Nieren en medicijnen. Hogere risico s bij lagere nierfunctie
|
|
- Bernard van der Linden
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Factsheet Nieren en nierschade deel 10 Hogere risico s bij lagere nierfunctie Nieren en medicijnen Veel medicijnen worden door de nieren uit het lichaam verwijderd. Maar als de nieren minder goed werken, blijven zulke medicijnen langer in het bloed en bereiken ze hogere concentraties. Daardoor stijgt de kans op bijwerkingen en (verergering van) nierschade. In dat geval moet de medicatie van de patiënt worden aangepast: een andere dosis of een ander medicijn. Dat gebeurt vaak niet bij gebrek aan informatie over de nierfunctie. De nierfunctiewaarde ontbreekt doordat deze niet is gemeten, of doordat de uitslag niet is doorgegeven aan de apotheker. Van de potentieel vermijdbare medicatiegerelateerde ziekenhuisopnames houdt zo n 10% direct verband met een verminderde nierfunctie én het niet aanpassen van medicijngebruik. Veel medicijnen worden door de nieren uit het lichaam verwijderd. Als de nieren minder goed werken, gaat dit langzamer. Medicijnen blijven dan langer in het bloed en bereiken hogere concentraties. Daardoor stijgt de kans op bijwerkingen door overdosering. Ook zijn er medicijnen die (acute) nier schade kunnen veroorzaken of verergeren. Dit geldt voor een lange lijst medicijnen, waaronder bepaalde antibiotica, glucoseverlagende medicatie, middelen tegen hoge bloeddruk, medicatie tegen jicht, het hartmiddel digoxine en de stemmings stabilisator lithium. En ook voor sommige medicijnen die zonder recept verkrijgbaar zijn bij drogist, supermarkt of apotheek, zoals NSAID s (waaronder ibuprofen, diclofenac en naproxen). Welke aanpassingen nodig zijn, zoals een lagere dosis of ander geneesmiddel, hangt af van de nierfunctiewaarde van de patiënt en het soort medicijn. Voor de meeste medicijnen zijn doseringsadviezen bij verminderde nierfunctie beschikbaar. De KNMP-werkgroep Geneesmiddelen bij verminderde nierfunctie zorgt jaarlijks voor een update. 1
2 Nierfunctiewaarden ontbreken Om de medicatie te kunnen aanpassen aan de nier functie, heeft de arts of apotheek wel een nierfunctiewaarde nodig. En die ontbreekt vaak omdat de arts deze niet altijd volgens de richtlijnen meet. Mensen met chronische nier schade, hypertensie en diabetes moeten tenminste 1 keer per jaar worden gecontroleerd op nierfunctie, eiwit in urine en bloeddruk. Maar dit gebeurt in minder dan de helft (43%) van de gevallen. 1] En als de nierfunctiewaarde is gemeten, wordt deze onvoldoende uitgewisseld. En dit ondanks regelgeving die artsen verplicht om afwijkende nier functiewaarden (lager dan 50 ml/min/1.73m 2 ) te melden bij de apotheek. Het is wenselijk dat de apotheker op de hoogte is van de actuele nierfunctiewaarde, omdat die overzicht heeft van de medicatie. Veel patiënten zien meerdere artsen die elk medicijnen voorschrijven, zowel in de eerste als tweede lijn. Maar de bepaling en de uitwisseling van nierfunctiewaarden is suboptimaal, zowel tussen artsen in de eerste en tweede lijn, als tussen de huisarts/specialist en de apotheker, zo blijkt uit inventarisaties. Regionale afspraken Beroepsorganisaties zoals de KNMG en KNMP adviseren zorgverleners om regionaal afspraken te maken over het uitwisselen van nierfunctiewaarden. Uit een enquête (UPPER 3], 2016) blijkt dat 53% dat ook had gedaan. Maar meer dan de helft van de apothekers (54%) gaf aan dat de samenwerking met de huisartsen in de regio op het gebied van uitwisseling van nierfunctiewaarden beter kan. Gegevens worden vaak niet proactief verstrekt, maar alleen bij navraag (66%) en regelmatig zijn gegevens niet recent (31%). Toestemming Voor het uitwisselen van de nierfunctiewaarde moet de arts of apotheker apart toestemming vragen aan de patiënt. Uit een onderzoek van de Nierstichting uit 2015 bleek dat 76% van de risicogroepen dat zijn mensen met een risico op nierschade door een hoge bloeddruk en/of diabetes nog geen toestemming had gegeven, of niet wist of hij/zij toestemming had gegeven. Als belangrijkste reden werd genoemd dat de arts of apotheker nooit toestemming heeft gevraagd (73%). Slechts een klein deel (4%) gaf aan bezwaar te hebben tegen het doorgeven van de nierfunctie aan de apotheek. Nierfunctiebepaling in de apotheek De directe beschikbaarheid van nierfunctiewaarden is beperkt, blijkt uit steeds meer projecten die onderzoeken welke gegevens geregistreerd staan in informatiesystemen van de apotheek. [2-6] Over het algemeen is slechts 25% tot 50% van de gewenste nierfunctiewaarden direct beschikbaar. Van 74% van de ouderen die risicogeneesmiddelen gebruiken en van wie de nierfunctie gemonitord zou moeten worden, is op dit moment nog geen informatie over de nierfunctie beschikbaar in de apotheek, terwijl deze informatie vaak wel bij de huisarts bekend is. 3] Bijna een kwart (23%) van de apothekers bepaalt zelf wel eens de nierfunctie (meting via een vingerprik). Uit een pilot van Service Apotheek bleek dat het percentage bekende nierfunctiewaarden hierdoor kan stijgen van 25% naar zo n 75%. 6] Dit kwam vooral doordat er dan betere afspraken worden gemaakt met zorgverleners over uitwisseling, en er daardoor meer nierfunctiewaarden direct beschikbaar komen. Apothekers geven ook aan dat dit meten van de nierfunctiewaarde door de apotheek alleen onder bepaalde voorwaarden plaats zou moeten vinden. Bijvoorbeeld: als er nergens een waarde bekend is en er een medicijn is voorgeschreven waarmee de patiënt direct moet starten. 2
3 Recht op veilige aflevering medicijnen Sinds de aanpassing van de Geneesmiddelenwet in 2012, nierfunctiewaarde (lager dan 50 ml/min/1.73m 2 ) actief hebben apothekers recht op inzage in laboratorium - door geven aan de apotheker. De KNMP vindt het wenselijk waarden die noodzakelijk zijn voor het veilig afleveren van om ook niet-afwijkende nierfunctiewaarden door te geven. medi cijnen. In 2013 is een regeling opgesteld om deze Zo kan de apotheker het beloop monitoren, en dat maakt nieuwe wet werkbaar te maken voor artsen en apothekers. vroegtijdig ingrijpen mogelijk. Volgens die regeling moeten artsen een afwijkende Vermijdbare ziekenhuisopnames Ziekenhuisopnames als gevolg van niet aanpassen medicijngebruik bij verminderde nierfunctie. 10% < 50 ml/min/1.73m 2! van alle ziekenhuisopnames [7,8] 30% van ziekenhuisopnames van ouderen 9] Ziekenhuisopnames zijn het topje van de ijsberg. Hoeveel patiënten last hebben van bijwerkingen is niet bekend, maar dat aantal zal velen malen groter zijn. 3
