Anatomie van de melancholie Robert Burton
|
|
- Mathijs van der Wal
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Anatomie van de melancholie Robert Burton Anatomie van de Melancholie (1621) is een door Robert Burton ( ) geschreven standaardwerk over de liefdeszwartgalligeid. Het is een van die werken waarop de sleetse uitdrukking omgevallen boekenkast waarlijk van toepassing is. Robert Burton trad op als predikant van de St. Thomaskerk te Oxford en was ook werkzaam als bibliothecaris. Hij bracht een voor die tijd ongehoorde verzameling van enige duizenden titels bijeen. Burton zag kans om vrijwel alles dat zijn imposante bibliotheek herbergde ook te lezen en er annotaties uit te maken. Deze aantekeningen vormen de bouwsteentjes voor zijn standaardwerk over de liefdeszwartgalligheid. In zijn denkwereld heeft zo n beetje alles schuld aan de melancholische stemming: verkeerde eetgewoonten, laster, angst, een stuk of wat fysiologische oorzaken, politieke malaise, reizen, ouderdom, lelijkheid, jaloezie én de sterrenconstellaties. Op zijn grafsteen prijkt: Hier rust Democritus junior, weinigen bekend, aan nog minder onbekend. De melancholie schonk hem leven en dood. In 1621 verscheen The Anatomy of Melancholy, waarvan nog tijdens Burtons leven vier - herziene - herdrukken het licht zagen: in 1624, 1628, 1632 en Het werk werd, weten wij van tijdgenoten, druk besproken en gelezen. De mensen hadden toen blijkbaar tijd: ze hadden het er voor over om een geleerd boek van 1000 bladzijden, vol Latijnse citaten, te lezen en erover met anderen te discussiëren. Een greep uit dit opmerkelijke boek: Verstopping en afdrijving Remedies Purgeermiddelen Aderlaten Behandelingen Hoe herken je iemand met zwartgalligheid? Verdrijven van het kwaadaardige vocht Nog wat recepten Verstopping en afdrijving Verstopping en inhouden van de uitwerpselen kunnen tot ziekte en Zwartgalligheid leiden. Volgens Celsus veroorzaakt het ontstekingen in het hoofd, sufheid en kan tot Waanzin lijden. Een jonge handelaar die naar de Nordeling Markt in Duitsland ging, onthield zich tien dagen van de stoelgang. Bij zijn terugkeer was hij in hoge mate zwartgallig en niemand kon hem uit zijn hoofd praten dat hij niet door rovers was uitgeschud. Verstoppingen door aambeien of maandstonden kunnen tot Zwartgalligheid leiden. Volgens Galenus verandert dat, wat te lang bewaard wordt, in vergif. Arculanus zegt dat het vergiftige dampen naar de hersenen stuurt. Vele monniken, nonnen en weduwen zijn hierdoor zwartgallig geworden.
2 Remedies Hoeveel wonderlijke kracht wordt er toegeschreven aan een mensenschedel, aan de likdoorns van een paard, de lever van een wolf, de verschillende soorten uitwerpselen van dieren, allemaal goed voor allerhande ziekten! Welke deugden aan planten? Het lid wordt gestimuleerd door priesterpenis, jonge kool en jakobskruiskruid. Het sperma wordt gesmoord door kuisboom (Abrahams balsem) en waterlelie. Slaap wordt bevorderd door papaver. Dronkenschap bestrijdt men met kool. Voor de verschillende lichaamsdelen bestaan allerlei krachtig werkende planten: Het hoofd, anijszaad, hoefblad, beteunie, steentijm, ogen-troost, lavendel, laurierboom, rozen, wijnruit, salie, marjolein, pioen. De longen, steentijm, zoethout, Enu1a Campana, hysop, malrove, watergamander. Hart, bernagie, ossetongkruid, saffraan, balsem, bazielkruid, rozemarijn, viooltjes en rozen. Maag, alsem, mint, beteunie, balsem, centaurie, zuring, postelein. Lever, Darthdoorn, gamander, agrimonie, venkel, andijvie, suikerij, leverkruid, berberis. Milt, venushaar, vingervaren, warkruid van tijm, hop, schors van de es, beteunie. Nieren, grumel, peterselie, steenbreek, weegbree, káasjeskruid. Baarmoeder, krabbetjeskloten, palei, febrifuga, zevenboom. Gewrichten, kamille, sint-janskruid, marjolein, wijnruit, sleutelbloem, entaurie. Voor Zwartgalligheid vindt u een lijst met geschikte kruiden en wel voor elk deel, men leze hierover meer bij Wecker, Renodeus, Heurnius, enz. Ik som ze in het kort op, allereerst de stimulerende, waaraan Galenus de voorkeur geeft boven remmende. Trallianus snoeft dat hij bij zwartgalligen meer bereikt door bevochtiging dan door purgeren. In deze opsomming nemen bernagie en ossetongkruid de belangrijkste plaats in. Ossetongkruid is heet en vochtig en daarom geschikt voor het verdrijven van de zwartgalligheid en het opvrolijken van het hart, zeggen Galenus en Dioscorides. Plinius zwaait deze plant alle lof toe. Het kan op allerlei wijzen gebruikt worden; in wijn, soep, siroop, enz. Het is zulk een majesteitelijk kruid, dat, naar Diodorus, Plinius en Plutarchus aannemen, dit het beroemde Nepenthe was, dat Polydamna, de vrouw van Thonis, destijds Koning van Thebe in Egypte, aan Helena zond als een geschenk, van zulk een kracht, dat wanneer men deze innam, na in wijn te hebben ondergedompeld, men geen droefenis zou voelen noch een traan zou laten indien vrouwenkinderen, vader en moeder, broeder en zuster en alle dierbare vrienden ter plaatse zouden worden afgeslacht. Deze aan Helena aanbevolen kruidendrank om het hart op te vrolijken had naar de meeste onderzoekers menen geen ander ingrediënt dan Ossentongkruid. Honingbladbalsem heeft, indien in wijn gedompeld, een bewonderenswaardige kracht om Zwartgalligheid te genezen, en volgens Matthiolus purgeert het alle zwartgallige dampen van de levensgeesten. Men zegt dat het de hersenen reinigt en alle zorgelijke gedachten en angstige verbeelding verjaagt. Hetzelfde zeggen Avicenna, Plinius, Simon Sethi, Fuchsius, Leobel, Dèlcamapius en elke Kruidendokter, er gaat niets boven het onderdompelen van deze Balsem en Ossetongkruid in de dagelijkse drank.
