Programmaplan Varen Passagiersvaart Uitvoeren nota Varen

Transcriptie

1 Programmaplan Varen Passagiersvaart Uitvoeren nota Varen

2 Inhoud Meerjarenprogramma Leeswijzer Samenvatting Achtergrond Aanleiding Context Ambitie, hoofddoelen en strategie Ambitie Hoofddoelen Strategie Afbakening Aanpak Hoofdlijnen aanpak Faciliteren van nieuwe ligplaatslocaties Uitbreiden openbare op- en afstaplocaties Meer mogelijkheden voor nieuw ondernemerschap Betere beprijzing Basisinformatie en ligplaatsregister Belanghebbenden Organisatie en besluitvorming Financiën - business case

3 1 Leeswijzer In het Programmaplan Varen - Passagiersvaart staat hoe het Programmateam Varen - Passagiersvaart uitvoering geeft aan het onderdeel passagiersvaart in de nota Varen in Amsterdam (2. 1) uit In hoofdstuk 1 beschrijven we de aanleiding en context van het programmaplan Varen - Passagiersvaart. In Hoofdstuk 2 beschrijven we de ambitie, hoofddoelen en strategie van het programma. In Hoofdstuk 3 werken we de hoofddoelen uit in subdoelen. Hierbij geven we aan wat de aanpak, de inspanningen en de resultaten voor ieder subdoel zijn. Deze geven we vervolgens schematisch weer in een tabel op bladzijde 21. In hoofdstuk 4 geven we een overzicht van de wijze waarop het programma en de besluitvorming is georganiseerd. In hoofdstuk 5 behandelen we de financiën van het programma. 3

4 2 Samenvatting Amsterdam is al eeuwenlang een waterstad. De Amstel, de grachten, de vaarten en de plassen zijn geliefd bij bewoners en bezoekers. Het maken van een rondvaart, en in toenemende mate ook vaartochten met kleinere vaartuigen of het huren van een waterfiets of sloep, zijn populaire -toeristische- activiteiten in de stad. Nieuw beleid Lange tijd is er geen ontwikkeling geweest in de visie op en het beleid ten aanzien van het varen en de passagiersvaart in Amsterdam. Dit heeft geleid tot statisch gebruik van het water in de binnenstad. De passagiersvaart is een gesloten markt met weinig ruimte voor innovatie en nieuwe ondernemers en een verouderde beprijzingsmethodiek. Met de Watervisie (Fase 1, uit 2012) en de nota Varen in Amsterdam (2013) is nieuw beleid vastgesteld. Het doel van dit beleid is om het vaarwater in Amsterdam beter te benutten, beter te beprijzen en beter te beheren. Om dit beleid uit te voeren is een gemeentelijk Programmateam opgericht. Het programmaplan Varen - Passagiersvaart bevat inspanningen en maatregelen om dit nieuwe beleid op korte termijn verder te kunnen uitwerken en uitvoeren. Daarbij bouwen we voort op de vernieuwingen die de afgelopen jaren al zijn doorgevoerd op het gebied van vergunninggebieden (spreiding van de drukte), technologie (zoals de Vaarapp) en vergunningverlening. Hoofddoelen tot 2018 De ambitie van het programma Varen - Passagiersvaart is om de schaarse ruimte op en aan de grachten beter te benutten, eerlijker te verdelen en beter te beprijzen, om zo een divers en duurzaam aanbod van passagiersvervoer in de stad te creëren. Om dit mogelijk te maken faciliteren we ondernemers en stadsdelen bij het vinden en realiseren van ligplaatsen voor passagiersvaartuigen. We maken nieuwe, sluitende afspraken met de rederijen over de A-locaties waar bedrijven nu min of meer exclusief gebruikmaken van de openbare (water)ruimte. We doen dit zoveel mogelijk volgens de lijn vrijmaken, beprijzen en opnieuw uitgeven. Er komt een uitbreiding van het netwerk van (openbare) op- en afstaplocaties, zowel op de A-locaties als buiten het drukke centrumgebied. De beprijzing van ligplaatsen en steigergebruik is marktconform, het beprijzingssysteem is dynamisch en de business case rond de op- en afstaplocaties rendeert. Strategie en aanpak Om deze resultaten te boeken neemt de gemeente op een aantal onderdelen de stedelijke regie en werken we in de uitvoering van de plannen nauw samen met de stadsdelen. Ondernemers in de passagiersvaart hebben een eigen verantwoordelijkheid, waarbij zij wel worden gefaciliteerd. 4

5 Inspanningen Om de hoofddoelen te bereiken gaan we de volgende concrete inspanningen leveren: Faciliteren van nieuwe ligplaatslocaties In zes geselecteerde jachthavens stellen we, door middel van een paraplubestemmingsplan, exploitanten van de jachthavens in staat ruimte te bieden aan passagiersvaartuigen. Op de langere termijn maken we de ligging van passagiersvaartuigen in alle jachthavens mogelijk bij de reguliere herziening van bestemmingsplannen. Er komt een projectgroep die, in afstemming met stadsdeel Centrum, de snelle ontwikkeling van Dijksgracht Oost tot ligplaatslocatie mogelijk maakt (voor grote rondvaartboten). Het vervolgens verder ontwikkelen van deze ligplaatslocatie tot een haven laten we over aan de markt. Na de ontwikkeling van Dijksgracht Oost onderzoeken we hoe we de ontwikkeling van andere kansrijke locaties kunnen versnellen. Het faciliterend team ligplaatsen biedt zowel stadsdelen als ondernemers ondersteuning bij de aanvraag voor ligplaats(vergunning)en op (kleine) locaties verspreid door de stad. Uitbreiden netwerk van (openbare) op- en afstaplocaties We wijzigen de huidige situatie van exclusief gebruik door reders van op- en afstaplocaties op de populairste locaties in het centrum. Na de inventarisatie van de eigendomssituatie gaan we deze A-locaties zoveel mogelijk vrijmaken, beprijzen en opnieuw uitgeven. De A- locaties worden onderverdeeld in (semi-)exclusieve en openbare op- en afstapvoorzieningen. Zo krijgen ook nieuwe reders de gelegenheid om passagiers in en uit te laten stappen op deze A-locaties. Met de stadsdelen kijken we hoe we het netwerk van openbare op- en afstaplocaties versneld kunnen uitbreiden buiten de binnenstad. Meer mogelijkheden voor nieuw ondernemerschap Door middel van een systeem van gewogen toetreding, waarbij vergunningen voor vaartuigen groter dan 14 meter opnieuw worden verdeeld, ontstaat er meer ruimte voor nieuw ondernemerschap. Met een tweejaarlijkse uitgifte van nieuwe vergunningen voor vaartuigen kleiner dan 14 meter, ontstaat ruimte voor nieuwe toetreders en nieuwe dienstverleningsconcepten. Betere beprijzing Door de (nacht)ligplaatsen en de op- en afstaplocaties dynamisch en marktconform te beprijzen, ontwikkelen we een betere beprijzingssystematiek. 5

