Aan: de leden van de Commissie Welzijn ten behoeve van de vergadering van 23 januari 2012 Onderwerp: Voedselbank Teylingen

Transcriptie

1 MEMO Aan: de leden van de Commissie Welzijn ten behoeve van de vergadering van 23 januari 2012 Onderwerp: Voedselbank Teylingen Geachte leden van de Commissie Welzijn, Bij de behandeling van de programmabegroting heeft u onderstaande motie aangenomen: Het college wordt opgeroepen onderzoek te doen naar de achtergronden en redenen van de toename van mensen die zich tot de Voedselbank wenden en daarnaast te onderzoeken wat de toekomstige verwachte ontwikkelingen zijn. De reden voor het onderzoek is dat het belangrijk is vast te stellen welke mogelijkheden ter ondersteuning er voor de gemeente zijn, zowel aan de voorkant (preventief/proactief) als anderszins, om deze maatschappelijke problematiek zoveel mogelijk te beperken. In dit memo wordt achtereenvolgens ingegaan op de achtergronden en redenen van de mensen die zich bij de Voedselbank melden, de mogelijkheden tot het voorkomen dan wel beperken van deze problematiek en de opties om mensen, wanneer zij al gebruik maken van de Voedselbank, weer zo snel mogelijk uit deze situatie te krijgen. Het memo sluit af met een aantal gerichte vragen aan u. 1. Gegevens Voedselbank Naar aanleiding van de motie heeft de Voedselbank haar jaarverslag 2011 (tot en met 20 november 2011) aan ons toegestuurd, voorzien van een begeleidende brief (gedateerd 27 november 2011). Deze gegevens heeft u reeds in uw bezit. Uit het jaarverslag en de brief kunnen de volgende conclusies worden getrokken: - Op 20 november 2011 maakten 46 huishoudens uit Teylingen gebruik van de Voedselbank (latere informatie heeft uitgewezen dat op 31 december 2011 dit aantal gestegen was tot 50 huishoudens). Deze huishoudens maken gemiddeld 10 tot 12 maanden gebruik van de Voedselbank. - Van deze huishoudens is relatief gezien het grootste aantal afkomstig uit Sassenheim. - Lang niet alle huishoudens ontvangen een bijstandsuitkering en zijn zodoende bekend bij de ISD. Er is ook een grote groep die een (minimum) inkomen vanuit (vroeger) werk ontvangt. - Het aantal cliënten dat werkloos is, is de afgelopen jaren sterk gestegen (economische recessie), evenals het aantal cliënten met een te laag of geen inkomen of geen recht op WW. - Een groot aantal huishoudens heeft te maken met schuldenproblematiek. In combinatie met de gewijzigde samenstelling van de bijstandsuitkering (basisbedrag plus diverse toeslagen) en de mogelijkheden die dit voor schuldeisers biedt, is er relatief vaak sprake van een situatie waarin er nauwelijks nog inkomen overblijft voor het huishouden zelf. - Als gevolg van de economische recessie zijn er veel ZZP-ers in financiële moeilijkheden geraakt. - Mensen met psychische stoornissen dan wel een verstandelijke beperking komen relatief vaak in een schuldensituatie terecht. Deze mensen kunnen hun financiën doorgaans slecht overzien. - In een aantal gevallen heeft een chronische ziekte of een lichamelijke beperking tot hogere uitgaven als gevolg van de aandoening dan wel tot lagere inkomsten vanuit werk geleid. - In Voorhout is relatief vaak sprake van echtscheidingsproblematiek in combinatie met gezamenlijke schulden. - In het geval van alleenstaande moeders met kinderen doen zich veel problemen voor rond het niet of onregelmatig ontvangen van de alimentatie. - Variabele inkomsten vanuit werk maken dat de hoogte van een uitkering regelmatig aangepast moet worden. Hier gaat soms veel tijd overheen waardoor er voor huishoudens sprake kan zijn van periodes met weinig tot geen inkomsten. 1

2 2. Preventieve mogelijkheden Naar aanleiding van de motie heeft een gesprek plaats gevonden tussen de Voedselbank, de ISD afdeling schuldhulpverlening, Kwadraad (algemeen maatschappelijk werk) en de gemeente. In dit gesprek is met de betrokken partijen gekeken naar zowel preventieve mogelijkheden om te voorkomen dat mensen bij de Voedselbank terecht komen als naar curatieve oplossingen wanneer mensen al gebruik maken van deze voorziening. Op het gebied van preventie is geconstateerd dat de onderstaande reeds aanwezige voorzieningen c.q. afspraken van groot belang zijn: - het convenant voorkomen huisuitzettingen zoals afgesloten tussen de