3 Matthiolus, in zijn vijfde boek van Medische Verhandelingen, rekent Schorseneren niet alleen als middel tegen vergif, vallende ziekte en duizeligheid, maar ook tegen Zwartgalligheid; de wortel alleen al verdrijft zorgen, veroorzaakt vrolijkheid en lichtheid des harten. Antonius Musa, die beroemde Geneesheer van Caesar Augustus, beveelt in een boek over Beteunie dit kruid ten zeerste aan, het beschermt lichaam en ziel tegen vrees, zorg, droefheid, geneest vallende ziekte en vele andere ziekten; ook Galenus zegt dit. Goudsbloem wordt zeer aanbevolen tegen Zwartgalligheid. Hop is een machtig middel, het verdrijft zwartgalligheid en zuivert het bloed. Matthiolus vraagt zich af, waarom de geneesheren dit heden ten dage niet méér gebruiken; we gebruiken het in ons dagelijkse bier, dat vroeger dik en walgelijk was. Alsem, Centaurie, en Polei worden ook zeer geroemd en veel voorgeschreven, vooral bij Hypochondrische Zwartgalligheid en dienen dagelijks te worden gebruikt, in wei gekookt. En daar de milt en het bloed vaak door de Zwartgalligheid worden aangedaan, mag ik niet vergeten, andijvie, suikeri], paardebloem, druivenkervel, die het bloed zuiveren; Scolopendria (varens), Cuscuta (warkruid), Ceterach (geschubde varen), bijvoet, leverkruid, es, tamarisk, Genist (Spaanse brem), venushaar die de milt ten zeerste helpen en verlichten. Hieraan wil ik toevoegen, rozen, viooltjes, kappertjes, febrifuga, Scordium (water gamander), Stoeghas (Franse lavendel), rozemarijn, Ros Solis (zonnedauw), Saffraan, Ocyme (bazielkruid), zoete appels, wijn, tabak, sandelhout en die Peruviaanse Chamiso (Wild Riet) dat monsterachtige kracht bezit, Linshcosteus Datura, en voor hen die aan koude aandoeningen lijden, een brouwsel van Guiacum, Chinese Wortel, Sarsaparilla, Sassafras, en de bloemen van de Benedictusdistel. Penottus geeft de voorkeur aan Zonnedauw en vindt het onvergelijkelijk voor deze ziekte, het overtreft Homerus Wilde Knoflook, geneest ook vallende ziekte en bijna alle andere ziekten. Dezelfde Penottus spreekt over een buitengewoon Balsem uit Apponensis dat, genomen met drie druppels in een beker wijn, een plotselinge verandering bewerkstelligt, bedruktheid verjaagt en het hart opvrolijkt. Lemnius bewondert de Wijnruit om inbeeldingen en Duivels te verjagen. Sommigen een oude Haan, Ramshoofd, Wolfshart, het water van de Nijl, Zeewater, geitenmelk, wei, et cetera. Purgeermiddelen Melanagoga, of purgerende geneesmiddelen tegen Zwartgalligheid, zijn eenvoudig of samengesteld en purgeren bovenwaarts of onderwaarts. De volgende purgeren bovenwaarts: Asarum of Asarabacca (Wilde Nardus) die volgens Mesua heet is in de tweede graad en droog in de derde; het wordt gewoonlijk ingenomen in wijn of wei, of zoals bij ons, het sap van twee of drie bladeren, of soms meer, fijngestampt, in hete melk, en mild gemaakt met een beetje drop of Anijs. Brassivola rekent het tot die enkelvoudige middelen die de Zwartgalligheid purgeren. Laurier wordt door Heurnius tot de sterke purgeerders van Zwartgalligheid gerekend; het is heet en droog in de vierde graad. Plinius vindt 15 bessen per drankje voldoende. Scilla of Zeeui, is heet en droog in de derde graad. Mesua en Brassivola rekenen dit tot de purgeerders van Zwartgalligheid.
4 Witte Hellebore, door sommige niespoeder genoemd, is een sterk bovenwaarts purgeermiddel. Het wordt door vele studenten gebruikt om hun geest te verscherpen. Persius verweet Accius de Dichter dat hij dronken was van HeIlebore. Matthiolus schrijft dat hij er vaak goede resultaten mee behaald heeft. Ook wordt het bij ons veel gewaardeerd door de vrouwelijke adel. Antimonium of Stibium, door onze Chemist zo geroemd, helpt volgens Matthiolus tegen alle ongemakken die voorkomen uit de zwarte-gal, vallende ziekte en hypochondrische gevoelens en hij geeft hiervan vele voorbeelden, zoals van Andrew GaIlus, een geneesheer uit Trente, die zijn herstel van deze ziekte, na God, vooral aan dit geneesmiddel dankt. Tabak, goddelijke, zeldzame, voortreffelijke tabak, die veruit gaat boven alle panacees, drinkbaar goud en stenen der wijzen, een superieur geneesmiddel tegen alle ziekten, een goed braakmiddel geef ik toe, maar een krachtig kruid, indien goed bereid, op het juiste moment ingenomen, maar wordt gauw door de meeste mensen misbruikt, zoals bier door de ketellappers; dan wordt het een pest, een purgeermiddel van goederen, land, gezondheid, een hels, duivels en verdoemd middel. Tabak, de ruïne en de ondergang van lichaam en ziel. Polypedes (Eikenvarens) en Epitijm zijn lichte purgeermiddelen tegen Zwartgalligheid. Volgens Dioscorides verdrijft het ook Flegma. Aderlaten Bij het aderlaten moeten drie omstandigheden in beschouwing genomen worden, wie, hoeveel, wanneer. Dat wil zeggen dat het alleen verricht moet worden bij iemand die het verdragen kan, die het nodig heeft, de geschikte leeftijd heeft, niet te jong is, te zwak, te mager, enz. De hoeveelheid hangt af van het gestel en of de persoon veel bloed kan missen. De ochtend is de meest geschikte tijd, sommigen geven de voorkeur aan nuchter zijn, anderen willenjuist dat de patiënt goed gevoed is, sornmigen letten nauwkeurig op de beweging van de Maan of de aspecten van de Planeten. Volgens het Aforisme van Heurnius moet men beginnen met aderlaten en niet met genezen. Wat zal ik ervan zeggen. Horatius Augenius, een heelmeester uit Milaan heeft onlangs 17 boeken over dit onderwerp geschreven. Er zijn drie bijzondere vormen van aderlaten in gebruik, eerst de opening met een scherp mes van een ader in de arm, of in het hoofd, de knieën of enig ander geschikt deel van het lichaam. Laatkoppen: met of zonder inkerving, zegt Fernelius, ze worden op verscheidene delen aangebracht om vochten, pijnen en winden te verdrijven. Bloedzuigers: worden veel bij Zwartgalligheid gebruikt, vooral van toepassing op aambeien. Velen geven hieraan de voorkeur. Schroeimiddelen door hete ijzers, schedelboringen, verbrandingen zijn verschrikkelijke ingrepen waarvoor Dropax en Sinapismus zijn uitgevonden, pleisters om blaren te verwijderen en medicijnen als pek en mosterdzaad, welke moeten worden ingenomen.
