Arbeidsgebonden blootstellingen en het reproductief stelsel: veel meer dan een KB moederschapsbescherming

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Arbeidsgebonden blootstellingen en het reproductief stelsel: veel meer dan een KB moederschapsbescherming"

Transcriptie

1 Arbeidsgebonden blootstellingen en het reproductief stelsel: veel meer dan een KB moederschapsbescherming Philippe Kiss arbeidsgeneesheer Securex EDPBW

2 Niet moederschapsbescherming biologische agentia en zwangerschap Wel situering voortplantingsstelsel wat men niet weet 2

3 Menselijke voortplanting Actoren mannelijk voortplantingsstelsel vrouwelijk voortplantingsstelsel vrucht 3

4 Mannelijk voortplantingsstelsel geen langdurig cyclisch regelingsproces kort op de bal continu groot aantal celdelingen, celdifferentiaties en maturatieprocessen vanaf puberteit tot dood 4

5 Hypothalamo-hypofysaire-gonadale as (HHGA) Major components of the HPG axis and recognized hormone feedback pathways. GnRH, gonadotropin-releasing hormone; PRL, prolactin; T, testosterone; FSH, follicle-stimulating hormone; LH, luteinizing hormone; +, positive feedback; -, negative feedback. 5 (

6 Hormonal regulation of testicular function and spermatogenesis Mahmoud A and Comhaire FH (2006) Mechanisms of Disease: late-onset hypogonadism Nat Clin Pract Urol 3: doi: /ncpuro560

7 Spermatogenese delende en rijpende cellen 12 wk (bron: 7 belang tijdsvenster

8 Vrouwelijk voortplantingsstelsel alle oöcyten gevormd tijdens foetale periode maximaal 7 miljoen oöcyten omringd door granulosacellen inactief tot volwassenheid slechts enkele zullen verder rijpen regeling cyclisch vanaf puberteit tot menopauze 8

9 Vrouwelijk voortplantingsstelsel 9

10 Vrucht bevruchting embryo-implantatie overgang van embryo naar foetus ontwikkeling van de foetus tot aan geboorte 10

11 Vrucht 11

12 Effecten vruchtbaarheidsproblemen vrouw man zwangerschapsverloop spontane abortus +/- zichtbaar vroeggeboorte congenitale afwijkingen afwijkingen bij het kind op latere leeftijd ontwikkelingsstoornissen maligniteiten vruchtbaarheidsproblemen +/- onzichtbaar 12

13 blootstelling effect wat? hoelang? hoeveel? wie? paternaal maternaal kind in utero wanneer? pre-conceptie spermatogenese zwangerschap 13

14 Wie x Wanneer paternale blootstelling ganse periode vóór conceptie relevant tijdsvenster spermatogenese maternale blootstelling vóór de zwangerschap tijdens de zwangerschap kind in utero relevant tijdsvenster embryogenese 14

15 Effecten paternale blootstelling Blootstelling toekomstige vader mannelijke vruchtbaarheid spontane abortus congenitale afwijkingen afwijkingen bij het opgroeiende / volwassen kind 15

16 Effecten maternale blootstelling Blootstelling toekomstige moeder vrouwelijke vruchtbaarheid spontane abortus congenitale afwijkingen afwijkingen bij het opgroeiende / volwassen kind 16

17 Effecten maternale blootstelling tijdens zwangerschap Blootstelling vrucht + moeder spontane abortus congenitale afwijkingen afwijkingen bij het opgroeiende/volwassen kind 17

18 Effecten arbeidsgebonden blootstelling effecten blootstelling vader effecten op de vruchtbaarheid effecten ná de bevruchting spontane abortus congenitale afwijkingen afwijkingen bij het kind op latere leeftijd effecten blootstelling moeder blootstelling vóór de bevruchting effecten op de vruchtbaarheid spontane abortus congenitale afwijkingen afwijkingen bij het kind op latere leeftijd blootstelling tijdens de zwangerschap spontane abortus congenitale afwijkingen afwijkingen bij het kind op latere leeftijd KB Moederschapsbescherming 18

19 Effecten arbeidsgebonden blootstelling van moeder tijdens de zwangerschap effecten blootstelling moeder blootstelling tijdens de zwangerschap spontane abortus congenitale afwijkingen meest bestudeerd chemische producten 4 miljoen mengsels voor producten gegevens over invloed op ongeboren kind (Scialli, 1994) 820 farmaceutische producten (45% menselijke gegevens) 1337 niet-pesticiden (13% menselijke gegevens) 159 pesticiden (3% menselijke gegevens) 19

20 Informatiebronnen patiënten dierexperimentele literatuur epidemiologische literatuur 20

21 extreem heterogeen Dierexperimentele publicaties Beperkingen leeftijd duur blootstelling grootte blootstelling alg. intoxicatieverschijnselen design en bestudeerde uitkomstparameters interspecies / interstrain verschillen onmogelijke vergelijking / extrapolatie 21

22 studiedesign Epidemiologische publicaties Beperkingen retrospectief / prospectief blootgestelde populatie samenstelling response rate niet-blootgestelde populatie samenstelling response rate verstorende variabelen arbeidsgebonden niet-arbeidsgebonden 22

23 blootstellingsevaluatie zwakste schakel Epidemiologische publicaties Beperkingen beroepsgroep milieublootstelling individuele blootstelling (roken, voeding, ) duur / grootte van de blootstelling relevant tijdsvenster indirecte blootstelling paternale + maternale blootstelling parentale foetale blootstelling 23

