Vlaamse vereniging voor bibliotheek, archief & documentatie. Jaarverslag

Transcriptie

1 2014 Vlaamse vereniging voor bibliotheek, archief & documentatie Jaarverslag

2

3 inhoud VVBAD Jaarverslag 2014 Studiereis naar Berlijn 18 tot 21 juni Colofon 5 Voorwoord 19 Informatief 21 Leden 21 Publicaties 6 Raad van Bestuur 21 Activiteieten 10 Secretariaat 22 Betrokkenheid bij externe organisaties/commissies 11 Redactieraad 23 Personeel 24 Raad van Bestuur 12 Sectie Archief en Hedendaags Documentbeheer 14 Sectie Openbare Bibliotheken 24 Redactieraad 24 Sectie Archief en Hedendaags Documentbeheer 26 Sectie Openbare Bibliotheken 16 Sectie Hogeschoolbibliotheken 27 Sectie Hogeschoolbibliotheken 17 Sectie Wetenschappelijke en Documentaire Informatie 17 Commissie Overleg Kunstbibliotheken Vlaanderen 28 Sectie Wetenschappelijke en Documentaire Informatie 28 Commissie Overleg Kunstbibliotheken Vlaanderen 28 Overlegplatform Erfgoedbibliotheken Vlaanderen 17 Overlegplatform Erfgoedbibliotheken Vlaanderen JAARVERSLAG

4 Jaarverslag van de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie VERANTWOORDELUKE UITGEVER Bruno Vermeeren Statiestraat 179, 2600 Berchem REDACTIEADRES VVBAD Statiestraat 179, 2600 Berchem (Antwerpen) Tel LAY-OUT Marc Engels FOTOVERANTWOORDING Het VVBAD-secretariaat, tenzij anders vermeld.

5 voorwoord Woelig vaarwater Rari nantes in gurgite vasto Patrick Vanouplines, VVBAD-voorzitter De VVBAD is een bloeiende vereniging voor en door haar leden. De VVBAD behartigt de belangen van haar leden zoals uit dit jaarverslag duidelijk blijkt. Enkele punten wil ik hier al speciaal belichten. Voor wat betreft besparingen staan we in onze ruime sector nog maar aan het begin. In 2014 werd al duidelijk dat de VVBAD het vanaf nu waarschijnlijk met 20 procent minder overheidssubsidies moet stellen. Dat is voor een stevige vereniging als de onze geen ramp maar we zullen de gevolgen voelen. Ook de Koninklijke Bibliotheek, het rijksarchief en de wetenschappelijke instellingen zullen het met 20 procent minder moeten stellen. Voor de openbare bibliotheken wordt een besparing van 5 procent voorzien. Dat is heel erg: juist op een moment met veranderende taken en mogelijkheden moet er in onze sector geïnvesteerd, niet bespaard worden. Het ergste van al voor de openbare bibliotheken is misschien nog dat de subsidies niet geoormerkt in het Gemeentefonds terechtkomen. In principe mag dat geen probleem opleveren als die subsidies weer netjes uit het Gemeentefonds bij de openbare bibliotheken terechtkomen, maar toch: wat een onzekerheid brengt dit teweeg! Nog in het vaarwater van de besparingen besliste de Provincie Antwerpen de enige universitaire opleiding voor Informatie en Bibliotheekwetenschap (IBW) niet verder te subsidiëren. Dat was voor de Universiteit Antwerpen de druppel die de emmer deed overlopen: zij besliste dat in het lopende academiejaar voor de laatste keer voltijds in te richten. In het academiejaar kunnen de studenten die zich voor het deeltijdse traject inschrijven hun opleiding nog afmaken. In is er geen IBW-opleiding meer. Daarom reageerde de VVBAD snel en accuraat: de VLIR werd aangeschreven en in 2015 wordt op initiatief van de VVBAD overleg gehouden om actief mee te zoeken naar oplossingen. De VVBAD doet mee met Hart boven Hard. Dat is de burgerbeweging die mensen en verenigingen samenbrengt die zich zorgen maken over de geplande besparingen van de Vlaamse en federale besparingen. We volgen op, nemen deel aan de platformvergaderingen en zorgen dat de bibliotheek- en archiefsector vermeld wordt. Het had niet te maken met besparingen maar het Vlaams Overlegorgaan inzake Wetenschappelijk Bibliotheekwerk (VOWB) ging in 2014 in vereffening. Een gedeelte van de werking ging over naar de vzw Elektron die nu eenduidig de aankoopcentrale voor informatiebronnen is. Het projectwerk ging over naar VVBAD die daarvoor een projectgroep OWB (Overleg Wetenschappelijke Bibliotheken) oprichtte. Er zijn twee lopende projecten: het depotproject (waar we na de biomedische wetenschappen nu uitkijken naar een ander onderwerpsgebied) en het OK!PI2-project waarbij statistische gegevens verzameld worden in Vlaanderen over bibliotheken in het hoger onderwijs en over bibliotheken van wetenschappelijke instellingen. Een projectgroep is nieuw voor de VVBAD en we moeten begin 2015 een kleine aanvulling maken in de statuten en het huishoudelijk reglement van de VVBAD. Vanuit het VOWB kwam er een budget mee van iets meer dan euro waarmee onze vereniging een goede start met het projectwerk kan maken. Ik richt heel graag en met veel vertrouwen de blik op Begin 2015 is er de uitgestelde Focus op het imago waar de resultaten van het imago-onderzoek voorgesteld worden. Reikhalzend kijken we met zijn allen uit naar Informatie aan Zee. We stomen op volle kracht vooruit om met deze veertiende versie van Informatie (ondertussen al de vierde editie in Oostende) tot een ongezien aantrekkelijke versie te komen. Het voorliggende jaarverslag 2014 geeft een volledig overzicht van de werking van onze vereniging in het voorbije jaar. Als voorzitter ben ik trots op onze vereniging vooral omwille van de slagkracht die jarenlang werd uitgebouwd door de uitgebreide en actieve medewerking van haar leden en dat met een uitmuntende werkend en vlot draaiend en gedreven secretariaat onder de leiding van een uitstekende en gemotiveerde coördinator. Dank! JAARVERSLAG

