Stemmingsstoornissen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Stemmingsstoornissen"

Transcriptie

1 Stemmingsstoornissen

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Depressie en manie: stemmingsstoornissen 3 Depressie 4 Kenmerken van een depressie 5 Manisch-depressieve stoornis 6 Kenmerken van een manisch-depressieve stoornis 7 Verloop van stemmingsstoornissen 8 Oorzaken van stemmingsstoornissen 9 Behandeling van stemmingsstoornissen 10 Tips 11 Patiëntenverenigingen 12 Aanbevolen literatuur 2

3 1 Inleiding Deze brochure is bestemd voor patiënten die lijden aan een depressie en/of manie en voor hun naasten. In deze brochure krijgt u uitleg over de oorzaak, verschijnselen en het verloop van stemmingsstoornissen. 2 Depressie en manie: stemmingsstoornissen Iedereen kent stemmingsschommelingen. Bij sommige mensen zijn deze ernstig en langdurig. Er wordt dan gesproken van een manie of een depressie. Depressie en manie zijn twee ziekten waarbij de stemming is verstoord. Tijdens een depressie is de stemming erg somber met een grote mate van lusteloosheid. Hierdoor wordt het normale functioneren belemmerd. Een depressie wordt ook wel een unipolaire stoornis genoemd. Tijdens een manie is er sprake van een te uitgelaten stemming. Door de omgeving wordt deze stemming als kunstmatig vrolijk ervaren. Een manie wordt meestal afgewisseld met een depressie. Dit wordt een manisch-depressieve (bipolaire) stoornis genoemd. De tussenperioden zijn vaak zonder symptomen. Deze tussenperioden kunnen lang zijn, bijvoorbeeld één of enkele jaren. In feite is er een cyclus van ziek zijn (manisch en/of depressief), afgewisseld met niet ziek zijn (tussenperiode). In hoofdstuk 3 en 4 wordt de depressieve stoornis beschreven. In hoofdstuk 5 en 6 wordt de manisch-depressieve stoornis behandeld. De hoofdstukken 7 tot en met 9 gaan dieper in op het verloop, de oorzaken en de behandeling van een stemmingsstoornis. 3 Depressie Iedereen voelt zich wel eens lusteloos, somber en in de put. Wanneer deze gevoelens lang aanhouden en niets de somberheid kan opheffen, spreken we van een depressie. Een depressie is een veel voorkomende ziekte. Volgens schattingen is 10% van de mannen en 20% van de vrouwen wel eens depressief. Een depressie kan op alle leeftijden voorkomen. 4 Kenmerken van een depressie De belangrijkste kenmerken van een depressie zijn somberheid, lusteloosheid en nergens meer plezier aan beleven. Verder kunnen concentratiestoornissen en interesseverlies optreden. De levenslust en het gevoel van eigenwaarde zijn vaak verdwenen. Vaak denken mensen dat ze overbodig zijn en anderen alleen maar last bezorgen. Dit kan weer leiden tot schuldgevoelens en andere sombere emoties. Het kan zijn dat iemand veel huilt. Soms is men zo somber dat men niet meer kan huilen. Naast de sombere stemming kan men ook lichamelijke klachten hebben. Dit kan zich uiten in extreme vermoeidheid bij geringe inspanning en loodzware armen en benen. Vaak zijn er slaapproblemen. Sommigen vallen met moeite in slaap, anderen worden vroeg wakker en kunnen niet meer doorslapen. 3

4 De eetlust is meestal slecht. Men heeft geen trek in eten of het eten smaakt niet. Tijdens een depressie kunnen patiënten kilo s afvallen. Sommige mensen hebben juist de neiging om veel meer te eten. De ontlasting komt vaak moeizaam. Seksuele gevoelens nemen af of verdwijnen zelfs helemaal. Verder handelen depressieve patiënten traag. Ze lopen langzaam en spreken weinig met zachte monotone stem. Een ander kenmerk van een depressie zijn angsten. Het is niet altijd duidelijk waarvoor men bang is. Soms is men bang voor ernstige ziekten, zoals kanker. Deze angsten kunnen heel sterk worden en leiden tot paniekaanvallen of waanbeelden. Vaak is er dan ook sprake van hyperventilatie. Zo n hyperventilatie-aanval kan weer leiden tot klachten, zoals tintelende handen, duizeligheid en hartkloppingen. Door een depressie kan men het idee krijgen dat verder leven geen zin meer heeft. Vaak lijkt de dood de enige uitweg. Deze gedachte kan leiden tot een zelfmoordpoging. Het behandelen van een depressie is dus van levensbelang! 5 Manisch-depressieve stoornis Sommige mensen hebben depressieve perioden die afgewisseld worden met manische perioden. We spreken dan van een manisch-depressieve stoornis. Bij een manisch-depressieve stoornis is de stemming óf veel te uitgelaten en overdreven opgewekt óf zeer somber. Deze uitgelaten of sombere stemmingen wisselen elkaar af. De tussenperioden kunnen zonder symptomen zijn. Bij sommige mensen ligt de nadruk op de depressieve kant, bij andere op de manische kant. Vaak treedt een manisch-depressieve stoornis voor het eerst op rond het 20e levensjaar. Naar schatting maakt ongeveer 1% van de mannen en vrouwen tijdens hun leven een manisch-depressieve stoornis door. 6 Kenmerken van een manisch-depressieve stoornis De kenmerken van een depressie en een manie zijn min of meer tegenovergesteld aan elkaar. Hieronder worden de kenmerken van een manie uitgebreid beschreven. De kenmerken van een depressie staan beschreven in hoofdstuk 4. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste kenmerken nog eens op een rijtje gezet. Kenmerken van een manie Bij een manie is er sprake van een kunstmatig vrolijke stemming. Bij tegenwerking door de omgeving raakt de patiënt snel geprikkeld. Men gedraagt zich overactief, vol levenslust, kracht en dadendrang. Dit kan leiden tot onverantwoord gedrag met nare gevolgen voor de patiënt en zijn omgeving. Zo wordt soms veel meer geld uitgegeven dan financieel verantwoord is. Vaak onderneemt de patiënt te veel activiteiten tegelijkertijd met chaos als gevolg wanneer activiteiten niet goed afgerond kunnen worden. Tijdens een manie denkt de patiënt heel snel en gejaagd. Dit komt ook tot uitdrukking in het spreken: men praat meer en sneller of springt van de hak op de tak. Gedurende een manie voelt een patiënt zich lichamelijk tot alles in staat. Men zit boordevol energie. Er is weinig of geen behoefte aan slaap. Meestal is de eetlust in orde, maar men heeft vaak geen tijd om te eten. Het tijdgebrek om te 4