24 Literatuur extreem heterogeen niet conclusief aanwijzingen voor verder onderzoek noodzakelijk 24

25 Mannelijk voortplantingsstelsel en blootstelling spermatogenese één van de meest gevoelige biologische processen kwetsbaar omwille van continu proces van groot aantal celdelingen celdifferentiatie celontwikkeling kan leiden tot suboptimaal sperma-dna en kwaliteit spermatogenese gevoelig aan chemische agentia aan zeer lage blootstellingsniveaus (zonder intoxicatieverschijnselen) mannen hebben vaak een veel hogere blootstelling dan vrouwen 25

26 Vrouwelijk voortplantingsstelsel en blootstelling oöcyten meest kwetsbaar voor toxische stoffen, chemotherapie en straling tijdens de vorming en vermenigvuldiging in beide ovaria in de foetale periode van de moeder foetale blootstelling kan aanleiding geven tot verminderde vruchtbaarheid ook latere blootstelling aan toxische stoffen (arbeidsgebonden of niet) kan cytotoxische schade toebrengen aan de oöcyten met subfertiliteit als gevolg 26

27 Invloed op mannelijke vruchtbaarheid fysische agentia stralingswarmte ioniserende straling hoog frequente electromagnetische straling chemische agentia CS 2 ethyleen glycol ethers sommige pesticiden (dibromochloropropaan, ethyleendibromide en DDT/DDE) bepaalde zware metalen (anorganisch lood, kwik) werkprocessen: lassen van metaal psychosociale stress? 27

28 Spontane abortus paternale blootstelling aan inox-lassen Congenitale afwijkingen paternale blootstelling aan organische solventen 28

29 blootstelling in utero Latere leeftijd verminderde semenkwaliteit cryptorchidie hypospadie testiskanker ontwikkelingsstoornissen 29

30 Noden voor verder onderzoek over fertiliteit studies om blootstelling-effect-relatie in kaart te brengen studies bij zeer grote onderzoekspopulatie (internationale samenwerking) zowel effecten van specifieke individuele agentia als mengsels gebruik van biologische monitoring voor dose response studies focus op koppels (bijv. TTP is een maat voor vruchtbaarheid van een koppel) 30

31 Time to pregnancy (TTP) studies nuttig instrument voor opsporing van vroegtijdige reproductieve effecten veel gebruikt in recente studies 31

32 T U C B S TTP Gestation T = target time U = beginning of period of unprotected intercourse C = conception B = birth S = duration of spermato- and spermio-genesis (12 weeks) TTP = TTP interval (variable) Gestation = gestational length (default: 9 months) 32

33 Ik zal waar mogelijk bijdragen tot de vooruitgang van de geneeskundige kennis uittreksel uit de Artseneed van de Nationale Orde van Geneesheren van België 33

Zwangerschap, reproductietoxicologie en preconceptieconsult

Zwangerschap, reproductietoxicologie en preconceptieconsult Zwangerschap, reproductietoxicologie en preconceptieconsult Dr. Teus Brand Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Zwangerschapscomplicaties beïnvloed door werkgebonden factoren Miskraam

Nadere informatie

zwangerschap en werk op het laboratorium

zwangerschap en werk op het laboratorium zwangerschap en werk op het laboratorium Liesbeth Geenen bedrijfsarts Arbo unie Zwolle 27 januari 2011 1 Reproductie en arbeid op een laboratorium Inleiding Effecten van werkgebonden factoren op de zwangerschap

Nadere informatie

Koninklijk besluit 21 juli 2017 over reprotoxische agentia

Koninklijk besluit 21 juli 2017 over reprotoxische agentia Koninklijk besluit 21 juli 2017 over reprotoxische agentia 1 "Arbeidshygiëne is de discipline van het anticiperen, herkennen, evalueren en beheersen van gevaren voor de gezondheid in de werkomgeving met

Nadere informatie

Samenvatting. Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad

Samenvatting. Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad Samenvatting Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad In Nederland wordt naar schatting een half miljoen werknemers met enige regelmaat blootgesteld aan organische oplosmiddelen.

Nadere informatie

RICHTLIJN ZWANGERSCHAP EN IONISERENDE STRALING

RICHTLIJN ZWANGERSCHAP EN IONISERENDE STRALING RICHTLIJN ZWANGERSCHAP EN IONISERENDE STRALING Inleiding Aan het werken met radioactieve stoffen of ioniserende straling uitzendende toestellen zijn risico s verbonden. Het is bij de wet verplicht om personen

Nadere informatie

EFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE MANNELIJKE VRUCHTBAARHEID

EFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE MANNELIJKE VRUCHTBAARHEID EFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE MANNELIJKE VRUCHTBAARHEID KANKERCENTRUM Onco_alg_046 WAT VINDT U TERUG IN DEZE BROCHURE 01 Inleiding 3 02 Invriezen van testiculair weefsel 3 03 Invriezen van een

Nadere informatie

EFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE MANNELIJKE VRUCHTBAARHEID

EFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE MANNELIJKE VRUCHTBAARHEID EFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE MANNELIJKE VRUCHTBAARHEID KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_alg_046 INHOUDSTAFEL 01 Inleiding 3 02 Invriezen van testiculair weefsel 3 03 Invriezen van een zaadstaal 4 04

Nadere informatie

PROCEDURE V1. APR 2017

PROCEDURE V1. APR 2017 PROCEDURE V1. APR 2017 INLEIDING ZWANGERSCHAP EN IONISERENDE STRALING Aan het werken met bronnen van ioniserende straling zijn risico s verbonden. Het is bij de wet verplicht om personen die handelingen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting 138 Uitstel van ouderschap De positie van de vrouw in de westerse maatschappij is de laatste tientallen jaren fundamenteel veranderd. Vrouwen zijn hoger opgeleid dan vroeger en werken vaker buitenshuis.

Nadere informatie

De invloed van arbeidsomstandigheden op de latere zwangerschapsuitkomsten: Melden of niet melden als beroepsziekte?