6 Raad van Bestuur Blikvangers Het jaar ging van start met lobbywerk in het Europees Parlement. Samen met Civic Agenda, initiatiefnemer voor deze Europese campagne, ronselden medewerkers en bestuursleden van de VVBAD stemmen van Europarlementsleden voor een Schriftelijke Verklaring over de essentiële rol van openbare bibliotheken. Eind 2013 had de VVBAD al een campagne opgestart met de slogan Laat Verhofstadt en Dehaene tekenen voor de bib. Uiteindelijk plaatsten 214 MEP s hun handtekening onder de verklaring. In februari ging het onderzoek naar het imago van bibliotheek en archief van start. De VVBAD kreeg hiervoor de opdracht van de Vlaamse overheid. De vereniging werkte samen met het onderzoeks- en expertisecentrum Memori en nodigde ook FARO en LOCUS uit om deel uit te maken van de stuurgroep. Er kwam een publieksbevraging die zoveel mogelijk buiten de sector verspreid werd. Er kwamen een duizendtal reacties. In zes focusgroepen werden de resultaten van die enquête uitgediept. De resultaten van de enquête worden over het jaareinde geheveld en worden besproken op de studiedag Focus op het imago op 2 februari (Zie p. 7) In het voorjaar lanceerde de Europese bibliotheekvereniging Eblida een e-boekcampagne The right to e-read. Een petitie moest op Europese schaal handtekeningen verzamelen voor een leenrecht voor e-boeken. De VVBAD speelde hierop in, onder meer door een affiche mee te sturen met META 5 en via de website promotiemateriaal ter beschikking te stellen van Vlaamse bibliotheken. Er kwam een behoorlijke respons van de Vlaamse bibliotheekgebruikers, maar jammer genoeg kon Eblida hierover geen cijfers aanleveren. In 2013 al had de VVBAD haar memorandum voorgelegd aan de politieke partijen. Hun reacties werden gebundeld in een artikel in META 2. Het regeerakkoord had belangrijke wijzigingen in petto. In META 6 verscheen een overzicht van de relevante passages voor de bibliotheek- en archiefsector in Vlaanderen en op de Algemene Ledenvergadering in maart organiseerde de VVBAD een politiek debat met Bart Caron (Groen), Jean- Jacques De Gucht (Open Vld), Paul Delva (CD&V) en Marius Meremans (N-VA). Het werd gemodereerd door Jo Buelens (Erasmushogeschool). In het najaar had de VVBAD nog overleg met het nieuwe kabinet Cultuur en met de regeringspartijen N-VA en CD&V. Ook met het kabinet Onderwijs was er een eerste kennismaking. Het voorstel om de kortingen op boeken aan banden te leggen, haalde het regeerakkoord. Minister Gatz verwacht daarvoor een voorstel vanuit de sector en kijkt naar het Boekenoverleg, waar naast Bibnet/ LOCUS en de VVBAD ook organisaties als Boek.be en het Vlaams Fonds voor de Letteren deel van uitmaken. Een gereglementeerde boekenprijs is onderwerp van besprekingen voor het begin van Omdat de bibliotheek een basisvoorziening moet blijven ondertekende de VVBAD in september, naast vele andere culturele actoren, de alternatieve Septemberverklaring van de burgerbeweging Hart boven Hard. Deze werd op 22 september overhandigd aan het Vlaams parlement. De vereniging bleef de overlegvergaderingen en de workshops van Hart boven Hard opvolgen. In de toekomst wil de Vereniging van Religieus-wetenschappelijke Bibliothecarissen nauwer samenwerken met de VVBAD. Een gezamenlijke studiedag in 2015 vormt de eerste stap. Eind 2013 ging de vzw Vlaams Overlegorgaan inzake Wetenschappelijk Bibliotheekwerk (VOWB) in vereffening. De activiteiten met betrekking tot de aanschaf van elektronische informatie worden voortgezet door de vzw Elektron, terwijl de VVBAD zal instaan voor de continuering en uitbreiding van het projectwerk. In de loop van 2014 werd daartoe de structuur voor een nieuwe afdeling binnen de vereniging uitgewerkt: de projectgroep Overleg Wetenschappelijke Bibliotheken. Vanaf 2015 moet deze operationeel worden. In het voorjaar van 2014 werden beroepscompetenties voor twee beroepsprofielen uitgetekend voor de Bibliotheekmedewerker/Informatiebemiddelaar en de bibliotheekdeskundige/informatiedeskundige. Voor beide profielen is er inmiddels een inschalingsadvies, maar ze zijn voorlopig nog niet erkend door de Vlaamse overheid. In het voorjaar werkte de VVBAD nog mee aan het dossier voor een masteropleiding dat de Post-Academische Vorming (PAVO) Informatie- en Bibliotheekwetenschappen (IBW) opstelde. In de zomer echter besliste de academische overheid van de Universiteit Antwerpen om IBW niet langer in te richten. Dit academiejaar is het laatste jaar waarin nieuwe studenten de opleiding kunnen aanvatten. Na 31 jaar houdt de opleiding Informatieen Bibliotheekwetenschap dus op te bestaan. Dat leidde tot groot protest in de sector. Een petitie opgezet door studenten van de opleiding en ondersteund door de VVBAD verzamelde ruim 1700 handtekeningen tegen het stopzetten. De VVBAD protesteerde bij de Universiteit Antwerpen en vroeg de Vlaamse Interuniversitaire Raad om een initiatief te nemen, om ook in de toekomst een universitaire bibliotheekopleiding in Vlaanderen te voorzien. VVBAD in de pers De VVBAD kwam in 2014 geregeld in de pers. Coördinator Bruno Vermeeren werd geciteerd in een artikel over de vergrijzing in de bibliotheeksector ( Rimpels bedreigen bibliotheken, De Standaard, 10/1/2014). Het Laatste Nieuws maakte kort melding van de studiereis naar Berlijn ( Schepen Van Overmeire laat zich inspireren door 14 topbibliotheken: Een glijbaan in de bib, waarom niet?, Het Laatste Nieuws, 30/8/2014). De VVBAD werd ook vermeld als ondertekenaar van de alternatieve Septemberverklaring van Hart boven Hard ( Een alternatieve septemberverklaring, De Morgen, 22/9/2014). Naar aanleiding van het regeerakkoord schreef Bruno Vermeeren een opiniestuk 6 JAARVERSLAG 2014