ISD en de woningcorporaties in Teylingen; - de regionale afspraken rond dreigende energieafsluitingen; - de zorgnetwerken waarin multi problem huishoudens besproken worden en er in overleg met betrokken partijen gerichte ondersteuning ingezet wordt; - het Meldpunt Zorg en Overlast van de RDOG HM. Naast deze al bestaande voorzieningen c.q. afspraken zouden de onderstaande acties bij kunnen dragen aan het voorkomen dan wel beperken van de toestroom naar de Voedselbank: 1. Afspraken met de GGZ met betrekking tot zelfstandig wonende jongeren met psychische/psychiatrische problematiek De praktijk wijst uit dat met name jongeren met een GGZ achtergrond snel in financiële problemen raken. Zowel Kwadraad als de ISD is van mening dat de GGZ niet altijd een goede inschatting maakt of een jongere zelfstandig kan wonen en zelf de financiën kan beheren. Het is onduidelijk welke criteria hierbij gehanteerd worden. Regelmatig wordt te vroeg besloten dat een jongere met psychische/psychiatrische problemen capabel genoeg is om het zelf te kunnen regelen. Kwadraad en de ISD pleiten ervoor dat de GGZ jongeren sneller in budgetbeheer plaatst, bijvoorbeeld bij de Stichting Financiële Dienstverlening. In dat geval wordt de financiële administratie van de jongere overgenomen en kan zo voorkomen worden dat bijvoorbeeld de energie afgesloten wordt of dat er overgegaan wordt tot een huisontruiming. Het verdient aanbeveling hierover het gesprek aan te gaan met de GGZ en proberen te komen tot afspraken. 2. Afspraken met MEE met betrekking tot mensen met een verstandelijke beperking Een soortgelijke situatie blijkt zich voor te doen bij de begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking door MEE. Ook bij cliënten uit deze doelgroep komt het regelmatig voor dat zij te vroeg zelfstandig genoeg geacht worden om zelf hun financiële administratie te beheren. In sommige gevallen zou het zelfstandig beheren van de financiën beter helemaal niet aan de orde kunnen zijn. Ook voor wat betreft MEE verdient het aanbeveling afspraken te maken omtrent het (sneller) in budgetbeheer plaatsen van deze mensen. 3. Meer bekendheid geven aan mogelijkheden Meldpunt Zorg en Overlast Zojuist is al het Meldpunt Zorg en Overlast genoemd. Dit meldpunt functioneert goed maar is op dit moment nog wel in grote mate afhankelijk van de meldingen die door maatschappelijke organisaties gedaan worden aangaande problematische (schulden) situaties. Door meer te benadrukken dat ook huisartsen en burgers zelf melding kunnen maken van huishoudens waarover zij zich zorgen maken, zou wellicht een aantal huishoudens eerder in beeld kunnen komen en in een eerder stadium ondersteund kunnen worden. Communicatie omtrent het meldpunt is langs diverse wegen mogelijk, eventueel in samenwerking met de RDOG HM. 4. Meer bekendheid geven aan beschikbare toeslagen en (minima) regelingen Het blijkt dat veel mensen nog steeds onvoldoende op de hoogte zijn van de diverse (belasting) toeslagen en (minima)regelingen waar zij mogelijk voor in aanmerking zouden kunnen komen. Door op regelmatige basis de aanwezige financiële regelingen onder de aandacht te brengen, zou de financiële ruimte van een aantal huishoudens verruimd kunnen worden. Onder andere de Gemeenteberichten bieden hier goede mogelijkheden voor. De bovenstaande opties maken duidelijk dat met name voor de doelgroepen jongeren met psychische/psychiatrische problematiek en mensen met een verstandelijke beperking gerichte preventieve inzet mogelijk is. Voor de overige doelgroepen blijkt het veel lastiger te zijn om 2

3 preventief te werk te gaan. Voor deze doelgroepen beperken de mogelijkheden zich hoofdzakelijk tot het geven van meer bekendheid aan beschikbare regelingen en toeslagen. 3. Curatieve mogelijkheden Om te bewerkstelligen dat mensen die eenmaal gebruik maken van de Voedselbank hier zo snel mogelijk weer uitstromen, worden de onderstaande opties door zowel de Voedselbank als Kwadraad als effectief aangemerkt. Deze opties zijn eerder verwoord in een brief d.d. 2 december 2011 die al in uw bezit is. Het verdient aanbeveling deze mogelijkheden gecombineerd in te zetten. Op deze wijze versterken zij elkaar en bieden zij de meeste kansen tot succes. In de gemeente Katwijk is reeds ervaring opgedaan met de gecombineerde inzet vanuit het maatschappelijk werk, de inzet van sociaal raadslieden en het project Schuldhulpmaatje. Deze aanpak is naar eigen zeggen van de Voedselbank succesvol gebleken. Momenteel maken in Katwijk ongeveer evenveel mensen gebruik van de Voedselbank als in Teylingen, terwijl deze gemeente aanzienlijk meer inwoners heeft. 