N.V. Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland EPZ

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "N.V. Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland EPZ"

Transcriptie

1 EPZ: Pure Kracht

2 N.V. Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland EPZ

3 Uit aarde, water, vuur en lucht halen wij pure kracht waarmee wij ons dagelijks verwarmen, verplaatsen en verzorgen E L E M E N T E N Aarde Uranium Een natuurlijke delfstof die veel en wijdverspreid voorkomt. Uranium is splijtbaar in een kernreactor. Omdat daar veel energie bij vrijkomt, is uranium een belangrijke bron die in de wereld één op de zes mensen van elektriciteit voorziet. Steenkool Deze delfstof bestaat grotendeels uit koolstof. Steenkool is miljoenen jaren geleden ontstaan uit plantaardige resten die door aardlagen zijn samengeperst tot een harde, brandbare stof. Ruim voorhanden en goed voor honderden jaren energie. Aardgas Koolwaterstofverbindingen, zoals methaan, propaan en butaan zorgen ervoor dat dit gas goed brandt. Aardgas bevindt zich diep in de grond in de poriën van gesteenten. Het is samen met uranium, aardolie en steenkool een van de belangrijkste energiedragers. Gewas Uit de aarde groeien planten die we gebruiken om ons te voeden, te kleden, te huisvesten en: te verwarmen! Biobrandstoffen worden steeds belangrijker. Ze zijn een bron van duurzame energie. Vuur Met vuur kunnen we water koken: de basis van onze welvaart. Kokend water levert de stoomkracht waarmee we machines aandrijven. Zowel onze kern- als kolencentrale werkt volgens dit principe. Water Zonder water geen stoom. En zonder water geen koeling. Met dit element springen wij spaarzaam om. De stoom uit onze centrales wordt gecondenseerd tot water en opnieuw gebruikt. De Westerschelde levert de benodigde koeling. Lucht Als lucht beweegt, kunnen we duurzame energie oogsten. Aan de Zeeuwse kust waait het vaak, een prima plek om windturbines te plaatsen. De lucht in Zeeland is volop in beweging en erg schoon. Ook daar zijn we zuinig op. De rook die onze schoorsteen uitgaat, maken we eerst zoveel mogelijk schoon. 2

4 Pure kracht. Voor mensen, door mensen M E N S & T E C H N I E K Voor u maken wij al meer dan dertig jaar veilige, betrouwbare en schone stroom. U gebruikt het 24 uur per etmaal. Thuis, onderweg en op uw werk. Onze medewerkers zorgen ervoor dat uw pc zoemt en de deurbel rinkelt. U slaat onze stroom op in de batterij van uw mobiele telefoon. Wij werken zorgvuldig en willen dat onze omgeving zo weinig mogelijk van ons merkt. Daarom verbeteren wij voortdurend onze prestaties en leveren we graag een bijdrage aan tal van milieudoelstellingen. Veiligheid staat voorop bij al onze handelingen, besluiten en overwegingen. Pas als we zeker weten dat iets veilig is, gaan we tot actie over. Natuurlijk, wij zijn een commercieel bedrijf. Toch komen economische overwegingen ná veiligheid. Als aan alle veiligheidsvoorwaarden is voldaan voeren wij een economisch verantwoord bedrijf. Met oog voor de kosten en de omgeving en met achting voor de wens van de klant. Voldoen aan de wensen van onze klanten en aan de eisen van de maatschappij betekent werken volgens het duurzaamheidsprincipe. Verantwoord omgaan met mensen, reststoffen, emissies. Rekening houden met het heden, met respect voor de toekomst. Wij hebben de mensen, wij beheersen de techniek. Wij voldoen in de behoefte aan veilige, betrouwbare en betaalbare stroom. 4

5 Wij putten kracht uit een diversiteit aan bronnen E N E R G I E B R O N N E N EPZ is een kleine elektriciteitsproducent die werkt met een groot aantal energiebronnen. Het diversificeren van energiebronnen maakt ons flexibel en onafhankelijk. Hoewel onze installaties bescheiden van omvang zijn, leveren wij een relatief groot aandeel van de nationale productie van elektriciteit. Zo n vijf procent komt van EPZ. Ongeveer de helft hiervan komt uit de kerncentrale. De andere helft maken we uit steenkolen, gas, biomassa en wind. Spreiding van bronnen vergroot de leveringszekerheid en maakt ons minder afhankelijk van één brandstof. Kernenergie 515 MW Kernenergie is belangrijk voor ons als bedrijf én voor de samenleving. Een kerncentrale produceert geen broeikasgassen; maakt ons minder afhankelijk van fossiele brandstoffen (kolen, olie, gas) en de beschikbaarheid van zonne-, wind- en waterkracht. De brandstof uranium is er volop, de veiligheidsaspecten zijn goed onder de knie en voor het afval zijn goede voorzieningen voorhanden. Kolen- en bio-energie 427 MW Naast onze kerncentrale staat een kolencentrale. Hoewel steenkolen nog steeds de belangrijkste brandstof zijn, maken we op steeds grotere schaal gebruik van alternatieven om onze stroom te vergroenen. Biobrandstoffen nemen de rol van kolen over. Met het bijstoken van bijvoorbeeld maïsoverschotten, cacaodoppen en hout wekken we duurzame energie op. We worden daarmee minder afhankelijk van steenkool en beperken de uitstoot van extra broeikasgassen. Bovendien passen we overbodige agrarische reststoffen nuttig toe. Aardgasenergie 18 MW We wekken ook stroom op met aardgas. Onze kleine gascentrale zorgt voor extra capaciteit bij piekvraag of spanningsdip. Windenergie 12 MW Tenslotte, omdat het op de Zeeuwse kust vaak waait, benutten we ook de wind voor duurzame energiewinning. Op ons windturbinepark staan vijf grote windturbines die veel vermogen leveren. 6

