vfonds - Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg

Transcriptie

1

2 2 vfonds - Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg

3 1. Voorwoord De eerder uitgesproken wens om een nieuwe koers te kiezen en het vfonds beter te presenteren, bleek eenvoudiger dan die ambitie ook daadwerkelijk realiseren. Het ging immers om een herbezinning op doelen, taken en werkwijze van het vfonds. Toch zijn er inmiddels grote slagen gemaakt en daarom presenteren we u de eerste update van het Meerjarenbeleidsplan Het geactualiseerde document draagt de naam Toekomstvisie Niet om u als lezer in verwarring te brengen maar om te benadrukken dat we met dit meerjarenplan vooral vooruit willen kijken. Het dient als beleidsprogramma vooraf en vertaalt zich jaarlijks in een begroting vooraf en jaarverslag achteraf. En omdat het vfonds en de wereld om ons heen continu veranderen, voorzien we deze toekomstvisie van een jaarlijkse update. Het vfonds is decennia geleden opgericht en was toen eigenlijk alleen bedoeld voor veteranen en oorlogs- en dienstslachtoffers. Als medeoprichter en later beneficiant van de BankGiro Loterij namen de financiële middelen van het vfonds toe. Dit stelde ons in staat de doelstellingen stap voor stap te verbreden, een trend die tot op de dag van vandaag wordt voortgezet. We kiezen er hierbij duidelijk voor om ontwikkelingen geleidelijk in te zetten en uit te voeren zodat het een logisch, helder en herkenbaar proces blijft. De geüniformeerden in overheidsdienst die voor vrede en veiligheid zorgen; het is en blijft één van onze kernactiviteiten. Maar daar houden de activiteiten van het vfonds niet op. We investeren namelijk ook in het debat dat oorlog moet voorkomen. Tegelijkertijd investeren we in mensen die slachtoffer zijn geworden omdat ze namens de democratisch gelegitimeerde overheid geweld moeten gebruiken. Er is geen fonds dat zo in een cirkel opereert. Een fonds dat zich inzet voor vrede, vrijheid en veteranenzorg. Een fonds dat actiever, meer sturend en zichtbaarder moet worden. Vooral bij dat laatste hoort een nieuwe naam die beter aangeeft wat het fonds doet. Het vfonds gaat daarom voluit het Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg heten. Wij wensen u veel leesplezier. Robert Croll Ton Heerts Voorzitter Raad van Bestuur Directeur 3 TOEKOMSTVISIE

4 4 vfonds - Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg

5 2. Samenvatting Als we onze pijlers of werkvelden duidelijk hebben, is ons vertrekpunt gegarandeerd: we weten waarom we er zijn, waarom we willen voortbestaan en waar we naartoe willen. Zo laten we de veteranen ook niet los, dat is de bloedgroep waar we vandaan komen. Vasthouden aan je ankers voorkomt bovendien dat je gaat zweven. Met die woorden omschrijft directeur Ton Heerts het belang van een duidelijke structuur voor het vfonds. Een structuur die bestaat uit de drie werkvelden waarop het vfonds actief is: 1. Erkenning en waardering van oorlogs- en dienstslachtoffers alsmede slachtoffers van geweld, ontstaan door inzet namens de Nederlandse overheid waar ook ter wereld (erkenning en waardering) 2. Het levend houden van de herinnering aan oorlog, het herdenken van slachtoffers van conflicten en vieren van bevrijding en vrijheid (herinneren, herdenken en vieren) 3. Vrede, democratie, rechtsstaat en internationale rechtsorde Drie werkvelden die vrijwel naadloos aansluiten op veranderingen die zich in de loterijwereld hebben voorgedaan. Zo presenteert de BankGiro Loterij, jarenlang één van de belangrijkste financiers van het vfonds, zich sinds 2006 steeds nadrukkelijker als cultuurloterij. De activiteiten van werkveld 2 zoals de dodenherdenking, vrijheidsfestivals, oorlogsen verzetsmusea passen hier prima bij. De werkvelden 1 en 3 sluiten op hun beurt prima aan bij de thema s mens, welzijn en sociale cohesie, een tak die De Nationale Postcode Loterij aan haar profiel heeft toegevoegd. Daarom zal het vfonds ook een contract met de Nationale Postcode Loterij aangaan. De proef met geoormerkt werven bij de BankGiro Loterij in 2012 heeft bovendien aangetoond dat het vfonds mensen raakt. Van de mensen die hun lot activeerden, wilde één op de vier meespelen voor het vfonds. Een succes dat het belang van een grotere naamsbekendheid nog maar eens benadrukt. Het vfonds zal zich de komende jaren dan ook extra inspannen om haar bereik te vergroten. Verbeteringen vinden overigens niet alleen aan de buitenkant plaats maar ook intern wordt er geprofessionaliseerd. Er komt een Raad van Bestuur, een Raad van Toezicht en een directie. Het betekent een beter onderscheid tussen toezicht, bestuur en uitvoering. Het vfonds moet en wil hiermee per 1 januari 2013 voldoen aan de good governance code en het CBF keurmerk. 5 TOEKOMSTVISIE