1. Specifieke inzet algemeen maatschappelijk werk Om tot een wijziging in de omstandigheden te komen waarin huishoudens die gebruik maken van de Voedselbank verkeren, zodanig dat zij na verloop van tijd niet meer afhankelijk zijn van deze voorziening, is doorgaans een verandering van gedrag noodzakelijk. Het maatschappelijk werk heeft de expertise in huis om deze gedragsverandering te bewerkstelligen. Gerichte begeleiding vanuit het maatschappelijk werk biedt een mogelijkheid tot structurele uitstroom uit de Voedselbank. De Voedselbank heeft aangegeven dat op basis van de huidige stand van zaken 20 huishoudens uit Teylingen in aanmerking zouden komen voor een zogenaamd stabilisatietraject. Voor de berekening van de kosten van een dergelijke aanpak kan enerzijds uitgegaan worden van een vast aantal uren extra inzet maatschappelijk werk per week, specifiek voor het oppakken van deze trajecten. Afhankelijk van het gekozen aantal uren per week, kan jaarlijks een x aantal trajecten worden aangeboden. Het aantal gekozen aantal extra uren per week bepaalt zo de hoogte van de kosten. Kwadraad heeft een berekening gemaakt op basis van 20 uur extra inzet per week. Dit is overeenkomstig de huidige werkwijze bij de gemeente Katwijk. In dat geval zouden jaarlijks 42 trajecten aangeboden kunnen worden en bedragen de kosten ,--. Anderzijds kan uitgegaan worden van het aantal benodigde trajecten. In combinatie met de kostprijs per traject bepaalt dit gekozen aantal de hoogte van de kosten. Kwadraad heeft aangegeven dat de kosten van een stabilisatietraject 1.650,-- bedragen. Uitgaande van de 20 huishouden die momenteel gebaat zouden zijn bij een dergelijk traject, komen de jaarlijkse kosten uit op ,--. Vraag is dan wel hoe omgegaan wordt met nieuwe cliënten wanneer de 20 trajecten reeds ingezet zijn. Huidige subsidieverstrekking algemeen maatschappelijk werk De gemeente verleent subsidie aan Kwadraad voor de inzet van het (reguliere) maatschappelijk werk in Teylingen. Deze subsidie bedraagt voor ,-- (exclusief huisvestingslasten). Gelet op de behoorlijke kosten die aan de extra inzet van het maatschappelijk werk verbonden zijn, zou overwogen kunnen worden de stabilisatietrajecten voor cliënten van de Voedselbank geheel dan wel gedeeltelijk onder de huidige dienstverlening van het maatschappelijk werk te laten vallen. Aan Kwadraad is de vraag gesteld welke (on)mogelijkheden er op dit vlak zijn. Kwadraad heeft aangegeven dat hier mogelijkheden toe bestaan maar dat er dan keuzes in het huidige aanbod gemaakt zullen moeten worden. Hier zijn consequenties aan verbonden. In nader overleg tussen Kwadraad en de gemeente zal dan tot een exacte invulling van de benodigde inperking gekomen moeten worden. 2. Inzet sociaal raadslieden via algemeen maatschappelijk werk De complexiteit van de problemen waar huishoudens die gebruik maken van de Voedselbank veelal mee te maken hebben, maakt dat enkel de aanpak van de gedragskant vanuit het maatschappelijk werk onvoldoende is. Cliënten behoeven doorgaans ook juridische ondersteuning bij het aanvragen van toeslagen en regelingen en bij de afhandeling van diverse procedures. In aanvulling hierop pleit de Voedselbank voor de inzet van sociaal raadslieden. Deze sociaal raadslieden, die werkzaam 3