6 De techniek is veilig en maakt ons minder afhankelijk van fossiele brandstofreserves K E R N E N E R G I E 8 De techniek is veilig, maakt ons minder afhankelijk van fossiele brandstofreserves en is bovendien schoon en klimaatvriendelijk: een kerncentrale stoot geen broeikasgassen uit. Tenslotte is uranium ruim voorhanden. En dat kernafval dan? Het beheren en beheersen van het kernafval is één van de belangrijkste onderdelen van het productieproces. Technisch gesproken is het afval geen vraagstuk, maar maatschappelijk gezien vraagt het veel aandacht. Verderop in deze brochure gaan we daar dieper op in. Controle en toezicht Kernenergie is een veilige manier van stroom maken. Er is goed internationaal (overheids)- toezicht en de hele industrie is er op gericht om te leren van elkaar. Voortdurend worden installaties en methodes verbeterd. Als er incidenten zijn geweest, hoe klein ook, worden die in alle openheid gemeld en besproken. Technische verbeteringen worden tussen bedrijven gedeeld. Onze splijtstof De energie wordt opgewekt met warmte die is verkregen door kernsplijting. De brandstof in onze kerncentrale is uranium en noemen we splijtstof. Meestal wordt deze splijtstof gemaakt van verrijkt natuurlijk uranium. Daarnaast wordt gerecycled uranium gebruikt die teruggewonnen is uit door EPZ eerder gebruikte splijtstof. Het uranium wordt tot tabletjes geperst die in gesloten buizen worden gedaan. Deze splijtstofstaven worden in het reactorvat van onze kerncentrale geladen. Vervolgens wordt een kettingreactie op gang gebracht door neutronen in de uraniumatomen te schieten. Als een uraniumatoom splijt, schiet hij neutronen weg die weer nieuwe uraniumatomen splijten. De hitte die daarbij ontstaat, wordt gebruikt om met een stoomcyclus turbines aan te drijven die met generatoren elektriciteit opwekken. Veiligheid De nucleaire kettingreactie is met één druk op de knop te stoppen en in geval van storingen schakelt de centrale automatisch uit. Hiervoor zijn vele systemen aangelegd die dubbel, of soms zelfs driedubbel, zijn uitgevoerd. Door het ontwerp leidt een storing tot afschakeling van het proces (fail-safe). Het is zeker dat ook wanneer alle hulpmiddelen (elektriciteit, menskracht en stoom) zijn weggevallen, de centrale toch veilig uit bedrijf gaat. De kerncentrale is een van de veiligste fabrieken in ons land. Er is vanaf het begin al goed nagedacht over wat er allemaal zou kunnen misgaan, ook door onheil van buitenaf. In de loop der jaren is de kerncentrale op basis van nieuwe inzichten steeds veiliger gemaakt. De centrale is onder meer bestand tegen overstromingen, gasexplosies, neerstortende vliegtuigen en aardbevingen. Bovendien is er goede bewaking in en rond het complex. De operators van de kerncentrale worden regelmatig getraind. Net als piloten trainen onze operators allerlei situaties in een simulator. De beoordeling van hun prestaties is streng.

7 Onze kerncentrale Productieproces Veilig afgeschermd door staal en beton bevindt zich in het hart van onze kerncentrale de kern 1. Hierin wordt warmte geproduceerd. Die ontstaat door het splijten van uraniumkernen, de splijtstof. De warmte wordt opgenomen door water van de nucleaire kringloop dat onder hoge druk circuleert door het reactorvat 2. Met de warmte wordt stoom gemaakt in de secundaire (niet-nucleaire) kringloop van de stoomgenerator 3. De stoom drijft een turbine 4 aan. Die zit op een as die een generator 5 aandrijft. De stroom die de generator opwekt wordt aan het elektriciteitsnet geleverd. De stoom wordt in een condensor 6 gekoeld tot water. Dat koelen gebeurt door koud oppervlaktewater uit de Westerschelde 7 langs het stoomsysteem te voeren. Dat is kortweg het productieproces in de kerncentrale. Naast vakbekwaam handelen toetsen we in de simulator ook stressbestendingheid in uitzonderlijke situaties. Alles wordt nagebootst: routine-handelingen, kleine en grote storingen. De simulator van Borssele staat in Duitsland in een speciaal nucleair trainingscentrum. Het is een exacte kopie van de regelzaal en alles werkt precies zo als in het echt. Zelfs het meubilair en uitzicht op de Westerschelde is gekopieerd! De nucleaire wereldstandaard Ons bedrijf wordt voortdurend bezocht en gecontroleerd door onafhankelijke deskundigen van buitenaf. Dat gebeurt door onze eigen Nederlandse overheid, het atoombureau uit Wenen (IAEA) of door collega s uit andere landen. Zo is EPZ lid van de World Association of Nuclear Operators (WANO), de internationale organisatie waarbij vrijwel alle kerncentrales zijn aangesloten. Door deze organisatie wisselt men operationele ervaringen uit. Op deze manier krijgen wij inzicht in onze eigen prestaties ten opzichte van anderen. Toezicht en internationale uitwisseling van ervaringen en kennis zorgen voor transparantie, openheid en een veiligheidscultuur waarin kritiek en continu verbeteren van prestaties heel gewoon zijn. 10

8 Elektriciteit is er altijd, dag en nacht Volgens het woordenboek is elektriciteit energie, opgewekt door wrijving, warmte, scheikundige werking of magnetische inductie. In het dagelijks gebruik kennen we elektriciteit als krachtbron om te verwarmen en aan te drijven. Een leven zonder elektriciteit is in onze samenleving niet meer voor te stellen. Stroom is er altijd, dag en nacht. Als het er in uitzonderlijke gevallen er een poosje niet is, staat alles stil en zijn we ontredderd. Toch wordt stroom minder vanzelfsprekend als je beseft wat je er voor moet doen om het te maken. Er zijn grote installaties voor nodig om voor iedereen genoeg op te wekken en fijnmazige netwerken om het op de plaats te brengen waar je het nodig hebt. Van de ruim zes miljard wereldbewoners hebben er twee miljard een stopcontact waar permanent voldoende stroom uitkomt. Nog eens twee miljard hebben wel stroom, maar zouden meer of vaker stroom willen elek tri ci teit (de ~ (v.)) 1 energie, opgewekt door wrijving, warmte, scheikundige werking of magnetische inductie hebben. Die overige twee miljard mensen hebben geen stroom en leven vaak in barre omstandigheden. Vele miljoenen mensen genieten een hoge levensstandaard mede dankzij de permanente beschikbaarheid van elektriciteit. Miljarden mensen willen ook een beter leven. De vraag naar stroom is dus groot. De uitdaging om al deze mensen in meer of mindere mate aan te sluiten op het elektriciteitsnet is enorm. De grondstoffen en middelen waarmee stroom wordt opgewerkt, zijn beperkt. Alle mogelijkheden waarmee stroom kan worden gemaakt zullen we hard nodig hebben. Tegelijk zullen we de effecten op het klimaat en onze leefomgeving moeten beteugelen. Dat maakt werken voor een elektriciteitsproducent tot een verantwoordelijkheid. EPZ beseft dat en houdt er daarom een beleid van verduurzaming op na. Met respect voor mensen, bronnen en omgeving zet EPZ de beste en schoonste technieken in om veilig en economisch verantwoord elektriciteit op te wekken. 12

9 Pure kracht uit puur natuur KOLEN- & BIO-ENERGIE Net als de kerncentrale wordt de kolen-eenheid voortdurend aangepast aan de nieuwste inzichten en stand der techniek. Overigens is de naam kolencentrale niet helemaal terecht omdat er steeds meer biobrandstoffen worden ingezet die steenkolen uitsparen. De centrale is hiervoor ingrijpend aangepast, het meestoken van biobrandstoffen is een hele kunst vanwege de aparte eigenschappen ervan. Zowel de kolen als de biobrandstoffen worden van ver aangevoerd. De kolen komen per schip, net als het grootste deel van de biobrandstoffen. Vanaf het kolenpark, herkenbaar aan de grote bergen steenkool en de immense transportinstallaties, gaan ze op de lopende band naar de vuurhaard. Zowel de kolen als de biobrandstoffen worden voor verbranding geschikt gemaakt door ze te vermalen tot poedervorm of snippers. Verbranden en milieu Daarna volgt het verbrandingsproces in de ketel. Door de ketel lopen pijpen, waarin water wordt verhit tot stoom waarmee turbines worden aangedreven. Aan de turbine staat de generator gekoppeld die de stroom levert. 14 Het meest in het oogspringend zijn: Elektrostatische filters om fijn stof (vliegas) te vangen. Dat wordt hergebruikt als bouwgrondstof. Een rookgas-ontzwavelingsinstallatie, waarin verzurende zwavelbestanddelen worden omgezet in gips. Ook dat wordt hergebruikt als bouwmateriaal. Een katalysator (DeNOx-installatie) waarmee het eveneens verzurende bestanddeel NOx wordt omgezet in onschadelijk stikstof. Een 180 meter hoge schoorsteen, waardoor de gereinigde rookgassen (hoofdzakelijk waterdamp en CO2) hoog in de lucht worden gebracht zodat ze niet neerslaan. Onze brandstoffen Bij het verbranden ontstaan stoffen die het milieu zouden kunnen schaden. Die worden zoveel mogelijk opgevangen of omgezet in onschadelijke stoffen. Om dat te kunnen doen, is de kolencentrale uitgerust met de best beschikbare milieutechnologie. Bijna de helft van wat je aan de buitenkant kunt zien, heeft op de een of andere manier te maken met het voorkomen of beperken van milieuoverlast. Zowel steenkolen als biobrandstoffen zijn afkomstig van organische materialen. Het grote verschil is dat steenkool miljoenen jaren lang in de aarde samengeperst lag opgeslagen. Biobrandstof doet er op zijn langst enkele decennia over voor het wordt verbrand, namelijk de tijd die het duurt voordat een boom gekapt wordt. Om die reden praten we over een lange en een korte cyclus. Beide brandstofsoorten veroorzaken CO2-uitstoot. Echter, bij de lange