6 3. Tot nu toe De organisatie en doelstellingen van het vfonds zijn flink gewijzigd. Dit hoofdstuk geeft een korte schets van het hoe en waarom van de belangrijkste veranderingen in de afgelopen zeven jaar. 2. Het levend houden van de herinnering aan oorlog, het herdenken van slachtoffers van conflicten en vieren van bevrijding en vrijheid 3. Vrede, democratie, rechtsstaat en internationale rechtsorde DRIE WERKVELDEN Heroriëntering De basis voor de veranderingen binnen het vfonds werd gelegd in 2004 met een fundamentele discussie over de positie van het fonds dat toen nog Stichting Fondsenwerving Militaire Oorlogs- en Dienstslachtoffers (SFMO) heette. Enerzijds was er de vraag of de doelstellingen van het fonds nog voldoende aansloten bij nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen, anderzijds werd vanuit verschillende maatschappelijke partijen en instanties gevraagd om meer transparantie en verantwoording over de bestedingen. De heroriëntering leidde in 2007 tot een verbreding van de doelstellingen, een nieuwe naam en een nieuw gezicht. Het vfonds presenteerde zich aanvankelijk met vijf werkvelden. Die uitsplitsing is later teruggebracht tot drie werkvelden: 1. Erkenning en waardering van oorlogs- en dienstslachtoffers alsmede slachtoffers van geweld, ontstaan door inzet namens de Nederlandse overheid waar ook ter wereld Het vfonds legt binnen de drie werkvelden nadrukkelijker een accent op projecten rond actuele vraagstukken. Op die manier wordt het werkveld verbreed zonder daarbij de herkomst van het vfonds en in het verleden opgebouwde relaties uit het oog te verliezen. Het vfonds kan namelijk op meer manieren aandacht vragen voor de thema s oorlog en vrede door deze direct te verbinden met thema s zoals democratie en rechtsstaat. 3.2 ORGANISATIE EN IMAGO Bureau Het vfonds is een organisatie in transitie. In de periode zijn belangrijke veranderingen doorgevoerd die effect hebben gehad op het bestuur en de toezicht binnen de organisatie. In 2009 is het bureau van het vfonds van start gegaan. Het bureau draagt zorg voor beleidsvoorbereiding, advisering rond subsidieaanvragen, project- en financiële administratie en communicatie. Het vfonds kiest ervoor om met een klein, professioneel bureau deze werk- vfonds - Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg

7 zaamheden te verrichten. Met een kleine organisatie blijven de lijnen kort en kan voorkomen worden dat er te veel bureaucratisering plaatsvindt. Indien nodig kan, op tijdelijke basis, externe deskundigheid worden ingehuurd om duidelijk omschreven projecten of taken te realiseren. We zijn binnenstebuiten gekeerd, hebben de ramen opengegooid en zijn ons heel nadrukkelijk op de wereld om ons heen gaan richten. We blijven daarbij wel trouw aan onze afkomst. Vanuit onze achtergrond kijken hoe we nog meer kunnen betekenen voor onze maatschappij. Robert Croll Het zijn steeds weer vervolgfases waarbij we van binnenuit vernieuwen maar ook duidelijk inspelen op onze omgeving. Dat is eigenlijk wat we continu doen. Er zijn geen dingen die plotseling veranderen. De maatschappij verandert en daar spelen we op in. Ton Heerts De directeur is, in nauwe samenspraak met de projectadviseurs, communicatieadviseur en controller verantwoordelijk voor de strategische beleidsontwikkeling. Daarnaast hebben de projectadviseurs de taak om in het veld (waar nodig) te initiëren en te adviseren. Bestuur Met de start van het bureau is de rol van de Raad van Bestuur veranderd. Daar waar de Raad van Bestuur in het verleden ook een uitvoerende rol had, is dat voor een groot deel overgenomen door het bureau. Er komt een nieuwe Raad van Bestuur. De Raad van Bestuur stelt een directie in waarmee de kwaliteitsslag van het bureau kan worden voortgezet. De Raad van Toezicht houdt toezicht op de Raad van Bestuur. Het vfonds volgt hiermee de good governance principes van Wijffels. Deze bundeling van principes wordt ook wel de Code Wijffels genoemd, de Nederlandse good governance code voor niet-gouvernementele organisaties. De bezoldiging van of vergoedingen voor bestuursleden worden aangepast op de nieuwe situatie. Good governance Om uitvoering en toezicht duidelijk gescheiden te houden, mogen tussen de leden van de Raad van Toezicht en de leden van de Raad van Bestuur onderling en tussen de leden van de Raad van Toezicht en de Raad van Bestuur geen nauwe familie- of andere relaties bestaan. Daarnaast waakt de Raad van Toezicht voor belangenverstrengeling. Van belangenverstrengeling is bijvoorbeeld sprake indien een lid van de Raad van Bestuur of de Raad van Toezicht zitting heeft in een orgaan van een instelling waaraan het vfonds structureel geld geeft. 7 TOEKOMSTVISIE