5 eten en de hoge mate van lichamelijke activiteit kunnen ervoor zorgen dat men soms afvalt. De seksuele behoefte is vaak toegenomen. Dit kan leiden tot ongeremd gedrag. Vaak voelen mensen zich zekerder dan normaal. Hierdoor worden activiteiten ondernomen die men normaal niet zou aandurven. Soms verliest de patiënt de realiteit uit het oog en is er sprake van zelfoverschatting. Dit kan vervelende gevolgen hebben voor de patiënt en zijn omgeving (schulden, verbroken relaties, lichamelijke uitputting...). Verder is het gedrag van de patiënt erg impulsief en is men bijzonder geïnteresseerd in nieuwe mensen en nieuwe ervaringen. Soms neemt de zelfoverschatting zulke vormen aan dat er sprake is van psychotische verschijnselen. Een ander woord hiervoor zijn wanen: gedachten die niet op feiten berusten. Met name grootheidswanen komen tijdens een manie voor. Zo kan men het idee hebben over bepaalde krachten of gaven te beschikken. Kenmerken van een depressie De kenmerken van een depressie worden hieronder nog eens kort aangestipt. Meer informatie is te vinden in hoofdstuk 4. De kenmerken van een depressie zijn: sombere, lusteloze stemming concentratiestoornissen interesseverlies schuldgevoelens extreme vermoeidheid slecht en weinig slapen weinig of geen eetlust verminderde of geen seksuele behoeften angsten gedachten over de dood 7 Verloop van stemmingsstoornissen Een depressie kan geleidelijk ontstaan, maar ook heel plotseling. Een onbehandelde depressie duurt gemiddeld zo n 4 tot 6 maanden. Dit kan ook veel korter of langer zijn. Door een behandeling kunnen de klachten verminderen en kan de duur van de depressie verkort worden. Een depressie komt soms één keer in iemands leven voor. In de meeste gevallen komt een depressie vaker terug. Een manie kan ook heel geleidelijk ontstaan, maar meestal gebeurt dit heel erg snel. Soms zelfs binnen een dag, als men een hele nacht niet geslapen heeft. Een onbehandelde manie duurt gemiddeld zo n 2 tot 3 maanden. Deze periode kan net als bij een depressie erg variëren. Een behandeling kan de verschijnselen van een manie verminderen en de duur verkorten. Een manie is soms eenmalig. Meestal komt een manie terug, al dan niet afgewisseld met een depressie. 5

6 8 Oorzaken van stemmingsstoornissen Meestal is er niet één oorzaak aan te wijzen voor het ontstaan van stemmingsstoornissen. Het gaat bijna altijd om een combinatie van oorzaken. De oorzaken zijn onder te verdelen in 3 categorieën: Biologische oorzaken Uit onderzoek is gebleken dat het krijgen van een stemmingsstoornis voor een deel erfelijk bepaald is. Bij stemmingsstoornissen is er vaak sprake van een verstoord evenwicht tussen stoffen in de hersenen. Hierdoor werken zenuwcellen minder goed en is de kans op een stemmingsstoornis groter. Sommige lichamelijke ziekten, zoals een schildklieraandoening, kunnen het optreden van een stemmingsstoornis bevorderen. Verder kunnen stemmingsstoornissen ook ontstaan door onjuist medicijngebruik of door alcohol en drugsgebruik. Psychische oorzaken Psychische oorzaken maken deel uit van iemands psychische (geestelijke) draagkracht. De psychische draagkracht bestaat onder andere uit karaktereigenschappen en vaardigheden om problemen op te lossen. Mensen die minder sterk in hun schoenen staan, hebben een grotere kans op het krijgen van een stemmingsstoornis. Sociale oorzaken Sociale oorzaken zijn positieve of negatieve gebeurtenissen die het optreden van een stemmingsstoornis kunnen bevorderen. Voorbeelden hiervan zijn; een echtscheiding, ziekte of dood van de partner en spanningen op het werk. Er zijn ook positieve, maar ingrijpende gebeurtenissen die een stemmingsstoornis kunnen uitlokken. Bijvoorbeeld het krijgen van een kind. Bij de meeste mensen is het een combinatie van oorzaken die stemmingsstoornissen veroorzaken. Hierbij wordt aangenomen dat de biologische oorzaken de aanleg bepalen en dat de psychische en sociale oorzaken bepalen of stemmingsstoornissen ook daadwerkelijk optreden. 9 Behandeling van stemmingsstoornissen Doordat een combinatie van factoren stemmingsstoornissen kan veroorzaken, leidt een gecombineerde behandeling vaak tot de beste resultaten. Een gecombineerde behandeling bestaat meestal uit medicijnen (farmacotherapie) en gesprekken met een deskundige (psychotherapie en/of psychosociale begeleiding). Door medicijnen kunnen de lichamelijke verschijnselen van een stemmingsstoornis verminderd worden. Bij de behandeling van een stemmingsstoornis worden verschillende soorten medicijnen gebruikt. Per medicatiesoort is er een aparte folder samengesteld. De behandelend arts of verpleegkundige zal u uitleg geven over de medicatie die voor u van toepassing is. U krijgt vervolgens van uw behandelend arts of verpleegkundige de juiste folder aangereikt. Medicijnen lossen de achterliggende problemen echter niet op. Daarvoor maakt men gebruik van psychotherapie en/of psychosociale begeleiding. Tijdens 6