10 Onze kolencentrale Productieproces In de vuurhaard in de ketel 1 worden vermalen kolen 2 verbrand. Met de biomassa installatie worden biobrandstoffen 3 toegevoegd. Met de hitte wordt water dat door pijpen in de ketel wordt gepompt, omgezet in stoom. De stoom drijft onder hoge druk de turbine 4 aan. Hieraan zit de generator 5. De stroom die de generator opwekt wordt aan het elektriciteitsnet geleverd. Door de condensor 6 wordt de stoom gekoeld tot het weer water is. Door de condensor wordt koud oppervlaktewater uit de Westerschelde 7 gepompt. Het afgekoelde water wordt opnieuw door de ketel geleid. Verder kent het proces nog tal van milieuinstallaties. De rookgassen passeren eerst de katalysator (DeNO x) 8. Daarna worden de bouwgrondstoffen vliegas en stof afgevangen 9 en passeert de rook een rookgasontzwavelingsinstallatie 10. Hier wordt zwavel uit de rookgassen gehaald en omgezet in gips dat wordt gebruikt in de bouw. Pas dan gaan de gereinigde rookgassen de schoorsteen uit. cyclus duurt het zeer lang voordat kooldioxide weer wordt opgeslagen in de aarde. In de korte cyclus haalt een boom weer net zo veel kooldioxide uit de atmosfeer als er is ingebracht bij de verbranding ervan. Er is dus sprake van evenwicht. Wetenschappers veronderstellen dat het in de atmosfeer brengen van deze fossiele kooldioxide één van de belangrijkste veroorzakers is van klimaatverandering. Men vindt het daarom beter om gebruik te maken van brandstoffen uit de korte CO 2-cyclus. EPZ streeft naar de inzet van ton biobrandstof. EPZ en het klimaatbeleid Ons bedrijf is medeondertekenaar van het convenant Kolencentrales en CO 2-reductie tussen de ministers van Economische Zaken en VROM en de elektriciteitsproductiebedrijven. Er is afgesproken dat energiecentrales 5,8 miljoen ton CO 2 minder zullen uitstoten in de periode , voornamelijk door meer biomassa in plaats van kolen in kolencentrales te verstoken. De reductie van de uitstoot van het broeikasgas CO 2 is onderdeel van het mondiale klimaatbeleid, vastgelegd in het Kyoto-protocol dat in 1997 op de VN-klimaatconferentie werd opgesteld. Met het verdrag zijn de meeste industrielanden overeengekomen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen ten opzichte van het niveau in Nederland moet zes procent minder uitstoten. 16

11 De wind is van iedereen en zal altijd blijven waaien W I N D E N E R G I E Windenergie is favoriet bij afnemers van duurzame stroom. Een relatief eenvoudige installatie, geen brandstofaanvoer of afvoer van reststoffen. En de lucht die langs waait blijft even schoon! De wind is van iedereen en zal altijd blijven waaien... Naast onze centrales is een statig windturbinepark verrezen. In verhouding leveren we met maar weinig molens toch veel stroom; het zijn forse knapen. In totaal leveren de vijf windturbines MegaWattuur (MWh) groene energie per jaar, genoeg om tienduizend huishoudens van stroom te voorzien. Bovendien vermijden we de uitstoot van ton CO 2. De kleinste windturbine heeft een vermogen van 0,75 MW, de andere vier turbines elk 2,75 MW. Onze windturbines staan in het industriële landschap van het Sloegebied, dus passen ze goed in de omgeving. Hier is de hinder door geluid, beweging of slagschaduwen minimaal. 18

12 Aardgas is een krachtige en kostbare brandstof A A R D G A S E N E R G I E De reserves zijn beperkt, de prijs is gekoppeld aan die van aardolie en dus vaak hoog. Alleen als de vraag naar elektriciteit erg hoog is, schakelen we onze gasturbine bij. Ook wordt zij gebruikt op momenten van schaarste. Bijvoorbeeld om een dip in de netspanning te compenseren of als er grote vraag is naar stroom. Onze gascentrale heeft één heel groot pluspunt: je kunt hem razendsnel in bedrijf nemen. Als de markt vraagt, kunnen wij onmiddellijk draaien. 20

13 Wij dragen een speciale verantwoordelijkheid voor onze reststoffen R E S T S T O F F E N 22 Kernafval Per jaar produceren wij ongeveer iets meer dan één kubieke meter hoog radioactief afval. Over de gehele levensduur van de kerncentrale van 60 jaar is dat een hoeveelheid die gemakkelijk opgeborgen kan worden. Het is maar weinig omdat we ongeveer 95% van onze verbruikte splijtstof kunnen recyclen. In een zogenaamde opwerkingsfabriek laten wij onze oude splijtstof schoonmaken. Het grootste gedeelte van dit oude uranium is namelijk niet gespleten en kan opnieuw in brandstof-staven worden gedaan. Slechts vijf procent van het uranium wordt als onbruikbaar hoog radioactief afval afgescheiden. Deze bescheiden hoeveelheid afval laten we mengen met glas, waardoor het niet weg kan spoelen of lekken. Dit glas wordt weer goed verpakt in roestvrijstaal en opgeslagen in een grote betonnen bunker. Het fel oranje gebouw staat vlak bij onze kerncentrale. Het vraagstuk Het is technisch gesproken niet moeilijk om kernafval veilig te hanteren en te behandelen. Het vraagstuk schuilt in de lange tijd dat het afval gevaarlijk blijft voor mensen. Je moet voor tienduizenden jaren maatregelen nemen om het af te zonderen van het milieu. Radioactiviteit verdwijnt uit zichzelf. Dit verschijnsel wordt uitgedrukt in halfwaardetijden. Dat is de tijd die het materiaal nodig heeft om de helft van zijn straling kwijt te raken. Het vraagstuk lost zich dus vanzelf op, het duurt alleen heel erg lang. Er moet dus een antwoord komen op de vraag hoe je voorkomt dat dit afval weer terugkeert in het milieu. Dat kun je doen door het afval zelf onschadelijk te maken. Verreweg de mooiste oplossing waar veel onderzoek naar wordt gedaan. Dit zogenaamde transmutatie-onderzoek is op zich veelbelovend, maar staat nog in de kinderschoenen. De andere oplossing is garanderen dat je het materiaal voor tienduizenden jaren veilig kunt opbergen. Internationale studies wijzen uit dat opbergen in stabiele, diepe aardlagen de grootste garantie geeft op eeuwigdurende isolatie van gevaarlijk afval uit het milieu. Technisch kunnen we zo n eindberging realiseren, maatschappelijk wordt dit nu nog moeilijk geaccepteerd. Kolenreststoffen Ook de kolencentrale produceert reststoffen. De meeste restproducten kunnen worden opgevangen en hergebruikt. Zo worden de assen van het verbrandingsproces toegepast in bouwstoffen. De bodem- en ketelas worden gebruikt in de wegenbouw, vliegas wordt uit de rookgassen gefilterd en verwerkt in beton. De zwavelbestanddelen in de rookgassen worden in een reinigingsinstallatie gebonden met kalk waarna gips ontstaat. Ook dat vindt zijn weg naar de bouwstoffenindustrie. Omdat de rookgassen ook een katalysator passeren, worden verzurende stikstofoxiden omgezet in onschuldig stikstof. Deze stikstof wordt samen met kooldioxide, waterdamp en enkele andere bestanddelen via de schoorsteen afgestaan aan de atmosfeer.