6 Basisinformatie en ligplaatsregister Er komt een volledig en actueel overzicht van rederijen/eigenaren die nog op een ligplaatsvergunning wachten en van ligplaatsen waarvoor wordt betaald. Deze basisinformatie ontwikkelen we tot een centraal ligplaatsregister. Vervolgens breiden we de ligplaatsenregistratie uit tot een geografisch ligplaatsinformatiesysteem, waarvan alle betrokkenen profijt zullen hebben. Belanghebbenden Het nieuw vastgestelde beleid in de nota Varen omvat grote veranderingen. De belangen van de diverse betrokkenen zijn groot en vaak tegenstrijdig. Voor het realiseren van onze doelstellingen is consultatie van en communicatie met alle betrokken partijen van groot belang. Het is een belangrijke voorwaarde voor draagvlak en medewerking bij de uitvoering van dit programma. De belangrijkste belanghebbenden en betrokkenen zijn de eigenaren van passagiersvaartuigen en pleziervaartuigen, aspirant-reders, bewoners, stadsdelen, leden van gemeentelijke organen, Havenbedrijf Amsterdam, interne organisatie (beheer, handhaving, project- en programmateam) en diverse andere betrokkenen. Er vindt al op diverse wijzen afstemming plaats met (een groot deel van) deze belanghebbenden. Na een stakeholderanalyse stellen we een communicatieplan op en passen we naar verwachting de bestaande overlegstructuren aan. 6

7 1 Achtergrond 1.1 Aanleiding Amsterdam is al eeuwenlang een waterstad die wordt gekoesterd door bewoners en bezoekers. Maar de populariteit van het water in Amsterdam heeft ook een keerzijde: Het water in de binnenstad wordt niet goed benut. Waardevolle locaties worden gebruikt voor stilliggende functies, zoals het afmeren van plezierbootjes of grote rondvaartboten. Ondernemers worden onvoldoende geprikkeld om te vernieuwen. De ruimte op en aan het water is schaars. De passagiersvaart is een gesloten markt, waarin weinig ruimte overblijft voor nieuwe vormen van meervoudig en duurzaam gebruik van het water. Het is druk op het water in de binnenstad. De enorme hoeveelheid plezier- en passagiersboten zorgt voor wrevel tussen watergebruikers en leidt tot protesten van bewoners. Veel kades en oevers bieden nauwelijks zicht op het water. In 2013 heeft de gemeente Amsterdam de nota Varen in Amsterdam (hierna: nota Varen) vastgesteld. In de nota beschrijft de gemeente nieuw beleid voor varen in Amsterdam. Uitgangspunt is het beter benutten, beter beprijzen en beter beheren van het vaarwater in Amsterdam. De nota bevat een samenhangend pakket van voorstellen om deze doelstellingen te realiseren. Hierbij gaat het onder andere om nieuw beleid voor het passagiersvervoer, de indeling in twee vergunninggebieden, het uitgeven van nieuwe vergunningen, het faciliteren van nieuwe ligplaatsen, het openbaar maken en uitbreiden van het netwerk van op- en afstaplocaties en het beprijzen naar commerciële waarde. Met de aanvaarding van de nota Varen is de werkelijkheid op het water niet direct veranderd. De uitvoering van de nota was een gedeelde verantwoordelijkheid van Waternet en de gemeente Amsterdam. Dat was in sommige gevallen weinig efficiënt. Daarom is in 2015 besloten om de uitvoering in één programma onder te brengen. Het bestuurlijk team bestaat uit de wethouder Waterbeheer en de wethouder Ruimtelijke Ordening. Het ambtelijke opdrachtgeverschap bestaat uit de directeur van de cluster Ruimte en Economie en de algemeen directeur van Waternet. De eerste opdrachtnemer is de programmadirecteur van Waternet, die verantwoordelijk is voor zowel het water (passagiersvaart) als de walkant (ligplaatsen, op- en afstaplocaties, eigendomssituatie en prijsbepaling van de steigers). 1.2 Context Het nieuwe beleid in de nota Varen wordt stap voor stap uitgevoerd. We hebben inmiddels in de regelgeving een aantal vernieuwingen doorgevoerd. Belangrijk is de invoering in 2014 van twee vergunninggebieden om de drukte te kunnen spreiden. De drukte concentreert zich voornamelijk in het centrum van Amsterdam, en daarbinnen vooral op de 17 e -eeuwse grachtengordel. Door gebruik te maken van technologieën zoals transponders 7