7 gesprekken komen de psychische en sociale oorzaken van stemmingsstoornissen aan bod. Er wordt geleerd hoe men hierop kan reageren. Zo wordt geprobeerd de weerbaarheid van de patiënt te vergroten en/of de stress te reduceren. 10 Tips Hieronder volgen enkele tips voor patiënten en hun naasten. De tips zijn onderverdeeld in tips voor depressieve patiënten, tips voor manischdepressieve patiënten en tips voor naasten. Tips voor depressieve patiënten Probeer een vast dagritme te houden. Ga op tijd naar bed en sta op normale tijd op. Eet en drink regelmatig. Probeer niet in een isolement terecht te komen. Zoek afleiding/ontspanning. Probeer zoveel mogelijk te bewegen. Ga bijvoorbeeld wandelen of fietsen. Ga niet op vakantie als u daar niet van kunt genieten. Probeer belangrijke besluiten uit te stellen tot na de depressie. U kunt de gevolgen dan weer beter overzien. Accepteer de ziekte. Informeer of bij u in de buurt bijeenkomsten en/of educatie cursussen zijn voor patiënten met stemmingsstoornissen. Tips voor manisch-depressieve patiënten Lees ook de tips voor depressieve patiënten door. Leef regelmatig en gezond. Vermijd uitputting. Ga op tijd naar bed en sta op tijd op. Zorg voor een prikkelarme omgeving; probeer spanningen te vermijden. Probeer minder te doen dan u geneigd bent. Informeer of bij u in de buurt bijeenkomsten en/of educatie cursussen zijn voor patiënten met stemmingsstoornissen. Tips voor naasten Mensen met een stemmingsstoornis weigeren vaak elke hulp. Blijf belangstelling tonen en contact houden. Dat wordt gewaardeerd, ook al is dat niet altijd even duidelijk. Probeer iemand met een manische periode tactisch bij te sturen. Ga niet de strijd aan. Help mensen een regelmatig leven te leiden. Probeer waar nodig bij te sturen. Informeer of bij u in de buurt bijeenkomsten en/of educatie cursussen zijn voor naasten van patiënten met stemmingsstoornissen. 11 Patiëntenverenigingen NFGV Depressie Centrum Postbus JC Utrecht Tel

8 Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen Postbus GV Utrecht Tel Lotgenotenlijn Stichting Pandora 2e Constantijn Huygensstraat CS Amsterdam Tel Aanbevolen literatuur Dr. A. Honig e.a. Samen en toch alleen. Tirion Momenteel niet verkrijgbaar in boekhandel, wel bij openbare bibliotheken F. de Jonghe. Omgaan met depressie, een leidraad voor patiënten en hun omgeving. Utrecht: Kosmos H. Kamp. Manisch Depressief: verhoogde vatbaarheid voor manieën en depressies. Wormer: Immerc J. van Kragten. Leven met een manisch-depressieve stoornis. Bohn Stafleu van Loghum Momenteel niet verkrijgbaar in boekhandel, wel bij openbare bibliotheken A.J. Meulenbroek. Manisch Depressief. Heb je daar last van? Baarn: Nelissen W.A Nolen, O.J. Rafaelsen. Depressie: oorzaken, verschijnselen en behandelingsmogelijkheden van de veel voorkomende stemmingziekten depressie en manie. Baarn: Tirion W.A Nolen. Depressie en manie. Informatie voor patiënten, familieleden en betrokkenen. (Een goed leesbaar uittreksel van het hierboven genoemde boek, uitgegeven door Lundbeck B.V.) Internet Op de website van de Lithiumpluswerkgroep kunt u onder andere informatie vinden over stemmingstoornissen. Het internetadres van de Lithiumpluswerkgroep is: 8

9 Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Orbis Geestelijke Gezondheidszorg Volwassenenzorg-SZ Postbus MB Sittard Meldpunt West-07 Telefoon (secretariaat) Internet VZ

Manisch depressief of bipolaire stoornis

Manisch depressief of bipolaire stoornis 0000 2027 - SV - oktober 2012 Manisch depressief of bipolaire stoornis campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23 www.st-vincentius.be GasthuisZusters

Nadere informatie

Algemene folder Zorgprogramma Bipolaire Stoornissen

Algemene folder Zorgprogramma Bipolaire Stoornissen Voor wie? Deze folder is bedoeld voor mensen die de diagnose bipolaire stoornis hebben gekregen of waarbij er een sterk vermoeden is dat er van een bipolaire stoornis sprake zou kunnen zijn. Het vraagt