14 EPZ, pure kracht EPZ is al in de jaren tachtig opgericht maar bestaat in haar huidige vorm pas sinds 11 mei Op die datum zijn de Brabantse en Limburgse centrales uit het oude EPZ afgesplitst en overgegaan naar Essent. Deze splitsing was een gevolg van de liberalisering van de elektriciteitsmarkt. Nu is EPZ een zelfstandige Zeeuwse elektriciteitsproducent. Alle bedrijfsactiviteiten zijn geconcentreerd in Borssele, de plek in Zeeland waar al sinds de vroege jaren zeventig stroom wordt geproduceerd. Essent en DELTA Nutsbedrijven zijn ieder voor vijftig procent onze aandeelhouder. Zij kunnen beide beschikken over de helft van onze productiecapaciteit. EPZ wil een goede werkgever zijn voor alle medewerkers. In Zeeland zorgt EPZ voor hoogwaardige (technologische) werkgelegenheid. EPZ weet zich goed staande te houden in de dynamische geliberaliseerde elektriciteitsmarkt. Door solide en sobere bedrijfsvoering wordt er winst gemaakt. Dit geeft vertrouwen in de toekomst. U vindt meer informatie over EPZ en stroom maken op Colofon Tekst: ZW3 Communicatie, Krimpen aan den IJssel Fotografie: Ruden Riemens, Middelburg Vormgeving: Chris Cras Reclame, Lekkerkerk Drukwerk: Drukkerij Goos, Ouderkerk aan den IJssel Productie: november 2006

15 Zeedijk 32, 4454 PM Borssele Postbus 130, 4380 AC Vlissingen Telefoon Website: Tekst: ZW3 communicatie, Krimpen a/d IJssel Fotografie: Ruden Riemens, Middelburg / ABC-Press, Amsterdam / Het Hoge Noorden, Leeuwarden Vormgeving: Chris Cras Reclame, Lekkerkerk Drukwerk: Drukkerij Goos, Ouderkerk a/d IJssel

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec) Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere

Nadere informatie

Les Kernenergie. Werkblad

Les Kernenergie. Werkblad LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Kernenergie Werkblad Les Kernenergie Werkblad Wat is kernenergie? Het Griekse woord atomos betekent ondeelbaar. Het woord atoom is hiervan afgeleid. Ooit dachten wetenschappers

Nadere informatie

Energie Rijk. Lesmap Leerlingen

Energie Rijk. Lesmap Leerlingen Energie Rijk Lesmap Leerlingen - augustus 2009 Inhoudstafel Inleiding! 3 Welkom bij Energie Rijk 3 Inhoudelijke Ondersteuning! 4 Informatiefiches 4 Windturbines-windenergie 5 Steenkoolcentrale 6 STEG centrale

Nadere informatie

Duurzame biomassa. Een goede stap op weg naar een groene toekomst.

Duurzame biomassa. Een goede stap op weg naar een groene toekomst. Duurzame biomassa Een goede stap op weg naar een groene toekomst. Nuon Postbus 4190 9 DC Amsterdam, NL Spaklerweg 0 1096 BA Amsterdam, NL Tel: 0900-0808 www.nuon.nl Oktober 01 Het groene alternatief Biomassa

Nadere informatie

Praktische opdracht Scheikunde Kernenergie

Praktische opdracht Scheikunde Kernenergie Praktische opdracht Scheikunde Kernenergie Praktische-opdracht door een scholier 2118 woorden 6 februari 2003 6,6 128 keer beoordeeld Vak Scheikunde Inleiding In dit literatuur onderzoek gaan we kijken

Nadere informatie

Robuustheidsonderzoek Kerncentrale Borssele

Robuustheidsonderzoek Kerncentrale Borssele Robuustheidsonderzoek Kerncentrale Borssele Jan van Cappelle hoofd kerncentrale Borssele KIVI NIRIA/Kerntechniek symposium 18 november 2011 N.V. Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland Produceert

Nadere informatie

Flipping the classroom

Flipping the classroom In dit projectje krijg je geen les, maar GEEF je zelf les. De leerkracht zal jullie natuurlijk ondersteunen. Dit zelf les noemen we: Flipping the classroom 2 Hoe gaan we te werk? 1. Je krijgt of kiest

Nadere informatie

Alternatieve energiebronnen

Alternatieve energiebronnen Alternatieve energiebronnen energie01 (1 min, 5 sec) energiebronnen01 (2 min, 12 sec) Windenergie Windmolens werden vroeger gebruikt om water te pompen of koren te malen. In het jaar 650 gebruikte de mensen

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

Vooraleer de leerlingen de teksten lezen, worden de belangrijkste tekststructuren overlopen (LB 265).

Vooraleer de leerlingen de teksten lezen, worden de belangrijkste tekststructuren overlopen (LB 265). 5.2.1 Lezen In het leerboek krijgen de leerlingen uiteenlopende teksten te lezen. Op die manier worden de verschillende tekstsoorten en tekststructuren nogmaals besproken. Het gaat om een herhaling van

Nadere informatie

Ook hoor je vaak in het nieuws over kernenergie. Dan is het ook wel fijn om te begrijpen waar het over gaat en mijn eigen mening te hebben.