8 en RFID-chips kunnen we effectief handhaven (onder meer op het onderscheid tussen vergunninggebieden). Daarnaast dient een ondernemer die passagiers wil vervoeren niet alleen te beschikken over een exploitatievergunning, maar ook over een ligplaatsvergunning. Vandaar dat er bij aanvang van het programma sprake is van een grote vraag naar ligplaatsen. Stakeholders Om het nieuwe beleid te kunnen uitvoeren, is betrokkenheid, consultatie van en communicatie met belanghebbenden en betrokkenen essentieel. Het gaat hier om eigenaren van passagiersvaartuigen en pleziervaartuigen, aspirant-reders, bewoners, stadsdelen, leden van gemeentelijke organen, interne organisatie (beheer, handhaving, project- en programmateam) en diverse andere betrokkenen. Het nieuw vastgestelde beleid omvat grote veranderingen en de belangen van de diverse betrokkenen zijn groot en vaak tegenstrijdig. Ordening passagiersvaart De vaststelling van de nota Varen betekent een belangrijke trendbreuk in het uitgiftebeleid voor exploitatievergunningen voor de passagiersvaart. Vrijgeven exploitatievergunningen <14 meter Voorheen was het aantal exploitatievergunningen gebonden aan een maximum. Als gevolg van het nieuwe beleid zal er in het centrum in beginsel vanaf 2020 geen maximum meer worden gesteld aan het aantal exploitatievergunningen voor vaartuigen kleiner dan 14 meter. Door het aantal exploitatievergunningen gecontroleerd en stapsgewijs uit te breiden, wil de gemeente ruimte bieden voor een groter en gevarieerder aanbod van deze vaartuigen. In 2014 zijn circa 100 vergunningen uitgegeven, een deel daarvan is inmiddels operationeel. Er dient rekening gehouden te worden met definitieve uitspraak van de Raad van State inzake de toepasselijkheid van de Europese Dienstenrichtlijn (EDR) op dit vergunningstelsel. Op 1 oktober jl. heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie een uitspraak gedaan die vooruit ging op de uitspraak van de Raad van State. Het Europees Hof heeft in de uitspraak aangegeven dat de EDR van toepassing is op dit vergunningstelsel en dat hieruit volgt dat de gemeente geen vergunningen voor onbepaalde tijd mag afgeven aan bedrijven die passagiersvaartochten op de grachten aanbieden, indien het aantal beschikbare vergunningen beperkt is. Volgens het Hof mogen exploitanten van passagiersvaartuigen bij een beperkt aantal vergunningen alleen een vergunning voor bepaalde tijd krijgen. Het College is in afwachting van de definitieve uitspraak van de Raad van State en zal de gedane uitspraken respecteren. Momenteel wordt er over de gevolgen van dit arrest voor het beleid en het bijbehorende vergunningensysteem gebogen. Herverdeling exploitatievergunningen >14 meter Het aantal exploitatievergunningen voor vaartuigen langer dan 14 meter met een maximale breedte van 4,25 meter zal niet worden uitgebreid. Door de toegenomen drukte is de ruimte op de grachten hiervoor te beperkt. Intrekking exploitatievergunningen voor onbepaalde tijd Tot dusver werden exploitatievergunningen passagiersvaart voor onbepaalde tijd uitgegeven. Op grond van het nieuwe beleid zijn deze vergunningen per 1 januari 2014 ambtshalve ingetrokken en 8

9 vervangen door vergunningen met een looptijd tot januari 2020 (voor het segment bemand groot, dat wil zeggen: bemande passagiersvaartuigen langer dan 14 meter). In dit verband zijn er 138 besluiten genomen waartegen 95 bezwaarschriften zijn ingediend. Op alle beslissingen op bezwaar zijn de reders in beroep gegaan bij de rechtbank Amsterdam. Waternet heeft 81 beroepschriften ontvangen. De rechtbank heeft de gemeente inmiddels in het gelijk gesteld. Lancering TNO-verkeersmodel Waternet heeft samen met TNO in april 2013 een innovatief verkeersmodel voor de grachten gelanceerd. Dit verkeersmodel stelt Waternet in staat om het effect van de maatregelen en handhaving te evalueren. Het geeft een actueel en voorspellend inzicht in verkeerscirculatie en drukte. Toezicht & Handhaving maakt hiervan gebruik bij het prioriteren van de inzet. Ligplaatsen Ondernemers met een exploitatievergunning dienen in het bezit te zijn van een ligplaatsvergunning voordat ze mogen exploiteren. In maart 2015 was er een tekort van 443 ligplaatsen: 235 ligplaatsen voor bemande vaartuigen en 208 ligplaatsen voor onbemande vaartuigen. Ondernemers hebben vooralsnog tot 1 januari 2016 de tijd om een ligplaats te vinden. Uitgangspunt is dat de ondernemer zelf verantwoordelijk is voor het vinden van een ligplaats. Op- en afstaplocaties De steigers op A-locaties zijn in gebruik door enkele rederijen die de rondvaartbranche tot ontwikkeling hebben gebracht. De rederijen hebben soms huur- of gebruiksovereenkomsten afgesloten, soms is het echter onduidelijk welke afspraken zijn gemaakt. Nieuwkomers kunnen slechts zeer beperkt gebruikmaken van deze steigers. Handhaving De gemeente heeft de toezichts- en handhavingstaken op het binnenwater gemandateerd aan Waternet en voor een deel gedelegeerd aan de stadsdelen. In de nota Varen is de hoogste prioriteit gegeven aan het verbeteren van de handhaving en dienstverlening op het water, waarbij illegaal passagiersvervoer en overlast met voorrang worden bestreden. Hiervoor is vanaf 2014 extra geld beschikbaar. De intensievere handhaving heeft effect. In 2015 zijn tot half mei 93 boetes uitgeschreven. Door zoveel mogelijk ter plaatse te zijn, hebben we bekende overlastsituaties aangepakt. Beprijzen Op 20 mei 2014 heeft het college van B&W de contouren en planning van de beprijzingsvoorstellen vastgesteld. Daarbij zijn de uitgangspunten van de nota Varen gevolgd: Het systematisch en gemeentebreed beprijzen van ligplaatsen voor passagiersvaart op basis van de waarde van de locatie. Het zo mogelijk integreren van de bestaande heffingen op het water. Het privaatrechtelijk beprijzen van het gebruik van exclusieve op- en afstaplocaties, waarbij het aantal (semi-)exclusieve locaties zo beperkt mogelijk blijft. Deze locaties blijven of worden in beginsel eigendom van de gemeente. De locaties kunnen exclusief ter beschikking worden gesteld aan één of meer reders, in beginsel via openbare inschrijving. 9