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen Bij u, uw partner of familielid is een depressie vastgesteld. In deze folder kunt u lezen wat een depressie is en waar u voor verdere vragen en informatie terecht kunt. Vanwege de

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Depressies

Praktische opdracht ANW Depressies Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben

Nadere informatie

in gesprek over: Depressie

in gesprek over: Depressie in gesprek over: Depressie Colofon Redactie: W. Smith-van Rietschoten (eindredacteur) J.L.M. van der Beek E.A.M. Knoppert-van der Klein R.B. Laport C.R. van Meer E. Olivier M. van Verschuer Publicatie:

Nadere informatie

Manisch - depressieve stoornis

Manisch - depressieve stoornis Manisch - depressieve stoornis Als stemmingen uit de hand lopen Met je hoofd in de wolken lopen en bruisen van energie, in zo n bui is iedereen weleens. De ene keer hangt die uitgelaten stemming samen

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder

Nadere informatie

in gesprek over: Manisch-depressieve stoornis

in gesprek over: Manisch-depressieve stoornis in gesprek over: Manisch-depressieve stoornis Colofon Redactie: W. Smith-van Rietschoten (eindredacteur) J.L.M. van der Beek E.A.M. Knoppert-van der Klein R.B. Laport C.R. van Meer E. Olivier M. van Verschuer

Nadere informatie

Depressieve klachten. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg

Depressieve klachten. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg Depressieve klachten Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Klachten en symptomen 3 Oorzaken 5 Wanneer arts raadplegen 6 Wat kun je zelf doen 7 Geneesmiddelen

Nadere informatie

Depressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober

Depressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober Depressie Informatiefolder voor cliënt en naasten Zorgprogramma Doen bij Depressie Versie 2013-oktober Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen en welke oorzaken

Nadere informatie

Depressie bij verpleeghuiscliënten

Depressie bij verpleeghuiscliënten Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor cliënt en naasten Depressie bij verpleeghuiscliënten Folder 3 Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen

Nadere informatie

Sportief bewegen met een depressie. Depressie

Sportief bewegen met een depressie. Depressie Sportief bewegen met een depressie Depressie Sportief bewegen met een depressie...................................... Bewegen: gezond en nog leuk ook! Regelmatig bewegen heeft een positieve invloed op

Nadere informatie

Depressie. Meer dan een somber gevoel. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over depressie

Depressie. Meer dan een somber gevoel. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over depressie ggz voor doven & slechthorenden Depressie Meer dan een somber gevoel Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over depressie Herkent u dit? Iedereen is wel eens somber of treurig.

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is

Nadere informatie

Informatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater

Informatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop

Nadere informatie

Depressie en manie voor patiënten familieleden en betrokkenen

Depressie en manie voor patiënten familieleden en betrokkenen Depressie en manie voor patiënten familieleden en betrokkenen Depressie en manie voor patiënten familieleden en betrokkenen Welkom 3 Depressie en manie: Stemmingsziekten 3 Verschijnselen van een depressie

Nadere informatie

Tegretol. Carbamazepine

Tegretol. Carbamazepine Tegretol Carbamazepine Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Wat is Tegretol 3 Wanneer een behandeling met Tegretol? 4 Werking van Tegretol 5 Aantal Tegretol innamen per dag 6 Controle van het bloed 7 Effect van

Nadere informatie

Bipolaire stoornissen

Bipolaire stoornissen Bipolaire stoornissen PuntP kan u helpen volwassenen Sommige mensen hebben last van stemmingsschommelingen die niet in verhouding staan tot wat er in hun persoonlijke omgeving gebeurt. De stemming lijkt

Nadere informatie

Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN

Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN Er zijn altijd situaties die ons erg boos, blij of verdrietig maken: emotionele pieken en dalen horen bij het leven. Maar het kan voorkomen dat u last heeft van

Nadere informatie

07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking

07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking Na vanmiddag Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij ouderen met e Weet u hoe vaak angst en depressie voorkomen, Weet u wie er meer risico heeft om een angststoornis of depressie te ontwikkelen,

Nadere informatie

Depressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober

Depressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober Depressie Informatiefolder voor zorgteam Zorgprogramma Doen bij Depressie Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt bij wie een depressie

Nadere informatie

Somber of depressief en dan?

Somber of depressief en dan? Instituut Verantwoord Medicijngebruik Somber of depressief en dan? minder pillen meer praten meer acties! Informatie over de behandeling bij depressieve klachten Instituut Verantwoord Medicijngebruik Heb

Nadere informatie

Depressieve klachten bij verpleeghuiscliënten

Depressieve klachten bij verpleeghuiscliënten Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor cliënt en naasten Depressieve klachten bij verpleeghuiscliënten Folder 1 Inleiding Deze folder is bedoeld voor mensen met depressieve klachten en

Nadere informatie

l Geestelijke Gezondheidszorg 2 Inhoudsopgave

l Geestelijke Gezondheidszorg 2 Inhoudsopgave Depakine Valproaat Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Wat is Depakine 2 3 Wanneer behandelen met Depakine? 2 4 Werking van Depakine 3 5 Aantal Depakine innamen per dag 3 6 Controle van het bloed 4 7 Effect

Nadere informatie

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014 Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum Inhoud