Ook hoor je vaak in het nieuws over kernenergie. Dan is het ook wel fijn om te begrijpen waar het over gaat en mijn eigen mening te hebben. Werkstuk door N. 1834 woorden 5 april 2015 6,6 3 keer beoordeeld Vak Natuurkunde De inleiding Waarom? Ik heb voor dit onderwerp gekozen, omdat ik er nog helemaal niks van af wist. Ook had ik naar de andere

Nadere informatie

2016-04-15 H2ECOb/Blm HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling

2016-04-15 H2ECOb/Blm HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling Op de internationale milieuconferentie in december 2015 in Parijs is door de deelnemende landen afgesproken, dat de uitstoot van broeikasgassen

Nadere informatie

Bedreigingen. Broeikaseffect

Bedreigingen. Broeikaseffect Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

Energie: inleiding en beleid Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (

Energie: inleiding en beleid Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving ( Indicator 11 augustus 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energiedragers De economie

Nadere informatie

LAAT DE WIND WAAIEN

LAAT DE WIND WAAIEN LAAT DE WIND WAAIEN 2019 zal worden herinnerd als het jaar waarin iets veranderde, toen kinderen staakten om volwassenen te vragen actie te ondernemen om klimaatverandering tegen te gaan. Geïnspireerd

Nadere informatie

Les Biomassa. Werkblad

Les Biomassa. Werkblad LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne-energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%

Nadere informatie

Alternatieve energieopwekking

Alternatieve energieopwekking Alternatieve energieopwekking Energie wordt al tientallen jaren opgewekt met een paar energiebronnen: Kolen Gas Olie Kernenergie De eerste drie vallen onder de fossiele brandstoffen. Fossiele brandstoffen

Nadere informatie

Opwekking van elektrische energie

Opwekking van elektrische energie Inhoud Opwekking van elektrische energie... 2 Kernsplijtingscentrales... 2 Veiligheid in ontwerp... 2 Werking van de centrale... 3 Energiewinning uit kernsplijtingsreactoren... 3 Radioactief afval bij

Nadere informatie

Project Energie. Week 1ABC: Mens en dier

Project Energie. Week 1ABC: Mens en dier Project Energie. Week 1ABC: Mens en dier Info: Wat is energie? Energie geeft kracht, licht, warmte en beweging. De zon geeft ons licht en warmte. Voedsel is de brandstof van mensen en dieren. Door te eten

Nadere informatie

Les De productie van elektriciteit

Les De productie van elektriciteit LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les De productie van elektriciteit Werkblad Doe de stekker in het stopcontact en je hebt licht, geluid, beeld, beweging... Allemaal dankzij elektriciteit. Maar waar komt dat

Nadere informatie

DeNOx-installatie. Onmisbaar voor schone lucht

DeNOx-installatie. Onmisbaar voor schone lucht DeNOx-installatie Een DeNOx-installatie is niets meer dan een uit de kluiten gewassen autokatalysator. Net als de installatie onder uw vierwieler zorgt een DeNOx-installatie ervoor dat schadelijke stoffen

Nadere informatie

Hoe kunnen treinen op wind rijden? Les in de Groene Top Trein

Hoe kunnen treinen op wind rijden? Les in de Groene Top Trein ctie produ Hoe kunnen treinen op wind rijden? Les in de Groene Top Trein lesboekje02.indd 1 20-11-2015 13:20 Welkom in de Groene Top Trein! Het gaat deze trein voor de wind, want deze trein rijdt op wind.

Nadere informatie

Botsing geeft warmte Waar komt die warmte vandaan? Uraniumatomen bestaan, net als alle andere atomen, uit een kern

Botsing geeft warmte Waar komt die warmte vandaan? Uraniumatomen bestaan, net als alle andere atomen, uit een kern E rgens diep in de krochten van dit betonnen gebouw gebeurt het. I n de kerncentrale in het Zeeuwse Borssele wordt vier procent van de Nederlandse elektriciteit opgewekt. Maar dat bhjft onzichtbaar. Bij

Nadere informatie

Begrippen. Broeikasgas Gas in de atmosfeer dat de warmte van de aarde vasthoudt en zo bijdraagt aan het broeikaseffect.

Begrippen. Broeikasgas Gas in de atmosfeer dat de warmte van de aarde vasthoudt en zo bijdraagt aan het broeikaseffect. LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Informatieblad Begrippen Biobrandstof Brandstof die gemaakt wordt van biomassa. Als planten groeien, nemen ze CO 2 uit de lucht op. Bij verbranding van de biobrandstof komt

Nadere informatie

[Samenvatting Energie]

[Samenvatting Energie] [2014] [Samenvatting Energie] [NATUURKUNDE 3 VWO HOOFDSTUK 4 WESLEY VOS 0 Paragraaf 1 Energie omzetten Energiesoorten Elektrisch energie --> stroom Warmte --> vb. de centrale verwarming Bewegingsenergie

Nadere informatie

INES meldingen 2016 Kerncentrale Borssele

INES meldingen 2016 Kerncentrale Borssele INES meldingen 2016 Kerncentrale Borssele INES, internationale graadmeter Binnen de nucleaire industrie geldt sinds 1990 de INES-schaal als maatstaf voor storingen en incidenten. De INESschaal is er voor

Nadere informatie

Nieuwe kernreactoren voor de toekomst. Mondiale energieconsumptie

Nieuwe kernreactoren voor de toekomst. Mondiale energieconsumptie Nieuwe kernreactoren voor de toekomst Jan Leen Kloosterman 1 Jan Leen Kloosterman Technische Universteit Delft Mondiale energieconsumptie Jan Leen Kloosterman 2 1 Energie voor welvaart & welzijn 6 5 Noord-Amerika

Nadere informatie

5,4. Spreekbeurt door een scholier 1606 woorden 21 mei keer beoordeeld. Nederlands. A. Er zijn verschillende soorten en vormen van energie.

5,4. Spreekbeurt door een scholier 1606 woorden 21 mei keer beoordeeld. Nederlands. A. Er zijn verschillende soorten en vormen van energie. Spreekbeurt door een scholier 1606 woorden 21 mei 2003 5,4 169 keer beoordeeld Vak Nederlands A. Er zijn verschillende soorten en vormen van energie. Ik ga deze spreekbeurt houden over energie. Verschillende

Nadere informatie

feiten& weetjes energiecentrale REC Alles wat je zou moeten weten... Hoe Hoe eigenlijk? zit het eigenlijk? De REC maakt van uw afval duurzame energie

feiten& weetjes energiecentrale REC Alles wat je zou moeten weten... Hoe Hoe eigenlijk? zit het eigenlijk? De REC maakt van uw afval duurzame energie Alles wat je zou moeten weten... feiten& weetjes zit het energiecentrale REC De REC maakt van uw afval duurzame energie Omrin is koploper in het scheiden van huishoudelijk afval. Ons doel? Zo veel mogelijk

Nadere informatie

INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele

INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele INES, internationale graadmeter Binnen de nucleaire industrie geldt sinds 1990 de INES-schaal als maatstaf voor storingen en incidenten. De INESschaal is er voor

Nadere informatie

De kleur van stroom: de milieukwaliteit van in Nederland geleverde elektriciteit

De kleur van stroom: de milieukwaliteit van in Nederland geleverde elektriciteit De kleur van stroom: de milieukwaliteit van in geleverde elektriciteit Feiten en conclusies uit de notitie van ECN Beleidsstudies Sinds 1999 is de se elektriciteitsmarkt gedeeltelijk geliberaliseerd. In

Nadere informatie

De waarde van stadswarmte. Hoe komt de prijs tot stand?