10 Exclusieve locaties kunnen alleen door middel van huurovereenkomsten ter beschikking worden gesteld, en steeds voor een periode van 10 jaar. Het privaatrechtelijk beprijzen van het gebruik van op- en afstaplocaties, bijvoorbeeld door het introduceren van abonnementen en een stewardsysteem op A-locaties. Het instellen van een fonds dat wordt gevoed uit de inkomsten van de beprijzing waarmee we investeren in de infrastructuur, zoals het aanleggen van steigers. Een samenhangend systeem van beprijzing biedt de mogelijkheid om te ordenen. Door een reële prijs te vragen voor de voorzieningen ontstaat een betere marktwerking. Door de voorzieningen via een openbare inschrijving en voor een bepaalde tijd beschikbaar te stellen, ontstaan gelijke kansen voor bestaande ondernemers en nieuwe toetreders. 10

11 2 Ambitie, hoofddoelen en strategie 2.1 Ambitie De ambitie, hoofddoelen en inspanningen van het programma Varen Passagiersvaart zijn gebaseerd op de kaders van de Watervisie Amsterdam 2040 (2015) en de nota Varen (2013). De Watervisie vormt het richtinggevend ruimtelijk kader voor de lange termijn voor het programma Varen-Passagiersvaart. Het heeft als motto het water in Amsterdam is voor iedereen en geeft een ruimtelijk-economisch perspectief op het gebruik van het water in Amsterdam. In de Watervisie wordt de koers voor het gebruik van het water uitgezet aan de hand van de volgende hoofdrichtingen: Water voor iedereen beleefbaar maken en activeren. Groei door spreiden van recreatie en toerisme. Meer dynamiek in het gebruik van het water. Toepassen van economische principes. In de nota Varen beschrijft de gemeente nieuw beleid voor varen in Amsterdam, waarbij ze streeft naar het beter benutten, beter beprijzen en beter beheren van het vaarwater in Amsterdam. De centrale ambitie van het programma Varen - Passagiersvaart sluit nauw aan bij de Watervisie en de nota Varen: Het tot stand brengen van een evenwichtig gebruik van het binnenwater door middel van een open markt met een divers en duurzaam rondvaartproduct, een goede spreiding van het vaarverkeer, een goed functionerend openbaar vaarnetwerk en bijbehorende infrastructuur van ligplaatsen en op- en afstapplaatsen, waarbij overlast zoveel mogelijk wordt beperkt en sprake is van een marktconforme beprijzing. 11

12 2.2 Hoofddoelen Dit programma richt zich op de passagiersvaart. We vertalen de centrale ambitie in de volgende strategische doelen van het programma: 1. Het beter benutten en eerlijker verdelen van de schaarse ruimte op en aan de grachten We willen meer ruimte voor een divers en duurzaam aanbod van passagiersvervoer. Door bestemmingsplannen aan te passen en locaties te ontwikkelen maken we de realisatie van een substantieel aantal ligplaatsen voor de passagiersvaart mogelijk. In 2020 willen we veel nieuwe ondernemers actief zien in de passagiersvaart. Op kleinere boten (<14m) wordt volledig uitstootvrij gevaren. Het segment kleinere boten is gegroeid omdat er voor deze groep geen sprake meer is van een volumebeleid. Voor grote boten (>14m) is het aantal vergunde vaartuigen stabiel gebleven. Ondernemers betalen een marktconforme prijs voor het gebruik van de infrastructuur. In 2018 hebben we het volgende bereikt: Realisatie van 300 nieuwe ligplaatsen (outcome-indicator). Het gebruik van het vaarnetwerk in vaargebied 2 is aantoonbaar toegenomen (outcomeindicator). Het aantal illegale ondernemers is sterk afgenomen (outcome-indicator). Nieuwe ondernemers krijgen betere kansen (outcome-indicator). In hebben we de volgende resultaten bereikt: De exclusieve steigers zijn zoveel mogelijk vrijgemaakt, opnieuw beprijsd naar waarde en uitgegeven; (semi-)exclusief of voor alle reders toegankelijke steigers (outputindicator). De feitelijke uitvoering is afhankelijk van de aanpak van Stationseiland en Dijksgracht Oost en wordt gekoppeld aan de gewogen toetreding in Het netwerk van openbare op en afstaplocaties is volledig in kaart gebracht en uitgebreid met ten minste vijf locaties buiten de binnenstad (outputindicator). 2. Het beter beprijzen van de schaarse ruimte op en aan de grachten Een betere beprijzingssystematiek volgt uit een dynamische en marktconforme beprijzing van zowel de (nacht)ligplaatsen als de op- en afstaplocaties. De ligplaatsen fungeren in principe als stallingsplaats. Voor het beprijzen van ligplaatsen wordt het instrument precario uitgewerkt. Het exclusief gebruik van de A-locaties zal op termijn wijzigen. Ook nieuwe reders zullen dan in de gelegenheid zijn om passagiers op te halen van deze A-locaties. Er is sprake van een deel (semi- )exclusieve steigers en openbare op- en afstapvoorzieningen. Bij de laatste mag niet te lang ligplaats worden genomen. We hebben in 2018 de volgende resultaten bereikt: De beprijzing van ligplaatsen en steigergebruik is marktconform (outputindicator). De business case rond de op- en afstaplocaties rendeert - vanaf 2018 op jaarbasis en vanaf 2020 structureel (outputindicator). Het beprijzingssysteem is dynamisch (outputindicator). 12