Nadere informatie

in gesprek over: Manisch-depressieve stoornissen

in gesprek over: Manisch-depressieve stoornissen in gesprek over: Manisch-depressieve stoornissen Colofon 2009 (herziene uitgave) Auteurs: A.W.M.M. Stevens E.A.M. Knoppert-van der Klein W.A. Nolen Redactie: E. van Meekeren (eindredactie) E.A.M. Knoppert

Nadere informatie

Depressie, dysthymie en de bipolaire stoornis

Depressie, dysthymie en de bipolaire stoornis Depressie, dysthymie en de bipolaire stoornis Inleiding Iedereen kan zich wel eens somber en lusteloos voelen maar doorgaans is dat van korte duur. Bij sommige mensen houden deze klachten langere tijd

Nadere informatie

GGzE Centrum Bipolair. Centrum Bipolair. Specialistisch behandelcentrum voor mensen met een bipolaire stoornis. cliënten >>

GGzE Centrum Bipolair. Centrum Bipolair. Specialistisch behandelcentrum voor mensen met een bipolaire stoornis. cliënten >> GGzE Centrum Bipolair Centrum Bipolair Specialistisch behandelcentrum voor mensen met een bipolaire stoornis cliënten >> De bipolaire stoornis komt voor bij ongeveer 1 à 2 procent van de bevolking. Het

Nadere informatie

DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS. Maaike Nauta Leonieke Vet. Klinische Psychologie RuG. Accare UC Groningen

DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS. Maaike Nauta Leonieke Vet. Klinische Psychologie RuG. Accare UC Groningen DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS Maaike Nauta Leonieke Vet Klinische Psychologie RuG Accare UC Groningen Dit lukt me nooit Anderen vinden het niks Ik zie er niet uit Ze vinden me saai Maar wanneer

Nadere informatie

Depressie. Meer dan zo maar een dip

Depressie. Meer dan zo maar een dip Meer dan zo maar een dip Een dipje of een depressie? Ieder mens heeft wel eens een dipje. Zo n sombere bui kan allerlei oorzaken hebben, bijvoorbeeld een ruzie, een teleurstelling, ziekte of narigheid

Nadere informatie

Depressieve symptomen bij verpleeghuiscliënten

Depressieve symptomen bij verpleeghuiscliënten Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor afdelingsmedewerkers Depressieve symptomen bij verpleeghuiscliënten Folder 2 Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken

Nadere informatie

Een depressie. PuntP kan u helpen. groep: volwassenen

Een depressie. PuntP kan u helpen. groep: volwassenen Een depressie PuntP kan u helpen groep: volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit

Nadere informatie

Behandelgroep zelfmanagement manisch depressieve stoornis

Behandelgroep zelfmanagement manisch depressieve stoornis Psychiatrie Behandelgroep zelfmanagement manisch depressieve stoornis www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl PSY002 / Behandelgroep zelfmanagement

Nadere informatie

Een depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen

Een depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen Een depressie P unt P kan u helpen volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit soort

Nadere informatie

Aan de slag met psychose en bipolaire stoornis

Aan de slag met psychose en bipolaire stoornis Aan de slag met psychose en bipolaire stoornis Anja Stevens, psychiater, Dimence Charlotte Marchandisse, VS, GGZinGeest Zwolle, 8 december Phrenoscongres Opzet Introductie hypomanie, manie, psychose Rollenspellen

Nadere informatie

Depressie bij verpleeghuiscliënten

Depressie bij verpleeghuiscliënten Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor afdelingsmedewerkers Depressie bij verpleeghuiscliënten Folder 4 Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij

Nadere informatie

7,4. Werkstuk door een scholier 1906 woorden 23 juni keer beoordeeld. Inleiding

7,4. Werkstuk door een scholier 1906 woorden 23 juni keer beoordeeld. Inleiding Werkstuk door een scholier 1906 woorden 23 juni 2001 7,4 71 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Dit werkstuk gaat over depressie. Dit vonden we een interessant onderwerp, omdat het tegenwoordig veel voorkomt

Nadere informatie

Over mensen met psychische of psychiatrische problematiek. Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009

Over mensen met psychische of psychiatrische problematiek. Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009 Over mensen met psychische of psychiatrische problematiek Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009 Programma 19.30 uur Opening 19.35 uur Inleiding door Gertie

Nadere informatie

in gesprek over: Depressie

in gesprek over: Depressie in gesprek over: Depressie Colofon Uitgave 2009 (herziene druk) met dank aan T. Birkenhäger Redactie: M. van Verschuer (eindredacteur) E.A.M. Knoppert-van der Klein E. van Meekeren L. van Lin Publicatie:

Nadere informatie

Doen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014. Dr. Roeslan Leontjevas

Doen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014. Dr. Roeslan Leontjevas Doen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014 Dr. Roeslan Leontjevas Doen bij Depressie: effectief depressie aanpakken Dr. Roeslan Leontjevas - psycholoog - onderzoek aan Radboud Universitair

Nadere informatie

Geen energie, moe, ernstig vermoeid, uitgeput Bij (ex) oncologische patienten. Joyce Vermeer 21 September 2018

Geen energie, moe, ernstig vermoeid, uitgeput Bij (ex) oncologische patienten. Joyce Vermeer 21 September 2018 Geen energie, moe, ernstig vermoeid, uitgeput Bij (ex) oncologische patienten Joyce Vermeer 21 September 2018 Oefening Ga eens met je blik naar binnen Let op de beweging van je adem. Hoe is het eigenlijk