De invloed van arbeidsomstandigheden op de latere zwangerschapsuitkomsten: Melden of niet melden als beroepsziekte? De invloed van arbeidsomstandigheden op de latere zwangerschapsuitkomsten: Melden of niet melden als beroepsziekte? Teus Brand Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Opbouw voordracht

Nadere informatie

Reproductie-toxische effecten van blootstelling aan pesticiden in de glastuinbouw Reini Bretveld Nel Roeleveld

Reproductie-toxische effecten van blootstelling aan pesticiden in de glastuinbouw Reini Bretveld Nel Roeleveld Reproductie-toxische effecten van blootstelling aan pesticiden in de glastuinbouw Reini Bretveld Nel Roeleveld Afdeling Epidemiologie en Biostatistiek Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen

Nadere informatie

Tussen de trofoblast en de kiemschijf wordt de navelstreng gevormd.

Tussen de trofoblast en de kiemschijf wordt de navelstreng gevormd. Biologie SE4 Hoofdstuk 6 Paragraaf 1 Tijdens de ovulatie komt een eicel vrij uit een van de beide ovaria. Deze eicel komt terecht in een eileider. Een van de zaadcellen die de tocht van de vagina naar

Nadere informatie

Het schadelijke effect van reproductietoxische stoffen is afhankelijk van de timing en de dosis.

Het schadelijke effect van reproductietoxische stoffen is afhankelijk van de timing en de dosis. Een onbekend risico Het schadelijke effect van reproductietoxische stoffen is afhankelijk van de timing en de dosis. Met name piekblootstellingen zijn riskant. Vinden die plaats op een cruciaal moment

Nadere informatie

Oefenopgaven voortplanting / hormonale regulatie De mannenpil

Oefenopgaven voortplanting / hormonale regulatie De mannenpil Oefenopgaven voortplanting / hormonale regulatie De mannenpil Uit Australië werd een verrassende doorbraak in het onderzoek naar de mannenpil gemeld. Een onderzoeksinstituut had 55 paren onderzocht die

Nadere informatie

Chronisch onderzoek is van belang bij stoffen waarbij accumulatie kan optreden.

Chronisch onderzoek is van belang bij stoffen waarbij accumulatie kan optreden. Vraag 1: Algemene toxicologie (Bos, 11 punten) a) oem 3 vormen waarin toxische stoffen in het milieu kunnen voorkomen? (2pt) b) Hoe (noem er 3 in totaal) kunnen deze verschillende vormen zich in het milieu

Nadere informatie

Informatiefolder. Zwangerschap en kinderwens

Informatiefolder. Zwangerschap en kinderwens Informatiefolder en kinderwens Inhoudsopgave Algemeen 3 Kinderwens 3 Foliumzuur s- en ovulatietesten 5 Geneesmiddelen 6 Bostvoeding Medicatiebegeleiding Algemeen De vrouw maakt tijdens haar leven een aantal

Nadere informatie

stoppen zware drinkers minder vaak met het drinken van alcoholhoudende drank dan vrouwen met een lager alcoholgebruik.

stoppen zware drinkers minder vaak met het drinken van alcoholhoudende drank dan vrouwen met een lager alcoholgebruik. Samenvatting In Nederland gebruikt ongeveer 80% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd alcoholhoudende drank. Veel vrouwen staken het alcoholgebruik zodra ze zwanger zijn of eerder al, als ze zwanger

Nadere informatie

Risicominimalisatie materiaal voor voorschrijvers betreffende mycofenolaatbevattende

Risicominimalisatie materiaal voor voorschrijvers betreffende mycofenolaatbevattende Risicominimalisatie materiaal voor voorschrijvers betreffende mycofenolaatbevattende geneesmiddelen Dit risicominimalisatie materiaal voor mycofenolaat-bevattende geneesmiddelen is beoordeeld door het

Nadere informatie

Stralingsbeschermingsdienst SBD-TU/e 1

Stralingsbeschermingsdienst SBD-TU/e 1 Zwangerschap en Stralingsbescherming Zwangerschap en Stralingsbescherming inhoud Informatie over mogelijke biologische effecten door blootstelling aan ioniserende straling tijdens deterministische effecten

Nadere informatie

Arbo & Milieu. Met het oog op veilig werken! Y Arbo & Milieu. Stralingsbeschermingseenheid. Zwangerschap & Straling

Arbo & Milieu. Met het oog op veilig werken! Y Arbo & Milieu. Stralingsbeschermingseenheid. Zwangerschap & Straling Informatieenen Informatie Informatie en De sector & Milieu is is bereikbaar bereikbaarop opmaandag maandag t/m t/m vrijdag vrijdag De sector & Milieu De sector & Milieu is bereikbaar op maandag t/m vrijdag

Nadere informatie

Wanneer en hoe testosteron toedienen? Dr Inge Gies Dr David Unuane

Wanneer en hoe testosteron toedienen? Dr Inge Gies Dr David Unuane Wanneer en hoe testosteron toedienen? Dr Inge Gies Dr David Unuane Overzicht Fysiologie: Aanmaak van testosteron Effecten van testosteron Testosteron op kinderleeftijd Normale productie Gegevens bij Klinefelter

Nadere informatie

Tweelingen in de groei

Tweelingen in de groei Tweelingen in de groei Henriëtte A. Delemarre-van de Waal Zoals bekend ontstaat een twee-eiige tweeling wanneer tegelijkertijd twee eicellen worden bevrucht door twee zaadcellen. Beide embryo s hebben

Nadere informatie

Normale cyclus. Poli Gynaecologie

Normale cyclus. Poli Gynaecologie 00 Normale cyclus Poli Gynaecologie De inhoud van deze voorlichtingsfolder is samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Andere folders en brochures op het gebied