13 2.3 Strategie De gemeente is in het verleden niet altijd eenduidig geweest in de behandeling van de rondvaartbranche. Daarom kiest het programmateam Varen - Passagiersvaart voor een integrale benadering. Om de schaarse ruimte op het water beter te benutten en te beprijzen neemt de gemeente de regie in de samenwerking met de stadsdelen (die verantwoordelijk zijn voor het vinden van ligplaatsen) en in de ondersteuning van ondernemers in het vinden van ligplaatsen. Er is een sterke samenhang tussen de inspanningen van het programma, zoals het opnieuw beprijzen en vrijmaken van exclusieve steigers en het ordenen van de markt om nieuw ondernemerschap en innovatie te kunnen toelaten. Hierbij is ook de samenwerking en communicatie met belanghebbenden van groot belang. Door een netwerkanalyse van de belanghebbenden en een stakeholderanalyse (zie paragraaf 3.7) kan de uitvoering van de strategie succesvoller worden ingevuld. Stedelijke regie De gemeente neemt de stedelijke regie bij de uitvoering van het programma op een aantal belangrijke onderwerpen: Bij bepaalde kansrijke ligplaatslocaties neemt de gemeente stedelijk de regie bij het opstarten van de planologische procedures door middel van een paraplubestemmingsplan (planologisch-juridisch faciliteren). De gemeente zorgt voor een dynamisch beprijzingsvoorstel naar locatie en tijdstip, zowel ten aanzien van het varen als het afmeren. De gemeente neemt stedelijk de regie op het creëren van een infrastructuur van openbare op- en afstaplocaties. Stadsdelen aan zet De stadsdelen nemen de uitvoering van het stedelijke beleid ter hand. In de gebiedsplannen maken zij zichtbaar hoe ze het stedelijke beleid uitvoeren en wat de concreet te behalen resultaten zijn. De stadsdelen geven nieuwe ligplaatsvergunningen uit, waarbij het programmateam Varen ondersteuning biedt. Indien noodzakelijk zal de gemeente een paraplubestemmingsplan maken dat ruimte biedt aan meer ligplaatsen voor passagiersvaartuigen, verdeeld over de hele stad. Ondernemer verantwoordelijk Het uitgangspunt van de gemeente is dat het vinden van een geschikte ligplaats de eigen verantwoordelijkheid is van de ondernemer. Ook ten aanzien van de ondernemers neemt de gemeente een faciliterende rol in. 13

14 2.4 Afbakening De nota Varen gaat niet alleen over de passagiersvaart, maar ook over de pleziervaart, de woonboten en het goederenvervoer op het water. Het programma Varen - Passagiersvaart beperkt zich tot de passagiersvaart. Het raakt de pleziervaart waar het gaat om de ordeningsvraagstukken. Het programma heeft geen doelstellingen die zijn gericht op woonboten, op goederenvervoer over het water en op andere thema s binnen de pleziervaart. 14

15 3 Aanpak 3.1 Hoofdlijnen aanpak De ambitie van het programma Varen - Passagiersvaart is groot en complex. Dit vraagt enerzijds om een zorgvuldig ontworpen aanpak en een sterke prioritering van de opgaven, en anderzijds om de nodige flexibiliteit als blijkt dat de bedachte aanpak niet de juiste resultaten oplevert. De hoofddoelen die we in hoofdstuk 2 hebben benoemd, worden in dit hoofdstuk uitgewerkt in subdoelen, waarbij we per subdoel aangeven voor welke aanpak we kiezen. We maken dit heel concreet voor het komende jaar (tot zomer 2016). Voor de jaren erna vullen we het globaler in. Per jaar zal er een aanvullende en verkorte programma-aanpak worden geschreven. 15

16 3.2 Faciliteren van nieuwe ligplaatslocaties Om nieuwe ligplaatsen te faciliteren nemen we een aantal maatregelen. Op de korte termijn realiseren we ligplaatsen voor de passagiersvaart in zes geselecteerde jachthavens. Door middel van een paraplubestemmingsplan stellen we exploitanten van deze jachthavens in staat ruimte te bieden aan passagiersvaartuigen. Op de langere termijn doen we dit ook in andere jachthavens. We stimuleren de ontwikkeling van grote kansrijke ligplaatslocaties zoals Dijksgracht Oost en bieden ondersteuning bij kleinere ligplaatslocaties in de afzonderlijke stadsdelen. Realiseren van ligplaatsen voor passagiersvaart in jachthavens Er is een inventarisatie gemaakt van het aantal beschikbare ligplaatsen bij jachthavens. Er zijn zes havens die de voorkeur genieten vanwege hun locatie. Binnen woongebied: Jachthaven Port Entrepot (50 plaatsen) Jachthaven Amstelkwartier (voorheen geheten 52 Noord) (37 plaatsen) Op enige afstand van woongebied: Jachthaven Peek Amsterdam (70 plaatsen) Jachthaven Staverno den Brielstraat (22 plaatsen) Amsterdam Marina (52 plaatsen) Nauticadam City Marina IJdock (40 plaatsen) 16

