kindsoldaten MiddelBaaR onderwijs

Transcriptie

1 kindsoldaten MIDDELBAAR ONDERWIJS

2 Deze informatie is samengesteld door Amnesty International en bestemd voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Andere uitgaven in deze serie zijn: Discriminatie, Kinderrechten, Doodstraf, Vrij om te Denken, Vluchtelingen, Straatkinderen en Kinderarbeid. Download via Of bestel via of (020) Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door de bijdragen van de Nationale Postcode Loterij. Amnesty International 2009 Amnesty International Postbus BZ Amsterdam T (020) E jongeren@amnesty.nl I

3 inhoud 1. Oorlog is geen spelletje 2. Achtergronden 3. Dit wordt eraan gedaan 4. Meer informatie 5. Extra 6. Kom zelf in actie Bijlage: Landen met kindsoldaten

4

5 1. Oorlog is geen spelletje Florence Weleens soldaatje gespeeld? Met namaakgeweren, waterpistolen en een plastic zwaard? Leuk voor kleuters, maar ook als je wat ouder bent kan het een kick zijn om de strijd aan te gaan. Er zijn genoeg computerspelletjes om te vechten tegen terroristen, robots en ruimtewezens. Shoot m up! en waan je in een F16 of een duikboot, met een vlammenwerper of een volautomatisch geweer in je hand. Niet alleen kinderen spelen oorlogje. Ook volwassenen laten zich verleiden tot een potje Paintball of Laser Quest. Kennelijk heeft oorlog een enorme aantrekkingskracht. In vredestijd wel te verstaan. En als je geen zin meer hebt, ga je gewoon iets anders doen. Voor vele tienduizenden kinderen is oorlog absoluut geen spelletje. Ze werken als soldaat, boodschapper, drager, spion, bediende of slaaf in zo n twintig landen waar het op dit moment oorlog is. Vaak worden kinderen gebruikt om een terrein te zuiveren van landmijnen. De kinderen gaan op pad met stokken en bezems. Als er niets ontploft, volgen de andere soldaten. De gruwelijkheden waar kindsoldaten in belanden zijn onvoorstelbaar. Velen zijn misbruikt of gehersenspoeld. Vaak krijgen ze alcohol en drugs, zodat ze hun angsten kwijtraken. 5 AI De Liberiaanse Florence was veertien jaar oud toen haar leven overhoop werd gegooid. Soldaten van het rebellenleger drongen ons huis binnen, vertelt ze. Ze wilden mij en mijn zus verkrachten. Mijn zus verzette zich. Een van de soldaten schoot haar dwars door haar rug. Er kwam een grote rode vlek op haar borst en ik zag haar sterven. Mijn vader en moeder probeerden me te beschermen, maar ook zij werden doodgeschoten. Florence had geen keus: ze werd meegenomen en ingelijfd door de rebellen. Mijn ontvoerders zeiden: Je bent nu een soldaat en ze leerden me om een geweer te gebruiken. Samen met een paar andere meisjes werd ik gedwongen om voor de mannen te zorgen. Florence werd verkracht, en ze werd zwanger van haar verkrachters. Het was een grote schok. Ik hoopte dat ik de baby zou verliezen, dat hij dood zou gaan, zegt ze met tranen in haar ogen. Ook nadat hij was geboren heb ik nog lang gewenst dat hij zou sterven ik kon het gewoon niet verdragen. Nu gaat het beter met Florence. De vrouwen in Liberia hebben veel verschrikkelijke dingen meegemaakt, legt ze uit. Door erover te praten, kunnen we het loslaten en doorgaan met leven. Veel vrouwen schamen zich voor wat er is gebeurd. Ik schaamde me eerst ook vreselijk. Maar nu help ik mensen in mijn stad, en als ze problemen hebben komen ze naar mij toe. Kar