Nadere informatie

vruchtbaarheidssparende behandeling

vruchtbaarheidssparende behandeling Nederlands Netwerk Fertiliteitspreservatie vruchtbaarheidssparende behandeling Invriezen Invriezen van van embryo s eicellena IVF informatie voor vrouwelijke patiënten vruchtbaarheidssparende behandeling

Nadere informatie

op het latere leven Anja Huizink Vrij Universiteit Amsterdam Radboud Universiteit Nijmegen

op het latere leven Anja Huizink Vrij Universiteit Amsterdam Radboud Universiteit Nijmegen De gevolgen van prenatale stress op het latere leven Anja Huizink Vrij Universiteit Amsterdam Radboud Universiteit Nijmegen De ontwikkeling begint prenataal Dierstudies: prenatale stress Programmerend

Nadere informatie

BELEIDSNOTITIE ONDERZOEK NVOG

BELEIDSNOTITIE ONDERZOEK NVOG BELEIDSNOTITIE ONDERZOEK NVOG Mei 2003 ONDERZOEKSBELEID OP HOOFDLIJNEN; OBSTETRIE EN GYNAECOLOGIE IN NEDERLAND Inleiding Ons vakgebied kent veel onderzoeksthema s die alle op verschillende wijze benaderd

Nadere informatie

Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie voortplanting 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn

Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie voortplanting 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie voortplanting 6/29/2013 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Leen Goyens (http://users.telenet.be/toelating) en studenten van forum http://www.toelatingsexamen-geneeskunde.be

Nadere informatie

De eerste 1000 dagen

De eerste 1000 dagen De eerste 1000 dagen De eerste 1000 dagen Het fundamentele belang van een goed begin vanuit biologisch, medisch en maatschappelijk perspectief Tessa Roseboom De Tijdstroom, Utrecht De Tijdstroom uitgeverij,

Nadere informatie

124 Dit proefschrift gaat over de oorzaken van vroeg folliculair verhoogde FSHspiegels bij vrouwen met een regelmatige cyclus. In de Introductie (hoof

124 Dit proefschrift gaat over de oorzaken van vroeg folliculair verhoogde FSHspiegels bij vrouwen met een regelmatige cyclus. In de Introductie (hoof Samenvatting 124 Dit proefschrift gaat over de oorzaken van vroeg folliculair verhoogde FSHspiegels bij vrouwen met een regelmatige cyclus. In de Introductie (hoofdstuk 1) wordt de reproductieve veroudering

Nadere informatie

ONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden?

ONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden? ONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden? Dr R.F.A. Weber, internist-endocrinoloog/androloog Andrologie Erasmus MC Rotterdam INLEIDING Onvruchtbaarheid kan een

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting nederlandse samenvatting De groei en de ontwikkeling van diverse orgaansystemen en regelmechanismen in de foetus tijdens de periode in de baarmoeder worden verstoord door vroeggeboorte.

Nadere informatie

1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström

1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström 1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd

Nadere informatie

Effecten van pesticiden

Effecten van pesticiden Effecten van pesticiden op vruchtbaarheid en zwangerschap Nel Roeleveld reproductie epidemioloog Afdeling Epidemiologie, Biostatistiek en HTA Universitair Medisch Centrum St Radboud Nijmegen Onderzoek

Nadere informatie

Nederland. Risico minimalisatie materiaal betreffende Mycofenolaat (Myfenax, Mycofenolaatmofetil Teva, Accempa) voor voorschrijvers

Nederland. Risico minimalisatie materiaal betreffende Mycofenolaat (Myfenax, Mycofenolaatmofetil Teva, Accempa) voor voorschrijvers Nederland Risico minimalisatie materiaal betreffende Mycofenolaat (Myfenax, Mycofenolaatmofetil Teva, Accempa) voor voorschrijvers RVG 114958, 114959 EU/1/07/438/001-006 EU/1/07/439/001-006 Teva Nederland

Nadere informatie

EFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE VROUWELIJKE VRUCHTBAARHEID

EFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE VROUWELIJKE VRUCHTBAARHEID EFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE VROUWELIJKE VRUCHTBAARHEID KANKERCENTRUM Onco_alg_045 WAT VINDT U TERUG IN DEZE BROCHURE 01 Inleiding 3 02 Invriezen van ovarieel weefsel 3 03 Invriezen van eicellen

Nadere informatie

cannabisbladeren vanuit Nederland

cannabisbladeren vanuit Nederland Het komt niet door mijn marihuana, schat Is cannabis wel zo onschuldig als het lijkt? Prof. dr. Koen Smets UZ Gent, dienst Neonatale Intensieve Zorgen Studiedag vroedvrouwen 24 maart 2015 Epidemiologie

Nadere informatie

VRAGENLIJST man Oriënterend Fertiliteit Onderzoek

VRAGENLIJST man Oriënterend Fertiliteit Onderzoek 1 Naam en geboortedatum VRAGENLIJST man Oriënterend Fertiliteit Onderzoek Persoonsgegevens Wat is uw geboortedatum? Wat is uw lengte? Wat is uw gewicht? dd mm jaar. cm. kg Vragen over uw vruchtbaarheid

Nadere informatie

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie ALGEMENE INFORMATIE NORMALE CYCLUS. Versie 1.3. Datum Goedkeuring 07-01-2007 Verantwoording

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie ALGEMENE INFORMATIE NORMALE CYCLUS. Versie 1.3. Datum Goedkeuring 07-01-2007 Verantwoording Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie ALGEMENE INFORMATIE NORMALE CYCLUS Versie 1.3 Datum Goedkeuring 07-01-2007 Verantwoording NVOG In het kort Bij vrouwen in de vruchtbare levensfase

Nadere informatie

Normale cyclus. Patiënteninformatie Normale cyclus

Normale cyclus. Patiënteninformatie Normale cyclus Normale cyclus Patiënteninformatie Normale cyclus Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Wat is een normale cyclus 3 De cyclus zelf 4 Wat gebeurt er in een cyclus 5 De rol van hormonen 6 De rijping van de eiblaas