7 Imago van de bibliotheek duur overbodig zinvol 4,0 3,5 veilig een plaats van rust grijs, grauw, saai 3,0 2,5 behulpzaam 2,0 ingewikkeld 1,5 1,0 toegankelijk 0,5 een plaats voor ontmoeting een plaats voor ontdekking verrassend professioneel vernieuwend gastvrij jong aantrekkelijk actief eigentijds communicatief Imago van het archief overbodig zinvol 4,0 een plaats voor ontdekking duur 3,5 behulpzaam 3,0 rommelig 2,5 veilig 2,0 gesloten 1,5 1,0 profesioneel 0,5 verborgen een plaats van rust jong toegankelijk ingewikkeld verrassend mysterieus actief vernieuwend communicatief eigentijds JAARVERSLAG

8 over de impact van de bestuurlijke hervormingen in de bibliotheeksector ( De bib in de leer bij baron von Münchhausen, De Standaard, 29/9/2014). Een dagje later mocht hij bij Hautekiet op Radio 1 komen uitleggen wat mensen zoal doen in de bibliotheek tegenwoordig. Naar aanleiding van het stopzetten van de opleiding IBW verspreide de VVBAD samen met studenten van de opleiding een persbericht. Dat was de aanleiding voor een nieuwsbericht op Radio 2 Antwerpen op 3 november, waarin Bruno Vermeeren kort geïnterviewd werd en voor een artikel in De Morgen, ( Universiteit Antwerpen schrapt bibliotheekopleiding, De Morgen, 6/11/2014). Ook de Nederlandse vakbladen Informatie Professional en Archievenblad besteedden aandacht aan de problematiek (Edwin Mijnsbergen, Opleidingen Informatie- en Bibliotheekwetenschap in Nederland en Vlaanderen dreigen te verdwijnen, Informatie Professional 2014/9, p ; VVBAD protesteert tegen opheffing IBW, Archievenblad, 2014/10, p. 7). In Bibliotheekblad kwam de VVBAD twee maal uitgebreid aan bod. Het Nederlandse vakblad had aandacht voor de impact van de geplande bestuurlijke hervormingen en van de besparingen op de bibliotheeksector (Elselien Dijkstra, Vlaamse bibliotheken: zorg over verminderde zichtbaarheid, Bibliotheekblad 2014/11, p ; Elselien Dijkstra: Grote onzekerheid voor Vlaamse bibliotheken in 2015, Bibliotheekblad 2014/11, p ). Naar aanleiding van de opgelegde besparingen, voerde de vereniging eind 2014 een campagne om leden te werven voor de laatste twee maanden van het jaar. Ger Schmookprijs De VVBAD stelt een jaarlijkse prijs in ter aanmoediging van een collega in de archief-, bibliotheek- of documentaire informatiesector. De prijs is genoemd naar Ger Schmook ( ), destijds directeur van de Stedelijke Bibliotheken van Antwerpen, voorzitter van de VVBAD en belangrijke promotor van het openbare bibliotheekwezen in Vlaanderen. De prijs wordt afwisselend toegekend aan een werk over een thema uit de archiefsector, ingediend in de oneven jaren en een werk over een thema uit de bibliotheeken documentatiesector, ingediend in de even jaren. In 2013 werden er zes werken ingestuurd vanuit de archiefsector. De jury, onder voorzitterschap van Patrick Vanouplines, was van oordeel dat geen enkel werk in aanmerking kwam voor de prijs. Tijdens de Algemene Ledenvergadering van 17 maart kregen twee werken wel een eervolle vermelding. Een eerste vermelding was er voor Charis Verbelen voor haar masterproef De kunst van het bewaren, vernietigen is de kunst. Hedendaags documentbeheer in de Vlaamse Opera. Richtlijnen en advies voor de dienst dramaturgie. In deze verhandeling bestudeerde Charis het dynamisch archief van de dienst dramaturgie van de Vlaamse Opera. De tekst is volgens de jury helder en goed geschreven in een duidelijke taal en ze beschouwt het als een model voor een masterproef. Een tweede eervolle vermelding was er voor Timo Van Havere. De droom van een archivaris. Een analyse van de constructie van het stadsarchief van Gent en zijn collecties tussen 1800 en 1930 wil duidelijk maken hoezeer het Gentse stadsarchief de sporen draagt van de wensen en verwezenlijkingen van de Gentse stadsarchivarissen tussen 1800 en Een zeer aantrekkelijk onderwerp volgens de jury, dat de vinger op de wonde legt en een andere blik werpt op wat archivarissen doen. > Activiteiten Op 13 maart organiseerde de VVBAD een interne vorming voor bestuursleden over het opstellen van een marketingplan. De voorjaarsalgemene ledenvergadering van de VVBAD op 17 maart vond plaats in het Vlaams Parlement in Brussel, met open bestuursvergaderingen in de voormiddag en een inhoudelijke sessie in de namiddag, met hierbij de lancering van de besparingsmonitor en een politiek debat met Bart Caron (Groen), Jean-Jacques De Gucht (Open Vld), Paul Delva (CD&V) en Marius Meremans (N-VA), gemodereerd door Jo Buelens (Erasmushogeschool). Verder was er ook een bezoek aan het parlementair informatiecentrum. Naar aanleiding van het 90-jarige bestaan van META organiseerde de vereniging op 25 april in Gent een fuif. Van 18 tot en met 21 juni gingen 44 bibliothecarissen van openbare en hogeschoolbibliotheken op studiereis naar Berlijn. Een gedeeld en soms ook specifiek programma bracht inzicht in de manier waarop de Berlijnse bibliotheken georganiseerd zijn. Een hartelijk ontvangst en kennismaking met de Deutsche Gründligkeit, perfect georganiseerd door Klaartje Brits. > Op 27 juni waren alle leden uitgenodigd voor een bezoek aan de Kazerne Dossin in Mechelen. Na een bezoek aan het vernieuwde museum gaf professor Herman van Goethem, Algemeen Directeur, een woordje uitleg over Kazerne Dossin en de verhouding tussen het museum en de archieven. An Verscuren, KU Leuven, stelde het archief van de Grote Raad Van Mechelen ( ) voor. Als afsluiter was er de presentatie van het nieuwste S@P-jaarboek Macht en onmacht. De rol van archieven in oorlog en bij rechtsherstel door Hans Berende, voorzitter van de Stichting Archiefpublicaties. In het najaar werd de organisatie van Informatie aan Zee opgestart. De werkgroep die het programma opstelt, werd bijeengeroepen en de call for papers werd ruim verspreid, zowel digitaal als via META. Potentiële deelnemers aan de beurs werden aangeschreven. Toekomst De vereniging wordt versterkt. Naast de geplande samenwerking met de VRB en de opstart van het Overleg Wetenschappelijke Bibliotheken als nieuwe projectgroep, komt er in 2015 ook een nieuwe werkgroep binnen het 8 JAARVERSLAG 2014