8 8 De Raad van Bestuur en de Raad van Toezicht hebben beiden steeds drie jaar zitting. De leden van de Raad van Toezicht zitten maximaal drie termijnen terwijl de leden van de Raad van Bestuur onbeperkt benoembaar zijn. Ten minste vier maal per jaar komt de Raad van Toezicht bijeen. De Raad van Bestuur komt in beginsel elke maand bij elkaar. Eén keer per jaar komen de Raad van Toezicht en de Raad van Bestuur in een gemeenschappelijke vergadering bijeen. Daarnaast wordt elk jaar een geactualiseerde toekomstvisie (het meerjarenbeleidsplan) gepresenteerd zoals vastgesteld door de Raad van Bestuur. De Raad van Bestuur bestaat uit drie leden terwijl de Raad van Toezicht er in totaal zeven telt. De Raad van Toezicht bestaat uit één onafhankelijke voorzitter en zes leden waarvan zich er steeds twee meer specifiek met één van de drie werkgebieden bezighouden. Het betreft hier de pijlers: 1. Erkenning en waardering; 2. Herinneren, herdenken en vieren; 3. Vrede, democratie, rechtsstaat en internationale rechtsorde. Financiën De administratie wordt na afloop van elk kalenderjaar afgesloten. De Raad van Bestuur stelt vervolgens binnen vijf maanden de balans en de staat van baten en lasten van het vfonds op, nadat deze ter goedkeuring is voorgelegd aan de Raad van Toezicht. De uiteindelijke jaarrekening wordt gecontroleerd door een onafhankelijke en externe registeraccountant, die daarover verslag uitbrengt aan de Raad van Toezicht en de Raad van Bestuur. Communicatie De communicatieadviseur heeft een belangrijke rol in het voor het voetlicht brengen van alles wat met steun van het vfonds is en wordt gerealiseerd. Deels door de eigen communicatie van de projecten zelf, deels door verantwoording van het vfonds aan publiek en financiers. Een van de belangrijkste doelstellingen is om meer naamsbekendheid te krijgen. Een duidelijk imago hoort daarbij. Om die reden verdween het streepje tussen v en fonds en werd de duidende slogan investeert in vrede toegevoegd. Het nieuwe logo moet duidelijk maken dat het vfonds verder vernieuwt en daarbij een breder publiek aanspreekt. De organisaties die subsidie aanvragen bij het vfonds moeten voldoen aan bepaalde communicatieverplichtingen en daarop wordt steviger dan ooit gecontroleerd. Het vfonds is sterk afhankelijk van de inkomsten uit loterijen. Als in de toekomst deelnemers aan loterijen zelf hun goede doel mogen bepalen, is het belangrijk de naamsbekendheid van het vfonds te vergroten. Het vfonds verwacht dat de projecten die zij financieel ondersteunt in hun uitingen expliciet aandacht besteden aan het vfonds als medefinancier. vfonds - Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg

9 3.3 BUDGET EN SUBSIDIE Projectfinanciering Binnen het subsidiebeleid zijn de aanvraag- en verantwoordingsprocedures gestandaardiseerd en aangescherpt. Er is gestart met het veranderen van bestaande subsidierelaties met organisaties van oorlogsbetrokkenen en veteranen. Kernpunt daarbij is de overgang van instellings- of organisatiesubsidies naar projectfinanciering. De daadwerkelijke activiteiten en het bereik ervan worden zo beter meetbaar. Dit overgangsproces is nog niet afgerond en wordt ook niet bij alle organisaties doorgevoerd. Uitzonderingen gelden ten aanzien van organisaties die zich in een afbouwfase bevinden of waar ingrijpende veranderingen op dit moment tot veel onrust zouden leiden. Van oudsher werd en wordt een groot deel van het budget van het vfonds besteed aan veteranenzorg, juridische dienstverlening en nazorgprogramma s. Allemaal activiteiten die werden en worden uitgevoerd door de Basis in Doorn. kostenreductie. Er is duidelijkheid over het activiteitenpakket dat door het vfonds wordt ondersteund en het bereik daarvan. De Basis heeft daarnaast nieuwe activiteiten voor andere doelgroepen ontwikkeld die door andere partijen worden gefinancierd. De mogelijke scenario s over een stijging van de vraag naar dit maatschappelijk werk zouden de budgetten van het vfonds te boven gaan. Dit leidde tot een principiële discussie rond de vraag of financiering van zo n primaire zorgfunctie wel de taak is van een particulier fonds - gevoed met opbrengsten uit loterijen. Het vfonds wendde zich dan ook tot het Ministerie van Defensie met het verzoek deze financiering over te nemen. Resultaat van het overleg is dat Defensie de financiering sinds 2011 voor haar rekening neemt. Hierdoor ontstaat bij het vfonds ruimte om meer geld te besteden aan andere activiteiten en nieuwe werkterreinen. 9 Activiteitenpakket Met de Basis werd een actief beleid ontwikkeld om in enkele jaren te komen van instellingssubsidie naar projectfinanciering. Dit proces is in 2009 afgerond en heeft geleid tot meer efficiency binnen de organisatie en een aanmerkelijke TOEKOMSTVISIE