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis

Cognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis Psychiatrie Cognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl PSY002 / Cognitieve gedragstherapiegroep

Nadere informatie

Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist

Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Dopamine Ziekte van Parkinson: minder dopamine Dopamine is een signaalstof die de communicatie tussen hersencellen

Nadere informatie

Manisch depressieve stoornis. Als stemmingen uit de hand lopen

Manisch depressieve stoornis. Als stemmingen uit de hand lopen Manisch depressieve stoornis Als stemmingen uit de hand lopen Hoge pieken, diepe dalen Met je hoofd in de wolken lopen en bruisen van energie, in zo n bui is iedereen weleens. De ene keer hangt die uitgelaten

Nadere informatie

Diabetes mellitus en een depressie

Diabetes mellitus en een depressie Diabetes mellitus en een depressie Inleiding Mensen met diabetes mellitus hebben tweemaal zoveel kans om depressief te worden als mensen zonder diabetes. Dat betekent dat in Nederland één op de tien mensen

Nadere informatie

DEPRESSIE PATIËNTENINFORMATIE

DEPRESSIE PATIËNTENINFORMATIE ALGEMEEN DEPRESSIE PATIËNTENINFORMATIE Wat is een depressie? Een depressie is een ziekte, waarbij u langere tijd zich erg somber voelt, weinig energie heeft en nergens zin in heeft. Iedereen voelt zich

Nadere informatie

ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt)

ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt) ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt) Naam:.. Datum: - - Kruis bij elke vraag het antwoord aan dat de afgelopen zeven dagen

Nadere informatie

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

Thuiszorgcafé. Depressie. Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering

Thuiszorgcafé. Depressie. Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering Thuiszorgcafé Depressie Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering 9 november 2016 Depressie Mevrouw Van Veen Depressie Wat is het? Herkenning

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Patiënteninformatie Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en de gevoelens die u daarover kunt hebben Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en

Nadere informatie

Depressie. Meer dan zo maar een dip

Depressie. Meer dan zo maar een dip Meer dan zo maar een dip Een dip of een depressie? Je hoort mensen vaak zeggen dat ze even een dipje hebben. Daar kijkt niemand van op. Iedereen is wel eens somber of treurig. Zulke gevoelens kunnen opkomen

Nadere informatie

Grip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten

Grip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten Grip op je Depressie Cursus voor mensen met depressieve klachten In deze folder vindt u informatie over de cursus Grip op je Depressie, die verzorgd wordt door de afdeling Medische Psychologie van het

Nadere informatie

Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?

Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij (oudere) mensen met een verstandelijke beperking Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Kennis over angst en depressie Risicofactoren

Nadere informatie

Het verlies van een dierbare

Het verlies van een dierbare Het verlies van een dierbare Het Zorgpad Stervensfase is gebaseerd op de Liverpool Care Pathway for the dying patient (LCP). De LCP is door het Erasmus MC Rotterdam en het IKNL locatie Rotterdam integraal

Nadere informatie

Beter omgaan met STRESS. E-book

Beter omgaan met STRESS. E-book Beter omgaan met STRESS E-book In het kort - - - - - X 1. Bij stress helpt het om op een rij te zetten wat bij u spanning geeft en wat u juist energie geeft. 2. Praat er met iemand over die u vertrouwt.

Nadere informatie

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen Tekst: Aziza Sbiti & Cha-Hsuan Liu Colofon: Deze brochure is totstandgekomen met hulp van het Inspraak Orgaan Chinezen. De inhoud

Nadere informatie

Parkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose

Parkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose Parkinsonismen Vereniging Parkinson en Psychose Inhoudsopgave Inleiding 4 Psychose 4 Oorzaak 5 Door de ziekte van Parkinson 5 Door het gebruik van anti-parkinsonmedicatie 5 Door een lichamelijke aandoening

Nadere informatie

Stemmingsstoornissen. Postpartum depressie. Depressie na bevalling

Stemmingsstoornissen. Postpartum depressie. Depressie na bevalling Stemmingsstoornissen Postpartum depressie Depressie na bevalling GGZ Friesland is de grootste aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in de provincie Friesland. We bieden u hulp bij alle mogelijke psychische

Nadere informatie

InFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding

InFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

Grip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten

Grip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten Grip op je Depressie Cursus voor mensen met depressieve klachten In deze folder vindt u informatie over de cursus Grip op je Depressie, die verzorgd wordt door de afdeling medische psychologie van het

Nadere informatie

Borderline. Als gevoelens en gedrag snel veranderen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline

Borderline. Als gevoelens en gedrag snel veranderen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline ggz voor doven & slechthorenden Borderline Als gevoelens en gedrag snel veranderen Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline Herkent u dit? Bij iedereen gaat wel

Nadere informatie

1.1 Relatie verslaving

1.1 Relatie verslaving 1.1 Relatie verslaving Typering Iemand wordt relatieverslaafd genoemd als hij denkt niet zonder relatie te kunnen leven. Soms zijn mensen zo afhankelijk van een relatie, dat ze er alles voor doen om die

Nadere informatie

POST TRAUMATISCH STRESS SYNDROOM PTSS

POST TRAUMATISCH STRESS SYNDROOM PTSS POST TRAUMATISCH STRESS SYNDROOM PTSS Inleiding Schokkende gebeurtenissen zoals ongelukken, lichamelijk of seksueel geweld, huiselijk geweld, incest, natuurrampen en oorlogsgeweld kunnen wonden en kwetsingen

Nadere informatie

Veranderingen in de DSM-V stemmingsstoornissen. R.A. van Elmpt AIOS psychiatrie

Veranderingen in de DSM-V stemmingsstoornissen. R.A. van Elmpt AIOS psychiatrie Veranderingen in de DSM-V stemmingsstoornissen R.A. van Elmpt AIOS psychiatrie 2 DSM-5-classificatie Bipolaire stoornissen Depressieve stoornissen Bipolaire-I-stoornis Bipolaire-II-stoornis Cyclothyme

Nadere informatie

VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND

VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND Verlies lijden en verdriet hebben Verlies lijden is iets dat de meeste van ons op een bepaald moment in hun leven meemaken en

Nadere informatie

Meer informatie MRS 0610-2

Meer informatie MRS 0610-2 Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en angststoornissen. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,

Nadere informatie

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan?