5 Behandelingen Nu deze algemene geneesmiddelen in het kort besproken zijn, gaat het erom deze toe te passen. Allereerst de Hoofdzwartgalligheid. Zoals bij alle goede behandelingen beginnen we met het Dieet, daar dit vaak op zich al voldoende is om het gewenste resultaat te bereiken. Dit dieet is niet alleen van toepassing op eten en drinken, maar op al die zes natuurlijke zaken. Zorg ervoor dat de lucht helder en vochtig is, zoals ook het dieet vochtig moet zijn, sappig, gemakkelijk verteerbaar en niet winderig, drink helder vocht, wel gekookt, niet te sterk of te slap. Maak een zwartgallig man vet, zegt Rhasis en afgelopen is het met de kuur. Oefening is goed, niet te veel. Slaap een beetje meer dan gewoonlijk. Uitwerpselen dagelijks te verwijderen op natuurlijke of kunstmatige wijze, rust veel en vermijd alle storingen des Geestes. Verkeer niet in ledigheid, zoek gezelschap van familie en verwanten. Laat hen die zieken bezoeken er wel verzorgd, gewassen en gekamd uitzien want niets drukt de zieke meer terneer dan armoede, slonzigheid, smerigheid en oude vodden. Na het aderlaten moeten we overgaan tot de andere geneesmiddelen. Eerst purgeren, de Augiasstal schoonmaken, het lichaam zuiveren voor we iets bereiken kunnen. Hoe herken je iemand met zwartgalligheid? Er zijn vele tekenen in het uiterlijk van de mens, waaruit men de Zwartgalligheid kan aflezen, zoals magerte, behaardheid, wijde aderen, veel haar op de wenkbrauwen, zegt Gratarolus, een klein hoofd, volgens Aristoteles, stotteren en vroegtijdige kaalheid, naar Avicenna veronderstelt. Ook uit de hand is veel op te maken, vooral zwart worden van de nagels duidt op werd naarmate het einde naderde. Ouderdom kan een oorzaak zijn, vooral bij hen die na een leven vol actie ineens moeten ophouden, ze worden zwartgallig, als ze doorgaan worden ze vaak gek. Vooral is dit het geval met oude vrouwen en Heksen. Ons temperament erven we van onze ouders. Volgens Roger Bacon is de complexie en constitutie van een kind bedorven als het bij de vader ook het geval is. De familie Aenobarbus werd gekenmerkt door een rode baard. De Oostenrijkse lip en de Indische platte neus planten zich voort, de Beierse kin en de Joodse bologen ziet men ook steeds weer terug, zoals Buxtorfius opmerkt. Sommige ziekten worden van vader op zoon maar soms ook van grootvader op kleinzoon overgegeven. Daarom verbieden Kerk en Staat huwelijken tussen verwanten. Daarom wilde Gods Voorzienigheid ook elke 600 jaar een volksverhuizing om het bloed te mengen en te zuiveren. Gemeenschap tijdens de maandstonden moet ernstig worden afgeraden, terecht schimpen de Joden op deze smerige gewoonte onder de Christenen. Hieraan wijten zij het dat de Christenen vaak melaats, krankzinnig, verzwakt en schurftig zijn. Eens was dit door de Goddelijk Wet verboden en werd met de dood bestraft, vaders van misvormde kinderen werden gestenigd. Anderen wijten de Zwartgalligheid aan vasten, ongezonde leefkost, knoflook en uien, of te veel studie. Sommigen zeggen dat wijzen dwazen verwekken, en Erasmus dat dwazen wijzen voortbrengen. Zwangere vrouwen moeten gruwelijke dingen vermijden. Martin Wenrichius vertelt: In Wittenberg in Duitsland zag ik een burger die er als een lijk uitzag. Ik vroeg hem wat hiervan de oorzaak was en hij antwoordde, dat zijn moeder, toen zij hem in de buik droeg, bij toeval een lijk zag en hierdoor zo verschrikt werd, dat de afschuwelijke indruk op het kind werd overgebracht.
6 Verdrijven van het kwaadaardige vocht Lavementen en steekpillen nemen een eerste plaats in bij het verdrijven van dit vocht uit de hersenen naar de minder nobele delen. Sommigen willen ze om de paar dagen gebruiken en samengesteld uit de gekookte zaden van anijs, venkel, en bastaard saffraan, hop, tijm, epitijm, kaasjeskruid, duivekervel, ossetong. polypodiaceae, sene, cassia, diasone, diacatholicon, hierologodium, olie van viooltjes en zoete amandelen etc. Bij deze ziekte moet een goed lavement, mits goed gebruikt, veel verlichting geven; soms zijn lavementen voedzaam, zoals ik onlangs vernam tijdens een geleerde voordracht van ons Natuur Filosofisch Genootschap. Bayerus en anderen bevelen wrijving van de uitwendige delen aan en baden met warm water. In plaats van de gebruikelijke wrijf middelen, beveelt Cardanus wrijven met brandnetels aan tot de huid begint te bladderen. Niezen, kauwmiddelen en snuifmiddelen worden algemeen aanbevolen. Montaltus, Hildesheim enz. geven hiervan verschillende recepten. Hercules de Saxoniä vertelt van een Kwakzalver in Venetië, dat hij een sterk water had, geschikt tegen hoofdzwartgalligheid en dat hij voor geen geld aan de bekendheid wilde prijsgeven. De Maand en de Aambeien te doen vloeien is een goed geneesmiddel, wanneer deze aanvankelijk verstopt waren. Faventius beveelt hiervoor bloedzuigers aan, evenals Hercules de Saxoniä, Julius Alexandrinus vindt aloë beter, de meesten echter bloedzuigers, aangebracht op voorhoofd, neusgaten, et cetera. Montaltus schrijft laatkoppen en lozingen in de linkerdij voor. Areteaus, Paulus Regolinus, Sylvius willen ze zonder insnijden toepassen op de schouders, rug, dijen en voeten. Schroeimiddelen en hete ijzers dienen gebruikt te worden in de schedelnaden en de verbrande plek moet men enige tijd laten uitvloeien. Het is niet slecht met een instrument de schedel te doorboren, om de roetkleurige dampen te laten ontsnappen. Sallustus Salvianus wilde, omdat deze ziekte zo hardnekkig is, het linkerbeen onder de knie afbranden, en de schedel op twee of drie plaatsen doorboren, omdat dit de uitlaat van de dampen ten zeerste bevordert. Ik