De waarde van stadswarmte. Hoe komt de prijs tot stand? De waarde van stadswarmte Hoe komt de prijs tot stand? De waarde van stadswarmte 3 Hoe komt de prijs tot stand? De energierekening is voor vrijwel iedereen een belangrijk onderdeel van de maandelijkse

Nadere informatie

Hoofdstuk 3. en energieomzetting

Hoofdstuk 3. en energieomzetting Energie Hoofdstuk 3 Energie en energieomzetting Grootheid Energie; eenheid Joule afkorting volledig wetenschappelijke notatie 1 J 1 Joule 1 Joule 1 J 1 KJ 1 KiloJoule 10 3 Joule 1000 J 1 MJ 1 MegaJoule

Nadere informatie

6,3. Werkstuk door een scholier 1843 woorden 2 december keer beoordeeld. Inleiding

6,3. Werkstuk door een scholier 1843 woorden 2 december keer beoordeeld. Inleiding Werkstuk door een scholier 1843 woorden 2 december 2003 6,3 32 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Energie is iets dat altijd in de buurt is. Bijvoorbeeld een boterham eten, tanken en wassen. Het meeste

Nadere informatie

Boeren met energie. 11 November 2010

Boeren met energie. 11 November 2010 Boeren met energie 11 November 2010 Wat doen wij? Ontwikkelen projecten energie uit biomassa Opzetten expertisecentrum energie uit hout droogtechnieken stookgedrag rookgasmetingen rookgasreiniging Ontwikkelen

Nadere informatie

Bouwtechnologische aspecten van kernreactoren

Bouwtechnologische aspecten van kernreactoren Bouwtechnologische aspecten van kernreactoren J.L. Kloosterman Technische Universiteit Delft Interfacultair Reactor Instituut Mekelweg 15, 2629 JB Delft J.L.Kloosterman@iri.tudelft.nl In een kernreactor

Nadere informatie

Duurzame. warmte in huis. Tot maar liefst 75% minder CO 2 -uitstoot vergeleken met warmte uit gas. Warmte van HVC comfortabel en duurzaam

Duurzame. warmte in huis. Tot maar liefst 75% minder CO 2 -uitstoot vergeleken met warmte uit gas. Warmte van HVC comfortabel en duurzaam Duurzame warmte in huis Tot maar liefst 75% minder CO 2 -uitstoot vergeleken met warmte uit gas Warmte van HVC comfortabel en duurzaam Warmte van HVC: slim, schoon en zorgeloos Een betrouwbare verwarming

Nadere informatie

Groep 8 Basisles: Elektriciteit opwekken

Groep 8 Basisles: Elektriciteit opwekken Leerkrachtinformatie Lesduur: 35 tot 40 minuten Deze basisles kunt u op verschillende manieren organiseren: A. Klassikaal (35 minuten) U verzorgt en begeleidt de les. U gebruikt hierbij deze leerkrachtinformatie

Nadere informatie

RWE Power. CCS Werbeagentur 10/07. Energiecentrale Eemshaven. RWE Power AG Essen Keulen (Duitsland) I Dertien vragen

RWE Power. CCS Werbeagentur 10/07. Energiecentrale Eemshaven. RWE Power AG Essen Keulen (Duitsland) I  Dertien vragen RWE Power RWE Power AG Essen Keulen (Duitsland) I www.rwe.com CCS Werbeagentur 10/07 Dertien vragen Een nieuwe elektriciteitscentrale op kolen en biomassa in Eemshaven RWE bouwt van 2008 tot 2013 een elektriciteitscentrale

Nadere informatie

Transitie naar een. CO -neutrale toekomst

Transitie naar een. CO -neutrale toekomst Transitie naar een CO -neutrale toekomst 2 CO 2 reductie van bron tot gebruiker Steeds méér duurzame energie, maar niet minder CO 2 -uitstoot KLIMAATVERDRAG VAN PARIJS In het verdrag van Parijs werd afgesproken

Nadere informatie

Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto

Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Bron 1: Elektrische auto s zijn duur en helpen vooralsnog niets. Zet liever in op zuinige auto s, zegt Guus Kroes. 1. De elektrische auto is in

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie

Duurzame Industrie. De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie Duurzame Industrie De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

6,9. Aardolie. Aardgas. Steenkool. Kernenergie. Werkstuk door een scholier 2060 woorden 29 februari keer beoordeeld. Scheikunde.

6,9. Aardolie. Aardgas. Steenkool. Kernenergie. Werkstuk door een scholier 2060 woorden 29 februari keer beoordeeld. Scheikunde. Werkstuk door een scholier 2060 woorden 29 februari 2004 6,9 109 keer beoordeeld Vak Scheikunde Inleiding Van dit werkstukje kun je leren welk soort energie goed is voor het milieu. Dit werkstukje gaat

Nadere informatie

INES meldingen 2016 Kerncentrale Borssele

INES meldingen 2016 Kerncentrale Borssele INES meldingen 2016 Kerncentrale Borssele INES, internationale graadmeter Binnen de nucleaire industrie geldt sinds 1990 de INES-schaal als maatstaf voor storingen en incidenten. De INESschaal is er voor

Nadere informatie

Attitude van Nederland, Zeeland en Borsele ten aanzien van verschillende energiebronnen. Energiemonitor 2010

Attitude van Nederland, Zeeland en Borsele ten aanzien van verschillende energiebronnen. Energiemonitor 2010 Attitude van Nederland, Zeeland en Borsele ten aanzien van verschillende energiebronnen Energiemonitor 2010 Index 1. Inleiding 2. Populariteit energievormen 3. Bouwen tweede kerncentrale 4. Uitbreiding

Nadere informatie

Men gebruikt steeds meer windenergie in Nederland. Er wordt steeds meer windenergie gebruikt in Nederland.

Men gebruikt steeds meer windenergie in Nederland. Er wordt steeds meer windenergie gebruikt in Nederland. Herhalingsoefeningen De sprong, thema 8 Vocabulaire Oefening 1 Vul het goede woord in. Verander de vorm als dat nodig is. Kies uit: bewegen, bijdragen aan, biologisch, duurzaam, energiebronnen, energierekening,

Nadere informatie

Biomassa: brood of brandstof?

Biomassa: brood of brandstof? RUG3 Biomassa: brood of brandstof? Centrum voor Energie en Milieukunde dr ir Sanderine Nonhebel Dia 1 RUG3 To set the date: * >Insert >Date and Time * At Fixed: fill the date in format mm-dd-yy * >Apply

Nadere informatie

De afvalenergiecentrale van Attero in Moerdijk is sinds operationeel. De installatie zet huishoudelijk en

De afvalenergiecentrale van Attero in Moerdijk is sinds operationeel. De installatie zet huishoudelijk en De afvalenergiecentrale van Attero in Moerdijk is sinds 1997 operationeel. De installatie zet huishoudelijk en daarmee vergelijkbaar bedrijfsafval om in (duurzame) energie. Dat gebeurt uiterst efficiënt:

Nadere informatie

4 keer beoordeeld 4 maart Natuurkunde H6 Samenvatting

4 keer beoordeeld 4 maart Natuurkunde H6 Samenvatting 5,2 Samenvatting door Syb 763 woorden 4 keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Natuurkunde Methode Pulsar Natuurkunde H6 Samenvatting PARAGRAAF 1 Er zijn veel verschillende soorten energie: Bewegingsenergie

Nadere informatie

Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid

Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Lesduur: 30 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat de gevolgen zijn van energie verbruik. De leerlingen weten wat duurzaamheid is. De leerlingen

Nadere informatie

Rol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening

Rol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening Indicator 12 februari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energie speelt een cruciale

Nadere informatie

Van pot naar pan. Groen gas uit Tilburg

Van pot naar pan. Groen gas uit Tilburg Van pot naar pan Groen gas uit Tilburg Even ten noorden van de stad Tilburg ligt de gelijknamige locatie van Attero. De locatie bestaat uit een stortplaats, een overslagstation en een grondbank. Er zijn

Nadere informatie

Groep 8 - Les 3 Restproducten

Groep 8 - Les 3 Restproducten Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 3 Restproducten Lesduur: 20 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat restproducten zijn en welke restproducten horen bij verschillende manieren van energie

Nadere informatie

6,1. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april keer beoordeeld. Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect?