17 Deze zes jachthavens bieden dus ruimte voor 271 ligplaatsen, voor het overgrote deel vaartuigen tot 14m. De jachthaveneigenaren zijn bereid om plaatsen beschikbaar te stellen voor passagiersvaart, maar worden geconfronteerd met bestemmingsplannen die ligplaatsen niet toelaten. Om een passagiersvaartuig in een jachthaven af te meren moet veelal het bestemmingsplan worden aangepast. De gemeente heeft voor de zes jachthavens een conceptontwerp paraplubestemmingsplan opgesteld, dat op 30 juni 2015 door B&W is vastgesteld. De voorbereiding van het paraplubestemmingsplan gebeurt in nauwe samenwerking met de stadsdelen. Zij zullen een nadrukkelijke rol krijgen in het nog vorm te geven participatietraject. Het uitgangspunt is dat ruimte wordt geboden aan ligplaatsen voor passagiersvaartuigen (en dus niet fungeert als op- en afstaplocatie). De jachthavenexploitanten behouden hun eigen verantwoordelijkheid bij het voorkomen en bestrijden van overlast. Voor de langere termijn worden bij de reguliere herziening van bestemmingsplannen met jachthavens in de plangebieden regels opgenomen die de ligging van passagiersvaartuigen mogelijk maken. Op deze wijze kan op termijn iedere jachthaven een aantal passagiersvaartuigen herbergen. Het duurt ongeveer 10 jaar voordat alle bestemmingsplannen zijn geactualiseerd. Ontwikkellocaties: realiseren kansrijke ligplaatslocaties voor passagiersvaart Wat betreft de ontwikkelmogelijkheden wordt er onderscheid gemaakt tussen grote ontwikkellocaties die als haven kunnen functioneren en kleine locaties met enkele afzonderlijke ligplaatsen. Dijksgracht Oost Het belang van de ontwikkeling van Dijksgracht Oost is groot. Daarom wordt deze opgepakt in de eerste fase van de ontwikkellocaties. Dijksgracht Oost is een vervangingslocatie voor ongeveer 30 grote rondvaartboten. Hierdoor wordt het mogelijk om bestaande A-locaties in het centrum beter te beprijzen en gedeeltelijk beschikbaar te maken voor meerdere ondernemers. We doen dit in overleg met stadsdeel Centrum en met de reders. Het vervolgens realiseren van een haven wordt naar verwachting overgelaten aan de markt (bijvoorbeeld door middel van een tender). Er is in eerder overleg tussen de gemeente en reders al gesproken over de mogelijkheden om de steigers te ontwikkelen. Dit is in lijn met de wens van de raad dat de ondernemers zelf initiatief moeten tonen bij het ontwikkelen van steigers, binnen de gestelde kaders van de gemeente. Overige grote locaties In de tweede fase bekijken we hoe we de ontwikkeling van andere kansrijke locaties kunnen versnellen door in de voorbereiding te faciliteren (opstellen van programma s van eisen, uitgangspunten, etc.). Dit wordt dakpansgewijs gedaan om herhaling van gemaakte fouten, onnodige kosten en vertraging te voorkomen en de expertise te kunnen blijven bundelen. Hierbij zal, wanneer nodig, ook het instrument paraplubestemmingsplan worden ingezet vanwege de uniformiteit, snelheid en duidelijkheid voor ondernemer en burger. Verder zijn er veel stedelijke gebiedsontwikkelingsprojecten in waterrijke omgevingen. Het realiseren van jachthavens en/of ligplaatsen in deze projecten kan een bijdrage leveren aan de stedelijke doelstellingen op het gebied van de passagiersvaart. Bestaande projecten krijgen hiervoor een kleine aanvullende 17

18 doelstelling mee met een geringe aanpassing van de reikwijdte. Hierbij is het uitgangspunt dat het stedelijke project de voorwaarden creëert en dat de markt verder het initiatief neemt om een locatie te ontwikkelen. Door de diversiteit aan initiatieven, locaties en randvoorwaarden is een uniforme vervolgaanpak niet mogelijk. Vanuit het programma is het team ligplaatsen beschikbaar om marktpartijen adequaat te kunnen ondersteunen bij de ontwikkeling van hun initiatief. Kleine locaties in de stadsdelen In verschillende stadsdelen zijn kleine locaties met mogelijkheden voor ligplaatsen voor passagiersvaart. Ondernemers kunnen voor deze locaties een aanvraag indienen bij het stadsdeel. Team ligplaatsen biedt het stadsdeel en de ondernemer desgewenst ondersteuning bij de aanvraag voor een ligplaatsvergunning. Als het een locatie betreft waar een kleinschalige haven voor een aantal passagiersvaartuigen zou kunnen worden gerealiseerd, dan kan er eventueel een tijdelijke ligplaatsvergunning worden afgegeven. 3.3 Uitbreiden openbare op- en afstaplocaties We willen het aantal op- en afstaplocaties waar meerdere ondernemers gebruik van kunnen maken uitbreiden. Dat vraagt om aanpassing van het gebruik van de huidige exclusieve steigers, en om het uitbreiden van de huidige openbare op- en afstaplocaties. Exclusieve steigers: Inventariseren eigendomssituatie, beprijzen en opnieuw uitgeven We wijzigen de huidige situatie van exclusief gebruik door reders van op- en afstaplocaties op de populairste locaties in het centrum, om ook nieuwe reders in de gelegenheid stellen passagiers op te halen van deze A-locaties. Het doel is om te komen tot een deel (semi-)exclusieve steigers waar een reder of meerdere reders betaald gebruik van maakt/maken en openbare op- en afstapvoorzieningen, in principe kosteloos, waarbij niet te lang ligplaats mag worden genomen. Om hiertoe te komen is een dossieronderzoek uitgevoerd naar de eigendomssituaties van de door de rederijen gebruikte steigers en opstallen in het centrumgebied (A-locaties). In het onderzoeksrapport staat het juridische kader en de juridische duiding van de aangetroffen situatie. De uitkomst van dit eerste onderzoek is dat er veelal sprake is van overeenkomsten (gebruiks- of huurovereenkomsten) die beëindigd kunnen worden. Het dossieronderzoek was nog niet volledig, daarom hebben we in juli en augustus aanvullend onderzoek gedaan met gegevens van de stadsdelen. Hierbij hebben we gekeken naar de afgegeven vergunningen in relatie tot de eigendomssituatie. Op basis van de complete onderzoeksresultaten wordt een strategie en plan van aanpak opgesteld om te komen tot openbare op- en afstapplaatsen en om hierover gesprekken te voeren met de reders. Hierin wordt de vraag meegenomen of een strategie/onderhandelingsteam nodig is dat per locatie de gesprekken gaat voeren. Bij het voeren van deze gesprekken zal de beprijzingsmethodiek van het water en de ontwikkeling van Dijksgracht Oost duidelijk moeten zijn. Na het opstellen van de strategie en het plan van aanpak, bepalen we welke steigers (semi-) exclusief in gebruik zullen worden gegeven, beprijsd naar marktwaarde. 18