zag, zo vertelt hij, een zwartgallige man in Rome, die op geen enkele wijze genezen kon worden, tot hij op een dag een hoofdwond opliep en de schedel brak, waarop hij onmiddellijk genas. Een ander brak zijn schedel door een val van grote hoogte, en genas onmiddellijk van zijn waanzin, tot grote vreugde van de toeschouwers. Gordonius wil de schroeimiddelen tot het laatst bewaren, tot wanneer geen enkele geneeskunst meer helpt. Hij beveelt het kaalscheren van het hoofd en het doorboren van de schedel om de dampen uit te bannen ten zeerste aan. Ik zag een zwartgallig man die door een zwaard aan het hoofd verwond werd; zolang de wond open was, voelde hij zich goed, maar zodra was deze genezen of de waanzin maakte zich weer van hem meester, zo vertelt hij. Maar Alexander Messaria, een geleerde in Padua, is ertegen, omdat dit vocht volgens hem veel te dik is om op deze wijze te kunnen worden verdreven. Guianerius genas een Edelman in Savoye, door de schedel te openen en liet deze gedurende een maand in deze toestand, waarop na twee jaar waanzin de patiënt genezen was. Allen spreken over de schedelnaden; maar Arculanus wil dat goud gebruikt wordt voor deze
7 brandmiddelen. Deze brandmiddelen worden verder voor vele andere delen bij zwartgalligheid voorgeschreven, zoals de dijen (Mercurialis), ook armen en benen (Montanus, Rodericus à Fonseca) maar meest aan het hoofd, als andere geneesmiddelen niet baten. Omdat dit vocht zo kwaadaardig is en zo moeilijk verwijderd kan worden, dienen de overblijfselen door stimulerende en hartversterkende middelen en dergelijke te worden weggenomen; het hart en de hersenen, die hierdoor worden aangetast, beïnvloeden elkaar. Een van de beste middelen lijkt mij een beker wijn of een andere sterke drank, indien matig en op de juiste tijd gebruikt. Het maakt een man stoutmoedig, hard, dapper, scherpt de geest van hen die anders duf zijn, zoals olie op het vuur. Matthiolus noemt het uitstekend voedsel dat het lichaam verkwikt, een goede kleur schenkt, een bloeiende leeftijd, de vertering versterkt, de maag stimuleert, urine en uitwerpselen afdrijft, het bloed zuivert, en alle dikke dampen. Nog wat recepten. Garcias ab Horto schrijft: Ik heb lieden gezien die last hadden van flauwvallen en zwartgalligheid en die na het innemen van drie grein van dit steen, ondergedompeld in Ossetong genezen waren. Een ander goed recept is: Neem muskus en zoete marjolein, elk 120 grein, ossentong, bernagie, zoete viooltjes, elk 30 gram, te mengen met stroop van appels.. Elke dokter heeft zulke recepten en ik wil er een aan toevoegen omdat het een zeldzaamheid is, die evenwel door vele schrijvers geroemd wordt, als een werkzaam middel tegen waanzin, zwartgalligheid in het hoofd en dergelijke hersenziekten. Neem het hoofd van een ram, die nimmer gepaard heeft met een ooi, met één slag afhouwen en slechts van de hoorns ontdoen, goed koken met huid en wol, na het doorkoken de hersens eruit nemen, en hieraan specerijen toevoegen, kaneel, gember, nootmuskaat, folie, kruidnagel, in gelijke delen van vijftien gram, vermeng het poeder van de specerijen ermee, en verwarm ze in een plaat op een komfoor met hete kolen, goed roeren, zodat het niet aanbrandt, zorg ervoor dat het niet te veel uitdroogt of droger wordt dan kalfshersenen. Dien het zo op aan de patiënt die na het eten gedurende twee uur vast, dit drie dagen lang. Het kan gegeten worden met brood in een ei, of soep. Laat hem veertien dagen lang deze leefkost gebruiken, geen wijn drinken, et cetera. Geciteerd uit Anatomie van de Melancholie, uitgeverij de Arbeiderspers 1969, uit het Engels vertaald door Yves van Domber met een nawoord van de uitgever.
Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatieSamenvatting Mensen ABC
Samenvatting Mensen ABC Week 1ABC: Wie zijn wij? Info: Wie zijn wij mensen Mensen zijn verschillend. Iedereen is anders, niemand is hetzelfde. Dat noem je uniek. Een mens heeft een skelet van botten. Daarom
Nadere informatieKoken met bloemen kruiden en wilde planten
Koken met bloemen kruiden en wilde planten Geschiedenis van de koken met wilde planten kruiden- onkruid Het gebruik van kruiden om hun geneeskracht en om er mee te koken bestond waarschijnlijk meer dan
Nadere informatieZondag 29 gaat over het Heilig Avondmaal (2)
Zondag 29 Zondag 29 gaat over het Heilig Avondmaal (2) Lees de tekst van Zondag 29 Vraag 78 : Wordt dan uit brood en wijn het wezenlijk lichaam en bloed van Christus? Antw : Nee; maar gelijk het water
Nadere informatie(Deel van) Zijn Lichaam
(Deel van) Zijn Lichaam 1 December 2013 I. Wedergeboren Leven II. Levende stenen 1 Petrus 2:4-5 Voeg u bij hem, bij de levende steen die door de mensen werd afgekeurd maar door God werd uitgekozen om zijn
Nadere informatieDE WEEK VOOR WE HET AV0NDMAAL VIEREN
DE WEEK VOOR WE HET AV0NDMAAL VIEREN AVONDMAAL VIEREN Het Avondmaal is meer dan zomaar een maaltijd. Om dat te begrijpen, is dit boekje gemaakt. Vooral is daarbij gedacht aan de kinderen, omdat zij met
Nadere informatieWA A NZINNIGE BOEK OVER JE LICHA AM
Het WA A NZINNIGE BOEK OVER JE LICHA AM 99% NONSENS 100% HUMOR ANDY GRIFFITHS TERRY DENTON en Vertaald door EDWARD VAN DE VENDEL INHOUD over de auteurs 8 Inleiding 9 Je lichaam: een korte wegwijzer 10
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieDe gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen
Nadere informatieHet onze Vader. Naam:
Het onze Vader Naam: Onze Vader Onze Vader, Die in de hemelen zijt. Uw Naam worde geheiligd. Uw Koninkrijk kome. Uw wil geschiede, zoals in de hemel zo ook op de aarde. Geef ons heden ons dagelijks brood.