4 Hoge bloeddruk of diabetes? Verhoogd risico! In Nederland hebben ongeveer 1,7 miljoen mensen chronische nierschade. De helft van Wat weten mensen uit de risicogroepen over hun risico Binnen de risicogroepen is er beperkte kennis over de relatie tussen de nierfunctie en medicijngebruik blijkt uit onderzoek van de Nierstichting uit deze mensen, zo n , heeft een verminderde nierfunctie. Dat komt vooral voor bij mensen met diabetes en/of een hoge bloeddruk. Ook ouder worden zorgt voor achteruitgang van de nierfunctie, waardoor medicijnen op kunnen hopen en aanpassen van medicijnen vaak nodig is. Uit onderzoek van de Nierstichting uit 2015 blijkt dat ongeveer de helft van de risicogroepen dagelijks drie tot vijf verschillende medicijnen gebruikt. Van de nier patiënten gebruikt 69% dagelijks zelfs zes of meer medicijnen. Wanneer medicatie aanpassen voor patiënten met verminderde nierfunctie 11% 62% + kent eigen nierfunctie weet dat dosering medicijnen moet worden diabetes behandeling diabetes aangepast bij vermindering nierfunctie hoge bloeddruk + behandeling hoge bloeddruk aanpassen medicatie vaak noodzakelijk + 33% 63% leeftijd 65+ gebruik van vijf medicijnen of meer weet dat hoge bloeddruk nierschade kan veroorzaken weet dat diabetes nierschade kan veroorzaken 4
5 Onstekingsremmende pijnstillers Dialyse & medicijnen De KNMP richtlijn stelt dat bij gebruik van onstekingsremmende pijnstillers (NSAID s) langer dan twee weken de arts moet overwegen of dit is gerechtvaardigd; mocht de arts toch een NSAID voorschrijven voor een periode langer dan twee weken aan iemand uit een risicogroep, dan dient de nierfunctie voorafgaand en één week na starten van de NSAID gecontroleerd te worden. 10] Mensen uit de risicogroepen Bij sommige patiëntengroepen is het voorschrijven van medicatie nog ingewikkelder, zoals bij mensen die dialyseren en degenen die een donornier hebben ontvangen. Dialyse: complexe interactie met medicijnen Bij de dialysepatiënten in Nederland werken de nieren nauwelijks of niet meer.11] Het dialyse-apparaat neemt een deel van de functie van het verwijderen van afvalstoffen over. Dialysepatiënten gebruiken zo n tien tot twaalf soorten medicijnen op een dag, met een gemiddelde van negentien pillen per dag. 12] Bij gebrek aan nierfunctie, worden op niet-dialysedagen sommige medicijnen nauwelijks verwijderd en lopen deze patiënten extra kans op (ernstige) bijwerkingen. Ook op dialysedagen kan het zijn dat niet alle medicijnen volledig worden afgevoerd. De hoeveelheid medicijn in het lichaam kan hierdoor toenemen, waardoor de kans op (ernstige) bijwerkingen toeneemt. De dialyse kan een geneesmiddel ook ongewenst snel uit het lichaam ver wijderen, waardoor er te weinig van in het lichaam houden met het type medicijnen. Sommige mogen dialyse patiënten niet (of: alleen anders) innemen op dialysedagen, zoals kaliumverlagers, plastabletten, middelen tegen hoge bloeddruk, antibiotica en insuline. Soms is het beter om bloeddrukverlagende medicijnen op de dialysedag over te slaan, als de patiënt tijdens de dialyse al last heeft van bloeddrukdalingen. En van sommige antibiotica moeten nierpatiënten na dialyse een extra dosis innemen, terwijl zij andere antibiotica juist alleen op dialysedagen mogen innemen. Doseringsadviezen speciaal voor dialysepatiënten zijn in de maak. De Nierstichting en Nierpatiënten Vereniging Nederland geven de brochure Medicijnen voor nierpatiënten uit, met een bijbehorende checklist voor zorgverleners om knelpunten in medicatiegebruik vast te stellen, en via zorg op maat te helpen oplossen. 49% koopt zelf ontstekingsremmende pijnstillers blijft en het zijn effect mist (onderbehandeling). Afhankelijk van wat de dialyse doet met het medicijn wordt de hoogte en frequentie van de dosering bepaald. 15% gebruikt deze dagelijks tot een paar keer per week De nefroloog maakt daarom specifieke afspraken met elke dialysepatiënt over medicijngebruik op dialysedagen en niet-dialysedagen. Behalve met het gebrek aan nierfunctie en de dialysemethode moet de arts ook rekening Maaike Wijnands / Nierstichting 5
6 Transplantatie & medicijnen Tijdelijke extra risico In specifieke situaties is extra aandacht nodig voor (aanpassing van) het medicijngebruik bij mensen met een verminderde nierfunctie: in geval van een onderzoek met jodiumhoudend contrastmiddel, en in geval van (dreigende) uitdroging. Een mogelijke maatregel is vochttoediening via een infuus voor en eventueel na het contrastonderzoek; een andere is het tijdelijk stoppen van bepaalde medicatie, met name plastabletten (diuretica), bepaalde pijnstillers (NSAID s) en glucoseverlagende tabletten (metformine). 6 Momenteel leven in Nederland zo n mensen met een functionerende donornier. 11] Zij gebruiken afweeronderdrukkende medicijnen (immunosuppressiva en corticosteroïden), om afstoting van de donornier tegen te gaan. Daarnaast krijgen zij medicijnen ter voorkoming van infecties (antibiotica en antivirale middelen). Andere veel voorgeschreven medicijnen zijn: bloedverdunners, pijnstillers, maagzuurremmers en/of cholesterolverlagers. (NSAID s mogen niet gebruikt worden omdat ze slecht zijn voor de donornier.) De medicijnen geven zo veel en zware bijwerkingen, dat in deze groep de therapietrouw relatief laag is, wat de optimale levensduur van de donornier bedreigt. Ook in deze groep is een optimale balans in medicatie dus complex. Daarom is goede begeleiding en waar mogelijk aanpassing van de medicatie voor deze groep van groot belang. Jodiumhoudend contrastonderzoek Bij een CT-scan, angiografie of dotterbehandeling worden organen, weefsels en bloedvaten beter zichtbaar gemaakt met jodiumhoudend contrastmiddel ( jodiumhoudende contrastonderzoeken ). Maar contrastvloeistof kan de doorstroming van het bloed in de nieren verminderen en de nierbuisjes van de nieren beschadigen. Daarom zijn soms voorzorgsmaatregelen nodig voor patiënten met een hoog risico op nierschade (mensen met een egfr minder dan 45 ml/min/1.73m 2, of egfr minder dan 60 ml/min/1.73m 2 én diabetes of twee cardiovasculaire complicaties). De arts zal dat beslissen, aan de hand van de landelijke richtlijn.