10 4. Veranderingen 10 De omgeving waarin het vfonds opereert, verandert voortdurend. Dit vraagt om een efficiënte en slagvaardige organisatie die weet wat er op haar afkomt. In dit hoofdstuk worden daarom de belangrijkste veranderingen uiteengezet en toegelicht. 4.1 ERKENNING EN WAARDERING Vergrijzing De groep (burger)oorlogsgetroffenen en dienstslachtoffers neemt in hoog tempo af. Organisaties van verzetsdeelnemers worden opgeheven of komen slechts een enkele keer bij elkaar. Bij sommige organisaties neemt de tweede of derde generatie het stokje over. Dan staan niet meer het lotgenotencontact en overlevering uit de eerste hand centraal, maar ontwikkelen de groepen zich tot organisaties met educatieve of voorlichtende activiteiten. Door een voortgaande vergrijzing binnen bestaande veteranenorganisaties maar ook door recente, internationale militaire interventies, is de verhouding tussen oude en nieuwe veteranen ingrijpend veranderd. Deze ontwikkeling zal zich de komende jaren rap en drastisch voortzetten gezien de inmiddels hoge leeftijd van veel oude veteranen. Ondersteuning In de afgelopen jaren heeft het Ministerie van Defensie veel meer aandacht voor een goede voorbereiding van militairen die op uitzending gaan. Een betere voorbereiding en meer begeleiding tijdens de missies moeten ervoor zorgen dat de militairen ingrijpende ervaringen beter kunnen verwerken. Ook is er meer aandacht voor de zorg na afronding van uitzendingen. Toch is het de vraag of deze opvang op de lange termijn volstaat of dat veteranen alsnog problemen krijgen of houden met de verwerking van hun ervaringen. Aangezien jonge veteranen behoefte hebben aan andere vormen van ondersteuning dan de oude veteranen zullen hulpverlening en lotgenotencontact de komende jaren flink veranderen. Het vfonds ziet bijvoorbeeld dat voor het delen van ervaringen veel gebruik wordt gemaakt van internet en sociale media. Veteranen- en hulpverleningsorganisaties moeten hun traditionele aanpak aanpassen om contact te krijgen en te houden met deze groep. vfonds - Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg

11 Veteranenzorg Het Ministerie van Defensie is sinds 2011 verantwoordelijk voor (de financiering van) de primaire zorg, zoals maatschappelijk werk voor veteranen. Gelet op de aanhoudende financiële en economische crisis is het niet uit te sluiten dat de bezuinigingen ook het veteranenbeleid gaan treffen. Hierdoor groeit de onzekerheid of de zorg op termijn gewaarborgd blijft en of er voldoende ruimte zal zijn voor de noodzakelijke vernieuwing. Toch zal het vfonds geen taken overnemen waarvoor het Rijk geen geld meer heeft. Ook omdat de Tweede Kamer op 1 november 2011 unaniem de nieuwe Veteranenwet heeft aangenomen. De zorg voor Veteranen wordt hiermee in een heel goed stevig juridisch kader geplaatst. Het voorkomt dat veteranen tussen wal en schip terecht komen, oordeelde de Nationale ombudsman Alex Brenninkmeijer destijds. Toch geldt ook hier dat mogelijke bezuinigingen van invloed kunnen zijn op de uiteindelijke uitwerking. We gaan de politie erbij betrekken en dat is op zich niet zo n schokkende boodschap. We blijven bij onze kernactiviteit: aandacht, zorg, erkenning en waardering voor de geüniformeerden die in overheidsdienst zorgen voor interne en externe veiligheid. Robert Croll De politie is als hulpverlener meer dan welkom maar als handhaver wordt ze zonder respect behandeld. Ergens klopt er dan iets niet. Door aandacht te vragen voor de politie kunnen we als vfonds duidelijk maken waar we vandaan komen. Dat vrede en veiligheid met of zonder geweld afdwingen nog steeds een doel dient. Ton Heerts Erkenning De erkenning en waardering voor veteranen neemt in de samenleving gestaag en continu toe, zo blijkt onder meer uit het succes van de Nederlandse Veteranendag. Deze dag trekt jaarlijks veel bezoekers en krijgt veel media-aandacht. Ook uit onderzoeken van het Veteranen Instituut blijkt dat veteranen door driekwart van de Nederlandse bevolking worden gerespecteerd. Uit de Veteranenmonitor van 2009 blijkt dat een vijfde van de bevolking haar mening over veteranen positief heeft bijgesteld ten opzichte van vijf jaar daarvoor. Het besef dat niet alleen oudere, maar ook veel jonge veteranen deel uitmaken van de samenleving is toegenomen. Vanuit dat perspectief is in het onderwijs meer behoefte aan educatief materiaal over veteranen en Nederlandse betrokkenheid bij internationale operaties. 11 TOEKOMSTVISIE