Nadere informatieFormulier om het heilig avondmaal te vieren (3)
Formulier om het heilig avondmaal te vieren (3) Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Instelling Het avondmaal is door onze verlosser zelf ingesteld. Want de apostel Paulus verklaart: Wat ik heb ontvangen
Nadere informatieLeydse Weelde. Marie de Brimeu - B
Leydse Weelde Marie de Brimeu - B Welkom in Museum Boerhaave. Je gaat de tentoonstelling Leydse Weelde Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw bekijken. Met groene ontdekkingen worden natuurlijk planten
Nadere informatieDE HEMEL, GODS PRACHTIGE THUIS
Bijbel voor Kinderen presenteert DE HEMEL, GODS PRACHTIGE THUIS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd door: Bible for
Nadere informatieBoek1. Les 1. Dit is het verhaal van Maria. Dit is het verhaal van de engel. Dit is het verhaal van Jezus.
Boek1. Les 1. Dit is het verhaal van Maria. Dit is het verhaal van de engel. Dit is het verhaal van Jezus. De engel zei: God zal jou een kind geven. God zal jou Zijn Kind geven. God zal jou Jezus geven.
Nadere informatieHet koninkrijk van God vlakbij
Het koninkrijk van God vlakbij Dit werkboek is van : Cellessen voor kinderen van 8-12 jaar Serie lessen voor kleine groepen; leeftijd 8-12 jaar Lessen zijn geschreven op basis van het boek Natuurlijk BOVENnatuurlijk
Nadere informatieBijbellezing: Johannes 2 vers 1-12. Bruiloftsfeest
Bijbellezing: Johannes 2 vers 1-12 Bruiloftsfeest Sara en Johannes hebben een kaart gekregen In een hele mooie enveloppe Met de post kregen ze die kaart Weet je wat op die kaart stond? Nou? Wij gaan trouwen!
Nadere informatie0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1
Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht
Nadere informatieOrde voor de viering van het heilig Avondmaal
Orde voor de viering van het heilig Avondmaal Prediking Geloofsbelijdenis Onderwijzing bij het Avondmaal De apostel Paulus beschrijft hoe onze Heer Jezus Christus het heilig Avondmaal heeft ingesteld:
Nadere informatieDe ziekte van Wilson voor jongeren
De ziekte van Wilson voor jongeren 1 / 23 Waarom heeft het zo'n rare naam? Omdat de doktor die de ziekte voor het eerst herkende in 1905 Wilson heette. VRAAG : What did these people discover? ANTWOORD
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert HET EERSTE PAASFEEST
Bijbel voor Kinderen presenteert HET EERSTE PAASFEEST Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Lyn Doerksen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door:
Nadere informatieUitvaart voorbede Voorbeeld 1.
Uitvaart voorbede Voorganger: Genadige en barmhartige God. U ziet ons hier bijeen in ons verdriet rond het sterven van N. Hij / zij was één van ons, wij zullen hem / haar missen. Geef ons de kracht samen
Nadere informatieAls wij dan eten van dit brood en drinken uit deze beker, verkondigen wij de dood des Heren totdat Hij komt.
Huwelijk Eucharistische gebeden 2. Eucharistisch Gebed XII-b Jezus, onze Weg. Brengen wij dank aan de Heer, onze God. Heilige Vader, machtige eeuwige God, om recht te doen aan uw heerlijkheid, om heil
Nadere informatieDe rijkdom van het evangelie
22 sep 07 20 okt 07 17 nov 07 15 dec 07 12 jan 08 23 feb 08 22 mrt 08 10 mei 08 De rijkdom van het evangelie De gerechtigheid van God God maakt levend Ik ervaar meer dood dan leven Gods Geest en het echte
Nadere informatie3e Statie: Jezus valt voor de 1e maal onder het kruis.
1e Statie: Jezus wordt ter dood veroordeeld. De eerste plaats waar Jezus stil stond op de kruisweg, was het paleis van de Romeinse landvoogd Pontius Pilatus. De joodse leiders wilden Jezus uit de weg ruimen.
Nadere informatieOPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35
God en je naasten liefhebben LES 3 DEEL 5 DISCIPLE OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 Wat leer
Nadere informatieBoekje over de kerk. voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep
Boekje over de kerk voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep Over dit boekje Wij hebben op catechisatie wat geleerd over de kerk. Daar willen we je wat over vertellen.
Nadere informatieDE RIJKE MAN, DE ARME MAN
Bijbel voor Kinderen presenteert DE RIJKE MAN, DE ARME MAN Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieHet huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15
Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieWelk Bijbelboek gaat over dit hoofdstuk? Waarheen trok Abraham en zijn gevolg?
Abraham in Gerar. Welk Bijbelboek gaat over dit hoofdstuk? Genesis 20 Waarheen trok Abraham en zijn gevolg? Genesis 20:1 1 Abraham trok vandaar naar het Zuiderland en woonde tussen Kades en Sur, en hij
Nadere informatieGeliefde gemeente van onze Heer, Jezus Christus,
Geliefde gemeente van onze Heer, Jezus Christus, 1. Vandaag verwelkomen wij Loïs bij ons in de kring mensen rondom Jezus. Een kring met een rare gewoonte. Waar ter wereld mensen in Jezus naam bijeen komen,
Nadere informatieMoeder Theresa 8 Click
Moeder Theresa 8 Click Moeder Theresa Met haar eigen woorden Wacht niet op leiders; begin er zelf aan. Moeder Theresa leert ons hoe zij het evangelie tot leven brengt. Ik denk dat de wereld op zijn kop
Nadere informatieBeertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig
Beertje Anders zit stil in een hoekje als Beertje Bruin langskomt. Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig bent. Kan ik je helpen, want ik ben je vriend en vrienden
Nadere informatie1 Korintiërs 12 : 27. dia 1
1 Korintiërs 12 : 27 kerk in deze (21 e ) eeuw een lastige combinatie? want juist in deze tijd hoor je veel mensen zeggen: ik geloof wel in God maar niet in de kerk kerk zijn lijkt niet meer van deze tijd
Nadere informatieOnline Bijbel voor kinderen. presenteert DE MAN VAN GODS VUUR
Online Bijbel voor kinderen presenteert DE MAN VAN GODS VUUR Geschreven door Edward Hughes Illustraties door Janie Forest and Lazarus Aangepast door Lyn Doerksen Alle Bijbelcitaten zijn afkomstig uit Het
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert HET EERSTE PAASFEEST
Bijbel voor Kinderen presenteert HET EERSTE PAASFEEST Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Lyn Doerksen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door:
Nadere informatieDordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 1 t/m 4
Dordtse Leerregels Hoofdstuk 3 en 4 Artikel 1 t/m 4 Werkboek 7 Dordtse Leerregels hoofdstuk 3 en 4 artikel 1 t/m 4 Hoofdstuk 3 en 4 gaat over de bekering. Hoofdstuk 3 en 4 heeft 17 artikelen. In dit werkboek
Nadere informatieJezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24
Jezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24 Als je iets verkeerd doet, verdien je straf. Ja toch? Dat is eerlijk. Er is niemand die nooit iets
Nadere informatieZondag 28 gaat over het Heilig Avondmaal (1)
Zondag 28 Zondag 28 gaat over het Heilig Avondmaal (1) Lees de tekst van Zondag 28 Vraag 75 : Hoe wordt gij in het Heilig Avondmaal vermaand en verzekerd, dat gij aan de enige offerande van Christus, aan
Nadere informatieJezus geeft zijn leven voor de mensen
Eerste Communieproject 38 Jezus geeft zijn leven voor de mensen Niet iedereen gelooft in Jezus In les 5 hebben we gezien dat Jezus vertelt over de Vader. God houdt van de mensen. Hij vergeeft je zonden.