6 2. Achtergronden De feiten Een kindsoldaat is iemand die jonger is dan achttien jaar en deel uitmaakt van een leger. Verschillende soorten legers gebruiken kindsoldaten. Legers van de regering van een land, maar ook gewapende troepen die tegen een regeringsleger vechten tijdens een burgeroorlog (en die vaak rebellen worden genoemd). Kindsoldaten vechten als soldaat, maar kunnen ook werken als bijvoorbeeld kok, drager of boodschapper. Meisjes die geworven worden om seks te hebben of te trouwen met soldaten worden ook beschouwd als kindsoldaten. Het gaat dus niet alleen om kinderen die gewapend zijn. achttien!, zei hij Een man vulde een formulier in en vroeg hoe oud ik was. Toen ik zei dat ik zestien was kreeg ik een klap. Achttien! zei hij. Zeg dat je achttien bent! Hij vroeg me nog een keer hoe oud ik was en ik zei: Maar zestien is mijn echte leeftijd. O ja, en waarom heb je je dan opgegeven voor het leger? Ik zei: Ik heb me niet opgegeven, ik ben gevangengenomen. En toen zei hij: Hou je mond en ging door met het invullen van het formulier. Maung Zaw Oo uit Myanmar De meeste kindsoldaten zijn tussen de vijftien en achttien jaar oud, maar sommigen zijn pas zeven. De meeste kindsoldaten zijn er in Afrika, zoals in Sudan, Congo en Tsjaad. Maar er zijn ook kindsoldaten in Azië (bijvoorbeeld Myanmar en Afghanistan), het Midden-Oosten (onder meer in de Palestijnse Autoriteit en in Israël), Zuid-Amerika (vooral Colombia) en Europa (Tsjetsjenië). De oorzaken Wat moeten kinderen nou in het leger? Hoe komt het dat het er zoveel zijn? Er zijn kinderen die zich vrijwillig aanmelden. Sommigen vinden het stoer. Maar meestal zijn er andere redenen, zoals armoede. In veel landen waar oorlog wordt gevoerd is er gebrek aan voedsel. Ouders geven hun kinderen met het leger mee omdat ze daar in ieder geval te eten hebben. Kinderen gaan ook het leger in omdat ze op zoek zijn naar werk. Soldaat zijn is voor hen gewoon een baan, net als schoenenpoetser of straatverkoper. Lang niet alle kinderen (of hun ouders) hebben zelf de keuze gemaakt. Soms wordt een dorp overvallen door een leger, worden de volwassenen vermoord en de kinderen ingelijfd. Het komt vaak voor dat kinderen worden gedwongen hun eigen familie te vermoorden. Zo zorgen commandanten ervoor dat de kindsoldaten nooit meer terug kunnen naar het dorp waar ze vandaan kwamen. Ze hebben immers zelf meegedaan aan het geweld. 10 6

7 goede rechters De voordelen van kindsoldaten Er zijn verschillende redenen voor legers om op zoek te gaan naar kindsoldaten. Kinderen zijn klein en lenig en kunnen zich goed verstoppen. Handig als je moet spioneren. Bovendien zijn ze goedkoop en meestal ook gehoorzaam. Ze zijn eenvoudig te beïnvloeden en nemen gemakkelijk grote risico s. Kinderen zijn nog niet goed in staat om alle risico s te overzien en te bedenken wat gevaarlijk is, vooral niet als ze gedwongen alcohol of drugs hebben gebruikt. Kinderen zijn goede vechters, omdat ze jong zijn en stoer willen doen. Ze denken dat het allemaal een spel is, dus zijn ze nergens bang voor. Ze zijn erg goed in het verwerven van informatie. Je kunt ze over de vijandige linies sturen zonder dat iemand ze verdenkt, omdat ze zo jong zijn. Legercommandant, Democratische Republiek Congo Democratische Republiek Congo: Kindsoldaten van de gewapende groepering Mayi Mayi op trainingskamp. AI 7