7 (Dreigende) uitdroging In geval van een hittegolf, koorts, diarree en overgeven bestaat een risico op uitdroging. Bepaalde medicijnen voor de behandeling van verminderde nierfunctie, hoge bloeddruk of hartfalen, zorgen ervoor dat het lichaam uitdroging niet altijd kan opvangen, waardoor nierschade kan ontstaan of verergeren. Risicogroepen zoals (onder andere) ouderen, mensen met een verminderde nierfunctie of hartfalen moeten in deze situaties daarom maatregelen nemen, in overleg met hun arts. Het kan gaan om extra vocht innemen of om het tijdelijk niet innemen van medicijnen, met name plastabletten en sommige bloeddrukverlagende geneesmiddelen (ACE remmers, zoals enalapril, lisonopril en ramipril, en A2-blokkers, zoals losartan, candesartan en irbesartan). Patiënten moeten NSAID s in het bijzonder laten staan bij (dreigende) uitdroging: NSAID s zijn dan nog schadelijker omdat ze op zichzelf al kunnen leiden tot (acute) nierschade. Bij langer dan 5 dagen blootstelling aan een omgevingstemperatuur van 27 C of hoger. Bij meer dan 3x waterdunne diaree op een dag. Bij meer dan 3 x overgeven op een dag. Bij langer dan 2 dagen koorts hoger dan 38,5 C. 7
8 Colofon Deze factsheet is een uitgave van de Nierstichting. De inhoud is gebaseerd op de huidige stand van de wetenschap en met grote zorg en in samenwerking met deskundigen samengesteld. De Nierstichting kan echter geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele onjuistheden of onvolkomenheden. Deze factsheet is deel 10 van de serie van tien factsheets over nieren en nierschade. De serie bestaat uit de volgende factsheets: 1 Nieren en chronische nierschade 2 Oorzaken van chronische nierschade 3 Chronische nierschade: hoe vaak, stadia en risico s 4 Klachten en behandeling chronische nierschade 5 Vroeg opsporen, preventie en behandeling chronische nierschade 6 Nierfalen en nierfunctievervangende behandeling 7 Niertransplantatie, donatie en wachtlijst 8 Dialyse: vormen, aantal patiënten en gevolgen 9 Nieren en zout 10 Nieren en medicatie 8 Tekst Iris Groenenberg, Programmamedewerker preventie, afdeling Zorg & Innovatie, Nierstichting Karin Postelmans, Redacteur, afdeling Marketing & Communicatie, Nierstichting Vormgeving en infographics Maaike Wijnands, oehoe infographics en illustraties Met dank voor hun inhoudelijke inbreng en deskundig commentaar: Prof. dr. Ron Gansevoort, nefroloog, Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Prof. dr. Patricia van den Bemt, ziekenhuisapotheker / klinisch farmacoloog, Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam. Dr. Willemijn Eppenga, ziekenhuisapotheker KNMP, Den Haag. Prof. dr. Teun van Gelder, internist-nefroloog / klinisch farmacoloog, Erasmus MC, Rotterdam. Dr. Nynke Scherpbier-de Haan, huisarts / Eerstelijnsgeneeskunde Radboudumc. Coördinatie en eindreactie Dr. Katja van Geffen, manager Zorg & Innovatie, Nierstichting. Bronnen De lijst met literatuurreferenties is te vinden op of kan opgevraagd worden door een te sturen naar infonierziekten@nierstichting.nl Nierstichting, november 2016
Chronische nierschade: hoe vaak, stadia en risico s
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Chronische nierschade: hoe vaak,
Nadere informatieVroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 5 Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade In Nederland hebben 1,7 miljoen mensen chronische nierschade. Dit is in veel gevallen het gevolg van
Nadere informatieStadia chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Stadia chronische nierschade Nierschade
Nadere informatieOorzaken nierfalen De meest voorkomende bekende oorzaken van nierfalen zijn diabetes,
Factsheet Nieren en nierschade deel 6 Nierfalen en nierfunctievervangende behandeling Nieren spelen een cruciale rol in het lichaam. Wanneer de nieren nauwelijks nog werken, minder dan 15%, is er sprake
Nadere informatieNierfalen en behandeling
Factsheet Nieren en nierschade deel 6 Nierfalen en behandeling Nieren spelen een cruciale rol in het lichaam. Wanneer de nieren nauwelijks nog werken, minder dan 15%, is er sprake van nierfalen. Nierfalen
Nadere informatieJodiumhoudend contrastonderzoek bij een verminderde nierfunctie.