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan? Patiëntenbrochure Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Heeft u - in overleg met uw (huis)arts - besloten te stoppen met het gebruik van de antidepressiva? Of overweegt

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid (delier)

Patiënteninformatie. Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid (delier) Patiënteninformatie Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid (delier) 20140024 Delier.indd 1 1 24-01-17 14:02 Acuut optredende verwardheid (delier) Wat is acuut optredende verwardheid

Nadere informatie

Een depressie? Wat nu? Omgaan met een depressie

Een depressie? Wat nu? Omgaan met een depressie Een depressie? Wat nu? Omgaan met een depressie Een depressie kan uw leven flink beïnvloeden. Iedereen heeft wel eens een periode waarin het wat minder gaat. Meestal gaan die depressieve gevoelens vanzelf

Nadere informatie

Psychosociale begeleiding

Psychosociale begeleiding Borstkliniek Voorkempen Psychosociale begeleiding Borstkliniek Voorkempen Sofie Eelen psychologe AZ St Jozef Malle 9-12-2008 1 Diagnose van kanker Schokkende gebeurtenis Roept verschillende gevoelens en

Nadere informatie

Folder TIPS VOOR DIPS

Folder TIPS VOOR DIPS Folder TIPS VOOR DIPS OMGAAN MET SOMBERHEID Page 1 of 5. Een periode van veel veranderingen In de puberteit, zo tussen de 12 en 18 jaar, sta je als jongere voor veel uitdagingen, zoals het bepalen van

Nadere informatie

Een dierbare verliezen en daarover verdriet hebben

Een dierbare verliezen en daarover verdriet hebben Een dierbare verliezen en daarover verdriet hebben Verlies lijden is iets dat de meesten van ons op een bepaald moment in het leven meemaken. Dit kan een ingrijpende ervaring zijn. Het kan moeilijk zijn

Nadere informatie

Delirium of delier (acuut optredende verwardheid)

Delirium of delier (acuut optredende verwardheid) Delirium of delier (acuut optredende verwardheid) In deze folder leest u wat een delirium is, wat de verschijnselen van een delirium zijn en leest u informatie over de behandeling en tips voor patiënten

Nadere informatie

Vermoeidheid bij MPD

Vermoeidheid bij MPD Vermoeidheid bij MPD Landelijke contactmiddag MPD Stichting, 10-10-2009 -van Wijlen Psycho-oncologisch therapeut Centrum Amarant Toon Hermans Huis Amersfoort Welke verschijnselen? Gevoelens van totale

Nadere informatie

Psychosociale problemen bij kanker

Psychosociale problemen bij kanker Psychosociale problemen bij kanker mogelijkheden voor begeleiding in het azm Psychosociale problemen bij kanker Inleiding 3 Reacties 3 Begeleiding 3 Wanneer hulp inschakelen 4 Vroegtijdige herkenning 4

Nadere informatie

Schizofrenie. Leven in een andere wereld. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over schizofrenie

Schizofrenie. Leven in een andere wereld. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over schizofrenie ggz voor doven & slechthorenden Schizofrenie Leven in een andere wereld Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over schizofrenie Herkent u dit? Denkt u wel eens dingen te zien

Nadere informatie

Test je mate van overspanning

Test je mate van overspanning Test je mate van overspanning Deze vragenlijst is bedoeld om stressklachten en overspannenheid in kaart te brengen. Het gaat om diverse stressklachten die te maken kunnen hebben met je werk en privésituatie.

Nadere informatie

Persoonlijkheidsstoornis Cluster C

Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende

Nadere informatie

Maar wanneer wordt stress nu ongezonde stress?

Maar wanneer wordt stress nu ongezonde stress? Stress: wat is het? Er wordt veel gepraat over stress. Maar wat is het nu eigenlijk, stress? Stress betekent niets anders dan spanning of druk. De term komt uit de bouwkunde. Het wordt gebruikt om aan

Nadere informatie

Life Chart Methode Zelfrapportage

Life Chart Methode Zelfrapportage Life Chart Methode Zelfrapportage Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen Persoonlijke informatie Notities Naam: Straat: Postcode: Woonplaats: Telefoon: Life Chart Methode zelfrapportage Met de Life Chart

Nadere informatie

Depressieve Klachten? Herken de signalen!

Depressieve Klachten? Herken de signalen! Depressieve Klachten? Herken de signalen! Depressieve klachten Bijna 1 op de 6 Nederlanders krijgt in zijn of haar leven te maken met een depressie. En dan hebben we het niet over een tijdelijke dip omdat

Nadere informatie

Depressie na een beroerte

Depressie na een beroerte Afdeling: Onderwerp: 6B Neurologie 1 Voor wie is deze folder bedoeld? Deze informatiefolder is bedoeld voor zowel patiënten die in het Ikazia Ziekenhuis zijn opgenomen en/of hun naasten. Door middel van

Nadere informatie

Psychische. problemen. bij ouders. Wat doe je met ouders die in de knoop zitten?