8 Julián Alberto Lineros, Fundacion Dos Mundos Veel legerleiders zijn blij met kindsoldaten. Ze kunnen ze levensgevaarlijke dingen laten doen die een volwassene niet eens zou overwegen. Bovendien zijn wapens niet meer zo groot en lomp als vroeger. Tegenwoordig zijn ze een stuk lichter, en best te tillen voor een kind van negen. Het is niet moeilijk om je voor te stellen dat legerleiders grote macht hebben over de kindsoldaten. Vaak worden kindsoldaten bedreigd of onder druk gezet. Als je niet doet wat wij willen, wordt er dan gezegd, zullen we je familie vermoorden. Er zijn veel voorbeelden van kindsoldaten die als bewijs van hun stoerheid elkaar een afranseling moesten geven, of met de zweep slaan, of zelfs doodschieten. Dat Vlaanderen doen die kinderen vestigde met dan ook brandende ze hebben Amnesty kaarsjes een wereldrecord kaarsjes branden geen mogelijkheid om er onderuit te komen. Wouter Missiaen Eenmaal in het leger Van jonge kinderen heb je niet zomaar meedogenloze soldaten gemaakt. Daarom krijgen nieuwe kindsoldaten een zware training. Ze moeten met zware bepakking rondsjouwen en bergen op lopen. Ze krijgen schietoefeningen en als ze dingen fout doen worden ze mishandeld en uitgescholden. Vaak worden de nieuwelingen ontgroend. Die ontgroening verschilt per land. De kindsoldaten van de Peruaanse gewapende groepering Lichtend Pad moesten de kelen opensnijden van dode tegenstanders en hun bloed opdrinken. Parguayaanse kinderen kregen stokslagen en er werden sigaretten op hun arm uitgedrukt. In Sri Lanka kregen de Tamilwelpen (dat zijn de kindsoldaten van de ge- 8

9 wapende groepering Tamil Tijgers) les in het vermoorden en verkrachten van vrouwen. Palestijnse kinderen moesten graven delven, waarin ze zelf soms korte tijd levend werden begraven zo konden ze vast wennen aan het einde. De gevolgen De gevolgen van een leven als kindsoldaat zijn afschuwelijk. Veel kinderen worden gedood. De kinderen die het overleven zijn levenslang gewond, vaak lichamelijk, maar zeker geestelijk. Het is voor hen heel moeilijk weer gewoon als kind te leven. Door lichamelijke handicaps kunnen ze niet meer voor zichzelf zorgen. Door psychologische trauma s functioneren ze niet meer normaal. Veel ex-kindsoldaten hebben concentratieproblemen, zijn hyperactief of juist depressief. Vaak zijn ze verslaafd geraakt aan drugs. Zijn zij verantwoordelijk voor wat ze hebben gedaan? Als je een misdaad hebt gepleegd, verdien je straf. Maar deze kinderen moeten wel voorzichtig worden behandeld. De maatregelen tegen hen moeten meer gericht zijn op hun herstel en terugkeer in de maatschappij dan op straf. In het Verdrag voor de Rechten van het Kind staat dat gevangenisstraf voor kinderen alleen opgelegd mag worden als er geen andere mogelijkheid is, en dat die gevangenisstraf bovendien zo kort mogelijk moet duren. Een twaalfjarige jongen die als kindsoldaat in de Democratische Republiek Congo vocht, toont het litteken van een wond die hij daarbij opliep AI De kinderen zijn slachtoffer, maar tegelijkertijd ook oorlogsmisdadiger. Daarom is het voor hen moeilijk om terug te keren naar de plaats waar ze vandaan komen. Ze schamen zich voor wat ze hebben gedaan en zijn bang voor wraak van dorpsgenoten. Verdienen kindsoldaten straf? Amnesty International vindt dat degenen die kindsoldaten op deze manier misbruiken gestraft moeten worden. Maar verdienen alleen de volwassenen straf, of ook de kindsoldaten zelf? Die hebben immers ook vreselijke dingen op hun geweten. In veel gevallen waren ze gedwongen en onder invloed van drugs. Maar er zijn ook kinderen die zich vrijwillig hebben aangesloten bij de legers. 9