12 12 Politie Het vfonds heeft de ambitie om zich in de nabije toekomst te richten op de erkenning en waardering van alle geüniformeerden die door de overheid worden gedwongen zich in het geweldsspectrum te begeven. Deze verbreding past uitstekend binnen de doelstellingen van het vfonds en maakt het fonds nóg relevanter voor de maatschappij dan het nu al is. Onder de geüniformeerden vallen bijvoorbeeld niet alleen de politieagenten die worden uitgezonden naar Kunduz in Afghanistan. Het gaat hierbij ook om de politiemensen en de ambulancebroeders die te maken krijgen met geweld terwijl zij de orde handhaven of hulp verlenen. De uitbreiding van activiteiten zal een geleidelijk proces zijn zodat het voor iedereen een logisch, helder en herkenbaar en te verwachten proces is. Op initiatief van het vfonds is er een nieuwe stichting in het leven geroepen: de Stichting Waardering Erkenning Politie (WEP). Om voor ambulance- en brandweerpersoneel erkenning en waardering te vragen met geld van het vfonds, is het nu nog te vroeg. Een concreet voorbeeld van de erkenning en waardering voor hulpverleners is de Hulpverleners Award die op 25 mei 2012 voor het eerst is uitgereikt. Het vfonds is de financieel drijvende kracht achter deze prijs die voortkomt uit particulier initiatief. Met de aandacht voor erkenning en waardering richt het vfonds zich nadrukkelijk niet op de zorgverantwoordelijkheden die bij de werkgever liggen. 4.2 HERINNEREN, HERDENKEN EN VIEREN Herdenken De publieke belangstelling én het draagvlak voor de herdenking van de Tweede Wereldoorlog en de viering van de Bevrijding blijven onverminderd groot. Zo blijkt uit het jaarlijkse Nationaal Vrijheidsonderzoek dat het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft laten uitvoeren. De bezoek- en waarderingscijfers van de oorlogs- en verzetsmusea, de opkomst bij en belangstelling voor herdenkingen en bevrijdingsactiviteiten en het succes van de Vrijheidstrein in het kader van 65 jaar bevrijding zijn andere graadmeters. Naast herinneren en herdenken is op 4 en 5 mei steeds meer aandacht voor de manier waarop we nu verantwoordelijkheid nemen voor de vrijheid, zowel in eigen land als in internationaal verband. Herinneringscentrum Bronbeek levert een bijdrage aan de inhoudelijke verdieping van de herdenking op 15 augustus, zodat de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog in het voormalig Nederlands-Indië levend blijft. Educatie Nog steeds ontstaan er nieuwe initiatieven voor publicaties, documentaires, educatief materiaal, musea of bezoekerscentra over de Tweede Wereldoorlog. Het aanbod van online educatieve projecten is enorm. Ook in de museale wereld ontstaan nieuwe vormen en behoeften: bezoekers vfonds - Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg

13 zijn steeds meer gericht op beleving. Nederland kent zo n honderd herinnerings- en bezoekerscentra, oorlogs- en verzetsmusea en publiekstoegankelijke verzamelingen over de Tweede Wereldoorlog. Professionele organisaties met een groot publieksbereik tot lokale of privé-musea met een beperkt bereik. Sommige initiatieven zullen niet houdbaar blijken. Ook worden er door de tweede generatie nieuwe ambities geformuleerd waarmee (nu nog) beperkte initiatieven uit zouden moeten groeien tot semi-professionele musea. Erfgoed In 2010 heeft het Ministerie van VWS het programma Erfgoed van de Oorlog afgerond waarmee grote hoeveelheden materiaal uit de Tweede Wereldoorlog zijn verzameld, gedigitaliseerd en in kaart gebracht. Bij het NIOD is, in afstemming met het Nationaal Archief en het Nationaal Comité 4 en 5 mei, een coördinatiepunt ingericht dat organisaties stimuleert deze archieven maximaal te blijven bijhouden en te ontsluiten. Het vfonds zet zich ook in om te voorkomen dat erfgoed verloren gaat. Zo redde ze bijvoorbeeld Barak 1b in Kamp Vught, omdat de overheid er onvoldoende geld voor had. Nadat het vfonds in mei 2011 een bedrag van euro toekende, kwam het plan voor de restauratie van de barak in een stroomversnelling. Voorlichting Het voorlichtings- en educatiebeleid over de Tweede wereldoorlog is in 2011 door het Ministerie van VWS overgedragen aan het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Het Comité is gemachtigd subsidies te verstrekken op het terrein van educatie en voorlichting, tot een maximum van euro per jaar. De nadruk ligt daarbij op projecten rond specifieke thema s die onderbelicht zijn gebleven of om extra aandacht vragen. 4.3 VREDE, DEMOCRATIE EN RECHTSSTAAT EN INTERNATIONALE RECHTSORDE Betrokkenheid De huidige politieke ontwikkelingen zorgen ervoor dat het maatschappelijk debat over het democratisch systeem, de grondwet en de grondrechten een impuls heeft gekregen. De structuren van de gevestigde politieke partijen staan ter discussie en de digitalisering is van grote invloed op de deelname aan het democratische proces. Het vfonds ziet dat de betrokkenheid van burgers bij politiek en bestuur afneemt en dat de desinteresse groeit. Een zorgelijke tendens die het belang van organisaties die zich ontfermen over democratie en rechtsstaat aantoont. 13 TOEKOMSTVISIE