Nadere informatieAloe Vera FAQ. Wanneer maakt men gebruik van Aloë Vera? Wordt Aloë Vera enkel als kuur ingenomen? Krijg ik van Aloë Vera uitslag?
Aloe Vera FAQ Wanneer maakt men gebruik van Aloë Vera? Aloë Vera behoort tot de categorie van de levensmiddelen en wordt verder onderverdeeld bij de groeten. De werking van Aloë Vera is ondanks intensieve
Nadere informatieThema: Waar religie en wetenschap elkaar ontmoeten, deel 2: de Bijbel als medicijn.
Thema: Waar religie en wetenschap elkaar ontmoeten, deel 2: de Bijbel als medicijn. Spreuken 4:20-22 20 Mijn zoon, sla acht op mijn woorden, neig uw oor tot mijn uitspraken; 21 laat ze niet wijken uit
Nadere informatiePETRUS EN DE KRACHT VAN HET GEBED
Bijbel voor Kinderen presenteert PETRUS EN DE KRACHT VAN HET GEBED Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Ruth Klassen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd
Nadere informatieWaarom zijn er ongelukkige mensen?
Eerste Communieproject 8 Waarom zijn er ongelukkige mensen? De mensen doen niet wat God wil Je hebt gezien wat geluk is. Als mensen van jou houden, word je gelukkig. Niet iedereen is gelukkig. Als andere
Nadere informatie7 Geheimen voor een gezond leven. Elizabeth Versluis
7 Geheimen voor een gezond leven. Elizabeth Versluis 5 Schrijver: Elizabeth Versluis Coverontwerp: ISBN: 9789402129168 2014 Elizabeth Versluis 6 Medullaza 2 7 Geheimen voor een gezond leven. Inhoudsopgave:
Nadere informatieWie kreeg een opmerkelijke droom en welk indruk liet deze droom bij de koning achter?
De droom van koning Nebukadnezar. Wie kreeg een opmerkelijke droom en welk indruk liet deze droom bij de koning achter? Daniël 2:1 1 In het tweede regeringsjaar van Nebukadnezar had Nebukadnezar dromen.
Nadere informatieWaarom is deze avond
Waarom is deze avond Het doel Kinderen, vanavond ga ik jullie een verhaal vertellen wat mij lang geleden eens overkomen is. Of het iets goeds was, dat mij was overkomen? Ja het was iets goeds. Hoewel,
Nadere informatieGeloven in Jezus Christus
Geloven in Jezus Christus Zoon van God Jezus krijgt God een menselijk gezicht. Immanuel wordt Hij genoemd: God met ons. Het is de naam die Hij bij zijn geboorte krijgt. ZIn Daar begint zijn bijzondere
Nadere informatieJezus maakt mensen gelukkig
Eerste Communieproject 33 Jezus maakt mensen gelukkig Jezus doet wonderen In les 5 hebben we geleerd dat God onze Vader is. Wij zijn allemaal zijn kinderen. Alle mensen zijn broertjes en zusjes van elkaar!
Nadere informatie= een soort bibberen, je lijf beweegt zachtjes. = als je tijdens het praten sommige letters of stukjes van woorden herhaalt.
Woordenschat blok 5 gr5 Les 1 Trillen Stotteren De kaak Zich bezeren De kruin De navel Aanraken Opzwellen De jeuk Het letsel De knieholte = een soort bibberen, je lijf beweegt zachtjes. = als je tijdens
Nadere informatieDit zijn Kelly en Karim. Ze willen graag een kind.
Dit zijn Kelly en Karim. Ze willen graag een kind. 1. Kelly en Karim willen over een half jaar zwanger zijn. Kelly en Karim willen zwanger worden. Ze willen graag dat hun kindje straks gezond is. Het is
Nadere informatieBijbelteksten Feest van Genade
Week 1 Zoals een hinde smacht naar stromend water, zo smacht mijn ziel naar U, o God. (Psalm 42:2) Mozes sloeg steeds buiten het kamp, op ruime afstand ervan, een tent op die hij de ontmoetingstent noemde.
Nadere informatieAartsengel Rafaël bevordert gezondheid en genezing.
Aartsengel Rafaël bevordert gezondheid en genezing. Ziekten, geestelijke problemen? Rafaël helpt je erbij! De Engelen hebben de sleutel tot een pijnvrij leven. Aartsengel Rafaël maakt van skeptici, mensen
Nadere informatie1. Wat is vervuld worden met de Geest? 2. Wat is het verschil tussen een christen die wel met de Geest vervuld is en een christen die niet met de
Efeze 5:15-20 Let er dan op dat u nauwgezet wandelt, niet als dwazen, maar als wijzen, en buit de geschikte tijd uit, omdat de dagen vol kwaad zijn. Wees daarom niet onverstandig, maar begrijp wat de wil
Nadere informatieOp bezoek. bij Sam op de Intensive Care
Op bezoek S bij Sam op de Intensive Care Hoi, ik ben Sam en ik lig op de Intensive Care S Ik heb een fotoboekje gemaakt. Zo kun je alvast zien waar ik ben en wat iedereen op de afdeling doet. Natuurlijk
Nadere informatieTOEN GOD ALLES MAAKTE
Bijbel voor Kinderen presenteert TOEN GOD ALLES MAAKTE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: Bob Davies en Tammy S. Vertaald door: Erna van Barneveld
Nadere informatieMEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1
MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden
Nadere informatieNoveen tot de H. Teresia van het kindje Jezus III
Noveen tot de H. Teresia van het kindje Jezus III Bijgedragen door Johfrael Tuesday 14 April 2009 Laatst bijgewerkt op Tuesday 14 April 2009 in de Geest van Gebed Noveen tot de H. Teresia van het kindje
Nadere informatieD E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout
D E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout Personen Verteller Huisvrouw Cake ingrediënten; o Bloem o Zout o Suiker o Eieren o Kersen o Sukade o Krenten o Boter (Bij dit toneelstuk
Nadere informatieDe rijkdom van het evangelie
22 sep 07 20 okt 07 17 nov 07 15 dec 07 12 jan 08 23 feb 08 22 mrt 08 10 mei 08 De rijkdom van het evangelie De gerechtigheid van God God maakt levend Ik ervaar meer dood dan leven Gods Geest en het echte
Nadere informatieBeste vrienden, ik mag jullie vandaag vertellen over de laatste week van het leven van Jezus.