9 Overleg Kunstbibliotheken Vlaanderen (OKBV). De International Association Music Libraries-Flanders (IAML-F) zal de Vlaamse muziekbibliotheken samenbrengen. Algemeen voorzitter Patrick Vanouplines en ondervoorzitter Herminoe L Amiral tijdens Informatie aan Zee Het imago-onderzoek zal uitmonden in Focus op het Imago van Bibliotheek en Archief op 2 februari 2015 in het Congres- en erfgoedcentrum Lamot in Mechelen. Op deze studiedag presenteren we de resultaten van het onderzoek dat de VVBAD uitvoerde in samenwerking met Memori, onderzoeksgroep van Thomas More Mechelen, in opdracht van de Vlaamse overheid. We gaan op zoek naar het imago dat we als sector willen nastreven, onderzoeken welke acties we zelf kunnen ondernemen om ons imago te verbeteren en formuleren beleidsaanbevelingen voor de toekomst. Over het onderzoek verschijnt ook nog een artikel in META. Het werk aan beroepskwalificatiedossiers voor de archiefsector wordt opgestart. Op 13 maart 2015 heeft de Algemene Ledenvergadering plaats in de Senaat in Brussel. Thema is kennismaking met Waalse bibliotheken & archieven. Op 6 mei organiseren de Vereniging voor Religieus-wetenschappelijke Bibliothecarissen (VRB) en de VVBAD een studiedag over elektronische informatie voor beginners. De vereniging organiseert opnieuw een interne vorming voor bestuursleden. Deze vindt plaats op 29 mei en handelt over veranderingsmanagement of succesvolle veranderingsprocessen. Informatie aan Zee, het tweejaarlijkse evenement voor de bibliotheek- en archiefsector vindt plaats op 17 en 18 september. Dit najaarsevenement is voor de professionals een ideaal forum om samen te komen, te discussiëren, en kennis bij te schaven, met de klemtoon op de ontwikkelingen in het beroep en op de digitalisering. De digitale en technologische ontwikkelingen, met vakgerichte presentaties, workshops, panels en met een uitgebreide beurs en productpresentaties, komen hier aan bod. Themawoorden voor Informatie aan Zee 2015 zijn: Totaal digitaal, Iedereen online, Cijfers en letters, Digitaal en openbaar, Vijf minuten gekte. Ook begin 2015 wordt nog enkele keren een algemene oproep gelanceerd om nieuwe leden te werven. Zodra de medewerkers voldoende vertrouwd zijn met het nieuwe CRM-systeem zal het ingezet worden voor gerichte ledenwervingscampagnes. JAARVERSLAG