Jodiumhoudend contrastonderzoek bij een verminderde nierfunctie. Jodiumhoudend contrastonderzoek bij een verminderde nierfunctie. Wanneer u een verminderde nierfunctie heeft, kan een jodiumhoudend contrastmiddel
Nadere informatieLet op bij (dreigende) uitdroging: Soms moet u uw medicijnen even overslaan
Let op bij (dreigende) uitdroging: Soms moet u uw medicijnen even overslaan Informatie voor patiënten (Dreigende) uitdroging? Soms moet u uw medicijnen even overslaan In welke situaties loopt u risico
Nadere informatieVerminderde nierfunctie en medicijnen
Verminderde nierfunctie en medicijnen VERMINDERDE NIERFUNCTIE WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN ADVIES IN EEN PERSOONLIJK GESPREK VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL VERMINDERDE
Nadere informatieLet op bij (dreigende) uitdroging: Soms moet uw patiënt medicijnen even overslaan
Let op bij (dreigende) uitdroging: Soms moet uw patiënt medicijnen even overslaan Informatie voor huisartsen, specialisten, apothekers, verpleegkundig(en) specialisten en praktijkondersteuners. Let op
Nadere informatieWelkom. Namen presentatoren
Welkom Namen presentatoren Programma Behandeling en preventie van chronische nierschade door dr. Andrea Kramer, internist-nefroloog Dialyse als nierfunctievervangende behandeling door dr. Akin Özyilmaz,
Nadere informatienierfalen in leven. Als dialysepatiënten ophouden met functioneren van de nieren.
Factsheet Nieren en nierschade deel 8 Dialyse Transplantatie is vaak de beste behandeling bij nierfalen, maar dit is medisch gezien niet altijd mogelijk en niet voor iedereen wenselijk. Dialyse is dan
Nadere informatieVeilig gebruik van contrastmiddelen
Veilig gebruik van contrastmiddelen Uw arts heeft voor u een onderzoek aangevraagd waarbij een jodiumhoudend contrastmiddel wordt gebruikt. Met het contrastmiddel kunnen we bloedvaten, weefsels of organen
Nadere informatieDe contrastpoli Poli ter voorkoming van nierfunctieverlies
De contrastpoli Poli ter voorkoming van nierfunctieverlies Afdeling radiologie/interne geneeskunde Locatie Veldhoven U heeft een afspraak op de contrastpoli: Datum:.. Dag/tijdstip: dag. uur Melden: polikliniek
Nadere informatiePC-AKI preventie-infuus
PC-AKI preventie-infuus Bij gebruik van jodiumhoudende contrastmiddelen www.nwz.nl Inhoud Wat is een PC-AKI preventie-infuus? 3 Uw voorbereiding 3 Het PC-AKI preventie-infuus en röntgenonderzoek 6 Na het
Nadere informatiePC-AKI preventie-infuus
PC-AKI preventie-infuus Bij gebruik van jodiumhoudende contrastmiddelen www.nwz.nl Inhoud Uw afspraak 3 Wat is een PC-AKI preventie-infuus? 3 Uw voorbereiding 3 Het PC-AKI preventie-infuus en röntgenonderzoek
Nadere informatieMedicijnen voor dialysepatiënten
AK, MA N E N IJ IJST! EDIC L M N J I W IC U MED KEN N E G I UW E Medicijnen voor dialysepatiënten Zo gebruikt u ze Inhoud Vooraf 3 Medicijnlijst 5 Colofon Auteur Hedda van het Groenewoud Met medewerking
Nadere informatieInformatie over jodiumhoudende contrastmiddelen
Informatie over jodiumhoudende contrastmiddelen Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Jodiumhoudende contrastmiddelen... 1 3 Bijwerkingen... 1 4 Effect op de nieren... 2 Verslechtering van de nierfunctie...
Nadere informatieCIN Preventieinfuus. Bij gebruik van jodiumhoudende contrastmiddelen. mca.nl
CIN Preventieinfuus Bij gebruik van jodiumhoudende contrastmiddelen mca.nl Inhoudsopgave Wat is een CIN preventie-infuus? 3 Uw voorbereiding 3 Het CIN preventie-infuus en röntgenonderzoek 6 Na het CIN
Nadere informatieJodiumhoudende contrastmiddelen Informatie voor patiënten
Jodiumhoudende contrastmiddelen Informatie voor patiënten Afdeling radiologie Welke contrastmiddelen? Deze informatie gaat over jodiumhoudende contrastmiddelen die bij radiologische onderzoeken in bloedvaten
Nadere informatieJodiumhoudende contrastmiddelen
RADIOLOGIE Jodiumhoudende contrastmiddelen in bloedvat U krijgt binnenkort een onderzoek bij de afdeling radiologie waar een jodiumhoudende contrastmiddel wordt gebruikt. Dit contrastmiddel wordt in een
Nadere informatieJodiumhoudende contrastmiddelen in bloedvat
RADIOLOGIE Jodiumhoudende contrastmiddelen in bloedvat U krijgt binnenkort een onderzoek bij de afdeling radiologie waar een jodiumhoudende contrastmiddel wordt gebruikt. Dit contrastmiddel wordt in een
Nadere informatieadviezen jodiumhoudende na een hernia-operatie contrastmiddelen ZorgSaam
adviezen jodiumhoudende na een hernia-operatie contrastmiddelen ZorgSaam 1 jodiumhoudende contrastmiddelen Welke contrastmiddelen? Deze informatie gaat over jodiumhoudende contrastmiddelen die bij radiologische
Nadere informatieDEBATLUNCH MEDICATIE KNELPUNTEN, BIJWERKINGEN EN VERSTREKKING
DEBATLUNCH MEDICATIE KNELPUNTEN, BIJWERKINGEN EN VERSTREKKING 1 MEDICATIE KNELPUNTEN, BIJWERKINGEN EN VERSTREKKING Inleiders: Henja Kronenburg (NVN lid) Marjolein Storm (NVN - uitkomsten NPonline) Teun
Nadere informatieWijs met medicijnen. Voor ouderen die verschillende medicijnen tegelijk gebruiken. Uw apotheek. betrouwbare zorg dichtbij.