1 Beste vrienden, ik mag jullie vandaag vertellen over de laatste week van het leven van Jezus. 2 Het verhaal De Goede Week Trouw, Hoop en Spijt Ik wil jullie vandaag vertellen over de Goede Week. Dat
Nadere informatieWil je zwanger worden? In deze folder vind je tips en adviezen.
Wil je zwanger worden? In deze folder vind je tips en adviezen. Dit zijn Kelly en Karim. Zij willen graag een kind. Kelly en Karim willen over een half jaar zwanger zijn. 1. Kelly en Karim willen over
Nadere informatieAlles is verschrikkelijk vermoeiend De zon komt op, gaat onder met een zucht Niets is origineel en niets is boeiend Het is allemaal gebakken lucht
Joh. 3:16 Prediker 1 Als de zin ontbreekt Wat geeft je dan een goed gevoel Lucht en leegte, waar ga je heen, wat is het doel Als de zin ontbreekt bij je gezwoeg onder de zon Bouw je een luchtkasteel, je
Nadere informatieCopyright Beertje Anders
Copyright Beertje Anders Beren hebben allerlei gevoelens. Kun jij zien hoe Beertje Anders zich nu voelt? Blij. Ik ben blij als ik jarig ben, als ik spelen mag met Beertje Bruin, als ik met de andere beren
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS. Molaxole, poeder voor drank. Macrogol 3350 Natriumchloride Natriumwaterstofcarbonaat Kaliumchloride
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS Molaxole, poeder voor drank Macrogol 3350 Natriumchloride Natriumwaterstofcarbonaat Kaliumchloride Lees goed de hele bijsluiter, want deze bevat belangrijke informatie.
Nadere informatieNavelbreuk operatie bij kinderen. poli Chirurgie
00 Navelbreuk operatie bij kinderen poli Chirurgie 1 Uw kind wordt binnenkort verwacht in het ziekenhuis voor de behandeling van een navelbreuk. Waarschijnlijk heeft u al het een en ander gehoord over
Nadere informatieHC zd. 6 nr. 32. dia 1
HC zd. 6 nr. 32 wie Jezus wil kennen moet de verhalen over hem lezen beschreven door Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes terecht worden ze evangelisten genoemd ze beschrijven het evangelie ze vertellen
Nadere informatieDie Jezus volbracht in zijn leven, toen hij in de wildernis leefde
Kunt u een verhaal over Jezus vertellen dat veel voor u betekent? Ja, Jezus is erg belangrijk voor mij en anderen die geloven dat hij onze redder en heer der levenden is Een belangrijk verhaal voor mij
Nadere informatieDe DIENSTKNECHT van GOD
De DIENSTKNECHT van GOD Alle rechten voorbehouden, niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Info/Contact
Nadere informatieJezus volgen! Echt? Het evangelie naar Johannes 6:22-71. dinsdag 2 juni 2015
Jezus volgen! Echt? Het evangelie naar Johannes 6:22-71 dinsdag 2 juni 2015 1 ev. Johannes tot nu toe 1:1-18 Jezus is het Woord: bij God en zelf God 1:19-52 Jezus is het Lam van God discipelen volgen Hem
Nadere informatieJohannes 5,1-18 - Ken jij Jezus? Hoe zie je Hem?
Johannes 5,1-18 - Ken jij Jezus? Hoe zie je Hem? Gezinsdienst Liturgie Welkom Voorzang: - Gez 38 Zoek eerst het koninkrijk van God - EL 462 Maak een vrolijk geluid voor de Heer - Opw 462 Aan uw voeten
Nadere informatieVraag aan de zee. Vraag aan de tijd. wk 3. wk 2
Bladzijde negen, Bladzijde tien, Krijg ik het wel ooit te zien? Ander hoofdstuk, Nieuw begin.. Maar niets, Weer dicht, Het heeft geen zin. Dan probeer ik achterin dat dikke boek. Dat ik daar niet vaker
Nadere informatieDE UITTOCHT UIT EGYPTE
Bijbel voor Kinderen presenteert DE UITTOCHT UIT EGYPTE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Lyn Doerksen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door:
Nadere informatieKruidengids Bijvoet Berk Gebruikte delen: Gebruikte delen: Helpt bij: Helpt bij: Toepassing: Toepassing: Weetjes: Weetjes:
Kruidengids Bijvoet Berk Gebruikte delen: de hele plant in juli/augustus Helpt bij: maag-, darm- en galklachten en gebrek aan eetlust Toepassing: thee van gedroogde bijvoet Weetjes: zeer geschikt voor
Nadere informatieWerkstuk MS 2009 gr. 8 Door Ehlana Haring 2 G H MS
Werkstuk MS 2009 gr. 8 Door Ehlana Haring G H 2 MS Inleiding MS de afkorting van Multiple Sclerose. De oorzaak van MS is nog steeds niet bekend. Meestal treft MS mensen tussen hun twintig- en veertigste
Nadere informatieWie is er nou blind? Het evangelie naar Johannes 9:1-41 22-9-2015
Wie is er nou blind? Het evangelie naar Johannes 9:1-41 1 Inleiding (1) Schrijver: Johannes, discipel en apostel (noemt zichzelf: de discipel van wie Jezus hield) Doel (Joh 20:31): dat je gelooft dat Jezus
Nadere informatieGenieten van het echte leven
Genesis 3: 19 Tot de dag van je dood zul je zwetend het land bewerken om te kunnen leven. 1 De Hamvraag Mag ik genieten en wat is dan eigenlijk genieten? Het leven is toch vooral lol maken! X Het moet
Nadere informatieJEZUS IS MIJN SUPERHELD
JEZUS IS MIJN SUPERHELD NAAM Studielessen voor 4-7 jarigen. Mei 2005 Deze lessen zijn geschreven door Beryl Voorhoeve, Judith Maarsen De lessen zijn geschreven om te gebruiken in kleine Bijbelstudie groepen
Nadere informatieDe stap tussen u en de genezing
De stap tussen u en de genezing profeet T.B. Joshua Introductie Er is een stap tussen u en het herstel, de genezing, de zegen en redding. Die stap is geloof in Christus. Jezus staat aan de ene kant en
Nadere informatieJohannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,
Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert DE MAN VAN GODS VUUR
Bijbel voor Kinderen presenteert DE MAN VAN GODS VUUR Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door:
Nadere informatieHET ONTSTAAN VAN DE EERSTE GEMEENTE
Bijbel voor Kinderen presenteert HET ONTSTAAN VAN DE EERSTE GEMEENTE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Ruth Klassen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd
Nadere informatieADHD: je kunt t niet zien
➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen
Nadere informatieE.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7
E.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7 1 Vera Kleuskens groep 7 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Inleiding... 4 1. Wat is E.H.B.O... 5 2. E.H.B.O. vereniging... 6 3. Cursus... 7+8+9 4. Reanimatie en A.E.D....