Psychische. problemen. bij ouders. Wat doe je met ouders die in de knoop zitten? Psychische problemen bij ouders Wat doe je met ouders die in de knoop zitten? Alles over psychische problemen bij je ouders IKMAAKDEKLIK.be Een onlineplatform voor kinderen van ouders met psychische problemen.

Nadere informatie

Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen

Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen NESDA - Verschillende cohorten Vanuit NEMESIS (303) Vanuit ARIADNE (261) 1 e lijn (1611) Met huidige depressie/angststoornis

Nadere informatie

Afdeling revalidatie. Psychosomatische fysiotherapie

Afdeling revalidatie. Psychosomatische fysiotherapie Afdeling revalidatie Psychosomatische fysiotherapie Gespannen??? Pijn??? Vermoeid???? UIT BALANS. IN BALANS In deze folder krijgt u informatie over psychosomatiek, over wat psychosomatische klachten zijn

Nadere informatie

Leven met een manisch-depressieve stoornis

Leven met een manisch-depressieve stoornis Leven met een manisch-depressieve stoornis Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord

Nadere informatie

Vraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag.

Vraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag. Feedbackvragen Casus Martijn Vraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag. Bij Martijn is sprake van sociaal isolement, somberheid, niet eten. Dat duidt

Nadere informatie

Informatiefolder delier

Informatiefolder delier Informatiefolder delier Informatiefolder delier Het gedrag en de reactie van uw partner, familielid, vriend(in) of kennis zijn anders dan u gewend bent. Hij of zij is onrustig, begrijpt u niet, geeft vreemde

Nadere informatie

Psychosomatische fysiotherapie

Psychosomatische fysiotherapie Psychosomatische fysiotherapie bij DE KERN boz Praktijk voor Natuurgeneeskunde De Snoostraat 13 4624 VJ Bergen op Zoom Telefoon 0164-210700 Email: info@dekernboz.nl Website: www.dekernboz.nl Kamer van

Nadere informatie

Register. concentratie- en geheugenproblemen

Register. concentratie- en geheugenproblemen Register aanbevelingen 43 acceptatie van de diagnose 106 afgenomen draagkracht 117 alcohol- of druggebruik 24 alternatieve medicatie 99 andere psychiatrische klachten 23 angststoornis 35, 54 anticonceptie

Nadere informatie

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat

Nadere informatie

Spreekbeurt Nederlands Zelfmoord

Spreekbeurt Nederlands Zelfmoord Spreekbeurt Nederlands Zelfmoord Spreekbeurt door een scholier 1352 woorden 20 januari 2004 7 336 keer beoordeeld Vak Nederlands Inleiding: Ik doe mijn spreekbeurt over zelfmoord. Ik vind het geen leuk

Nadere informatie

Fitter bij kanker. Omgaan met ernstige vermoeidheid tijdens en na de ziekte

Fitter bij kanker. Omgaan met ernstige vermoeidheid tijdens en na de ziekte Fitter bij kanker Omgaan met ernstige vermoeidheid tijdens en na de ziekte Vermoeidheid, een veelvoorkomende klacht Ongeveer 1 op de 3 mensen die kanker hebben gehad houdt last van ernstige vermoeidheid,

Nadere informatie

INFOBROCHURE voor betrokkenen en slachtoffers. Wat nu? Duikongeval? NELOS Mental Coaching Team. Voor meer informatie

INFOBROCHURE voor betrokkenen en slachtoffers. Wat nu? Duikongeval? NELOS Mental Coaching Team. Voor meer informatie NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR CMAS ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT VZW Foto: SanchaiRat - shutterstock. Duikongeval? Wat nu? NELOS Mental Coaching Team INFOBROCHURE voor betrokkenen en slachtoffers Voor meer

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij ouderen

Slaapstoornissen bij ouderen Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij ouderen

Slaapstoornissen bij ouderen Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder

Nadere informatie

Parkinson en Psychoses

Parkinson en Psychoses Parkinson en Psychoses Inleiding Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Dit zijn psychotische belevingen die de vorm

Nadere informatie

Afdeling Psychiatrie PATIENTENINFORMATIE. De muziekpoli LUMC 1

Afdeling Psychiatrie PATIENTENINFORMATIE. De muziekpoli LUMC 1 De muziekpoli LUMC Afdeling Psychiatrie PATIENTENINFORMATIE De muziekpoli LUMC 1 Bij podiumkunstenaars ligt de lat vaak hoog en is de druk om te presteren groot. Het blijkt dat psychische klachten bij

Nadere informatie

Nazorg na een ingrijpende gebeurtenis Informatie voor ouders

Nazorg na een ingrijpende gebeurtenis Informatie voor ouders Nazorg na een ingrijpende gebeurtenis Informatie voor ouders Uw kind heeft een ongeluk gehad en is behandeld op de Spoedeisende Hulp (SEH) van het Radboudumc. Naast lichamelijke gevolgen kan het ongeluk

Nadere informatie

Psycho-educatie cursus manisch depressieve stoornis

Psycho-educatie cursus manisch depressieve stoornis Psychiatrie Psycho-educatie cursus manisch depressieve stoornis www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl PSY014 / Psycho-educatie cursus manisch depressieve

Nadere informatie