Wijs met medicijnen Voor ouderen die verschillende medicijnen tegelijk gebruiken Uw apotheek. betrouwbare zorg dichtbij. Inhoud Inleiding 4 Wat verstaan we onder medicijnen? 4 Horen bijwerkingen erbij?
Nadere informatieRöntgenonderzoek van de vena spermatica
Röntgenonderzoek van de vena spermatica Er is met u een afspraak gemaakt voor een röntgenonderzoek van de vena spermatica. Het onderzoek zal plaats vinden bij de afdeling radiologie in het ziekenhuis,
Nadere informatieAngiografie. Röntgenonderzoek van de bloedvaten
Angiografie Röntgenonderzoek van de bloedvaten Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat is een angiografie?... 1 3 Voorbereiding thuis... 2 4 Opname... 2 5 Voor het onderzoek... 3 6 Tijdens het onderzoek...
Nadere informatieCT-scan hart Voorbereiding één uur van tevoren aanwezig moeten zijn
CT-scan hart Voor u is een afspraak gemaakt voor een CT-scan onderzoek van het hart. Het onderzoek vindt plaats op de afdeling radiologie van VU medisch centrum, op de tweede etage in het ziekenhuis, locatie
Nadere informatieCT-scan met intraveneus contrastmiddel B
CT-scan met intraveneus contrastmiddel B Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat is een CT-onderzoek?... 1 3 Voorbereiding... 2 4 Voor het onderzoek... 2 5 Het onderzoek... 3 6 Na het onderzoek... 3 7 Uitslag...
Nadere informatieVoorzorgsmaatregelen bij jodiumhoudend contrastmiddel
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Interne geneeskunde Voorzorgsmaatregelen bij jodiumhoudend 1 Voorzorgsmaatregelen bij jodiumhoudend Uw arts heeft een röntgenonderzoek
Nadere informatieMEDICIJNEN ONDER CONTROLE
MEDICIJNEN ONDER CONTROLE Tips voor mensen die verschillende medicijnen tegelijk gebruiken Inhoudsopgave Inleiding Wisselwerkingen Bijwerkingen en dosering Medicijnen juist gebruiken Overleg met uw arts
Nadere informatieMedicijnen voor nierpatiënten. Zo gebruikt u ze.
Medicijnen voor nierpatiënten. Zo gebruikt u ze. Inhoud Medicijnen voor nierpatiënten 4 1. Mijn medicijnen 6 2. Hoe gebruik ik mijn verschillende medicijnen? 9 3. Wat als ik een dosis vergeet? 12 4. Wat
Nadere informatieHuisarts en nieren. Dr Stein Bergiers 23 mei 2017
Huisarts en nieren Dr Stein Bergiers 23 mei 2017 Prevalentie Chronisch nierfalen is een frequent probleem egfr < 60ml = 13% 10% bij mannen, 16% bij vrouwen Sterke toename met de leeftijd Terminaal nierfalen
Nadere informatieMedicijnen onder controle
Medicijnen onder controle Tips voor mensen die verschillende medicijnen tegelijk gebruiken DGV NEDERLANDS INSTITUUT VOOR VERANTWOORD MEDICIJNGEBRUIK Inhoud Colofon Uitgave DGV, Nederlands instituut voor
Nadere informatieVoorbereiding Als het onderzoek s ochtends plaatsvindt: Een licht ontbijt bestaande uit twee beschuiten en een kop thee.
Veneuze sampling Voor u is een veneuze sampling afgesproken. Veneuze sampling is een onderzoek waarbij enig bloed uit een ader wordt genomen. Een ader vervoert bloed dat uit een orgaan komt. De proefmonsters
Nadere informatiePatiënteninformatie over jodiumhoudende contrastmiddelen
Patiënteninformatie over jodiumhoudende contrastmiddelen Welke contrastmiddelen Deze informatie gaat over jodiumhoudende contrastmiddelen die bij radiologische onderzoeken in bloedvaten worden ingespoten,
Nadere informatieCT-scan met intraveneus contrastmiddel en water D
CT-scan met intraveneus contrastmiddel en water D Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat is een CT-onderzoek?... 1 3 Voorbereiding... 2 4 Voor het onderzoek... 2 5 Het onderzoek... 3 6 Na het onderzoek...
Nadere informatieMedicijnen voor nierpatiënten. Zo gebruikt u ze.
Nierstichting Antwoordnummer 533 1400 VB Bussum 1400VB533 Nierstichting Postbus 2020 1400 DA Bussum Algemeen 035 697 80 00, Informatie nieren en nierziekten: 0800 388 00 00 (gratis) infonierziekten@nierstichting.nl
Nadere informatieAscenderend flebogram Röntgenonderzoek van de beenaders
Ascenderend flebogram Röntgenonderzoek van de beenaders Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat is een flebogram... 1 3 Voorbereiding thuis... 2 4 Voor het onderzoek... 3 5 Tijdens het onderzoek... 3 6 Na
Nadere informatieVoorzorgsmaatregelen bij radiologisch onderzoek met jodiumhoudend contrastmiddel
Radiologie Röntgenafdeling Voorzorgsmaatregelen bij radiologisch onderzoek met jodiumhoudend contrastmiddel i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Uw arts heeft voor u een radiologisch onderzoek
Nadere informatiePERSOONSGEGEVENS, MEDICIJNEN EN UW PRIVACY
PERSOONSGEGEVENS, MEDICIJNEN EN UW PRIVACY GEGEVENS OVER UZELF EN OVER UW MEDICIJNEN WAT WIL UW APOTHEKER WETEN WIE HEEFT INZAGE IN DE GEGEVENS EN WAARVOOR WAT KUNT U ZELF DOEN EN WAT ZIJN UW RECHTEN REGIONAAL
Nadere informatieChronische Nierschade
Chronische Nierschade Uitingen nieraandoeningen: Verlies van eiwit via de urine, albuminurie Specifieke sedimentsafwijkingen Afname van de glomerulaire filtratiesnelheid Micro-albuminurie: In een willekeurige
Nadere informatieGlucophage 850 bijsluiter 12-2-200127-2-2001 blz. 1 / 6
Glucophage 850 bijsluiter 12-2-200127-2-2001 blz. 1 / 6 Glucophage 850, omhulde tabletten 850 mg Lees deze bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. Bewaar deze bijsluiter,
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE PATIËNT. Triamtereen en Hydrochloorthiazide
Sandoz B.V. Page 1/5 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE PATIËNT Triamtereen/Hydrochloorthiazide Sandoz 50/25 mg, Triamtereen en Hydrochloorthiazide Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat
Nadere informatieMedicijnen moeten u beter maken, niet ziek
APRIL 2015 Speciale editie over de nierfunctie Apotheker Renetta Fransens We doen niets zonder de huisarts eerst te raadplegen Medicijnen moeten u beter maken, niet ziek De10 meest gestelde vragen over
Nadere informatieMedicatiebewaking 2.0
Medicatiebewaking 2.0 Personalized medicine op basis van individuele nierfunctiewaarden Frans van de Vaart Marianne van de Berg Brigit van Soest Leonora Grandia Ka-Chun Cheung Programma 13.45 uur Inleiding
Nadere informatieGlucophage 500 bijsluiter 21-2-200127-2-2001 blz. 1 / 6
Glucophage 500 bijsluiter 21-2-200127-2-2001 blz. 1 / 6 Glucophage 500, omhulde tabletten 500 mg Lees deze bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. Bewaar deze bijsluiter,
Nadere informatie85% van de Nederlandse bevolking krijgt meer zout binnen dan de maximum hoeveelheid van 6 gram per dag die de Gezondheidsraad aanbeveelt.