Nadere informatie

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG ------ Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk ------ Advies nr. 190 van 11 december 2015 over het ontwerp van koninklijk

Nadere informatie

Denk na over risico s op uw werk! versie 2011

Denk na over risico s op uw werk! versie 2011 Kinderen krijgen? Denk na over risico s op uw werk! versie 2011 Denkt u erover om kinderen te krijgen? Denk dan ook na over de risico s op uw werk. Dat geldt voor mannen en vrouwen. Soms kunt u door uw

Nadere informatie

NVM in zwangerschap Clasien van der Houwen

NVM in zwangerschap Clasien van der Houwen NVM in zwangerschap Clasien van der Houwen Aanbevelingen vanuit het addendum NVM zijn mogelijk: intensieve gedragsmatige begeleiding door een SMR-coach NVM als de interventie niet slaagt of kans op succes

Nadere informatie

Kinderen krijgen? Denk na over risico s op je werk!

Kinderen krijgen? Denk na over risico s op je werk! Kinderen krijgen? Denk na over risico s op je werk! oktober 2018 Denk je erover om kinderen te krijgen? Denk dan ook na over de risico s op je werk. Dat geldt voor mannen en vrouwen. Soms kun je door je

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Thema 3: Voortplanting en ontwikkeling

Samenvatting Biologie Thema 3: Voortplanting en ontwikkeling Samenvatting Biologie Thema 3: Voortplanting en ontwikkeling Samenvatting door een scholier 1708 woorden 10 mei 2012 4,9 14 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1. Voorplanting en bevruchting

Nadere informatie

JAARPLAN NATUURWETENSCHAPPEN tweede jaar

JAARPLAN NATUURWETENSCHAPPEN tweede jaar JAARPLAN NATUURWETENSCHAPPEN tweede jaar DEEL 1 Organismen vormen een levensgemeenschap Hoofdstuk 1 Voedselrelaties Hoofdstuk 2 Foto DEEL 2 Organismen planten zich voort Hoofdstuk 1 Voortplanting bij bloemplanten

Nadere informatie

(1) Risico op acute pancreatitis Er zijn meldingen geweest van acute pancreatitis na de behandeling met carbimazol/thiamazol.

(1) Risico op acute pancreatitis Er zijn meldingen geweest van acute pancreatitis na de behandeling met carbimazol/thiamazol. GEADRESSEERDE ADRES POSTCODE WOONPLAATS 31 januari 2019 Belangrijke risico-informatie: Geneesmiddelen die carbimazol of thiamazol (synoniem: methimazol) bevatten: (1) risico op acute pancreatitis en (2)

Nadere informatie

Moederschapsbescherming

Moederschapsbescherming Moederschapsbescherming Moederschapsbescherming.docVersie: 01/08/2012 Pagina 1 van 6 MOEDERSCHAPSBESCHERMING Inleiding : In deze brochure vindt U een beknopt overzicht van de meest relevante informatie

Nadere informatie

normale cyclus patiënteninformatie

normale cyclus patiënteninformatie patiënteninformatie normale cyclus Bij vrouwen in de vruchtbare levensfase rijpt er elke maand in de eierstok een eiblaas waarin een eicel groeit. Als de eiblaas rijp is en openbarst komt de eicel vrij

Nadere informatie

normale cyclus patiënteninformatie Inleiding Wat is een normale cyclus

normale cyclus patiënteninformatie Inleiding Wat is een normale cyclus patiënteninformatie normale cyclus Inleiding Bij vrouwen in de vruchtbare levensfase rijpt er elke maand in de eierstok een eiblaas waarin een eicel groeit. Als de eiblaas rijp is en openbarst komt de

Nadere informatie

Ontwikkelingsbiologie

Ontwikkelingsbiologie Ontwikkelingsbiologie In vitro fertilisatie Bij in vitro fertilisatie (IVF) worden eicellen buiten het lichaam bevrucht door spermacellen. Een bevruchte eicel ontwikkelt zich en wordt vervolgens meestal

Nadere informatie

S e k S u e l e v o o r t p l a n t i n g r e d u c t i e d e l i n g o f m e i o S e e n g e n e t i S c h e v a r i a t i e

S e k S u e l e v o o r t p l a n t i n g r e d u c t i e d e l i n g o f m e i o S e e n g e n e t i S c h e v a r i a t i e 76 Voortplanting S e k s u e l e v o o r t p l a n t i n g De seksuele voortplanting of reproductie van de mens houdt in dat man en vrouw elk de helft van hun erfelijke aanleg, dus één van elk van de 22

Nadere informatie

Hormoon verstorende stoffen

Hormoon verstorende stoffen Hormoon verstorende stoffen Dr. Vera Nelen, Directeur PIH Antwerpen Woordvoerder Steunpunt milieu en gezondheid 1-10/20/2014 Inhoud Wat zijn hormonen, Waarom zijn ze belangrijk Hormoonverstorende stoffen,

Nadere informatie

De kliniek van de mannelijke (in)fertiliteit. dr W. de Ronde, endocrinoloog VU Medisch Centrum Amsterdam

De kliniek van de mannelijke (in)fertiliteit. dr W. de Ronde, endocrinoloog VU Medisch Centrum Amsterdam De kliniek van de mannelijke (in)fertiliteit dr W. de Ronde, endocrinoloog VU Medisch Centrum Amsterdam Rol endocrinoloog beperkt De oorzaak van mannelijke sub / infertiliteit is vaak onbekend Slechts

Nadere informatie

MYCOFENOLAATHOUDENDE GENEESMIDDELEN Informatiegids voor de gezondheidszorgbeoefenaars TERATOGEEN RISICO