14 14 Het vfonds ondersteunt vooral projecten die als doel hebben mensen te betrekken bij thema s als de Grondwet, de geschiedenis van de Nederlandse democratie, het Koninkrijk der Nederlanden, Europa, de rechtsstaat en mensenrechten. Mensenrechten Internationaal gezien staan de militaire interventies in Irak en Afghanistan veel in de belangstelling. De interventies hebben vooralsnog niet tot de beoogde rust, stabiliteit en vrije democratische rechtsstaten geleid. Dat levert de wereldgemeenschap nieuwe vragen op over het nut en de effectiviteit van dergelijke missies en de rol van Nederland daarin. De internationale Sierra Leone- en Joegoslavië-tribunalen hebben bewezen een belangrijke rol te spelen in de verwerking en veroordeling van de crises die in deze landen plaatsvonden. Ook de publieke uitstraling ervan bleek belangrijk: het vergrootte het besef van het belang van mensenrechten en het optreden tegen het schenden van de mensenrechten. 4.4 GOEDE DOELEN EN LOTERIJEN Verantwoording Goede doelen hebben te maken met een steeds kritischer publiek en strenger toezicht. Niet alleen het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF), maar ook de maatschappij en de media houden nauwgezet in de gaten waar en hoe gelden voor goede doelen worden verkregen en uitgegeven. Deze groeiende vraag om publieke verantwoording vraagt om meer transparantie en effectieve en efficiënte bestedingen. Deze verantwoording vraagt echter ook veel kostbare tijd. Het is belangrijk daarin een juiste balans te vinden. Hoe dicht of goed de contracten ook zijn; er moet eerst worden opgehaald voordat we kunnen herverdelen. We kunnen elk jaar pas uitgeven als het jaar ervoor de loten zijn verkocht. Ton Heerts We krijgen nu de mogelijkheid om, naast de Lotto, met twee benen in twee verschillende emmers te staan. De ene emmer heet de BankGiro Loterij en de andere De Nationale Postcode Loterij. Robert Croll Donaties Door de bezuinigingen bij de overheid zal de druk op particuliere fondsen toenemen. De werving van extra (losse) donaties wordt voor veel goede doelen nog belangrijker. De concurrentie in deze slag om particuliere gelden is intensief en tijdrovend. Daar staat tegenover dat het verwerven van legaten, geld dat mensen nalaten, een forse groei kent. De vfonds - Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg

15 wervingsinspanningen verhouden zich daarbij vaak beter tot het resultaat. Dat biedt particuliere fondsen nieuwe mogelijkheden. Het vfonds ontvangt soms ook geld uit erfenissen en wil dat veteranen zelf het doel aangeven van het geld dat zij willen nalaten voor nieuwe kameraden. Het vfonds heeft deze procedure met ingang van 2013 op een professionele wijze ingevoerd via de website. Loterij Het vfonds is als goed doel voor een groot deel van haar middelen afhankelijk van mensen die loten willen kopen voor een loterij die goede doelen steunt. Gelukkig heeft het vfonds tot en met 2032 een contract met de goededoelenloterijen. De afgelopen jaren kreeg het vfonds van de Bank- Giro Loterij rond de acht miljoen euro per jaar en dat verwacht het ook in de toekomst te krijgen. Deelnemers aan de loterijen beseffen nu nog niet goed dat een deel van het geld naar het vfonds gaat. Er zijn plannen om de deelnemers bij aankoop van het lot de keuze te geven welk goede doel zij willen steunen. Daarom moet het vfonds meer naamsbekendheid krijgen. In 2012 hebben de BankGiro Loterij en het vfonds samen een pilot geoormerkt werven georganiseerd. Er is een speciale actie opgezet waarbij de helft van de opbrengsten die daaruit voortvloeien speciaal voor het vfonds zijn. Het vfonds ontvangt ook middelen uit De Lotto. De Nationale Postcode Loterij De BankGiro Loterij was en is de belangrijkste bron van inkomen van het vfonds. Vanaf 2006 profileert de BankGiro Loterij zich nadrukkelijk als loterij voor cultuur. De Nationale Postcode Loterij profileert zich op de terreinen: mens, welzijn en sociale cohesie in Nederland. De veranderingen hebben implicaties voor het vfonds dat niet volledig onder de BankGiro Loterij maar ook niet volledig onder De Nationale Postcode Loterij valt. Het werkterrein Erkenning en Waardering valt bijvoorbeeld prima onder de noemer mens en welzijn van de Nationale Postcode Loterij. Dit geldt ook voor het werkveld Vrede, Democratie en Rechtsstaat terwijl Herinneren, Herdenken en Vieren uitstekend bij de BankGiro Loterij past. De herdenking op 4 mei, de verschillende bevrijdingsfestivals, de verzets- en oorlogsmusea vallen immers onder de noemer cultuur. De indeling in drie werkvelden valt zo goed samen met de loterijen. Bovendien doet deze indeling recht aan waar het vfonds vandaan komt en op weg naartoe is. In overleg met de directie van de Goede Doelen organisaties is besloten om het contract met de BankGiro Loterij een andere vorm te geven en voor de werkterreinen Erkenning en Waardering en Vrede, Democratie en Rechtsstaat een contract aan te gaan met de Nationale Postcode Loterij. 15 TOEKOMSTVISIE