Factsheet Nieren en nierschade deel 9 Hoog zoutgebruik in Nederland Nieren en zout Het hoge zoutgebruik in Nederland zorgt voor sterfte door hart- en vaatziekten en nierfalen. Zo n 85% van de bevolking
Nadere informatieGalwegdrain (PTCD) 1/5
Galwegdrain (PTCD) In deze folder wordt de ingreep het plaatsen van een galwegdrain beschreven. Deze behandeling heeft als doel de (ontstoken) gal uit de galblaas te laten vloeien. De behandeling wordt
Nadere informatie85% van de Nederlandse bevolking krijgt meer zout binnen dan de maximum hoeveelheid van 6 gram per dag die de Gezondheidsraad aanbeveelt.
Factsheet Nieren en nierschade deel 9 Hoog zoutgebruik in Nederland Nieren en zout Het hoge zoutgebruik in Nederland zorgt voor sterfte door hart- en vaatziekten en nierfalen. Zo n 85% van de bevolking
Nadere informatieCT-scan van het hart BELANGRIJK
CT-scan van het hart BELANGRIJK Op de dag van het onderzoek dient u zich niet zwaar in te spannen. Op de dag van het onderzoek mag u geen koffie, thee, cola of chocola innemen, ook mag u niet roken. U
Nadere informatieGalwegdrain (PTCD) Wat is een galwegdrain (PTCD)? Voorbereiding
Galwegdrain (PTCD) In deze folder wordt de ingreep het plaatsen van een galwegdrain beschreven. Deze behandeling heeft als doel de gal weg te laten vloeien, wanneer er een vernauwing of afsluiting in de
Nadere informatieUw nieren zijn van levensbelang Hoe werken uw nieren.
Uw nieren zijn van levensbelang Hoe werken uw nieren. Hoe werken uw nieren. Nieren spelen een belangrijke rol in uw lichaam. Als ze door ziekte of een andere oorzaak minder goed gaan werken, heeft dat
Nadere informatieCT-onderzoek met contrast
CT-onderzoek met contrast U heeft met uw specialist afgesproken binnenkort een CT-scan te laten maken. In deze folder informeren wij u over dit onderzoek. Het is van belang dat u de informatie over het
Nadere informatieProtocol Chronische nierschade op basis van de LTA
Protocol Chronische nierschade op basis van de LTA A. Doel en achtergrondinformatie Doel Patiënten met chronische nierschade in een vroege fase diagnosticeren en het juiste behandeltraject inzetten om
Nadere informatieRadiologie VOORKOMEN VAN BESCHADIGING VAN DE NIEREN BIJ ONDERZOEK MET CONTRASTMIDDEL
Radiologie VOORKOMEN VAN BESCHADIGING VAN DE NIEREN BIJ ONDERZOEK MET CONTRASTMIDDEL De informatie in deze folder is algemeen. Het is mogelijk dat u andere instructies krijgt. Lees deze folder goed door.
Nadere informatieWe verzoeken u 10 minuten voor aanvang van het onderzoek aanwezig te zijn met de papieren die u voor het onderzoek heeft gekregen.
CT-scan Een CT-scan is een diagnostische procedure, waarmee met behulp van röntgenstralen een beeld van een dwarsdoorsnede van de patiënt kan worden gemaakt. De CT-scan bestaat uit een röntgenbuis, die
Nadere informatieFunctieonderzoek/Hartfunctie
Functieonderzoek/Hartfunctie Coronaire CT-angiografie (CT-scan van het hart) Uw behandelend arts heeft voor u een coronaire CT-angiografie (een CT-scan van het hart) aangevraagd. In deze folder vindt u
Nadere informatieNSAID s. Reumatologie. alle aandacht
NSAID s Reumatologie alle aandacht NSAID s (Non-Steroidal Anti-inflammatory Drugs) Uw reumatoloog heeft u een NSAID (Non-Steroidal Antiinflammatory Drugs; oftewel een ontstekingsremmende pijnstiller) voorgeschreven
Nadere informatiePersoonsgegevens, medicijnen en uw privacy
WAT KUNT U ZELF DOEN EN WAT ZIJN UW RECHTEN MEER INFORMATIE U kunt bij uw apotheker informeren welke artsen, apothekers en andere zorgverleners gegevens over u kunnen inzien om u goede en veilige zorg
Nadere informatieDescenderend flebogram Röntgenonderzoek van de bekken- en/of beenaders
Descenderend flebogram Röntgenonderzoek van de bekken- en/of beenaders Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat is een flebogram... 1 3 Voorbereiding thuis... 2 4 Voor het onderzoek... 2 5 Tijdens het onderzoek...