19 Op- en afstapnetwerk: uitbreiden netwerk van openbare op- en afstaplocaties Er is op dit moment onvoldoende beeld van de huidige infrastructuur voor op- en afstaplocaties. De reders hebben aangegeven dat er nog steeds behoefte is aan nieuwe openbare steigers. In twee bijeenkomsten zijn in een kleine expertgroep samen met adviseurs voor de stadsdelen de opgave en prioriteiten bepaald. Er zijn zeven locaties geïnventariseerd die kansrijk zijn. Daarnaast vindt overleg met de branche plaats en wordt het verkeersmodel betrokken bij de zoektocht naar de beste locaties voor nieuwe openbare op- en afstapvoorzieningen. Het is van cruciaal belang om omwonenden vroegtijdig bij de planvorming te betrekken om zoveel mogelijk duidelijkheid te scheppen over nieuwe op- en afstapvoorzieningen. Een Focusteam is bezig met het zoeken naar veelbelovende locaties waar de recreatiemogelijkheden op en aan het water kunnen worden uitgebreid. Deze zoektocht kan goed gecombineerd worden met het zoeken naar nieuwe locaties voor op- en afstapvoorzieningen. 19

20 3.4 Meer mogelijkheden voor nieuw ondernemerschap Op grond van het nieuwe beleid in de nota Varen zijn per 1 januari 2014 de exploitatievergunningen passagiersvaart voor onbepaalde tijd ambtshalve ingetrokken en vervangen door exploitatievergunningen met een looptijd tot januari 2020 (voor het segment bemand groot). De reders hebben hun beroepsprocedure tegen deze omzetting naar tijdelijke vergunningen bij de rechtbank verloren. Een voorstel voor de gewogen toetreding in 2020 volgt spoedig. De gewogen toetreding voor schepen langer dan 14 meter is met toetreders (potentiele nieuwe exploitanten) besproken. Het rapport hierover is in september 2015 met de commissie Financiën besproken. 3.5 Betere beprijzing Een betere beprijzing van de op- en afstaplocaties gebeurt bijvoorbeeld door middel van privaatrechtelijke overeenkomsten, die naar verwachting op verschillende manieren in de markt worden gezet. De ligplaatsen fungeren in principe als stallingsplaats. Voor het beprijzen van ligplaatsen wordt het instrument precario verder uitgewerkt. Dit gebeurt onder regie van Waternet in nauwe samenwerking met Belastingen. De nieuwe verordeningen zullen naar verwachting midden 2016 ingaan. Daarop vooruitlopend zullen we in de voorjaarsnota een beeld schetsen van de geraamde opbrengsten in 2016 en verder. Inmiddels wordt gewerkt aan het beprijzingsmodel met de tarieven voor de ligplaatsen. 3.6 Basisinformatie en ligplaatsregister De informatievoorziening over ligplaatsen was tot voor kort versnipperd en er was geen centraal overzicht beschikbaar van het aantal ligplaatsen in de stad. Daarom hebben we de ligplaatsen in de stad geïnventariseerd. Deze inventarisatie geeft een (vrijwel volledig) beeld van welke rederijen/eigenaren nog op een ligplaatsvergunning wachten en voor welke ligplaatsen wordt betaald. Er zijn ligplaatsen nodig: 235 voor bemande vaartuigen 208 voor onbemande vaartuigen/waterfietsen. Van de in totaal 335 uitgegeven exploitatievergunningen hebben 89 passagiersboten een ligplaats en hebben 258 boten geen ligplaatsvergunning. We gaan de informatievoorziening de komende tijd verbeteren. Op de korte termijn maken we de informatie volledig door de exploitatielijst (de RPA-lijst) van Waternet te gebruiken als centrale informatiebron. Daar voegen we de informatie over ligplaatsen van de stadsdelen aan toe. Daarmee is er altijd een actueel basisoverzicht van exploitatie- en ligplaatsvergunningen beschikbaar. Dit basisoverzicht, op de juiste manier uitgebreid, kan ook alle informatie bevatten die de RVE Belastingen nodig heeft voor de vermakelijkheidsretributie en voor de precariobelasting. Vervolgens ontwikkelen we dit basisoverzicht tot een ligplaatsregister. Uitgangspunt hierbij is om dit op één centrale plek te beleggen en te beheren. Over het beheer van het ligplaatsregister zijn 20