10 3. Dit wordt eraan gedaan Coalitie Stop Gebruik Kindsoldaten Amnesty International zit samen met vijf andere organisaties in de coalitie Stop Gebruik Kindsoldaten. De coalitie wil ervoor zorgen dat er nergens meer kindsoldaten worden ingezet. De coalitie onderzoekt heel nauwkeurig hoe het er over de hele wereld voorstaat met kindsoldaten en brengt daarover rapporten uit. De coalitie voert acties om ervoor te zorgen dat ex-kindsoldaten weer terug kunnen naar hun dorp. De coalitie praat met regeringen en gewapende groeperingen om ze te zeggen dat ze moeten stoppen met het gebruiken van kindsoldaten. Andere organisaties Heel wat organisaties trekken zich het lot van kindsoldaten aan. UNICEF, WarChild, Human Rights Watch, Terre des Hommes, Peace Links: allemaal hebben ze projecten om ervoor te zorgen dat kindsoldaten weer een normaal leven kunnen hebben. Hieronder een paar voorbeelden. Peace Links werd in Sierra Leone opgericht door Vandy Kanyako. Het is verschrikkelijk moeilijk om kindsoldaten aan een normaal leven te laten wennen. Vaak worden ze niet meer geaccepteerd door hun dorpsgenoten. Peace Links zorgt ervoor dat de ex-kindsoldaten in contact komen met gewone kinderen. Zo kan het vertrouwen weer groeien. Ondanks alle inspanningen van Peace Links, moet Vandy toch accepteren dat niet alle kinderen weer kunnen aarden. Af en toe verdwijnt er één, om zich opnieuw aan te sluiten bij het leger. Ex-kindsoldaten hebben geleerd om te overleven Tekening van een voormalig kindsoldaat: Dit heb ik de afgelopen jaren gedaan. AI in het oerwoud, waar elk probleem met geweld wordt opgelost. Als ze terugkomen in de gewone wereld kunnen ze zich nauwelijks nog aanpassen. Op veel steun uit hun omgeving hoeven ze niet te rekenen. De meeste mensen zijn doodsbang voor ze. Vandy: Als je kindsoldaten uit het leger wilt houden, moet je ze wel wat te bieden hebben. Veel van hen zijn gewend aan de spanning van de oorlog. Die vallen in slaap als ze les krijgen op school. Of ze draaien door. Als je deze kinderen wilt redden, dan moet je iets spannends voor ze organiseren. Wij proberen dat met sport en muziek. Daarin kunnen ze hun agressie kwijt. WarChild ( organiseert projecten voor kinderen die opgroeien in oorlogsgebieden. Bij de projecten voor kindsoldaten gebruiken 10

11 zij creatieve activiteiten. Daarmee helpen ze kinderen om hun ervaringen te verwerken en zelfvertrouwen op te bouwen. Ook volgen de kinderen onderwijs en krijgen ze begeleiding om ervoor te zorgen dat ze weer mee kunnen draaien in de samenleving. De kinderen doen ook aan sport. Zo kunnen ze hun energie kwijt en leren ze om samen te werken. Terre des Hommes ondersteunt projecten voor kinderen in nood. Zoals in Sri Lanka, waar Terre des Hommes ex-kindsoldaten die in vluchtelingenkampen zitten, helpt om terug te keren in de maatschappij. Verdragen en afspraken Verdrag voor de Rechten van het Kind Dit verdrag werd in 1989 aangenomen door de Verenigde Naties. Bijna alle landen ter wereld hebben dit verdrag geratificeerd, behalve de Verenigde Staten en Somalië. De regeringen van beide landen hebben echter beloofd daar iets aan te zullen doen. Artikel 38 uit het Verdrag voor de Rechten van het Kind Kinderen moeten worden beschermd tegen oorlogsgeweld. Kinderen jonger dan vijftien mogen niet in militaire dienst. Onderzoeker van Amnesty International interviewt een voormalig kindsoldaat. AI 11

12 Facultatief Protocol bij het Verdrag voor de Rechten van het Kind (2000) Een facultatief protocol is een toevoeging bij een verdrag. In het Verdrag voor de Rechten van het Kind staat nog de leeftijdsgrens van vijftien jaar voor militaire dienst. Maar in dit facultatief protocol is dat verhoogd tot achttien jaar. Nederland heeft dit protocol wel ondertekend, maar nog niet geratificeerd. Dat betekent dat het nog niet geldt. Behalve die leeftijdsgrens van achttien, staat in het protocol dat de deelnemende landen hun best zullen doen om bestaande kindsoldaten te ontwapenen en te bevrijden. William Fernando Martínez, Fundacion Dos Mundos 12