6,1. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april keer beoordeeld. Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect? Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april 2004 6,1 365 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect? Deelvragen: 1. Hoe werkt het broeikaseffect?

Nadere informatie

Spreekbeurt door een scholier 2133 woorden 12 maart keer beoordeeld. Spreekbeurt ANW : Energie

Spreekbeurt door een scholier 2133 woorden 12 maart keer beoordeeld. Spreekbeurt ANW : Energie Spreekbeurt door een scholier 2133 woorden 12 maart 2003 7 201 keer beoordeeld Vak ANW Spreekbeurt ANW : Energie Overal om ons heen is energie. Alle dieren en planten hebben energie nodig om te leven.

Nadere informatie

Werkstuk Natuurkunde Kernenergie

Werkstuk Natuurkunde Kernenergie Werkstuk Natuurkunde Kernenergie Werkstuk door een scholier 1606 woorden 24 december 2003 5,8 121 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Onderzoeksvragen Wat is kernenergie? Bij een kernsplijtingsproces worden

Nadere informatie

Dossier: Afvalverwerking en verwarming

Dossier: Afvalverwerking en verwarming Dossier: Afvalverwerking en verwarming In een houtverwerkend bedrijf heeft men altijd met afval te maken. Optimalisatiesystemen en efficiëntie zorgen er gelukkig voor dat dit tot een minimum wordt beperkt.

Nadere informatie

Duurzame. warmte in uw bedrijf. Tot maar liefst 75% minder CO 2 -uitstoot vergeleken met warmte uit gas. Warmte van HVC comfortabel en duurzaam

Duurzame. warmte in uw bedrijf. Tot maar liefst 75% minder CO 2 -uitstoot vergeleken met warmte uit gas. Warmte van HVC comfortabel en duurzaam Duurzame warmte in uw bedrijf Tot maar liefst 75% minder CO 2 -uitstoot vergeleken met warmte uit gas Warmte van HVC comfortabel en duurzaam Warmte van HVC: slim, schoon en zorgeloos Als ondernemer moet

Nadere informatie

INES meldingen 2012 Kerncentrale Borssele

INES meldingen 2012 Kerncentrale Borssele INES meldingen 0 Kerncentrale Borssele INES, internationale graadmeter Binnen de nucleaire industrie geldt sinds 990 de INES-schaal als maatstaf voor storingen en incidenten. De INES-schaal is er voor

Nadere informatie

Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting

Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting DUTCH Wedstrijd Correspondentie en notuleren De wedstrijdtekst bevindt zich in de derde kolom van de lettergrepentabel in art. 19.1 van het Intersteno

Nadere informatie

INES meldingen 2013 Kerncentrale Borssele

INES meldingen 2013 Kerncentrale Borssele INES meldingen 0 Kerncentrale Borssele Zeedijk, 5 PM Borssele INES, internationale graadmeter Binnen de nucleaire industrie geldt sinds 990 de INES-schaal als maatstaf voor storingen en incidenten. De

Nadere informatie

Duurzaamheid. Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018

Duurzaamheid. Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018 Duurzaamheid Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018 Duurzaamheid Duurzaamheid Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige

Nadere informatie

Het gebruik van energie wordt steeds meer. Dus zijn er ook meer bronnen nodig. Sommige gassen raken

Het gebruik van energie wordt steeds meer. Dus zijn er ook meer bronnen nodig. Sommige gassen raken Werkstuk door een scholier 1870 woorden 2 maart 2008 6,1 355 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Wat is windenergie en hoe werkt een windturbine? Windenergie is de energie die door de wind wordt geleverd.

Nadere informatie

Geothermie als Energiebron

Geothermie als Energiebron Geothermie als Energiebron Even voorstellen: Paul Mast -- Geoloog Johan de Bie --Technical Sales manager ESPs Ynze Salverda -- BD Analist Er zijn verschillende vormen van duurzame energie. Daarvan is geothermie

Nadere informatie

Windenergie. Verdiepende opdracht

Windenergie. Verdiepende opdracht 2015 Windenergie Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over windenergie. Pagina 1 Inhoud 1. Windenergie... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 9 Pagina 2 1. Windenergie

Nadere informatie

Ongeveer 7% van de nationale elektriciteitsproductie komt van EPZ, de helft vanuit de kerncentrale, de andere helft vanuit de kolencentrale.

Ongeveer 7% van de nationale elektriciteitsproductie komt van EPZ, de helft vanuit de kerncentrale, de andere helft vanuit de kolencentrale. van Raad van Bestuur Essent N.V. aan Aandeelhouders van Essent N.V. datum 28 januari 2009 notitie Essent/RWE/Borssele/EPZ 1. Inleiding In deze notitie wil Essent, ten behoeve van haar aandeelhouders, inzicht

Nadere informatie

Gerard Reijn 27 november 2018, 19:35

Gerard Reijn 27 november 2018, 19:35 Vattenfall bouwt een superhoutkachel die straks 90 duizend huishoudens kan verwarmen. Een stap op weg naar een klimaatneutrale toekomst, zegt het energiebedrijf. Maar het stoken van hout staat steeds meer

Nadere informatie

Tablet of smartphone

Tablet of smartphone Inhoud Inhoud 2 Tablet of smartphone 3 1. Werkwijze 4 2. Thema s 6 1 Thema: fossiele brandstoffen 6 2 Thema: broeikaseffect en negatieve gevolgen 8 3 Thema: elektriciteit opwekken op de klassieke manier

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorblad, bladzijde 1. Inhoudsopgave, bladzijde 2. Inleiding, bladzijde 3. Wat houd duurzame-energie in?

Inhoudsopgave. Voorblad, bladzijde 1. Inhoudsopgave, bladzijde 2. Inleiding, bladzijde 3. Wat houd duurzame-energie in? 1 Inhoudsopgave Voorblad, bladzijde 1 Inhoudsopgave, bladzijde 2 Inleiding, bladzijde 3 Wat houd duurzame-energie in?, bladzijde 4 Wat is zonne-energie?, bladzijde 5 Wat is waterkracht?, bladzijde 6 Wat

Nadere informatie

INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele

INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele INES, internationale graadmeter Binnen de nucleaire industrie geldt sinds 1990 de INES-schaal als maatstaf voor storingen en incidenten. De INESschaal is er voor

Nadere informatie

ELW. Dé compacte oplossing in uw energievraagstuk. Productinformatie Remeha ELW

ELW. Dé compacte oplossing in uw energievraagstuk. Productinformatie Remeha ELW ELW Dé compacte oplossing in uw energievraagstuk Verwarm voortaan op een efficiënte manier! Het WKK-principe (warmtekrachtkoppeling) dat de Remeha ELW toepassing biedt is zowel geniaal als voor de hand

Nadere informatie

Les Biomassa LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad. Les Biomassa Werkblad. Over biomassa. Generaties biobrandstoffen

Les Biomassa LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad. Les Biomassa Werkblad. Over biomassa. Generaties biobrandstoffen LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne- energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%

Nadere informatie

EEN. De feiten op een rij! BEWUSTE KEUZE MAKEN VOOR UW NIEUWE HAARD

EEN. De feiten op een rij! BEWUSTE KEUZE MAKEN VOOR UW NIEUWE HAARD EEN De feiten op een rij! BEWUSTE KEUZE MAKEN VOOR UW NIEUWE HAARD De nieuwste generatie gashaarden zijn praktisch, mooi, duurzaam en klaar voor de toekomst! Met de huidige discussies kunt u zich afvragen

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt Duurzame Industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

Dat kan beter vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Dat kan beter vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 August 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/82623 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein

Nadere informatie

Radioactiviteit en straling: natuurlijk nuttig!