10 Secretariaat Publicaties Er verschenen opnieuw negen nummers van META, tijdschrift voor bibliotheek & archief. Tom Van Hoye verwijderde alle spamadressen uit het adressenbestand van de nieuwsbrief en zorgde ervoor dat deze zoals gebruikelijk om de veertien dagen verscheen. Ook in 2014 kende de Facebookpagina een gestage groei. Naar aanleiding van de pensionering van Staf Janssens, archivaris van het Koninklijk Paleis en sinds jaar en dag gewaardeerd bestuurslid van de VVBAD, publiceerde de vereniging het eenmalige personality magazine STAF. Onder impuls van Johan Vannieuwenhuyse (Provinciaal Archief West-Vlaanderen) en Noël Geirnaert (Stadsarchief Brugge) maakte Julie Hendrickx een selectie van zijn publicaties en verzamelde zij getuigenissen over Staf. Marc Engels zorgde voor de lay-out, op basis van het sjabloon van META, maar met de voetnoten uit Bibliotheek- & archiefgids. Staf Janssens mocht het eerste exemplaar ontvangen tijdens een diner te zijner ere op 20 september in Leuven. Personeel 15 januari was de laatste werkdag van Bilen Sonakalan als administratief medewerker. Bilen nam ontslag om zich aan zijn eigen zaak te kunnen wijden. Joke D Hoore volgde hem op, maar al gauw bleek dat de VVBAD niet de geschikte werkplek was voor haar. Bilen was bereid om terug te keren, deze keer met een deeltijds contract zodat hij het werk voor de vereniging kon combineren met dat voor zijn eigen zaak. Tijdens een langere afwezigheid wegens ziekte van coördinator Bruno Vermeeren nam Julie Hendrickx tijdelijk de leiding over het secretariaat over, daarbij geassisteerd door Marc Engels. Als stagiair van de opleiding Cultuurmanagement aan de Universiteit Antwerpen, voerde Els Vervaet een onderzoek uit naar de impact van de Beleids- en Beheerscyclus en van het Planlastendecreet op de positie van de openbare bibliotheek. Ook in 2014 kon het redactieteam rekenen op versterking. Pui Kei Christin Ho zorgde als vrijwilliger voor ondersteuning bij het voorbereiden en uitwerken van interviews, het schrijven van korte artikels en was een extra paar ogen bij het zorgvuldig nalezen van META. Secretariaat Na een lang ontwikkelingstraject kon de VVBAD in de zomer van 2013 eindelijk het nieuwe CRM-systeem in gebruik nemen. Data uit het oude systeem en uit de Vlabidoc werden ingevoerd in CRM on Demand, de informatie over VVBADbesturen toegevoegd en de data gecontroleerd. Alleen de uitwisseling met de Vlabidoc moet nu nog definitief geregeld worden. De jaarlijkse personeelsuitstap ging in 2014 hoe kon het ook anders richting WO I. 10 JAARVERSLAG 2014

11 Redactieraad META, tijdschrift voor bibliotheek & archief META vierde in 2014 zijn 90e jaargang. In 1922 verscheen de allereerste editie van De Bibliotheekgids. Omdat van 1943 tot 1945 het tijdschrift niet verscheen waren we in 2014 pas aan onze 90e editie. Om dit te vieren stelden we een nieuwe rubriek voor die inzoomde op het interessantste, leukste of opvallendste van negen decennia. De verkiezingen van 25 mei waren prominent aanwezig in deze jaargang. Enerzijds de aanloop naar we vroegen de politieke partijen welke punten zij uit ons memorandum wilden realiseren de komende beleidsperiode anderzijds de perikelen achteraf: de gevolgen van de interne staatshervorming, het decreet Lokaal Cultuurbeleid, de provinciebesturen die ontdaan worden van hun persoonsgebonden bevoegdheden en de weerslag daarvan op structuren, financiering en mensen Ook op andere vlakken was het woelig. Zo vierden we in META 2014/1 nog het 30-jarig bestaan van de postgraduaatsopleiding Informatie- en Bibliotheekwetenschap aan de Univer siteit Antwerpen. Tien maanden later moesten we in META 2014/8 het jammerlijke einde van IBW aankondigen. Met een themanummer (2014/7) zoomden we trouwens dieper in op het bibliotheek- en archiefonderwijs. Onderwijs is altijd al een belangrijk onderwerp geweest voor de VVBAD zeiden we toen en het zou ondertussen als een mantra in uw oor moeten weerklinken: Bibliotheken en archieven hebben nood aan een drieledige opleidingsstructuur. Redactie Wegwijzer voor bibliotheken en documentatiecentra > > Samen met uitgeverij Politeia geeft de VVBAD deze losbladige publicatie uit. De Wegwijzer is een praktijkgericht handboek voor al wie op het terrein met informatiebeheer bezig is. Een onafhankelijke redactieraad actief binnen de VVBAD werkte een gestructureerde inhoud uit en zorgt voor de verdere aan- en bijsturing van het handboek. In 2014 verschenen er vier nieuwe afleveringen. Nieuwe onderwerpen waren onder andere E-books in Vlaamse openbare bibliotheken, E-books in wetenschappelijke instellingen, Kosten bij openbare bibliotheken, Mediawijze bibliotheken, Leercentra, Opensource, JAARVERSLAG

12 Sectie Archief en Hedendaags Documentbeheer (AHD) Blikvangers Bespreking van het nieuwe beleidsplan en voorbereiding van de implementatie ervan. Activiteiten De sectie nam deel aan de Algemene Ledenvergadering op 17 maart 2014 en stelde er het nieuwe beleidsplan van de sectie voor. De werkgroepen organiseerden verschillende studiedagen (zie verder). Toekomst Verdere implementatie van het nieuwe beleidsplan, hervorming van de sectie. Opvolging problematiek van de archiefopleidingen en de beroepskwalificaties. Opvolging problematiek besparingen in de archiefsector. Werkgroepen Werkgroep Wetgeving en Beleid (WWB) > De werkgroep kwam niet bijeen in Werkgroep Lokaal Overheidsarchief (WLOA) > Doel Het opzet van de werkgroep is dubbel. Enerzijds wil hij door geregeld onderling overleg en het opzetten van acties en dit zowel projectmatig als ad hoc, al dan niet in samenwerking met andere VVBAD-werkgroepen bijdragen tot een grotere deskundigheid en professionaliteit in het lokaal archiefbeheer. Anderzijds wil de werkgroep met zijn initiatieven sensibiliseren. Door het onderhouden van contacten met en het formuleren van adviezen voor beleidsmakers en belangenvertegenwoordigers streeft de werkgroep ernaar om de specificiteit van het lokaal archiefbeheer duidelijk te maken, besturen bewust te maken en een kader te creëren waarbinnen de lokale archivaris zijn takenpakket kan realiseren. Acties De studienamiddag voor leeszaalmedewerkers, georganiseerd door WLOA (15 mei 2014) werd zeer positief onthaald. De studienamiddag was expliciet bedoeld voor de medewerkers die dag in dag uit de leeszaal bemannen en was zeer praktijkgericht. Eind 2015 komt er waarschijnlijk een vervolgsessie. > Gustaaf Staf Janssens tijdens de viering van zijn pensionering. 12 JAARVERSLAG 2014