13 4. Meer informatie 5. Extra Organisaties in Nederland Terre des Hommes, Zoutmanstraat 42-44, 2518 GS Den Haag, (070) , UNICEF, Postbus 30603, 2500 GP Den Haag, (070) , WarChild, Van Ostadestraat 149, 1073 TK Amsterdam, (020) , Defence for Children International (DCI), Postbus 328, 1000 AH Amsterdam, (020) , Rode Kruis, Postbus 28120, 2502 KC Den Haag, (070) , Save the Children, Postbus 82061, 2508 EB Den Haag, (070) , Boeken over kindsoldaten Moordjongens Ginny Mooy Het verhaal van ex-kindsoldaten Idrissa en Jim. Ze maken tijdens de oorlog in Sierra Leone gruwelijke dingen mee, als slachtoffer, maar ook als dader. Na jaren van vechten komen ze terecht in een tehuis, waar ze proberen weer een normaal leven op te bouwen. Maar zonder geweer in hun hand weten ze zich nauwelijks raad. Bloedwraak Bernard Ashley Overige internetlinks (de website van de internationale Coalitie Stop Gebruik Kindsoldaten) Nadat zijn familie en clangenoten door leden van een vijandelijke stam zijn afgeslacht, wordt een Oost-Afrikaanse jongen ondergebracht bij een Engels pleeggezin. Hij zint slechts op één ding: wraak. 13

14 Kruistocht in spijkerbroek Thea Beckman Films over kindsoldaten Behind Closed Eyes: Spencer Duco Tellegen, Nederland, 2000, 25 minuten, Kijkwijzer: AL Dolf is een jongen uit deze tijd, die zichzelf beschikbaar heeft gesteld voor een experiment met een tijdmachine. Als eerste mens mag hij een middag naar de Middeleeuwen. Na een paar uur zal hij dan weer teruggaan. Maar het experiment lukt niet helemaal, en in plaats van in Duitsland komt hij in Frankrijk terecht, tussen allemaal kinderen die een kruistocht maken. Duizenden goedgelovige kinderen zijn op weg naar het Heilige Land, en komen de ellendigste gevaren tegen. Met de moderne kennis en het organisatietalent van Dolf lukt het ze over de Alpen te trekken. In de oorlog in Liberia was Spencer dader en slachtoffer tegelijk. Als achttienjarige heeft hij een leven als kindsoldaat achter de rug en moet hij weer leren normaal te leven. In een hulpprogramma leert hij dat het doden van mensen niet normaal is. Het programma bereidt hem voor weer terug te keren naar zijn geboortedorp, waar hij de moed moet vinden vergeving te vragen aan zijn familie en de medebewoners. Als de olifanten vechten Dirk Bracke I Killed People Alice Smid, Zwitserland/Liberia, 1999, 26 minuten, Kijkwijzer: 12 Isaac is vijftien als hij door de rebellen van het Ugandese Verzetsleger van de Heer wordt meegenomen. Hun eenheid, die vooral uit kinderen en jongeren bestaat, moet onder leiding van de brute commandant Scar Uganda helpen veroveren op het regeringsleger. In de jaren negentig was de oorlog in Liberia een van de meest bloedige conflicten in Afrika. Vooral deze oorlog drukte de internationale publieke opinie op de feiten van de kindsoldaten. 14

15 De jongeren in deze documentaire, nu begin twintig, zijn duidelijk zwaar getraumatiseerd en lijken een ander menselijk wezen nauwelijks meer aan te durven kijken. Om het sociale stigma te verlichten is een Liberiaans radiostation begonnen met voorlichtingsprogramma s, onder meer in de vorm van een hoorspel waarin kinderen worden opgeroepen hun ervaringen met hulpverleners te delen. Wit Licht Jean van de Velde, Nederland, 2008, 120 minuten, Kijkwijzer: 16 War Child Christian Karim Chrobog, USA, 2008, 94 minuten, Kijkwijzer: 16 Eduard Zuiderwijk werkt als kok in zijn eigen restaurant in een Afrikaans land. Hij woont er samen met zijn zoontje Thomas. Op een nacht wordt Thomas beste vriendje Abu door het rebellenleger ontvoerd. Als Thomas vervolgens wegloopt, raakt Eduard in paniek en gaat hem zoeken. Zijn zoektocht leidt hem naar een vluchtelingenkamp waar hij kennis maakt met Valerie, die werkt voor een hulporganisatie die zich inzet voor kindsoldaten. In mei 2008 kwam de cd War Child uit, van rapper Emmanuel Jal. De teksten zijn uit zijn eigen leven gegrepen: Emmanuel diende vier jaar als kindsoldaat in het Sudanese Volksbevrijdingsleger (SPLA). In deze documentaire vertelt en zingt hij zijn levensverhaal: hoe hij als zevenjarig jongetje richting Ethiopië voer, hoe de boot zonk en hij in handen viel van de SPLA. Nu zet hij zich in voor vrede in Sudan en een betere toekomst voor Afrika. Portret van een inspirerende persoonlijkheid. De films zijn voor vertoning op school op te vragen via of (020) Bij de films zijn ook lesbrieven opvraagbaar. 15