Radioactiviteit en straling: natuurlijk nuttig! Radioactiviteit en straling: natuurlijk nuttig! Een röntgenfoto wordt gemaakt met straling. radioactiviteit en straling Kom je wel eens bij de tandarts? Dan weet je wat straling is! Jij, je vader of je

Nadere informatie

DVD speler. mobiele telefoon. verwarming. Lees de uitleg over meten. en energie meten. Zet een X bij het juiste antwoord.

DVD speler. mobiele telefoon. verwarming. Lees de uitleg over meten. en energie meten. Zet een X bij het juiste antwoord. Lees het verhaal van Sjoerd en maak de opdracht. Zet een X bij de apparaten die energie verbruiken. Dit is de kamer van Sjoerd. Hij heeft veel apparaten. Het zijn er meer dan 10!!. Ze gebruiken allemaal

Nadere informatie

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof Koolwaterstof Onvolledige verbranding Broeikaseffect Brandstof ontstaan door het afsterven van levende organismen,

Nadere informatie

certificeert duurzame energie

certificeert duurzame energie certificeert duurzame energie Met het certificeren van duurzame energie voorzien we deze energieproductie van een echtheidscertificaat. Dit draagt wezenlijk bij aan het goed functioneren van de groeneenergiemarkt.

Nadere informatie

28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs

28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs 28 november 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de

Nadere informatie

Voorlopige INES meldingen 2015 Kerncentrale Borssele

Voorlopige INES meldingen 2015 Kerncentrale Borssele Voorlopige INES meldingen 2015 Kerncentrale Borssele INES, internationale graadmeter Binnen de nucleaire industrie geldt sinds 1990 de INES-schaal als maatstaf voor storingen en incidenten. De INESschaal

Nadere informatie

Bos/Houtproducten : een koolstofput

Bos/Houtproducten : een koolstofput Bos/Houtproducten : een koolstofput CEI-BOIS, ROADMAP 2010, GEBASEERD OP EEN ARTIKEL VAN DR. IR. E. DEFAYS, BELGIAN WOODFORUM Broeikasgassen terugdringen kan enerzijds door de emissie van de broeikasgassen,

Nadere informatie

GP/VAN HOUDT. Kernenergie: overbodig onheil. www.greenpeace.nl

GP/VAN HOUDT. Kernenergie: overbodig onheil. www.greenpeace.nl GP/VAN HOUDT Kernenergie: overbodig onheil www.greenpeace.nl Wat zijn de oplossingen? Kernenergie is volgens sommigen onvermijdelijk als we de uitstoot van broeikasgassen willen beperken. Onzin! Greenpeace

Nadere informatie

De duurzaamheid van warmtenetten

De duurzaamheid van warmtenetten De duurzaamheid van warmtenetten De duurzaamheid van verschillende warmtebronnen voor een warmtenet overzichtelijk in een CO 2 -ladder Een regionaal warmtenet in de regio Amsterdam Warmte. We kunnen niet

Nadere informatie

Energie: vuil of schoon?

Energie: vuil of schoon? Info-brief Energie: vuil of schoon? Jij hebt energie nodig om huiswerk te maken, te fietsen of te spelen. Als je energie op is, word je moe. Dan moet je gaan slapen of eten. Slaap en voedsel zijn energiebronnen

Nadere informatie

Waarom doen we het ook alweer?

Waarom doen we het ook alweer? Apart inzamelen van gft-afval Als Vereniging Afvalbedrijven stimuleren we dat al het afval in Nederland op de juiste manier wordt verwerkt. Hierbij houden we rekening met het milieu en de kosten. De meest

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient

Duurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient Duurzame Industrie De overgang van energie-intensief naar energie-efficient De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

CO2 Reductie. Samen beter voor buiten

CO2 Reductie. Samen beter voor buiten CO2 Reductie Samen beter voor buiten CO2 Reductie Door middel van deze presentatie willen wij u informeren over ons energiebeleid. Daarnaast willen wij u oproepen om ook binnen uw bedrijf een actief beleid

Nadere informatie

Fossiele brandstoffen? De zon is de bron!

Fossiele brandstoffen? De zon is de bron! Energie 5 en 6 3 Fossiele brandstoffen? De zon is de bron! Filmpjes werkblad Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: weten dat fossiele brandstoffen hele oude resten van planten zijn. kunnen een

Nadere informatie

Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab

Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab Naam: Datum: Fossiele brandstoffen Energie laat apparaten werken. Veel apparaten gebruiken energie. Bijvoorbeeld de waterkoker, je telefoonoplader en het digibord.

Nadere informatie

Prof. Jos Uyttenhove. E21UKort

Prof. Jos Uyttenhove. E21UKort Historisch perspectief 1945-1970 Keerpunten in de jaren 70 oliecrisis en milieu Tsjernobyl (1986) ramp door menselijke fouten Kyoto protocol (1997) (CO 2 en global warming problematiek) Start alternatieven

Nadere informatie

Werkstuk Informatica Energie

Werkstuk Informatica Energie Werkstuk Informatica Energie Werkstuk door een scholier 2227 woorden 27 februari 2004 5,8 143 keer beoordeeld Vak Informatica Wat is groene energie? Groene energie is duurzame energie die particulieren

Nadere informatie

INLEIDING Bovendien vervuilen diezelfde energiebronnen onze planeet!

INLEIDING Bovendien vervuilen diezelfde energiebronnen onze planeet! INLEIDING Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen: koken, verwarmen, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel verschillende

Nadere informatie

100% groene energie. uit eigen land

100% groene energie. uit eigen land 100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse

Nadere informatie

Mens en techniek. VMBO BASIS en KADER, leerjaar 2. Figuur 1 (Illustratie uit Microsoft Word)

Mens en techniek. VMBO BASIS en KADER, leerjaar 2. Figuur 1 (Illustratie uit Microsoft Word) Mens en techniek VMBO BASIS en KADER, leerjaar 2 Figuur 1 (Illustratie uit Microsoft Word) 1 ENERGIE... 2 1.1. Inleiding... 2 1.2. Het omzetten van energie... 3 1.3. Het omzetten van energie - Opdrachten...

Nadere informatie

1 Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen

1 Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen achtergrond Afscheid van fossiel kan Klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Energie(on)zekerheid ook. Dat betekent dat een transitie naar een veel duurzamere economie noodzakelijk is. Het recept

Nadere informatie