MYCOFENOLAATHOUDENDE GENEESMIDDELEN Informatiegids voor de gezondheidszorgbeoefenaars TERATOGEEN RISICO De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van geneesmiddelen die mycofenolaat bevatten. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan

Nadere informatie

17/04/2013. 1. Epidemiologische studies. Children should not be treated as miniature men and women Abraham Jacobi

17/04/2013. 1. Epidemiologische studies. Children should not be treated as miniature men and women Abraham Jacobi Aanpak en interpretatie van een epidemiologische studie Aanpak en interpretatie van een epidemiologische studie Katia Verhamme, MD, PhD Epidemioloog OLV Ziekenhuis-Aalst Erasmus MC Rotterdam 20 april 2013

Nadere informatie

Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam

Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Reproductie en Arbeid Nieuwste inzichten in reprotox en cytostatica Teus Brand Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Inleiding Korte inleiding in de problematiek Welke evidence wordt

Nadere informatie

Welke agentia uit het milieu zijn kankerverwekkend? Prof.Dr.M.van Sprundel Universiteit Antwerpen Epidemiologie en Sociale Geneeskunde

Welke agentia uit het milieu zijn kankerverwekkend? Prof.Dr.M.van Sprundel Universiteit Antwerpen Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Welke agentia uit het milieu zijn kankerverwekkend? Prof.Dr.M.van Sprundel Universiteit Antwerpen Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Een beetje geschiedenis 18 eeuw : eerste gedocumenteerde studies naar

Nadere informatie

Vruchtbaarheid en kanker

Vruchtbaarheid en kanker Vruchtbaarheid en kanker Deze tekst is gedeeltelijk overgenomen van Nederlands Netwerk Fertiliteitspreservatie (NNF) Deze folder is bedoeld voor vrouwen die zich zorgen maken over de gevolgen van een behandeling

Nadere informatie

Zwangeren en CMR stoffen

Zwangeren en CMR stoffen Zwangeren en CMR stoffen Gevaar versus risico NVVA symposium april 2018 Ingrid Oirbons Expertisecentrum toxische stoffen Arbo Unie CMR stoffen Blootstelling aan stoffen dient beheerst te zijn voor alle

Nadere informatie

van een muskiet weer? Leg je antwoord uit.

van een muskiet weer? Leg je antwoord uit. 30 3 VMBO KGT A BEANTWOORD DE VOLGENDE VRAGEN. Afbeelding 1 Bij een muskiet is het aantal chromosomen in een lichaamscel 6. In afbeelding 1 geven beide tekeningen schematisch een delende cel van een muskiet

Nadere informatie

Fertiliteitscentrum AZ Nikolaas Afspraken 03/760.23.65 (ZH) 03/296.44.19 (Privé) Fertiliteitsverpleegkundige 0473/54.01.38 Website www.aznikolaas.

Fertiliteitscentrum AZ Nikolaas Afspraken 03/760.23.65 (ZH) 03/296.44.19 (Privé) Fertiliteitsverpleegkundige 0473/54.01.38 Website www.aznikolaas. Fertiliteitscentrum AZ Nikolaas Afspraken 03/760.23.65 (ZH) 03/296.44.19 (Privé) Fertiliteitsverpleegkundige 0473/54.01.38 Website www.aznikolaas.be VERWIJSDOCUMENT FERTILITEITSCENTRUM Verwijzende arts:

Nadere informatie

Vereenvoudigde Nederlandse samenvatting

Vereenvoudigde Nederlandse samenvatting Vereenvoudigde Nederlandse samenvatting 151 152 Vroeggeboorte In de westerse wereld wordt 5 tot 13 procent van alle kinderen te vroeg geboren, waarbij vroeggeboorte wordt gedefinieerd als een zwangerschapsduur

Nadere informatie

keer beoordeeld 4 maart 2018

keer beoordeeld 4 maart 2018 0 Samenvatting door Syb 870 woorden keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Biologie Biologie H8 Samenvatting PARAGRAAF 8.1 Een jongen maakt zaadcellen door hormonen uit de hypofyse. Via het bloed komen die hormonn

Nadere informatie

Negen Maanden Niet: Alcohol en zwangerschap. Ir. N.Y. van der Wulp STAP

Negen Maanden Niet: Alcohol en zwangerschap. Ir. N.Y. van der Wulp STAP Negen Maanden Niet: Alcohol en zwangerschap Ir. N.Y. van der Wulp STAP December 2010 Foetaal Alcohol Syndroom Weet je wat FAS is? Kan je FAS herkennen? Testje! 5 series van twee foto s, van oud naar jong.

Nadere informatie

Samenvatting. Adviesaanvraag

Samenvatting. Adviesaanvraag Samenvatting Adviesaanvraag De afgelopen jaren is de aandacht voor preconceptiezorg als middel om de gezondheid van toekomstige ouders en kinderen te bevorderen groeiende. Dit, in combinatie met de relatief

Nadere informatie

OEFENVRAGEN VERPLEEGKUNDIGE VERVOLGOPLEIDING OBSTETRIE & GYNAECOLOGIE(docent dhr.r.schats)

OEFENVRAGEN VERPLEEGKUNDIGE VERVOLGOPLEIDING OBSTETRIE & GYNAECOLOGIE(docent dhr.r.schats) OEFENVRAGEN VERPLEEGKUNDIGE VERVOLGOPLEIDING OBSTETRIE & GYNAECOLOGIE(docent dhr.r.schats) 1. Welke van onderstaande beweringen is onjuist? A. Patiënten met testiculaire feminisatie hebben als chromosomenpatroon

Nadere informatie

5 juli blauw. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2

5 juli blauw. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Kleef hier onmiddellijk een identificatie-etiket blauw Toelatingsexamen arts en tandarts 5 juli 2016 Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Figuur 1A: Werking van een wateroplosbaar hormoon:

Nadere informatie

5 juli geel. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2

5 juli geel. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Kleef hier onmiddellijk een identificatie-etiket geel Toelatingsexamen arts en tandarts 5 juli 2016 Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Figuur 1A: Werking van een wateroplosbaar hormoon:

Nadere informatie

Hormonale therapie bij borstkanker

Hormonale therapie bij borstkanker Hormonale therapie bij borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Operatie, bestraling en chemotherapie zijn de meest bekende behandelmethoden bij kanker. Bij bepaalde soorten kanker

Nadere informatie

Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding

Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding Geneesmiddelen en zwangerschap Enige tientallen jaren geleden dacht men nog dat ongeboren kinderen in de baarmoeder goed beschermd waren tegen schadelijke

Nadere informatie

Als iemand slachtoffer is geworden van incest moet abortus ook kunnen worden gepleegd.

