeer het dus in elk geval zes leer je ook niets over het wennen aan een aan de dagelijkse dingen die je wilt of moet maanden tot een jaar, want daarna is het doen. Tijdens mijn onderzoek spraken we echt bijna altijd beter. Blijft het erg? Ga dan bijvoorbeeld met een vrouw van 58 jaar, die na of het aan jou ligt of echt aan de omgeving. Heb je gewoon geen klik met het land, alleen maar in haar eigen bed wil slapen. Ze kan niet naar haar kleinkinderen, want dan bijvoorbeeld omdat je niet kunt wennen aan is ze te lang van huis. Dat kun je eigenlijk de armoede of de hitte? Ga dan weg en zoek pathologische heimwee noemen. Daar zou ik een eventuele volgende keer een betere omgeving. Of kun je zelf nog meer investeren hulp bij zoeken. in Therapie of enkeltje Schiphol? Als je hele erge heimwee houdt, kun je een therapeut zoeken, maar het lijkt ook logisch om gewoon terug te gaan. Van Tilburg: Miranda van Tilburg Man en twee zoons van 10 en 11 Psychologie Tilburg Promotie gezondheidspsychologie (1998) Postdoc medische psychologie, Duke (2001) Assistant professor Universiteit, North Carolina (2001-heden) sociale contacten of activiteiten? Als je niet de kans grijpt om te analyseren waar het gevoel vandaan komt, dan is de kans groot dat je er op andere plaatsen ook weer last van krijgt. n