Nadere informatieIs Jezus de Enige Weg? Is het christendom de enig ware religie?
Is Jezus de Enige Weg? Is het christendom de enig ware religie? Johannes 14:6 Jezus zeide tot hem: Ik ben de weg en de waarheid en het leven; niemand komt tot de Vader dan door Mij. Genesis 20:1-12 1 Abraham
Nadere informatieassie voor het leven Noteer voor jezelf een aantal opmerkingen en kernwoorden Lees de tekst nog eens door en bespreek met elkaar als groep
Galaten 5: 13 en 14, 16 en 17, 22 tot 25 Broeders en zusters, u bent geroepen om vrij te zijn. Misbruik die vrijheid niet om uw eigen verlangens te bevredigen, maar dien elkaar in liefde, want de hele
Nadere informatieKomt tot de bruiloft
LEER HEM KENNEN 20 bewaarexemplaar Wijkgemeente Ichthus Noordwijk Komt tot de bruiloft 1 Ds. F. van Roest zondag 30 november Christus eten wil zeggen: Zijn wezen, Zijn verdiensten, Zijn krachtige werking
Nadere informatiePresentatie Cor Rook d.d. 7 juni 2016 in de Josefkerk te Zwolle, zelf voor 12 tot 15 uur per week werkzaam als fondsenwerver voor goede doelen,
Presentatie Cor Rook d.d. 7 juni 2016 in de Josefkerk te Zwolle, zelf voor 12 tot 15 uur per week werkzaam als fondsenwerver voor goede doelen, over fondsenwerving (Bron The Spirituality Of Fundraising
Nadere informatieOOGGETUIGE. Johannes 20:30-31
1 januari OOGGETUIGE Johannes 20:30-31 Een nieuw jaar ligt voor ons. Wat er gaat komen, weten we niet. Al heb je waarschijnlijk mooie plannen gemaakt. Misschien heb je goede voornemens. Om elke dag uit
Nadere informatie15 februari: Ik ben het brood dat leven geeft (Johannes 6:32-40)
Liturgisch bloemstuk bij de 40 dagen tijd en Pasen 2015 Elke week wordt één kaars gedoofd, van de kandelaar met 8 kaarsen. Er is elke week een boog bekleed met klimop, als beeld van het verbond van God
Nadere informatieDE WONDEREN VAN JEZUS
Bijbel voor Kinderen presenteert DE WONDEREN VAN JEZUS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieThema: Aanvaard elkaar Tekst: Romeinen 15: 7. Liturgie: Paulus, wat doe je nou? Ik kan je nu even niet meer volgen. Je spreekt jezelf gewoon tegen.
Thema: Tekst: Romeinen 15: 7 Liturgie: Lied voor de dienst: EL 212: 1,2: Heer, wat een voorrecht Welkom Lied 971: 1,2,3: Zing een nieuw lied Stilte en begroeting Klein gloria Gebed Kinderkerk Zingen: Samen
Nadere informatieKanker. Inhoud. Inleiding. Wat is kanker? Inleiding
Kanker Inhoud Inleiding Inleiding Wat is kanker? Soorten kanker In het kinderziekenhuis Wat kan je doen tegen kanker? Afsluiting Bronvermelding Ik houd mijn werkstuk over kanker, omdat het mij een moeilijk
Nadere informatie= als je angst voelt, ben je bang. = een ander woord voor verdrietig. = iemand die snel ergens bang van wordt.
Woordenlijst: Thema 3 Les 1 De angst Bedroefd De bangerik Opgewekt Oneerlijk Jaloers Eigenwijs Geduldig Nerveus Nors Ontevreden Dwars = als je angst voelt, ben je bang. = een ander woord voor verdrietig.
Nadere informatieThema: Vrede zij u! Liturgie voor de 2 e Paasdag op 28 maart 2016 in de Oude Kerk te Veenendaal. *Inleidende muziek.
Liturgie voor de 2 e Paasdag op 28 maart 2016 in de Oude Kerk te Veenendaal. Thema: Vrede zij u! *Inleidende muziek *Welkom en Votum *Zingen Op Toonhoogte lied 110 : 1, 2 en 3 en Psalm 97 : 1 en 7 1.U
Nadere informatieAls je niet goed weet hoe je moet bidden, kun je het leren! Daarom gaan we in deze les kijken wat God ons te zeggen heeft over gebed.
Les 2: Bidden. Bidden is praten met God. En dat heb je nodig, om Hem te leren kennen. Als je bidt kom je als het ware bij God in zijn huiskamer en ga je Hem dingen vertellen en vragen. Dan zal Hij ook
Nadere informatieHeer, U zocht mij, toen ik was weggegaan U bracht mij veilig in Uw gezin U vergaf mij, mijn schuld is weggedaan U gaf mijn leven een nieuw begin
Met Deliver zingen we voor de dienst; Dat is genade! - Opwekking 722 Heer ik dank U Voor wat U heeft gedaan Ik kon niet doorgaan op eigen kracht Maar dankzij Jezus mag ik nu voor U staan U spreekt mij
Nadere informatieDe Bijbel open 2013 40 (12-10)
1 De Bijbel open 2013 40 (12-10) Er was eens een man die de studeerkamer van een predikant binnenkwam. Hij keek om zich heen en zag al die boeken staan die je in een studeerkamer aantreft. Toen zei die
Nadere informatieUitleg voor kinderen die gevormd willen worden. Voordat je informatie krijgt over het vormsel zelf is het wel handig om te weten wat een symbool is:
Uitleg voor kinderen die gevormd willen worden. Voordat je informatie krijgt over het vormsel zelf is het wel handig om te weten wat een symbool is: Een symbool is iets wat je helpt herinneren of je in
Nadere informatieeen zee van tijd een zee van tijd Werkblad 1 Ω Steden Ω Les 1: De middeleeuwse steden Naam:
Werkblad Ω Steden Ω Les : De middeleeuwse steden De middeleeuwse steden Aan het eind van de middeleeuwen is de adel de baas. De adel is rijk en heeft alle grond. De kasteelheer woont met zijn vrouw, kinderen
Nadere informatie