16 6. Kom zelf in actie Vrij! Ook jij kunt actievoeren. Bijvoorbeeld via het Jongeren Actie Netwerk (JAN). Als deelnemer aan het JAN krijg je iedere maand per een schrijfactie. Je schrijft dan brieven naar regeringen om te vragen om bescherming van jonge mensenrechtenactivisten. Of je protesteert tegen marteling of de doodstraf. Misschien denk je dat jouw brief of geen effect heeft. Maar postzakken vol met brieven maken zeker indruk. Regeringen die het niet zo nauw nemen met de mensenrechten, bedenken zich wel twee keer wanneer ze weten dat hun praktijken over de hele wereld bekend zijn. In de gevangenis werd ik geslagen en uitgescholden. Na een paar dagen vroegen de bewakers me Weet je dat je naam overal op het internet te vinden is? Daarna behandelden de bewakers mij beter, totdat zij mij vrijlieten. De brieven van Amnesty-leden hadden absoluut effect op mijn zaak. De Sudanese Rehab Abdel Bagi Mohamed Ali werd vrijgelaten twee weken nadat Amnesty een actie voor haar organiseerde. Rights Supporters Je kunt ook Rights Supporter worden. Samen met je klasgenoten kun je op jouw school een Rights Supportersgroep oprichten. Je krijgt dan van ons informatie en materiaal om op jouw manier te vechten voor de mensenrechten. Je kunt zelf bedenken wat je wilt doen en hoe vaak. Je kunt bijvoorbeeld een mensenrechtendisco organiseren, handtekeningen verzamelen en een Amnesty-banner op de schoolwebsite plaatsen. De hartelijke groeten Je stuurt waarschijnlijk wel eens een berichtje of een kaart naar vrienden. En jij ontvangt vast ook wel eens een kaartje, of een berichtje via de . Het is leuk te weten dat iemand aan je denkt. Er zijn mensen voor wie een kaart of een brief misschien nog wel meer betekenen AI

17 Bijlage: Landen met kindsoldaten Bijvoorbeeld mensen die ten onrechte in de gevangenis zitten. Het is voor gevangenen vaak een hele steun om te weten dat anderen actief bezig zijn om ze te helpen. In een cel kan het heel erg eenzaam en angstig worden, maar als je weet dat over de hele wereld mensen met je meeleven en moeite voor je doen, kan dat veel moed geven! Jij kunt met een kaartje of een brief laten weten dat je aan iemand denkt. Daarin kan dan iets staan als: We steunen je! of: Weet dat je niet vergeten bent. Amnesty heeft een Groetenlijst met de namen en adressen van gevangenen of van hun familieleden. In het kort is beschreven wat er met de personen is gebeurd. Ook vind je in deze lijst enkele organisaties die zich inzetten voor de rechten van de mens. Wil je je opgeven of meer informatie? Stuur een naar Of kijk op Het is erg moeilijk betrouwbare schattingen te doen van het aantal kindsoldaten op de wereld. Het zijn er volgens de Coalitie Stop Gebruik Kindsoldaten vele tienduizenden. Vanaf 2004 zijn er kindsoldaten actief betrokken geweest bij gewapend conflict in: Afghanistan Burundi Centraal-Afrikaanse Republiek Colombia Democratische Republiek Congo Filipijnen India Indonesië Irak Israël en de bezette Palestijnse gebieden Ivoorkust Myanmar Nepal Somalië Sri Lanka Sudan Thailand Tsjaad Uganda Zie voor meer feiten en cijfers: facts-and-figures-child-soldiers. 17

18 Amnesty International wil een wereld waarin iedereen profiteert van de mensenrechten. Om dat te bereiken doet Amnesty onderzoek naar schendingen van deze rechten, en voert Amnesty actie tegen die schendingen. 17