13 Werkgroep Privaatrechtelijk Archief (WPA) > Doel De Werkgroep Privaatrechtelijke Archieven (WPA) functioneert als een platform voor uitwisseling van kennis en praktijkervaring in verband met privaatrechtelijke archieven. Dat gebeurt onder meer door het bespreken van best practices voor specifieke dossiers, bijvoorbeeld rond selectielijsten en vrijwilligerswerking. Via deze thematische aanpak wil de werkgroep de professionaliteit van de privaatrechtelijke sector verhogen. Acties Onderwerpen die aan bod kwamen op de vergaderingen waren onder meer: selectieproblematiek, bedrijfsarchieven, vrijwilligerswerking, stand van zaken Archiefbank, werking Heemkunde Vlaanderen, FARO, CRKC (presentatie). ETWIE werd gevraagd om de werking te versterken in verband met de problematiek van bedrijfsarchieven (voorheen een afzonderlijke werkgroep van VVBAD). Ook het vernieuwde Centrum voor Vrijzinnig en Academisch Archief (CAVA) werd aangezocht om te participeren in de werkgroep. De subwerkgroep rond selectiepraktijk werkte rond de principes inzake bewaring en vernietiging. Een document met principes, adviezen en bewaartermijnen werd opgesteld en via Open Atrium beschikbaar gesteld. De weerslag van deze werking kreeg een plaats in een artikel in META over selectielijsten. Werkgroep Automatisering (WAU) > Doel Bestuderen en bevorderen van de informaticaontwikkelingen in archieven, bestuderen van de problematiek van digitale archivering, digitalisering en automatisering. Acties De workshop lesgeven aan archiefvormers, georganiseerd door WAU (6 juni 2014) was een praktijkgerichte workshop die een veel succes kende. In 2015 zal deze dan ook herhaald worden. > JAARVERSLAG

14 Sectie Openbare Bibliotheken (OB) Blikvangers In de jaarlijkse bevraging van de bibliotheken in de Besparingsmonitor brengt de VVBAD in kaart hoe de bibliotheken blijvend getroffen werden door de lokale besparingsmaatregelen. Dit jaar kwamen er 87 reacties op de bevraging, d.i. zo n 25 procent van de bibliotheken. Reeds in het Jaarverslag van 2013 werd gemeld dat de helft van de openbare bibliotheken, bij het opstellen van hun begroting moet rekening houden met een ernstige besparing, sommige tot 20 procent toe. De uitvoerige resultaten verschenen in een artikel in META. Begin 2014 werden in een Gebruikersonderzoek bij de Vlaamse en Brusselse openbare bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra voor het eerst zowel bezoekers, niet-bezoekers als afhakers bevraagd. De sectie was vertegenwoordigd in de stuurgroep van het onderzoek. De resultaten ervan werden aan elke individuele gemeente en bibliotheek bezorgd. Hoe met deze cijfers aan de slag te gaan, was onderwerp van een studiedag op 2 december i.s.m. Universiteit Antwerpen. Begin maart ging het E-booksproject van Bibnet van start voor tweederde van de Vlaamse bibliotheken. Vanuit de VVBAD werd dit initiatief omkaderd met een actie van Eblida, de Europese bibliotheekverenigng die opkomt voor het recht op digitaal lezen en voor een e-leenrecht. De Openbare Bibliotheek van Herzele werd verkozen tot de Beste Bibliotheek van Vlaanderen en Brussel. De NBD Biblion Award werd aan de winnaar uitgereikt tijdens een feestelijk evenement in het Vlaams Parlement in Brussel, op 29 maart. De VVBAD was ook vertegenwoordigd in de stuurgroep van het project Oscar Verbreding. Oscar is een instrument voor de erkenning en waardering van competenties die mensen verwerven binnen het sociaal-cultureel werk, bijv. door het volgen van vormingen of het werken als vrijwilliger. Met het project wilde Socius, het steunpunt voor het sociaal-cultureel volwassenenwerk, samen met partners zoals LOCUS en de VVBAD, nagaan of Oscar ook binnen het lokaal cultuurbeleid kon gebruikt worden. Hiertoe werden een aantal pilootprojecten en vormingsmomenten opgezet. Het eindrapport verschijnt begin Activiteiten Op 17 maart ging de Algemene Ledenvergadering van VVBAD door in het Vlaams Parlement in Brussel. In de voormiddag was er de open bestuursvergadering van de sectie. Bibnet en LOCUS stelden hun beleidsplan voor en gingen hierover in gesprek met de aanwezigen. Mediawijs.be presenteerde de resultaten van de studie over mediawijsheid in bibliotheken. > Van 16 tot 22 augustus liep het IFLAcongres, dit jaar in Lyon. Rita Van de Wiele (OB Mechelen) nam deel namens de sectie Openbare Bibliotheken. De bestuurlijke hervormingen die de Vlaamse regering plant, hebben een grote impact op de openbare bibliotheken. Om de gevolgen in kaart te brengen en indien mogelijk oplossingen voor te stellen, organiseerde de sectie Openbare Bibliotheken in november een workshop. Met de input van de workshop wordt in 2015 een discussietekst gelanceerd, die met de sector en relevante stakeholders besproken zal worden. Toekomst De bestuurlijke hervormingen blijven een belangrijk aandachtspunt voor de werking in Vakgroepen Vakgroep Jeugdbibliothecarissen (VJB) > Blikvangers De Vakgroep jeugdbibliothecarissen wil voornamelijk de nadruk leggen op het bevorderen van leesplezier en bibliotheekpromotie. De Vakgroep wil de jeugdbibliotheekmedewerkers een contactpunt en ontmoetingsplaats aanbieden en de deskundigheid van de medewerkers bevorderen. Daarnaast wil ze ook de nieuwe sociale media integreren in de jeugdafdeling en nieuwe vormen van communicatie in haar jeugd- en jongerenwerking optimaliseren. Activiteiten Wegens de financiële problemen bij de steden en gemeenten hebben we beslist om de geplande studiedag te verplaatsen naar het voorjaar van 2015, zodat meer collega s toelating krijgen om naar de studiedag te komen. Dit wil zeggen dat er in 2014 geen studiedag of studiereis is geweest. Toekomst Organisatie van een studiedag op 28 april 2015 met een bezoek aan de bibliotheek van Vilvoorde en het ABChuis in Brussel. De vakgroep geeft nominaties door voor de Astrid Lindgren Memorial Award (ALMA). De vakgroep wil blijven inspelen op de vragen en behoeften die leven binnen de sector De vakgroep is bekommerd om het voortbestaan van de jeugdbibs en het belang ervan Blijvend aandachtspunt: nieuwe leden proberen aan te trekken die de vakgroep komen versterken door een oproep te lanceren in de nieuwsbrief van de VVBAD Vakgroep Muziek- en Filmbibliothecarissen (VMF) > Blikvangers De vakgroep verdiept zich in het profiel van de klant/gebruiker van de muziekafdeling. Mits een beter zicht op de klant kan mogelijk een nuttig instrument en een gamma aan sleutels opgelijst worden om het fysieke muziekaanbod nog beter af te stemmen op de vraag van de gebruiker. Activiteiten Op 16 januari 2014 trok de werkgroep naar Nederland voor een studiebezoek aan de Centrale Discotheek Rotterdam. 14 JAARVERSLAG 2012