Als iemand slachtoffer is geworden van incest moet abortus ook kunnen worden gepleegd. Spreekbeurt door een scholier 1609 woorden 12 februari 2003 7.2 79 keer beoordeeld Vak Nederlands De redenen voor een abortus. Je kan wel zo zeggen van ik wil geen kind en daarom wil ik een abortus, maar

Nadere informatie

CHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK -

CHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK - CHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK - CHAPTER 13 Het doel van mijn promotieonderzoek was het exploreren van de invloed van onderstaande factoren op de regulatie van stresshormonen bij veel

Nadere informatie

*PDOC01/205737* PDOC01/ De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

*PDOC01/205737* PDOC01/ De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Prins Clauslaan 8 2595 AJ DEN HAAG Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG www.rijksoverheid.nl/eleni

Nadere informatie

FNV Bondgenoten Metaalindustrie. Maak uw werkplek babyproof!

FNV Bondgenoten Metaalindustrie. Maak uw werkplek babyproof! FNV Bondgenoten Metaalindustrie Maak uw werkplek babyproof! Werken met chemische stoffen kan, zoals dat netjes heet, schadelijk zijn voor de voortplanting. Bedoeld wordt dat het verwekken van kinderen

Nadere informatie

Informatie voor patiënten. PCOS (polycysteus ovariumsyndroom)

Informatie voor patiënten. PCOS (polycysteus ovariumsyndroom) Informatie voor patiënten PCOS (polycysteus ovariumsyndroom) z PCOS is de afkorting van polycysteus ovariumsyndroom. Letterlijk betekent dit dat er meerdere (poly) vochtblaasjes (cysten) in de eierstok

Nadere informatie

Fertiliteitspreservatie bij de vrouw. Informatiebrochure patiënten

Fertiliteitspreservatie bij de vrouw. Informatiebrochure patiënten Fertiliteitspreservatie bij de vrouw Informatiebrochure patiënten Gevolgen van uw behandeling op de vruchtbaarheid... 4 1.1 Mogelijk effect chemotherapie... 4 1.2 Mogelijk effect radiotherapie... 4 1.2

Nadere informatie

Chemische stoffen, voortplanting en

Chemische stoffen, voortplanting en 073 1 Chemische stoffen, voortplanting en nageslacht Chemische stoffen kunnen aanleiding geven tot ernstige schadelijke effecten in het nageslacht. Men noemt deze stoffen teratogeen. Dit is gebleken met

Nadere informatie

Wat met mijn kinderwens?

Wat met mijn kinderwens? Wat met mijn kinderwens? Fertiliteitspreservatie bij borstkankerpatiënten Dr. Brecht Geysenbergh Vruchtbaarheidskliniek, Campus Sint Augustinus Borstkanker bij jonge vrouwen: epidemiologie www.cancer.gov/cancertopics

Nadere informatie

PERSBERICHT Stichting tegen Kanker Leuvensesteenweg 479 1030 Brussel 02/743 45 75 (communicatie)

PERSBERICHT Stichting tegen Kanker Leuvensesteenweg 479 1030 Brussel 02/743 45 75 (communicatie) Bijlagen 1. RESULTATEN ENQUÊTE DEDICATED RESEARCH OMTRENT ROOKVRIJE CAFÉS 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 2. INFORMATIEFICHE PASSIEF ROKEN Passief roken = passief ziek worden Eindelijk is het zover: vanaf 1

Nadere informatie

Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen:

Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen: Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid Basisstof 1 Erfelijke eigenschappen: - Genotype: o genen liggen op de chromosomen in kernen van alle cellen o wordt bepaald op moment van de bevruchting - Fenotype: o

Nadere informatie

Zwangerschap, postpartum periode en werk

Zwangerschap, postpartum periode en werk Zwangerschap, postpartum periode en werk NVAB Richtlijn Monique van Beukering 30 oktober 2014 1 DNV GL 2014 30 oktober 2014 SAFER, SMARTER, GREENER Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Chapter 9. Samenvatting

Chapter 9. Samenvatting Samenvatting Samenvatting (summary in Dutch) De blauwdruk voor de lengtegroei van de mens wordt gedefinieerd de genetische achtergrond van het individu, maar wordt eveneens beïnvloed door hormonale, psychosociale,

Nadere informatie

Jongen of meisje? Variaties in de ontwikkeling van het geslacht

Jongen of meisje? Variaties in de ontwikkeling van het geslacht Jongen of meisje? Variaties in de ontwikkeling van het geslacht Inleiding Bij de geboorte van een kind kan het geslacht onduidelijk zijn, waardoor de arts niet direct kan vaststellen of de baby een jongen