16 5. Sterkte-zwakte analyse 16 Door de sterke en zwakke punten van het vfonds in kaart te brengen en de kansen en bedreigingen te analyseren, kan er een goede strategie worden bepaald. Een sterkte-zwakteanalyse kan helpen om beslissingen te nemen en om de positie en de koers te bepalen. In dit hoofdstuk worden de kansen en bedreigingen van het vfonds tegen het licht gehouden. 5.1 STERKE PUNTEN EN KANSEN Flexibel Met het nieuwe bureau, gemotiveerde medewerkers en een degelijk administratiesysteem heeft het vfonds een steviger positie gekregen binnen de wereld van goede doelen en loterijen. De organisatie is klein, overzichtelijk, flexibel, benaderbaar en heeft goede relaties met verschillende partijen in het veld. Het vfonds kent bovendien een sterk fundament door haar langlopende contracten met de BankGiro Loterij, Lotto en de Nationale Postcode Loterij. Naamsbekendheid Nu het Ministerie van Defensie de primaire veteranenzorg gaat financieren, ontstaan er nieuwe mogelijkheden voor het vfonds. Voor een belangrijk deel liggen die nog steeds op het vlak van veteranenzorg, maar dan meer ondersteunend (erkenning en waardering) en gericht op vernieuwing en experiment. Voor een ander deel zal het budget verschuiven ten gunste van de nieuwe werkvelden. Door deze koerswijziging kan het vfonds beter en gerichter werken en ook de naamsbekendheid vergroten. Beeldvorming De publieke beeldvorming over veteranen is in positieve zin veranderd. Niet langer zijn veteranen oudere mannen, maar men realiseert zich steeds meer dat er ook jonge veteranen zijn. Daarmee krijgt ook het vfonds voor meer mensen een actuele betekenis. De discussies rond democratie en grondrechten leiden mogelijk ook tot nieuwe initiatieven en krijgen ook meer aandacht van onderwijsinstellingen en de media. Kennis Er bestaat bij het vfonds veel kennis over elk werkveld. Deze kennis kan de kwaliteit van de projecten en samenwerking verbeteren. Het vfonds kan zo meer een maatschappelijk investeerder worden dan enkel een subsidieverstrekker. vfonds - Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg

17 Inkomstenbron Het vfonds heeft geen achterban van leden of donateurs, maar is voor veel veteranen wel een organisatie waarmee men zich verbonden voelt. Die relatie biedt de mogelijkheid hen aan te spreken op hun solidariteit met andere veteranen en zo het werk van het vfonds te ondersteunen. Met name bij de werving van legaten liggen er bij deze groep kansen om een nieuwe inkomstenbron aan te boren. 5.2 KWETSBARE KANTEN EN BEDREIGINGEN Omvang In de afgelopen jaren heeft het vfonds hard gewerkt aan de opbouw en professionalisering van de organisatie. Tegelijkertijd is het vfonds zich bewust van haar kwetsbaarheid door de beperkte omvang van de organisatie. Tijdelijke uitval van personeel trekt een stevige wissel op de overige medewerkers en heeft directe gevolgen voor de ambities van het vfonds. Omdat de behandeling van binnenkomende subsidieaanvragen de primaire aandacht vraagt, lopen de oriëntatie op nieuwe werkterreinen en het verbeteren van de naamsbekendheid de kans in het gedrang te komen. Aanvragen Het vfonds heeft verschillende procedures en reglementen opgesteld om de subsidieaanvragen zorgvuldig en gelijk te behandelen. Daardoor dreigt de organisatie bureaucratischer te worden. Het is belangrijk om hier een balans te vinden tussen het toepassen van de regels en een goede aansluiting op het werkveld. Door soms in een vroeg stadium in overleg te gaan met aanvragers kunnen er verwachtingen ontstaan die later door een andere uitkomst in het aanvraagtraject gefrustreerd worden. Het blijft belangrijk om aanvragers te wijzen op dat risico en dus de verwachtingen te sturen. Een relatief beperkt aantal subsidieaanvragers legt een groot beslag op de financiële middelen van het vfonds. Dat heeft invloed op de mogelijkheden om nieuwe werkvelden te betrekken bij het vfonds. Ook moet het vfonds rekening houden met andere partijen als het Oranje Fonds (sociale cohesie en burgerschap), het Prins Bernard Cultuurfonds (erfgoed), het Nationaal Comité 4 en 5 mei (herdenken en vieren) en Democratie en Media (democratie en mensenrechten) die zich (gedeeltelijk) op hetzelfde terrein begeven. 17 TOEKOMSTVISIE