15 Boven: Workshop De openbare bibliotheek heruitvinden, 28 november Onder: Studiereis Rotterdam 16 januari Bibliotheek Rotterdam. (Foto: Karen Destoop).. JAARVERSLAG

16 Sectie Hogeschoolbibliotheken (HSB) Blikvangers Er werd veel tijd gespendeerd aan de naweeën van de integratiebeweging in het hoger onderwijs (doorgevoerd in september 2013, maar met gevolgen voor personeel, budgetten, etc. in 2014). Verder werd de overname van de activiteiten van VOWB door resp. ELEKTRON (voor het consortiumgedeelte) en VVBAD-OWB voor de projectwerking, op de voet gevolgd door de sectie. Het project OK!PI2, rond statistieken in de academische bibliotheekwereld, werd voortgezet door enkele bestuursleden, in afwachting van de formele oprichting van de projectgroep VVBAD-OWB die de projectwerking van het opgedoekte VOWB zal overnemen vanaf Activiteiten Op 27 mei 2014 organiseerde de sectie in de MAD-faculty (KHLim - PXL) - Campus C-Mine te Genk een studiedag onder de titel Ken je klant: studiedag over gebruikersonderzoek en communicatie. De ca. 60 deelnemers konden vooral de praktische voorbeelden die werden gegeven appreciëren. > Toekomst Voor 2015 wordt een studiedag voorbereid rond creativiteit en creatieve oplossingen voor besparingen, marketing, open access, De evoluties binnen ELEKTRON vzw blijven een aandachtspunt, evenals de opstart van de werkgroep VVBAD- OWB die de projectwerking van het voormalige VOWB voortzet binnen de schoot van de vereniging. Themagroepen Themagroep Handelswetenschappen & Bedrijfskunde > De vergadering werd besteed aan het overlopen van de wijzigingen in de bibliotheken, de instellingen en de associaties van de deelnemers. Aansluitend werden de bibliotheek van de KdG, campus Groenplaats en het leercentrum bezocht. Themagroep Industriële Wetenschappen en Technologie > De belangrijkste aandachtpunten waren de werking van de IWT-bibliotheken, de integratie van de academische opleidingen en de gevolgen voor de bibliotheekwerking na september 2013, eindwerkendatabanken en het bezoek aan de bibliotheek en het Autotechnologie Centrum. Themagroep Lerarenopleiding > De voornaamste punten betroffen digitale bronnen en hoe ermee om te gaan (digitale tijdschriften en paswoorden, fundels, leerrijk.be). Een belangrijk aandachtspunt waren de digitale studiematerialen van Vlaamse uitgeverijen (Scoodle, andere). Hoe tot een werkbare oplossing voor de Vlaamse hogescholen komen? Daarnaast werd van gedachten gewisseld over de visitatiecommissies en hoe bibliotheken daarin al dan niet betrokken worden. Verder werd nagedacht over de wijze waarop docenten gemotiveerd kunnen worden om de bibliotheek van hun hogeschool intenser te gebruiken, over de wijze waarop kan omgegaan worden met moeilijke leners (te laat, etc..) en met onaangepast gedrag van studenten. Themagroep Sociaal-agogisch Werk > Naast nieuws uit de deelnemende bibliotheken, instellingen en associaties, werd van gedachten gewisseld over de budgetten die de verschillende instellingen ter beschikkingen hebben voor SAW, hoe er contact wordt gehouden met wat leeft in de opleiding en e-boeken. Afsluitend werd de bibliotheek van de gastinstelling bezocht. Themagroep Verpleegkunde > De voornaamste punten waren de problematiek van personeelsbeleid en de noodzaak (of niet) van een bibliotheekopleiding bij aanwerving. Het simulatiecentrum van VIVES werd voorgesteld evenals het vernieuwde kenniscentrum gezondheidszorg van UGent. De voortzetting van INVERT na de pensionering van Frank Driessen werd besproken, evenals de problematiek van E-books. Themagroep Vertalers-tolken > Door de integratie van de masteropleidingen, zijn de opleidingen vertalers-tolken in een universitaire omgeving terechtgekomen en is deze themagroep voorlopig geen prioriteit. Eens de integratie volledig verteerd, zal bekeken worden of deze themagroep de draad weer kan oppakken. 16 JAARVERSLAG 2012