Nadere informatie

Alcoholgebruik voor, tijdens en na de zwangerschap

Alcoholgebruik voor, tijdens en na de zwangerschap Alcoholgebruik voor, tijdens en na de zwangerschap Kencijfers van de Vlaamse geboortecohorte JOnG! Karel Hoppenbrouwers Dienst Jeugdgezondheidszorg KU Leuven Inhoud van de presentatie Wat is gekend i.v.m.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Appendices NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Het polycysteus ovarium syndroom (PCOS), letterlijk het vele cysten in de eierstok - syndroom komt relatief vaak voor. Van alle vrouwen blijkt 5 tot 16% PCOS

Nadere informatie

Complexiteit Meerdere variaties. Peter van den Hazel

Complexiteit Meerdere variaties. Peter van den Hazel Complexiteit Meerdere variaties Peter van den Hazel Voorbeelden Kunstgras GenX Asbestdaken en asbestdumping PUR slachtoffers Windturbines Bodemverontreiniging EMV Meerdere dimensies Sociaal Cultureel Politiek

Nadere informatie

Koninklijk besluit van 2 mei 1995 inzake moederschapsbescherming (B.S ; errata: B.S )

Koninklijk besluit van 2 mei 1995 inzake moederschapsbescherming (B.S ; errata: B.S ) Koninklijk besluit van 2 mei 1995 inzake moederschapsbescherming (B.S. 18.5.1995; errata: B.S. 12.10.1995) Gewijzigd bij: (1) koninklijk besluit van 28 augustus 2002 tot aanwijzing van de ambtenaren belast

Nadere informatie

Bijlage 7 Veilig werken tijdens zwangerschap en borstvoedingsperiode

Bijlage 7 Veilig werken tijdens zwangerschap en borstvoedingsperiode Bijlage 7 Veilig werken tijdens zwangerschap en borstvoedingsperiode 1. Inleiding De werkgever heeft de wettelijke zorgplicht om de zwangere werkneemster en haar ongeboren kind en het borstgevoede kind

Nadere informatie

Sperma onderzoek. Sperma. Wat moeten de zaadcellen kunnen

Sperma onderzoek. Sperma. Wat moeten de zaadcellen kunnen Sperma onderzoek In Nederland krijgt ongeveer één op de zes paren te maken met vruchtbaarheidsproblemen. Hieronder verstaan we dat na tenminste één jaar regelmatig vrijen geen zwangerschap is ontstaan.

Nadere informatie

Veel vrouwen gebruiken medicijnen tijdens hun zwangerschap. Van veel van deze medicijnen zijn de mogelijke teratogene effecten vaak nog niet goed beke

Veel vrouwen gebruiken medicijnen tijdens hun zwangerschap. Van veel van deze medicijnen zijn de mogelijke teratogene effecten vaak nog niet goed beke 107 Veel vrouwen gebruiken medicijnen tijdens hun zwangerschap. Van veel van deze medicijnen zijn de mogelijke teratogene effecten vaak nog niet goed bekend. Onderzoek naar welke medicijnen gebruikt worden

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43419 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schaap, M.M. Title: The use of transcriptomics data in detecting non-genotoxic

Nadere informatie

Appendix Nederlandse samenvatting Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments

Appendix Nederlandse samenvatting Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments Appendix Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments Appendix Het menselijk lichaam, dat bestaat uit biljoenen cellen, wordt dagelijks blootgesteld aan gevaarlijke stoffen die

Nadere informatie

MYCOFENOLAATHOUDENDE GENEESMIDDELEN Informatiegids voor de patiënten. Informatie over de risico's voor de foetus

MYCOFENOLAATHOUDENDE GENEESMIDDELEN Informatiegids voor de patiënten. Informatie over de risico's voor de foetus De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van geneesmiddelen die mycofenolaat bevatten. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan

Nadere informatie

Voortplanting en ontwikkeling

Voortplanting en ontwikkeling Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Ivis Cambungo 11 June 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/61033 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

FERTILITEIT EN PRESERVATIE: EEN STAND VAN ZAKEN

FERTILITEIT EN PRESERVATIE: EEN STAND VAN ZAKEN FERTILITEIT EN PRESERVATIE: EEN STAND VAN ZAKEN Petra De Sutter Afd. Reproductieve Geneeskunde UZ Gent Petra.desutter@ugent.be 22 mei 2014 Fertiliteit na kanker Verenigd Koninkrijk 2005: 1400 nieuwe diagnoses

Nadere informatie

bij mannen met subfertiliteit

bij mannen met subfertiliteit Whitepaper Toepassing van antioxidantia in het bijzonder seleen en co-enzym Q10 bij mannen met subfertiliteit Em. prof. dr. J.M.A. Sitsen Hoogleraar farmacologie, arts en referent bij het opstellen van

Nadere informatie

Chapter 10. Samenvatting

Chapter 10. Samenvatting Chapter 10 Samenvatting Samenvatting 149 Dit proefschrift richt zich op symptomen van neonatale adaptatie (NA) na blootstelling aan selectieve antidepressiva (SA) in utero. Deze symptomen zijn meestal

Nadere informatie

VRUCHTBAARHEID BIJ TRANSPERSONEN INFORMATIE OVER HET BEWAREN VAN ZAADSTALEN

VRUCHTBAARHEID BIJ TRANSPERSONEN INFORMATIE OVER HET BEWAREN VAN ZAADSTALEN VRUCHTBAARHEID BIJ TRANSPERSONEN INFORMATIE OVER HET BEWAREN VAN ZAADSTALEN INHOUD 1. Inleiding... 2 1.1 Het effect van hormoontherapie op de spermatogenese... 2 1.2 Mogelijkheid tot invriezen van zaadcellen...

Nadere informatie

MYCOFENOLAATHOUDENDE GENEESMIDDELEN Informatiegids voor de patiënten. Informatie over de risico's voor de foetus

MYCOFENOLAATHOUDENDE GENEESMIDDELEN Informatiegids voor de patiënten. Informatie over de risico's voor de foetus De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van geneesmiddelen die mycofenolaat bevatten. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan

Nadere informatie