4 zijn bij Kwadraad, bieden praktische ondersteuning en zijn tevens gemachtigd om, indien nodig, bewindvoering voor hun cliënten aan te vragen. De Voedselbank heeft aangegeven dat op basis van de huidige stand van zaken 23 huishoudens uit Teylingen in aanmerking zouden komen voor juridische ondersteuning. Binnen deze juridische ondersteuning kan een onderscheid gemaakt worden tussen een eenmalig informatie- en adviesgesprek en een langer durend begeleidingstraject. Ook voor de berekening van de kosten van de inzet van sociaal raadslieden kan enerzijds uitgegaan worden van een vast aantal uren inzet sociaal raadslieden per week. Afhankelijk van het aantal gekozen uren per week, kan jaarlijks een x aantal informatie- en adviesgesprekken en x aantal begeleidingstrajecten worden aangeboden. Kwadraad heeft een berekening gemaakt op basis van 6 uur inzet sociaal raadslieden per week (dit aantal uren betreft een aanname). In dat geval zouden jaarlijks (ongeveer) 45 informatie- en adviesgesprekken en 77 begeleidingstrajecten aangeboden kunnen worden en bedragen de kosten ,--. Anderzijds kan uitgegaan worden van het aantal benodigde informatie- en adviesgesprekken c.q. begeleidingstrajecten. In combinatie met de kostprijs per informatie- en adviesgesprek en de kostprijs per begeleidingstraject bepalen deze gekozen aantallen de hoogte van de kosten. Kwadraad heeft aangegeven dat de kosten van een informatie- en adviesgesprek 75,-- bedragen en de kosten van een begeleidingstraject 225,--. Uitgaande van de 23 huishoudens die momenteel gebaat zouden zijn bij juridische ondersteuning, komen de jaarlijkse kosten maximaal uit op 5.175,--. Het uitgaan van een vaststaand aantal informatie- en adviesgesprekken en begeleidingstrajecten maakt wel dat het flexibel inzetten hiervan beperkt wordt. 3. Project Schuldhulpmaatje De Voedselbank is met de kerken in Teylingen in gesprek om te starten met het project Schuldhulpmaatje. Uitgangspunt is dat iemand die gebruik maakt van de Voedselbank en schuldhulpverlening ontvangt, gekoppeld wordt aan een maatje die hem of haar ondersteunt en motiveert om de gemaakte afspraken na te komen en zo de gewenste gedragsverandering te realiseren. Geen. Dit project draait op de inzet van vrijwilligers. 4. Schuldhulpverlening Zoals eerder aangegeven heeft een grote groep huishoudens dat gebruik maakt van de Voedselbank te maken met schuldenproblematiek. Een aantal van hen ontvangt schuldhulpverlening via de ISD. Een van de activiteiten op het gebied van schuldhulpverlening betreft budgetcoaching. Doel van deze coaching is dat mensen met deskundige hulp en persoonlijke begeleiding leren weer zelfstandig met hun geld om te gaan. Voor de huishoudens die gebruik maken van de Voedselbank en schuldhulpverlening ontvangen, bestaan er zodoende via de ISD mogelijkheden om tot de benodigde gedragsverandering te komen. Echter, voor een aantal cliënten is budgetcoaching onvoldoende en is een intensievere vorm van begeleiding noodzakelijk. In overleg met de ISD kan bekeken worden in hoeverre er voor de cliënten die het betreft en die geen gebruik maken van de Voedselbank (en dus niet, indien u hiertoe besluit, via het maatschappelijk werk ondersteund kunnen worden) budgetbegeleiding ingezet kan worden. 5. Vragen aan de Commissie Welzijn: 1. Curatieve inzet is van groot belang om mensen die eenmaal gebruik maken van de Voedselbank hier zo snel mogelijk weer uit te laten stromen. Uit de ontvangen gegevens blijkt dat de groep huishoudens die gebruik maakt van de Voedselbank zeer divers is. Bent u van mening dat iedereen in dezelfde mate geholpen moet worden of moet er een focus in de te ondersteunen doelgroepen en/of de mate van hulp aangebracht worden? 4

5 2. Geconstateerd is dat uitstroom uit de Voedselbank doorgaans vraagt om zowel gedragsverandering als om juridische ondersteuning. Hoe staat u, eventueel met doelgroepbeperking, tegenover de gecombineerde inzet van het maatschappelijk werk (stabilisatietrajecten) en van sociaal raadslieden? 3. Indien u hier positief tegenover staat: aan de gecombineerde inzet van het maatschappelijk werk en sociaal raadslieden zijn kosten verbonden. Bent u bereid voor deze inzet middelen beschikbaar te stellen of bent u van mening dat voor wat betreft de extra inzet van het maatschappelijk werk de stabilisatietrajecten onder de reguliere subsidieverlening zouden moeten vallen? 4. Indien u van mening bent dat de stabilisatietrajecten onder de reguliere dienstverlening zouden moeten vallen, kunt u dan aangeven welke keuzes u in het huidig aanbod van het maatschappelijk werk zou willen maken? U zou bijvoorbeeld kunnen denken aan het beperken van de spreekuren, aan het verminderen van het aantal beschikbare hulpverleningstrajecten of aan het niet langer in behandeling nemen van bepaalde problematieken. 5. Welke opdracht geeft u het college in dit kader mee? 5