Nadere informatieDOELGROEPENONDERZOEK CHRONISCHE NIERSCHADE
DOELGROEPENONDERZOEK CHRONISCHE NIERSCHADE Samenvatting Opdrachtnemer: Hans Mak Instituut Uitgevoerd door: Gezonde Nieren B.V. Opdrachtgever: Nierstichting Nederland Het volledige rapport is op te vragen
Nadere informatieCT-scan met jodiumhoudend contrast. Voorbereiding
CT-scan met jodiumhoudend contrast Een CT-scan is een diagnostische procedure, waarmee met behulp van röntgenstralen een beeld van een dwarsdoorsnede van de patiënt kan worden gemaakt. De CT-scan bestaat
Nadere informatieCT-scan pancreas (alvleesklier) G
CT-scan pancreas (alvleesklier) G Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat is een CT-onderzoek?... 1 3 Voorbereiding... 2 4 Voor het onderzoek... 3 5 Het onderzoek... 4 6 Na het onderzoek... 4 7 Uitslag...
Nadere informatieMethionine lichaamsscan met diagnostische CT
Nucleaire Geneeskunde en Moleculaire Beeldvorming (NGMB) Methionine lichaamsscan met diagnostische CT Datum Tijdstip Nucleaire Geneeskunde en Moleculaire Beeldvorming (NGMB) Door uw behandelend arts is
Nadere informatieCT-scan CT-scan van de bloedvaten (CTA) CT-scan van de buik CT-scan van de nieren/ urinewegen en blaas
CT-scan CT-scan van de bloedvaten (CTA) CT-scan van de buik CT-scan van de nieren/ urinewegen en blaas Voor u is een afspraak gemaakt voor één van bovengenoemde CT-scan onderzoeken. De informatie over
Nadere informatieMEDICATIEBEWAKING OP BASIS VAN NIER-
KONINKLIJKE NEDERLANDSE MAATSCHAPPIJ TER BEVORDERING DER PHARMACIE MEDICATIEBEWAKING OP BASIS VAN NIER- F U N C T I E W A A R D E N EEN HANDLEIDING VOOR IN DE APOTHEEK 2 I N L E I D I N G H A N D L E I
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Chronische nierschade en nierfalen
PATIËNTEN INFORMATIE Chronische nierschade en nierfalen Inhoud Waarom deze folder?... 3 Waar zitten de nieren en hoe zien ze eruit?... 3 Wat doen de nieren?... 4 Wat is chronische nierschade?... 4 Wat
Nadere informatieBIJSLUITER. HYDROCHLOORTHIAZIDE 6,25 mg tablet
BIJSLUITER HYDROCHLOORTHIAZIDE 6,25 mg tablet Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien
Nadere informatieSt. Antonius Ziekenhuis
INTERNE GENEESKUNDE IgA-nefropathie BEHANDELING IgA-nefropathie Door uw arts is IgA-nefropathie bij u vastgesteld of er is een vermoeden dat u deze aandoening heeft. In deze folder leest u meer over de
Nadere informatieInhoud. Voorbereiding op de transplantatie De wachtlijst De oproep Hoe gebeurt een transplantatie?... 8
Inhoud Voorbereiding op de transplantatie... 5 De wachtlijst... 7 De oproep... 7 Hoe gebeurt een transplantatie?... 8 Waar gebeurt een transplantatie?... 9 Wat merk ik ervan?... 9 Welke medicatie moet
Nadere informatieNiertransplantatie, donatie en wachtlijst
Factsheet Nieren en nierschade deel 7 Niertransplantatie, donatie en wachtlijst In geval van nierfalen, is niertransplantatie vaak de beste nierfunctievervangende behandeling. Dit levert veel meer levenskwaliteit
Nadere informatieGEZONDE NIEREN VOOR IEDEREEN
GEZONDE NIEREN VOOR IEDEREEN Publiekslezing door Prof.dr. Ron T. Gansevoort Hoogleraar Interne Geneeskunde, UMC Groningen in het bijzonder preventie van chronische nierschade. Martinikerk Groningen, 14
Nadere informatieReumatologie. Patiënteninformatie. NSAID's. Ontstekingsremmende pijnstillers. Slingeland Ziekenhuis
Reumatologie NSAID's i Patiënteninformatie Ontstekingsremmende pijnstillers Slingeland Ziekenhuis Algemeen NSAID's (Niet Steroïde Anti Inflammatoire Drug) zijn ontstekingsremmende pijnstillers. Deze medicijnen
Nadere informatieHart- en vaatziekten
400015 Hart- en vaatziekten folder_400015 Hart- en vaatziekten 27-03-12 09:50 Pag Hart- en vaatziekten WAT ZIJN HART- EN VAATZIEKTEN WAT KUNT U ZELF DOEN MEDICIJNEN BIJ HART- EN VAATZIEKTEN WAT KAN UW
Nadere informatieChronische nierschade
Margreet Dirks-Veldhuijzen van Zanten VS interne geneeskunde/ nefrologie Stéphanie de Koning VS interne geneeskunde/ nefrologie Chronische nierschade 2 Disclosures M. Dirks- Veldhuijzen van Zanten (potentiële)
Nadere informatieNiertransplantatie, donatie en wachtlijst
Factsheet Nieren en nierschade deel 7 Niertransplantatie, donatie en wachtlijst In geval van nierfalen, is niertransplantatie vaak de beste nierfunctievervangende behandeling. Dit levert veel meer levenskwaliteit
Nadere informatieNierschade Acute nierschade Klachten acute nierschade
Nierschade Vaak is er sprake van chronische Doordat er in het begin weinig tot geen klachten zijn, kan het lange tijd onopgemerkt blijven. Nierschade kan ook plotseling ontstaan: acute Als acute nierschade
Nadere informatieREUMATOLOGIE. NSAID s BEHANDELING
REUMATOLOGIE NSAID s BEHANDELING NSAID s Uw reumatoloog heeft u een NSAID (Niet-Steroïde Anti- Inflammatoire Drug, oftewel een ontstekingsremmende pijnstiller) voorgeschreven voor de behandeling van uw
Nadere informatieGraag omlaag. Wat kunt u zelf doen?
Hebt u hoge bloeddruk? Dat is op zichzelf geen ziekte en u hebt er waarschijnlijk niet echt last van. Maar toch is het belangrijk om uw bloeddruk omlaag te krijgen. want hoge bloeddruk kan een risico betekenen.