18 Kansspelen Het vfonds is voor haar inkomsten sterk afhankelijk van de opbrengsten uit kansspelen. Mogelijke wijzigingen in de Wet op de Kansspelen zouden die inkomsten op langere termijn kunnen bedreigen. Als in de toekomst de deelnemers aan loterijen zelf hun goede doel mogen bepalen, is het van belang de naamsbekendheid van het vfonds nu al te vergroten. Het vfonds is nog relatief onbekend bij het grote publiek. Dat belemmert ook de mogelijkheden om andere geldstromen aan te boren. 18 vfonds - Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg

19 6. Maatschappelijk investeren Het vfonds wil zich de komende jaren meer en nadrukkelijker manifesteren als maatschappelijk investeerder. De relatie met haar partners zal niet langer alleen betrekking hebben op het verstrekken van subsidies. In haar veertigjarige bestaan heeft het vfonds een breed en gevarieerd netwerk opgebouwd van uiteenlopende organisaties en personen. Omdat het vfonds door veel organisaties met verschillende plannen en ideeën benaderd wordt, heeft het goed zicht op de ontwikkelingen en initiatieven in het veld. Deze kennis en ervaring wil het vfonds in de nabije toekomst meer gebruiken om partijen en projecten met elkaar in contact te brengen, samenwerkingsverbanden te stimuleren en kansen en mogelijkheden te signaleren. Het wiel hoeft niet steeds opnieuw uitgevonden te worden. Het vfonds wil dus niet alleen subsidies verstrekken, maar ook als een makelaar partijen met elkaar in contact brengen. Ook wil het vfonds met de betrokken organisaties en eventuele andere financiers al in een vroeg stadium de doelen formuleren en de kwaliteit bepalen om een zo goed mogelijk resultaat te behalen. De evaluatie van het project kan als adviserende leidraad gebruikt worden bij soortgelijke initiatieven in de toekomst. Met deze proactieve, licht sturende betrokkenheid van het vfonds kunnen bestaande en nieuwe initiatieven elkaar versterken en meer maatschappelijke aandacht en effect genereren. Zo zullen subsidies beter renderen. Bij alle initiatieven blijft de eindverantwoordelijkheid bij de externe partijen liggen. Het blijven hun projecten, zij maken de keuzes en plannen en voeren die uit. Het vfonds stelt haar kennis, ervaring en netwerk beschikbaar om tot een hogere kwaliteit te komen. We zien nu hoe versnipperd het veld is. We zullen partijen daarom aanmoedigen over de schutting te kijken om te zien waar anderen mee bezig zijn. Meer dan ooit zullen we als initiator optreden en minder vaak wachten op wat er gevraagd wordt. Robert Croll 19 TOEKOMSTVISIE

20 7. Inhoudelijk speelveld 20 In de praktijk blijkt dat het speelveld van het vfonds beter kan worden ingedeeld in drie werkvelden: erkenning en waardering herinneren, herdenken en vieren en het nieuwe werkveld vrede, democratie en recht. In dit hoofdstuk worden deze drie werkvelden toegelicht en waar mogelijk met voorbeelden uitgewerkt. 7.1 ERKENNING EN WAARDERING Nazorg Het vfonds wil de erkenning en waardering van oorlogs- en dienstslachtoffers en ook slachtoffers van geweld, ontstaan door inzet namens de Nederlandse overheid waar ook ter wereld, bevorderen. Bij erkenning, ondersteuning en waardering staat de mens centraal; personen die kampen met de gevolgen van oorlog of verzet. Het gaat daarbij om (burger-)oorlogsgetroffenen en veteranen die zich hebben ingezet bij internationale vredesoperaties; de groep waar het vfonds een historische band mee heeft. Het was immers het gebrek aan deze zorg die ooit leidde tot oprichting van het vfonds, toen nog SFMO. Daar waar nodig verdienen oorlogsgetroffenen en veteranen hulp bij en ondersteuning bij het verwerken van hun ervaringen. Minstens zo belangrijk is dat ze respect en waardering ontvangen in de maatschappij. Voorlichting, educatie en publiciteit blijven hierbij belangrijke instrumenten. Lotgenotencontact Met de jaren vallen binnen organisaties van oorlogsgetroffenen steeds meer direct betrokkenen weg door vergrijzing en overlijden. Het vfonds ondersteunt een respectvolle afbouw van deze organisaties, eventueel door samenwerking of samenvoeging te stimuleren. In situaties waar jongere generaties het werk van hun voorouders overnemen, verandert de rol en functie van de organisatie in de ogen van het vfonds. De organisatie wordt dan niet meer gesteund met als oogmerk lotgenotencontact maar het vfonds kan dan eventuele educatieve of voorlichtingsprojecten steunen. Door vergrijzing en overlijden vallen ook diverse organisaties van oudere veteranen weg, met name de verenigingen en comités rond de operaties in Nederlands-Indië. Steeds vaker organiseren ze hun laatste reünie. Reünies hebben een bijzondere betekenis voor de onderlinge saamhorigheid en kameraadschap maar geven ook ruimte voor lotge- vfonds - Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg