Protocol huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum

Transcriptie

1 Protocol huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum Inleiding: Het huisbezoek is een effectief middel om de woon-en leefsituatie van de belanghebbende in kaart te brengen. Dit middel kan worden ingezet in het kader van zorg of in het kader van een onderzoek ten behoeve van een rechtmatige verstrekking van algemene en bijzondere bijstand. Een huisbezoek kan door de belanghebbende echter ook worden ervaren als een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. De klantmanager moet daarom op een zorgvuldige en transparante wijze met het huisbezoek om gaan. Het protocol bestaat uit vier hoofdstukken. Hoofdstuk 1 beschrijft het theoretisch kader bij huisbezoeken. De richtlijnen voor het uitvoeren van een huisbezoek staan beschreven in hoofdstuk 2. Hoofdstuk 3 beschrijft de procedure die na de uitvoering van een huisbezoek moet worden gevolgd. Tot slot wordt in hoofdstuk 4 het juridisch kader beschreven. De bedoeling van dit protocol is de klantmanagers van een actuele instructie te voorzien over de wederzijdse rechten en plichten en de werkwijze ten aanzien van huisbezoeken. Dit protocol is van toepassing op huisbezoeken die worden verricht in het kader van de uitvoering van de Participatiewet, de Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze en werknemers (IOAW) en de Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze zelfstandigen (IOAZ). Voor huisbezoeken waarbij samen wordt gewerkt met andere organisaties kunnen mogelijk aanvullende richtlijnen gelden. Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 1

2 Hoofdstuk 1 Theoretisch kader Inleiding Vanaf 1 januari 2013 is de Wet houdende een regeling in de sociale zekerheid van de rechtsgevolgen van het niet aantonen van de leefsituatie na het aanbod van een huisbezoek in werking getreden. In dit protocol zal deze wet genoemd worden: Wet Huisbezoeken. De aanleiding tot aanpassing van dit protocol is het feit dat per 1 januari 2015 de Participatiewet in werking is getreden en per die datum de Wet werk en bijstand (WWB) is komen te vervallen. Voor een huisbezoek bestaan drie soorten redenen. Deze leest u hieronder terug. 1. Huisbezoek in kader van dienstverlening Er zijn huisbezoeken in het kader van de dienstverlening. Hierbij kan gedacht worden aan huisbezoeken bij de burger die, door fysieke- of gezondheidsproblemen, niet de mogelijkheid heeft om de gemeente te bezoeken. In dergelijke gevallen zal het huisbezoek niet het doel hebben om een leefsituatie te verifiëren of op fraude te controleren. De Algemene wet op het binnentreden (Awbi) is wel van toepassing, waardoor legitimatie en toestemming voorafgaand aan het betreden van de woning een vereiste is. Het huisbezoek in het kader van dienstverlening zal niet nader toegelicht worden in dit protocol. 2. Huisbezoek bij vermoeden van fraude Als er een redelijk vermoeden van fraude is ontstaan geven art. 53a van de Participatiewet en artikel 14 van de IOAW en IOAZ de mogelijkheid om de door de belanghebbende verstrekte inlichtingen m.b.t. zijn woon- en leefsituatie te controleren d.m.v. een huisbezoek. De belanghebbende heeft volgens artikel 17 tweede lid van de Participatiewet en artikel 13 tweede lid van de IOAW en IOAZ een meewerkplicht. Het niet meewerken aan een huisbezoek bij een redelijk vermoeden van fraude leidt tot het afwijzen van een aanvraag Participatiewet, IOAW of IOAZ of het intrekken van het recht op de uitkering. 3. Huisbezoek ter verificatie van de rechtmatigheid uitkering De Wet Huisbezoeken richt zich specifiek op het huisbezoek ter verificatie van door de belanghebbende verstrekte inlichtingen, waarbij geen vermoeden van fraude aanwezig is. De Wet Huisbezoeken geeft gemeenten in dat geval meer mogelijkheden doordat er gevolgen zijn voor de uitkering als door weigering van huisbezoek de leefsituatie van belanghebbende en daarmee de rechtmatigheid van de verstrekking van een uitkering of de hoogte daarvan niet vast te stellen is. Artikel 53a tweede lid van de Participatiewet en artikel 14 van de IOAW en IOAZ geven het college de bevoegdheid om de belanghebbende te verzoeken om aan te tonen dat: Hij/zij alleenstaande (ouder) is; Hij/zij feitelijk verblijft op het aangegeven adres; Hij/zij een werkloze werknemer is (IOAW); Hij/zij een gewezen zelfstandige is (IOAZ); Hij/zij of zijn/haar evt. echtgenote/noot en evt. kind feitelijk verblijft op het aangegeven adres; Op hem/haar artikel 22a, eerste lid van de Participatiewet niet van toepassing is; Er niet meer dan het door hem/haar gestelde aantal meerderjarige personen in dezelfde woning zijn hoofdverblijf heeft. Het college kan dit doen d.m.v. een huisbezoek. Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 2

3 Voor de belanghebbenden, die op grond van artikel XVII van de Wet Maatregelen WWB onder het overgangsrecht vallen, is artikel 53a, tweede lid van de Wet werk en bijstand nog van toepassing. Op grond daarvan heeft het college tot 1 juli 2015 de bevoegdheid om de belanghebbende te verzoeken om aan te tonen dat: Hij/zij de algemeen noodzakelijke kosten niet geheel of gedeeltelijk kan delen met een ander. Voor deze belanghebbenden treedt artikel 22a van de Participatiewet dan ook pas per 1 juli 2015 in werking. Uit uitspraken van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) kan worden geconcludeerd dat het huisbezoek een geoorloofd middel is. De CRvB verbindt hieraan echter de voorwaarde dat de belanghebbende toestemming moet hebben gegeven voor het huisbezoek nadat de belanghebbende expliciet en volledig is geïnformeerd over: - de aanleiding van het huisbezoek; - het doel van het huisbezoek; - de consequenties voor de belanghebbende als deze het huisbezoek weigert. Consequenties voor de uitkering bij het weigeren van een huisbezoek Het uitvoeren van een huisbezoek is dus wel mogelijk, maar als de belanghebbende weigert mee te werken aan het huisbezoek is het niet altijd mogelijk hieraan consequenties te verbinden. - Geen consequenties bij weigeren huisbezoek in het kader van dienstverlening Er mogen geen consequenties worden verbonden aan het weigeren van een huisbezoek als er geen sprake is van omstandigheden die aanleiding geven tot gerede twijfel over de woonsituatie. Hierbij kan worden gedacht aan huisbezoeken in het kader van zorg/re-integratie. - Wel consequenties huisbezoek bij vermoeden van fraude Er mogen wel consequenties worden verbonden aan het weigeren van een huisbezoek als er sprake is van omstandigheden die aanleiding geven tot gerede twijfel over de woonsituatie. Hierbij moet worden gedacht aan huisbezoeken in het kader van verificatie en controle. Eerder is vermeld dat de rechtsgevolgen van het weigeren mee te werken aan een huisbezoek na een vermoeden van fraude (ter controle) het afwijzen van een aanvraag dan wel het intrekken van de uitkering tot gevolg kan hebben. - Wel consequenties weigeren huisbezoek ter verificatie: De Wet Huisbezoeken regelt de rechtsgevolgen van het weigeren van een huisbezoek ter verificatie. Wanneer de belanghebbende een huisbezoek ter verificatie van de verstrekte inlichtingen weigert en niet op andere wijze zijn leefsituatie aantoont zijn de gevolgen (zie onderstaande tabel): Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 3

4 Als belanghebbende niet aantoont dat hij alleenstaande (ouder) is Als belanghebbende niet aantoont dat hij/zij, zijn/haar evt. echtgenote/echtgenoot en evt. kind feitelijk woont op het opgegeven adres. Als belanghebbende niet aantoont dat op hem/haar artikel 22a, eerste lid van de Participatiewet niet van toepassing is. Als belanghebbende niet aantoont dat er niet meer dan het door hem/haar gestelde aantal meerderjarige personen in dezelfde woning zijn hoofdverblijf heeft. Als belanghebbende, vallende onder het overgangsrecht als bedoeld in artikel XVIII van de Wet Maatregelen WWB niet aantoont dat hij zijn kosten niet met een ander kan delen. Als belanghebbende niet desgevraagd aantoont dat hij een werkloze werknemer is als bedoeld in artikel 5, vierde of vijfde lid onder a of b van de IOAW. Als belanghebbende niet desgevraagd aantoont dat hij een gewezen zelfstandige is als bedoeld in artikel 5, vierde lid onder b of c van de IOAZ. a. De uitkering wordt vastgesteld op 30 % van de in artikel 22a, tweede lid van de Participatiewet bedoelde rekennorm. b. Wordt de belanghebbende voor de toepassing van de artikelen 9, vierde lid en 9a van de Participatiewet niet als alleenstaande ouder aangemerkt. De uitkering/voorziening wordt opgeschort met het verzoek binnen de gestelde termijn alsnog op andere wijze aan te tonen aldaar feitelijk te verblijven. Indien betrokkene dit nalaat wordt het recht op uitkering ingetrokken vanaf datum opschorting. a. De uitkering wordt vastgesteld op 30 % van de in artikel 22a, tweede lid van de Participatiewet bedoelde rekennorm. b. Wordt de belanghebbende voor de toepassing van de artikelen 9, vierde lid en 9a van de Participatiewet niet als alleenstaande ouder aangemerkt. a. De uitkering wordt vastgesteld op 30 % van de in artikel 22a, tweede lid van de Participatiewet bedoelde rekennorm. b. Wordt de belanghebbende voor de toepassing van de artikelen 9, vierde lid en 9a van de Participatiewet niet als alleenstaande ouder aangemerkt. De toepasselijke norm wordt verlaagd op grond van het overgangsrecht inzake artikel 26 van de WWB (oud) tot maximaal 1 juli Dit geldt voor zowel de alleenstaande en de alleenstaande ouder als voor het gezin. a. De voorziening wordt toegekend of herzien naar de helft van de grondslag, bedoeld in artikel 5, derde lid onder a van de IOAW b. Wordt de belanghebbende voor de toepassing van de artikelen 37a, tweede lid en 38 van de IOAW niet als alleenstaande ouder aangemerkt. a. De voorziening wordt toegekend of herzien naar de helft van de grondslag, bedoeld in artikel 5, vierde lid onder a van de IOAZ b. Wordt de belanghebbende voor de toepassing van de artikelen 37a, tweede lid en 38 van de IOAZ niet als alleenstaande ouder aangemerkt. Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 4

5 Subsidiariteit en proportionaliteit Ook als er onvoldoende aanleiding is om consequenties te verbinden aan het niet mee werken aan een huisbezoek behoudt de klantmanager de mogelijkheid de belanghebbende te vragen mee te werken aan een huisbezoek. Subsidiariteit Desondanks moet er worden afgezien van het inzetten van dit middel als er een minder ingrijpend maar even effectief alternatief voor handen is waarmee de rechtmatigheid kan worden vastgesteld. Dit noemt men het subsidiariteitsbeginsel. Als bijvoorbeeld alle twijfel over de rechtmatigheid van een uitkering volledig kan worden weggenomen door middel van de inschrijving in de basisregistratie personen, het huurcontract en betaalbewijzen van de huur, dan is het uitvoeren van een huisbezoek niet nodig. Proportionaliteit Daarnaast moet er een evenredig verband bestaan tussen de aard van de te onderzoeken gegevens en de wijze waarop het onderzoek plaatsvindt. Het huisbezoek moet dus in redelijke verhouding staan tot het doel dat we er mee willen bereiken. Dit noemt men het proportionaliteitsbeginsel. Als bijvoorbeeld het doel van een onderzoek is om inzicht in de bankafschriften van een belanghebbende te krijgen is het niet nodig om hiervoor een huisbezoek uit te voeren. De belanghebbende kan evengoed tijdens een huisbezoek aan de uitvoerder van het huisbezoek inzage in deze bankafschriften verlenen. Er is geen eenduidig antwoord te geven op de vraag wanneer er precies voldoende aanleiding is consequenties te verbinden aan het weigeren van een huisbezoek. De medewerker moet bij elk individueel onderzoek op basis van de beschikbare feiten en omstandigheden een zorgvuldige afweging maken. Hetzelfde geldt voor de vraag wanneer een huisbezoek aangekondigd of onaangekondigd moet plaats vinden. Ook hier moet per onderzoek een zorgvuldige afweging worden gemaakt, waarbij de proportionaliteits- en subsidiariteitbeginselen in acht worden genomen. Als vuistregel geldt dat het weigeren van een huisbezoek niet zonder consequenties kan blijven als het recht op een uitkering daardoor onvoldoende is vast te stellen. Het Informed consent Informed consent wil zeggen dat de toestemming tot binnentreden van belanghebbende berust op volledige en juiste informatie over reden en doel van het huisbezoek en de gevolgen in geval van weigering. Onder volledige informatie wordt verstaan: De plicht tot mededeling aan de belanghebbende voor het doel en de reden van het huisbezoek; De plicht tot mededeling van de eventuele gevolgen van het weigeren van het huisbezoek. Over de vraag of de belanghebbende al dan niet toestemming verleent mag geen twijfel bestaan. De bewijslast van de toestemming tot het binnentreden van de woning nadat de belanghebbende volledig is geïnformeerd, ligt bij de gemeente. Om deze reden wordt belanghebbende verzocht een schriftelijke informed consent formulier te ondertekenen. Het aanbod van een huisbezoek ter verificatie Het verifiëren van de leefsituatie kan onder meer via een huisbezoek. Door het huisbezoek is het mogelijk voor de uitvoerder van het huisbezoek om de leefsituatie achter de voordeur vast te stellen. De Wet Huisbezoeken heeft betrekking op de volgende situaties: - Wat betreft de leefvorm gaat het er om dat de uitvoerder van het huisbezoek de belanghebbende kan verzoeken aan te tonen dat deze alleenstaande of alleenstaande ouder, werkloze werknemer of gewezen zelfstandige is, d.m.v. het meewerken aan het huisbezoek. - Wat betreft de woonsituatie gaat het er om dat de uitvoerder van het huisbezoek de belanghebbende kan verzoeken aan te tonen waar hij woont en hem aanbieden in dat kader een huisbezoek af te leggen. Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 5

6 - Wat betreft de algemeen noodzakelijke bestaanskosten gaat het erom dat de uitvoerder van het huisbezoek de belanghebbende kan verzoeken aan te tonen dat deze kosten niet voor een deel of het geheel gedeeld kunnen worden met een ander, bijvoorbeeld een kostganger. Wanneer de medewerker van de gemeente na administratieve verificatie vaststelt dat de verstrekte gegevens kloppen, maar onvoldoende duidelijkheid geven over de leefsituatie kan zij het aanbod doen om de leefsituatie aan te tonen d.m.v. een huisbezoek. Dit aanbod gebeurt voorafgaand aan het verzoek tot daadwerkelijke binnentreding van de woning. Het aanbod om de leefsituatie aan te tonen d.m.v. een huisbezoek wordt in het algemeen gedaan bij de voordeur, maar kan ook gedaan worden op het gemeentehuis. In beide situaties moet de medewerker van de gemeente de belanghebbende meedelen dat deze het recht heeft om de verstrekte inlichtingen door de medewerker te laten verifiëren met behulp van een minder ingrijpend middel dan het huisbezoek. Tevens deelt de medewerker van de gemeente mee wat hierboven bij informed consent al is beschreven. De bewijsplicht dat dit zorgvuldig is gebeurd ligt bij de medewerker van de gemeente. Afzien van een huisbezoek i.v.m. dringende redenen c.q. belangenafweging Het kan zich voordoen dat de belanghebbende te kennen geeft een zeer dringende reden te hebben voor de weigering van het huisbezoek of voor de weigering tijdens het huisbezoek om bepaalde zaken te laten zien. Er kan sprake zijn van zeer dringende redenen om de onmiddellijke uitvoering van een huisbezoek te weigeren. Hiervan zal, gezien de gebruikte beoordelingsnorm zeer dringende redenen slechts zeer zelden sprake van kunnen zijn. Als voorbeeld zou kunnen gelden een afspraak van belanghebbende bij de dokter/met het ziekenhuis. Als belanghebbende zich hierop beroept is het aan te bevelen om deze afspraak in diens bijzijn direct telefonisch te checken of de belanghebbende dit te laten tonen d.m.v. een afsprakenlijst. Intrekken van de toestemming Natuurlijk kan de belanghebbende waar het huisbezoek plaatsvindt zijn eenmaal gegeven toestemming op elk moment intrekken. Vanaf dat moment bevindt de uitvoerder van het huisbezoek zich zonder toestemming van de belanghebbende in de woning en zal de uitvoerder van het huisbezoek de woning moeten verlaten. Wordt dit niet gedaan dan vertoeft de uitvoerder van het huisbezoek wederrechtelijk in de woning en pleegt men een ambtsmisdrijf (ambtelijke huisvredebreuk) in de zin van artikel 370 Wetboek van Strafrecht. Om schending aan besluitvorming ten grondslag te kunnen leggen moet de uitvoerder van het huisbezoek aannemelijk maken, dat belanghebbende zijn eenmaal gegeven toestemming heeft ingetrokken. Dit moet in het verslag worden opgenomen. De belanghebbende moet duidelijk zijn gemaakt dat weigering om medewerking te verlenen aan voortzetting van het huisbezoek gevolgen heeft voor het recht op de uitkering, dan wel op de hoogte van de uitkering. Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 6

7 Hoofdstuk 2 Richtlijnen huisbezoek Bij het afleggen van huisbezoeken worden de volgende richtlijnen gehanteerd: Als een huisbezoek wordt afgelegd wordt de door belanghebbende opgegeven leefsituatie geverifieerd met behulp van de authentieke bronbestanden waarover de uitvoerder van het huisbezoek beschikking heeft. Een huisbezoek vindt overdag plaats binnen de kantooruren ( uur). Afwijking hiervan is mogelijk als daartoe specifiek aanleiding aanwezig is. Het huisbezoek wordt door 2 personen afgelegd om redenen van veiligheid en betere- resp. sterkere oordeel- en bewijsvorming. Uit privacy overwegingen wordt het gesprek over de leefsituatie niet bij de voordeur van de woning gevoerd maar in de woning van de belanghebbende of een andere daartoe geschikte ruimte naar keuze van de belanghebbende. Voordat de uitvoerder van het huisbezoek de woning binnen gaat, moet aan de eerder vermelde voorwaarden zijn voldaan. Vraag altijd naar de reden van de weigering van het huisbezoek, dit i.v.m. de mogelijkheid die de belanghebbende heeft op grond van dringende redenen. Start het huisbezoek in 1 e instantie in de huiskamer van de woning. Een rondleiding door de woning van de belanghebbende is alleen toegestaan met de uitdrukkelijke toestemming van de belanghebbende en in zijn aanwezigheid. Bij het betreden van de diverse woonruimten loopt de belanghebbende steeds voorop. Kasten en/of deuren worden geopend door de belanghebbende. Tijdens het huisbezoek moet er objectief worden waargenomen. Details kunnen belangrijk zijn! Er mogen alleen vragen worden gesteld die noodzakelijk zijn voor het vaststellen van het doel dat voorafgaand aan het binnentreden aan de belanghebbende is meegedeeld. Het stellen van confronterende vragen in de woning van de belanghebbende is juridisch toegestaan. Om onnodige agressie en discussie te voorkomen wordt de belanghebbende in specifieke gevallen hiervoor op een later tijdstip uitgenodigd. De belanghebbende wordt in de woning niet geconfronteerd met een mogelijke voor de belanghebbende negatieve/nadelige uitslag. Worden er tijdens het huisbezoek in de woning overige bevindingen gesignaleerd, welke niet in relatie staan tot het doel/reden welke aan de belanghebbende is meegedeeld, dan wordt opnieuw toestemming gevraagd voor het huisbezoek. De uitvoerder van het huisbezoek stelt zich tegenover de belanghebbende correct (niet provocerend), zakelijk, respectvol, transparant en zorgvuldig op. Aan het einde van het huisbezoek legt de uitvoerder van het huisbezoek de vervolgprocedure uit aan de belanghebbende. De belanghebbende wordt voor een vervolg gesprek uitgenodigd (zo spoedig mogelijk). Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 7

8 Geef de belanghebbende na afloop van het huisbezoek de ruimte om vragen te stellen en vraag tenslotte of alles duidelijk is. Als de belanghebbende zijn eenmaal gegeven toestemming intrekt moet het huisbezoek worden gestopt en moet de uitvoerder van het huisbezoek de woning verlaten. Tijdens het vervolggesprek op het gemeentehuis wordt de belanghebbende gelegenheid gegeven om de onderzoeksgegevens in te zien. Geef de belanghebbende de gelegenheid tot het lezen van het verslag van het huisbezoek en stel hem in staat correcties/aanvullingen aan te brengen. Laat de belanghebbende het verslag van het huisbezoek ondertekenen. Geef de belanghebbende het verslag van het huisbezoek mee. Als op basis van het huisbezoek duidelijkheid is ontstaan over de leefsituatie dan wordt de belanghebbende hiervan in kennis gesteld, waarbij hem tevens wordt meegedeeld over de aard van het advies m.b.t. het te nemen besluit. Belanghebbende wordt meegedeeld dat het collegebesluit in de vorm van een beschikking wordt toegestuurd. Specifiek bij kamerbewoning: Als de belanghebbende een kamer van een woning bewoont en de hoofdbewoner/verhuurder bezwaar heeft m.b.t. het betreden van de woning, dan wordt afgezien van het binnentreden van de woning. Als ten gevolge van deze weigering de rechtmatigheid van de uitkering niet kan worden vastgesteld kan dit consequenties hebben voor de uitkering van de belanghebbende. Een door de belanghebbende gehuurde kamer mag alleen betreden worden in aanwezigheid- en met toestemming van de belanghebbende. Veiligheid De gezondheid en de veiligheid van de uitvoerder van het huisbezoek is een belangrijke voorwaarde bij het afleggen van een huisbezoek. Waar dat mogelijk is, moet voorkomen worden dat er een onveilige situatie ontstaat voor de uitvoerder van het huisbezoek en voor de belanghebbende. Bij de voorbereiding van het huisbezoek moet aandacht worden geschonken aan mogelijke onveilige situaties die zich al eerder in het contact met de belanghebbende of zijn directe omgeving hebben voorgedaan. Bespreek vooraf de indicaties die erop wijzen dat de kans van een onveilige situatie zich kan voordoen (bijvoorbeeld is belanghebbende in het kader van het agressieprotocol de toegang tot de gemeentelijke locaties ontzegd). Informeer je over de belanghebbende als dat mogelijk is bij de sociale recherche. Pleeg bij een sterke aanwijzing van onveiligheid overleg met de leidinggevende en zo mogelijk met de sociale recherche. Tijdens het huisbezoek zijn de uitvoerders van het huisbezoek altijd in dezelfde ruimte, dus nooit 1 van de 2 alleen bij de belanghebbende. Ga nooit naar binnen als de belanghebbende onder invloed is van alcohol of drugs. Denk ook na wat je doet als: - de belanghebbende onrustig is; - de belanghebbende veel bezoek heeft; - de belanghebbende seksfilms kijkt en/of seksuele toespelingen maakt; - de belanghebbende een agressieve hond heeft; Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 8

9 - er in de woning vermoedelijk wapens aanwezig zijn. Als er een gevoel van onveiligheid ontstaat tijdens het onderzoek of de belanghebbende vertoont agressief of ongewenst gedrag verlaat de woning dan zo snel mogelijk. Meld dit bij je afdelingsmanager! Als er sprake is van bedreiging of geweld, doe in overleg met de afdelingsmanager, aangifte bij de politie. Zorg voor telefonische bereikbaarheid in de vorm van een door de werkgever beschikbaar gestelde mobiele telefoon. Regel: De werkmobiel is opgeladen en de telefoonnummers van de directe collega s zijn ingevoerd in de telefoon. Zorg ervoor dat naaste collega s weten bij wie, waar, met welk doel en wanneer je op huisbezoek bent en op welk telefoonnummer jij bereikbaar bent. Regel: Vul in je agenda de volgende gegevens in: - naam, adres en telefoonnummer van belanghebbende en/of contactpersoon; - zijn er anderen bij het gesprek aanwezig; - verwachte duur van het huisbezoek. - meldt je af bij een collega als je na het huisbezoek niet teruggaat naar het gemeentehuis en zet dit ook in je agenda. Vraag een collega jou te bellen, in geval je niet op de afgesproken tijd terug bent op kantoor. Regel: Als je collega geen contact krijgt, dan is de werkwijze als volgt: - het telefoonnummer van de bewoner wordt gebeld; - de medewerker wordt op de privé telefoonnummers gebeld; - de afdelingsmanager (of zijn plaatsvervanger) wordt gebeld en neemt vervolgstappen, belt eerst één van de toezichthouders: Als zij geen contact krijgen wordt de wijkagent gewaarschuwd. Neem geen gevoelige informatie mee naar het huisbezoek, die de belanghebbende niet mag zien. Extra adviezen bij huisbezoek Werk op afspraak, zorg dat je op tijd bent en informeer de belanghebbende als je later komt. Parkeer je auto uit het zicht van het adres waar je op huisbezoek gaat en bij voorkeur met de neus van de auto in de rijrichting. Blijf te allen tijde alert. Neem geen waardevolle spullen mee. Ga niet over tot het aanwenden van geweld. Hoofdstuk 3 Na het huisbezoek Verslag van het huisbezoek Van ieder huisbezoek wordt een schriftelijk verslag opgemaakt. Het verslag bevat in ieder geval de volgende gegevens: Naam van de uitvoerders van het huisbezoek. Dat het huisbezoek een redelijk middel is om tot het uiteindelijke doel te komen en dat er geen minder ingrijpend middel voorhanden was. Plaats, adres, dag, datum en tijdstip (begin en einde) van het huisbezoek. Dat aan belanghebbende volledige informatie is verstrekt (informed consent). Dat de belanghebbende toestemming heeft gegeven voor het binnentreden van de woning. Dat de belanghebbende aanwezig is geweest tijdens het huisbezoek. De verschillende ruimten in de woning welke betreden zijn. Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 9

10 Probeer zoveel mogelijk een beschrijving te geven van de woning (extern/intern). Vermeld alleen zakelijke- en objectieve feiten die relevant zijn voor het onderzoek en het doel. Baseer conclusies alleen op objectieve feiten en omstandigheden. Voorkom het maken van sfeerverslag door veronderstellingen te melden. Dagtekening en ondertekening van het verslag door de uitvoerders van het huisbezoek. Noteer opmerkingen/aanvullingen van de belanghebbende in het verslag. Laat de belanghebbende het verslag mede ondertekenen. Als er geen aanleiding bestaat om de belanghebbende uit te nodigen om het verslag te bespreken, ontvangt hij zo spoedig mogelijk, maar in ieder geval binnen 14 dagen, het verslag. In de begeleidende brief wordt de belanghebbende gevraagd om binnen een week schriftelijk te reageren. De uitvoerder van het huisbezoek voegt de reactie van de belanghebbende in een bijlage aan het verslag toe. De reactie van de belanghebbende wordt in de beoordeling meegewogen. In de begeleidende brief wordt de belanghebbende ook gewezen op de mogelijkheid het verslag op het gemeentehuis te bespreken. Bespreking huisbezoek met de belanghebbende Het past bij zorgvuldig behoorlijk handelen dat de belanghebbende in de gelegenheid wordt gesteld om op de uitkomst van het huisbezoek te reageren voor dat er een besluit wordt genomen. De belanghebbende wordt uitgenodigd op het gemeentehuis om het verslag te bespreken. De uitnodiging wordt samen met het verslag verzonden. Tijdens het gesprek krijgt de belanghebbende de gelegenheid zijn of haar zienswijze te geven ten aanzien van de weergave van de feiten zoals die door de uitvoerder van het huisbezoek in het verslag zijn opgenomen. De uitvoerder van het huisbezoek voegt de zienswijze van de belanghebbende in een bijlage aan het verslag toe en vraagt de belanghebbende het geheel te tekenen (voor akkoord of gezien). Deze handtekening is niet noodzakelijk voor de afhandeling van het onderzoek. De zienswijze van de belanghebbende wordt in de beoordeling meegewogen. Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 10

11 Hoofdstuk 4 Juridisch kader Het afleggen van een huisbezoek betekent een ingrijpende inbreuk op de privacy van de belanghebbende. Daarom heeft de wetgever in verschillende wetten bepalingen opgenomen ter bescherming van die privacy. Het gaat onder meer om het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM), de Grondwet, en de Algemene wet op het binnentreden (Awbi). De belangrijkste artikelen zijn opgenomen in deze bijlage. De artikelen 17 en 53a van de Participatiewet en 13 en 14 van de IOAW en IOAZ vormen de wettelijke basis voor de huisbezoeken. Uit vaste jurisprudentie van de CRvB blijkt dat een huisbezoek ter vaststelling of er recht op uitkering bestaat een inbreuk vormt op de persoonlijke levenssfeer als bedoeld in artikel 8 EVRM en artikel 10 eerste lid van de Grondwet. Als de bijzondere omstandigheden van het geval dit noodzakelijk maken, kan deze inbreuk echter gerechtvaardigd zijn. Voorwaarde is onder andere dat er een legitiem doel (EVRM) gediend wordt met het huisbezoek en dat het voor de vaststelling van het recht op uitkering/toeslag noodzakelijk is. Artikel 53a van de Participatiewet en artikel 14 van de IOAW en IOAZ bepalen dat het college bevoegd is om onderzoek in te stellen naar de door belanghebbende overgelegde gegevens en/of inlichtingen. Op grond van artikel 17 tweede lid van de Participatiewet of 13 tweede lid van de IOAW en IOAZ is de belanghebbende de verplichting opgelegd desgevraagd de medewerking te verlenen die redelijkerwijze nodig is voor de uitvoering van de Participatiewet, IOAW of IOAZ. De beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit spelen een belangrijke rol in de bescherming van de privacy van de belanghebbende. Volledigheidshalve wordt vermeld dat de belanghebbende zelf bepaalt of deze medewerking verleent aan het huisbezoek en dus toestemming geeft om zijn woning binnen te treden. De belanghebbende blijft het recht behouden om toegang tot zijn woning te weigeren. De weigering kan wel nadelige consequenties hebben voor belanghebbende. De Awbi schrijft voor dat voldaan moet worden aan de legitimatieplicht en dat het binnentreden van een woning toegestaan is in aanwezigheid en met toestemming van de bewoner op basis van volledige informatie. Artikel 8 EVRM - Recht op eerbiediging van privé, familie- en gezinsleven 1. Een ieder heeft recht op respect voor zijn privé leven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie. 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan voor zover bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. Artikel 10 Grondwet - Eerbiediging en bescherming persoonlijke levenssfeer 1. Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer. 2. De wet stelt regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens. 3. De wet stelt regels inzake de aanspraken van personen op kennisneming van over hen vastgelegde gegevens en van het gebruik dat daarvan wordt gemaakt, alsmede op verbetering van zodanige gegevens. Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 11

12 Artikel 12 Grondwet - Binnentreden woningen 1. Het binnentreden in een woning zonder toestemming van de bewoner is alleen geoorloofd in de gevallen bij of krachtens de wet bepaald, door hen die daartoe bij of krachtens de wet zijn aangewezen. 2. Voor het binnentreden overeenkomstig het eerste lid zijn voorafgaande legitimatie en mededeling van het doel van het binnentreden vereist, behoudens bij de wet gestelde uitzonderingen. 3. Aan de bewoner wordt zo spoedig mogelijk een schriftelijk verslag van het binnentreden verstrekt. Indien het binnentreden in het belang van de nationale veiligheid of dat van de strafvordering heeft plaatsgevonden, kan volgens bij de wet te stellen regels de verstrekking van het verslag worden uitgesteld. In de bij de wet te bepalen gevallen kan de verstrekking achterwege worden gelaten, indien het belang van de nationale veiligheid zich tegen verstrekking blijvend verzet. Artikel 1 Awbi - Legitimatieplicht 1. Degene die bij of krachtens de wet belast is met de opsporing van strafbare feiten of enig ander onderzoek, met de uitvoering van een wettelijk voorschrift of met het toezicht op de naleving daarvan, dan wel een bevoegdheid tot vrijheidsbeneming uitoefent, en uit dien hoofde in een woning binnentreedt, is verplicht zich voorafgaand te legitimeren en mededeling te doen van het doel van het binnentreden. Indien twee of meer personen voor hetzelfde doel in een woning binnentreden, rusten deze verplichtingen slechts op degene die bij het binnentreden de leiding heeft. 2. Indien de naleving van de in het eerste lid bedoelde verplichting naar redelijke verwachting ernstig en onmiddellijk gevaar oplevert voor de veiligheid van personen of goederen, feitelijk onmogelijk is dan wel naar redelijke verwachting de strafvordering schaadt ten aanzien van misdrijven waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten, gelden deze verplichtingen slechts voor zover de naleving daarvan in die omstandigheden kan worden gevergd. 3. Een persoon in dienst van een bestuursorgaan die zich ingevolge het eerste lid legitimeert, toont een legitimatiebewijs dat is uitgegeven door of in opdracht van dat bestuursorgaan. Het legitimatiebewijs bevat een foto van de houder en vermeldt diens naam en hoedanigheid. Indien de veiligheid van de houder van het legitimatiebewijs vordert dat zijn identiteit verborgen blijft, kan in plaats van zijn naam zijn nummer worden vermeld. 4. De persoon, bedoeld in het eerste lid, die met toestemming van de bewoner wenst binnen te treden, vraagt voorafgaand aan het binnentreden diens toestemming. De toestemming moet blijken aan degene die wenst binnen te treden. Artikel 370 Wetboek van Strafrecht Onrechtmatige binnentreding 1. De ambtenaar die, met overschrijding van zijn bevoegdheid of zonder inachtneming van de bij de wet bepaalde vormen, in de woning of het besloten lokaal of erf, bij een ander in gebruik, diens ondanks binnentreedt of, wederrechtelijk aldaar vertoevende, zich niet op de vordering van of vanwege de rechthebbende aanstonds verwijdert, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie. Protocol Huisbezoeken Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Castricum 2015 Pagina 12