Nadere informatiePrednison bij huidziekten
Prednison bij huidziekten In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten of overweegt u het geneesmiddel prednison te gaan gebruiken. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na
Nadere informatieCT-onderzoek van het hart
CT-onderzoek van het hart Uw behandelend arts heeft voor u een CT-onderzoek van het hart aangevraagd. Met behulp van röntgenstralen worden bij dit onderzoek afbeeldingen van het hart gemaakt. Op deze afbeeldingen
Nadere informatieCT onderzoek van het hart
CT onderzoek van het hart Afspraakbevestiging CT-Cardio onderzoek Het CT onderzoek vindt plaats op: dag tijdstip aanwezig zijn aanvang onderzoek U hoeft zich NIET te melden en kunt plaatsnemen in de wachtruimte
Nadere informatieCholine lichaamsscan met diagnostische CT
Nucleaire Geneeskunde en Moleculaire Beeldvorming (NGMB) Choline lichaamsscan met diagnostische CT Datum Tijdstip Nucleaire Geneeskunde en Moleculaire Beeldvorming (NGMB) Door uw behandelend arts is een
Nadere informatieColofon: Tekeningen: Annabel Bolck Met bijdragen van: Fieke van Hest (10 jaar) Opmaak: Floor Leemans, BeeldinZicht
Colofon: Tekeningen: Annabel Bolck Met bijdragen van: Fieke van Hest (10 jaar) Opmaak: Floor Leemans, BeeldinZicht Met dank aan: De ouders en hun kinderen met nefrotisch syndroom die als ervaringsdeskundigen
Nadere informatieBUMETANIDE TEVA 2 MG tabletten. MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 07 oktober : Bijsluiter Bladzijde : 1
1.3.1 : Bijsluiter Bladzijde : 1 BUMETANIDE Teva 2 mg, TABLETTEN Informatie voor de gebruiker Wij raden u aan deze bijsluiter goed te lezen, ook als u Bumetanide Teva al eerder heeft gebruikt. Het is namelijk
Nadere informatieCT met contrast en watervoorbereiding
CT met contrast en watervoorbereiding CT-onderzoek U heeft met uw specialist afgesproken binnenkort een CT-scan te laten maken. In deze folder informeren wij u over dit onderzoek en geven wij u extra informatie
Nadere informatie6-Mercaptopurine (Purinethol) bij Inflammatoire Darmziekten (Ziekte van Crohn / colitis ulcerosa )
6-Mercaptopurine (Purinethol) bij Inflammatoire Darmziekten (Ziekte van Crohn / colitis ulcerosa ) Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar 2 Inleiding Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het
Nadere informatieFunctieonderzoek/Hartfunctie
Functieonderzoek/Hartfunctie Coronaire CT-angiografie (CT-scan van het hart) Uw behandelend arts heeft voor u een coronaire CT-angiografie (een CT-scan van het hart) aangevraagd. In deze folder vindt u
Nadere informatieWIJS MET MEDICIJNEN. verschillende medicijnen tegelijk gebruiken. Tips voor ouderen die
WIJS MET MEDICIJNEN Tips voor ouderen die verschillende medicijnen tegelijk gebruiken Inhoud 3 3 4 6 9 10 11 12 13 14 Inleiding Wat verstaan we onder medicijnen? Horen bijwerkingen erbij? Wat zijn wisselwerkingen?
Nadere informatieNierinsufficiëntie bij DM en CVRM
Nierinsufficiëntie bij DM en CVRM Dr. Tom Geers, internist - nefroloog en opleider St. Antonius ziekenhuis Nieuwegein Nierfunctie beloop met de leeftijd 1 Hoge sterfte bij dialyse patiënten Prevalentie
Nadere informatieBIJSLUITER. FUROSEMIDE 2 mg/ml drank
BIJSLUITER FUROSEMIDE 2 mg/ml drank Dit geneesmiddel is specifiek voor kinderen jonger dan 12 jaar ontwikkeld en daar is de tekst van de bijsluiter op aangepast. Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u
Nadere informatieSAMENSTELLING De werkzame stof in de tabletten is bumetanide. Eén tablet Bumetanide ratiopharm 2 mg, tabletten bevat 2 mg bumetanide.
BUMETANIDE ratiopharm 2 mg, TABLETTEN Informatie voor de gebruiker Wij raden u aan deze bijsluiter goed te lezen, ook als u Bumetanide ratiopharm tabletten al eerder heeft gebruikt. Het is namelijk mogelijk
Nadere informatieDotteren of stenten van de bloedvaten
Dotteren of stenten van de bloedvaten Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat is dotteren of stenten?... 1 3 Voorbereiding thuis... 2 4 Opname... 3 5 Voor de interventie... 3 6 Tijdens de interventie... 3
Nadere informatieBIJSLUITER. HYDROCHLOORTHIAZIDE 6,25 mg tablet
BIJSLUITER HYDROCHLOORTHIAZIDE 6,25 mg tablet Lees de hele bijsluiter goed voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien
Nadere informatieVragen en antwoorden: reden van voorschrijven en uitwisselen laboratoriumwaarden
Vragen en antwoorden: reden van voorschrijven en uitwisselen laboratoriumwaarden Reden van voorschrijven Waarom moet de arts de reden van voorschrijven op het recept vermelden? Om de patiënt nog betere
Nadere informatieMetformine HCl Jelfa 1000 mg, filmomhulde tabletten (Version 04)
Metformine HCl Jelfa 1000 mg, filmomhulde tabletten (Version 04) Lees deze bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. Bewaar deze bijsluiter, het kan nodig zijn om
Nadere informatiePraktische aspecten en nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van cystenieren
Praktische aspecten en nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van cystenieren Ron Gansevoort, internist-nefroloog Themadag Nierpatiënten Vereniging Nederland September 2013 Harderwijk Cystenieren (ADPKD)
Nadere informatieSpoedeisende Hulp. Patiënteninformatie. Gebruik van pijnstillers. Slingeland Ziekenhuis
Spoedeisende Hulp Gebruik van pijnstillers i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen U heeft een bezoek gebracht aan de Spoedeisende Hulp. Na uw behandeling kunt u nog pijn hebben. Pijn is erg
Nadere informatie