17 Sectie Wetenschappelijke en Documentaire Informatie (WDI) Blikvangers Blikvangers waar we in 2014 aandacht aan besteed hebben: Open Acces, rol van de informatieprofessional bij de Vlaamse Overheid, de embedded librarian, Open Data, de levende bibliotheek, Auteursrecht en samenleving, duurzaamheid, informatiewijsheid, verbreding van doelpubliek WDI naar bedrijven en nonprofit, onderzoeksdata en concreet bruikbare handvatten voor de praktijk. Verder adviseerden we de VVBAD betreffende de rol van bibliotheken in het Federaal Klimaat Adaptatieplan. Activiteiten Op 13 mei 2014 was er de studiedag Omgaan met onderzoeksdata: beheer van onderzoeksdata in uw instelling in Antwerpen. > Toekomst De sectie plant een studiedag rond informatiegeletterdheid en is betrokken bij de overname van wetenschappelijk projectwerk van VOWB door de VVBAD. Overleg Kunstbibliotheken Vlaanderen (OKBV) Activiteiten OKBV bezocht in mei het gloednieuwe documentatiecentrum van de Musea Brugge en de cultuurbibliotheek werd afgesloten in Antwerpen met een bezoek aan de tentoonstelling Heilige boeken en het Fotomuseum. Het IAML-congres, International Association of Music Libraries, vond plaats van 13 tot 18 juli in het conservatorium in Antwerpen, cfr. artikel in META, nr. 5, 2014: Muziekbibliothecarissen uit heel de wereld komen naar Antwerpen. Verschillende OKBV-leden werkten mee aan de organisatie van het congres. Toekomst In 2015 organiseert OKBV een studiebezoek aan Genk en Hasselt en een workshop over inhoudelijke indexering. Daarnaast wordt een studiedag over schade en calamiteiten aan (kunst)bibliotheken voorbereid. Onder meer als gevolg van het IAMLcongres, wordt er binnen OKBV een nieuwe werkgroep opgericht. De International Association Music Libraries- Flanders (IAML-F) zal de Vlaamse muziekbibliotheken samenbrengen Overlegplatform Erfgoedbibliotheken Vlaanderen Activiteiten Op 19 november organiseerden de Vlaamse Erfgoedbibliotheek en de VVBAD het vijfde overlegplatform voor erfgoedbibliotheken in Vlaanderen en Brussel. Dit forum voor dialoog, informatie-uitwisseling en samenwerking vond plaats in de Provinciale Bibliotheek Limburg (PBL) in Hasselt. Naast rondleidingen en inhoudelijke bijdragen over actuele ontwikkelingen, was er op deze dag ook aandacht voor het imago van erfgoedbibliotheken. Een workshop sloot aan bij het imago-onderzoek dat de VVBAD uitvoerde. Aan het einde van de dag werd de Schadeatlas bibliotheken aan het publiek voorgesteld. JAARVERSLAG

18

19 Informatief

20 Datum Studiedag Organisatie Aantal deelnemers AHD OB HSB WDI OKBV Andere Leden Score studiedag Verslag in META Studiereis Rotterdam VVBAD (OB-VMF) / Marketingplan VVBAD Algemene ledenvergadering VVBAD VVBAD / Omgaan met onderzoeksdata: beheer van onderzoeksdata in uw instelling VVBAD Leeszaalmedewerkers VVBAD / Jaarlijkse afsluiter en studiebezoek OKBV: Musea Brugge en Cultuurbibliotheek VVBAD / Ken je klant! Studiedag over gebruikers-onderzoek en communicatie VVBAD , /6 18/21-06 Studiereis Berlijn VVBAD , / Bij de Archivaris op Schoot: Architectuurarchief van de Provincie Antwerpen. VVBAD & FAAD / Sociale media als informatiebron VVBAD , Archiefles begrepen? Workshop lesgeven aan archiefvormers VVBAD / Ten strijde met sociale media VVBAD , Bezoek aan Kazerne Dossin (excl. voor VVBAD-leden) VVBAD Feestelijke viering Prof. dr. Gustaaf Janssens VVBAD Competenties van de Bib Aan Huis-vrijwilliger Socius & LOCUS & VVBAD Overlegplatform voor erfgoedbibliotheken in Vlaanderen VEB & VVBAD , De openbare bibliotheek heruitvinden. Workshop VVBAD Bezoek expo Heilige boeken + open bestuursvergadering OKBV VVBAD / Bij de Archivaris op Schoot: bezoek aan het archief van het Vlaams Parlement VVBAD & FAAD