21 heldere afspraken nodig. Hierover wordt een advies opgesteld en voorgelegd ter bestuurlijke besluitvorming (1 e kwartaal 2016), afhankelijk van de keuzen die gemaakt worden met betrekking tot de belastinggegevens. Ook verbeteren we de dienstverlening door met de stadsdelen te werken aan het gebruiken van een uniform ligplaatsvergunningsbewijs met dezelfde voorwaarden in de ligplaatsvergunning. Voor de wat langere termijn onderzoeken we welke voordelen er nog meer mogelijk zijn. Hierbij gaat het niet alleen om het vergemakkelijken van het proces voor de gebruiker, maar ook om de informatievoorziening en automatisering (databases) beter te koppelen aan de diverse betalingen. Dit moet leiden tot een geografisch ligplaatsinformatiesysteem, waarin staat welke objecten zich op welke locatie in het water bevinden, met de relevante informatie per object. 3.7 Belanghebbenden Voor het realiseren van de doelstellingen van het programmaplan Varen - Passagiersvaart is betrokkenheid en consultatie van belanghebbenden en betrokkenen noodzakelijk. Het is een belangrijke voorwaarde om draagvlak en medewerking te krijgen bij de uitvoering van het programma. Belanghebbenden zijn aspirant-reders, eigenaren van passagiersvaartuigen en pleziervaartuigen, bewoners, belangenorganisaties, stadsdelen, leden van gemeentelijke organen, Havenbedrijf Amsterdam, interne organisatie (beheer, handhaving, projectteams, programmateam) en diverse andere betrokkenen. Op dit moment vindt er al op diverse wijzen afstemming plaats met (een groot deel van) deze belanghebbenden, onder meer in de reguliere overleggen in de werkgroep Grachten en de Commissie Passagiersvervoer en met bewonersgroepen. Daarnaast is er contact tussen de (aspirant-)reders en het team ligplaatsen. Ook met de stadsdelen wordt regulier overleg gevoerd. Stakeholderanalyse Dit najaar zal een krachtenveldanalyse en stakeholderanalyse worden opgesteld. Om de verschillende doelstellingen te realiseren zal de stakeholderanalyse worden gebruikt om het draagvlak te vergroten en om vertragingen te voorkomen. Naar aanleiding van de stakeholderanalyse stellen we een communicatieplan op en bekijken we of de bestaande overlegstructuren moeten worden aangepast. 21

22 22

23 4 Organisatie en besluitvorming Bestuurlijk Team Het bestuurlijk opdrachtgeverschap berust bij het bestuurlijk team bestaande uit de wethouders Kock (Waterbeheer) en Van der Burg (Ruimtelijke Ordening). Stuurgroep De stuurgroep vormt de ambtelijke aansturing van de programmaorganisatie en stelt de richting van het programma vast. De stuurgroep bestaat uit de Cis Apeldoorn, stedelijk directeur Ruimte en Economie, Roelof Kruize, algemeen directeur van Waternet en eerste opdrachtnemer/ programmadirecteur Steven van Rossum. Programmadirecteur De programmadirecteur is eindverantwoordelijk voor het programma. Hij zorgt voor het opstellen en uitvoeren van het programmaplan en andere programmaonderdelen zoals de business case, voortgangsmonitors, de stakeholderanalyse en het communicatieplan. De programmadirecteur geeft leiding aan de twee programmateams: het programmateam Walkant en het programmateam Water. Hij bestuurt en beheerst de projecten en activiteiten binnen het programma op basis van hun onderlinge samenhang, effectieve bijdrage en voortgang. Hij zorgt voor de afstemming van het programma met de afdelingen van de gemeente en de lijnorganisatie van Waternet. Samen met de programmamanagers Walkant en Water vormt hij het managementteam van het programma (PMT). 23

24 Programmateam Walkant Het programmateam Walkant is verantwoordelijk voor alle resultaten die te maken hebben met de wal: het faciliteren van de uitbreiding van de ligplaatsen door paraplubestemmingsplannen, het faciliteren door team ligplaatsen, het vrijmaken, beprijzen en opnieuw uitgeven van de A-locaties, het uitbreiden van het netwerk van openbare op- en afstaplocaties en het ligplaatsregister. Programmateam Water Het programmateam Water is verantwoordelijk voor de resultaten die te maken hebben met het water, en die voortvloeien uit de nota Varen. Voorbeelden zijn de duurzaamheidseisen voor pleziervaart, het vrijgeven van vergunningsgebied II, regelgeving voor waterfietsen en de jaarlijkse Grachtenmonitor. Besturing, informatiemanagement en overlegstructuur De programmaorganisatie stuurt het programma aan en verzorgt de communicatie. De bestuurlijke en ambtelijke besturing van het programma op de outcome- en outputindicatoren vindt plaats door middel van een dashboard en voortgangrapportages. Hiermee kan het programma worden gemonitord en worden bijgestuurd. Daarnaast wordt een integrale tijdlijn opgesteld die zicht geeft op wanneer welke bestuurlijke besluiten worden voorgelegd en wanneer de belangrijkste producten worden opgeleverd. 24

25 5 Financiën - business case We willen de kosten van het Programma Varen Passagiersvaart bekostigen met de inkomsten van het beleidsmatig ingezette, marktconforme beprijzingssysteem. In dit beprijzingssysteem betalen ondernemers voor die faciliteiten waar zij profijt van hebben en waar zij hun bedrijfsactiviteiten uitvoeren. Ondernemers betalen naar rato van het gebruik: het bevaren van gebieden, het hebben van een ligplaats, het gebruiken van al dan niet exclusieve op- en afstaplocaties, het vervoeren van passagiers en het mogen gebruiken van openbare ruimte. De inkomsten worden ingezet voor het faciliteren van de sector en het in stand houden en creëren van de infrastructuur. De uitgaven en inkomsten zijn in een business case opgenomen. Naar verwachting zal de business case vanaf 2017 een positieve kasgeldstroom opleveren (vanaf 2019 is de BC als geheel positief). Om toekomstige maatregelen in de (natte) infrastructuur voor de passagiersvaart te kunnen financieren wordt gedacht aan de instelling van een investeringsfonds. 25