Bachelorproef. Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde. Afstudeerrichting Logistiek Management Academiejaar

Transcriptie

1 Bachelorproef Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Bachelor Bedrijfsmanagement Afstudeerrichting Logistiek Management Academiejaar Student Artan Dauti Thema Exportmogelijkheden van België naar Kosovo

2

3 Bachelorproef Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Bachelor Bedrijfsmanagement Afstudeerrichting Logistiek Management Academiejaar Student Artan Dauti Thema Export naar Kosovo

4 1 Woord vooraf In mijn laatste jaar als student Bachelor Bedrijfsmanagement, afstudeerrichting Logistiek Management te Hogeschool West-Vlaanderen (Howest) kreeg ik de opdracht om een thema te kiezen voor mijn bachelorproef. Mijn onderwerp omvat het exporteren naar Kosovo, dit is een onderwerp dat past binnen het kader van de opleiding. Het zal volgens mij ook een bijdrage leveren tot het oplossen van een probleem dat zich afspeelt in de praktijk. Het probleem is dat West-Europa, de Verenigde Staten en Aziatische landen nog steeds angst kennen om handel te drijven met landen uit ex- Joegoslavië. Dit terwijl landen als Kosovo, Albanië, Macedonië niets liever verlangen dan economische vooruitgang. Ik heb niet lang getwijfeld eer ik tot de conclusie kwam dat ik de export naar Kosovo onder de loep zou nemen. Dit volgt vooral uit de interesse om mijn geboorteland te promoten. Ik wilde daarnaast ook aansluitend bij mijn opleiding het exportproces naar Kosovo uitleggen. Uiteraard is de link met mijn opleiding snel gelegd. Het doel van mijn bachelorproef is om het exporteren naar Kosovo in kaart te brengen voor zowel particulieren als bedrijven uit België.

5 2 Dankwoord Graag had ik van deze gelegenheid gebruik gemaakt om een woord van dank te richten aan enkele mensen die mij geholpen hebben bij het schrijven van dit werk. In de eerste plaats gaat mijn dank uit naar mijn stagecoördinator, tevens ook mijn stagebegeleider mevrouw Willaert Myriam voor haar begeleiding bij de afbakening van het onderzoeksonderwerp en voor haar opbouwende kritiek en advies. Vervolgens zou ik mijn familie en vrienden willen bedanken voor hun morele steun gedurende mijn hele opleiding. Zij stonden steeds met raad en daad klaar voor mij in goede en slechte tijden. Tot slot had ik graag mijn stagementor, mevrouw Vanheule Natalie bedankt voor haar raad en daad gedurende mijn stageperiode bij Juwelier Gilson.

6 Inhoudstafel Bachelorproef... 1 Bachelorproef Woord vooraf Dankwoord Inleiding Afkortingenlijst Enkele feiten over Kosovo Geografie en bevolking Topografie Klimaat Officiële talen Valuta Overheid en politiek systeem Visumregeling voor buitenlanders die reizen naar Kosovo Reizen en toeristische informatie Luchthaven Media Een korte geschiedenis Economisch klimaat in Kosovo Algemene economische gegevens Arbeidsmarkt en onderwijs Gemiddelde brutoloon Onderwijs Fiscale indicatoren Handelsbalans Privatisering en investeringsmogelijkheden Huidige politieke klimaat in Kosovo Import en export Modaliteiten Modaliteiten : betalingsmodaliteiten Modaliteiten: schuldenverzekeringen Vervoersmodi... 25

7 6.10 Recente importcijfers Investeringsklimaat IPA Investment Climate Statement USA GIZ Kosovo Nationale Bank van België Tabel 1 : Exportcijfers België Kosovo Tabel 2 : Exportcijfers België Kosovo Tabel 3 : Exportcijfers België Kosovo Tabel 4 : Exportcijfers België Kosovo Tabel 5 : Exportcijfers België Kosovo Tabel 6 : Exportcijfers België Kosovo Tabel 7 : Exportcijfers België Kosovo Relatie Kosovo en de Europese Unie Toetreding Kosovo tot de Europese Unie Stabilisatie- en Associatie-Proces Toetredingsproces Onafhankelijkheid Voortgang van de toetreding Regionale vrijhandelszone CEFTA trade portal Wat is CEFTA Relatie Europese Unie en Kosovo Financiële steun vanuit de Europese Unie Militaire steun Steun rechtsstaat Belang toetreding Kosovo tot de Europese Unie Europees partnerschap met Servië, met inbegrip van Kosovo Besluit Samenvatting Doelstelling Prioriteiten Financieel kader... 50

8 9.13 Kritische bedenkingen bij de EU-steun Betreft: Steun aan Kosovo weggegooid geld Eigen kritische bedenking Douane Douanerechten en douanewetboek BTW Douane Importprocedures in Kosovo Douane Tijdelijke invoer Kosovo International Trade Guide Importproces Personenverkeer Handelsovereenkomsten De Kosovaarse statistiekenagentschap Import volgens landen (cijfers maal 1000) Auto-analyse van de importcijfers volgens de landen De top 3 exportposten van België naar Kosovo Export van België naar Kosovo Export van België naar Kosovo Deel 2: Case Study 1 - Onderneming Kosovaarse onderneming exporteert Belgische goederen naar Kosovo Nodige documenten Registratie onderneming Bestelling onderneming Deel 2: Case Study 2 Natuurlijke persoon Belg exporteert goederen naar Kosovo Bijlagen... 79

9 3 Inleiding Om mijn professionele bachelor in bedrijfsmanagement, logistiek management te vervolledigen, kreeg ik de opdracht om 13 weken stage te lopen bij een bedrijf naar keuze maar bij voorkeur in de logistieke sector. Vervolgens was een bachelorproef presenteren over een onderwerp, naar eigen keuze en binnen het kader van logistiek management ook een must. Als onderwerp voor mijn bachelorproef koos ik voor de export naar Kosovo. Mijn keuze viel hier op door mijn sterke voorliefde voor mijn geboorteland. Met deze bachelorproef zal ik uitleggen hoe er naar Kosovo kan geëxporteerd worden en wat de noden zijn van dit land. De grootste reden waarom dit niet vaak gebeurd is jammer genoeg nog steeds de angst vanwege de oorlog die zich voordeed in ex- Yoegoslavië. Daarnaast is het behoorlijk delicaat om informatie te vinden maar met de goede wil en de juiste achtergrondkennis die ik heb verworven in mijn opleiding, moet ik in staat zijn om dit tot een goed eind te brengen. Uiteindelijk zal ik mij via cases niet enkel focussen op firma s maar ook op particulieren. Kosovo heeft nog een lange weg te gaan om zich in de Europese Unie te nestelen, het is dus niet altijd even evident om te exporteren naar een niet-eu-land dat nog volop in ontwikkeling is. Deze bachelorproef is tevens toekomstgericht voor mijn eigen belangen en perspectieven want later zou ik graag zelf importeren en exporteren tussen België en Kosovo. De lezer zal de nodige documenten en formaliteiten tegenkomen en op een simpele manier inzien dat er eigenlijk niet zoveel risico s verbonden zijn aan het handel drijven met Kosovo. 9

10 4 Afkortingenlijst NBB CEFTA CEVA UCD K-ITG ATM IPA UAE MTI IMF GIZ 3E GMT NAVO UNMIK EBRD PAK SOE WCO ATM POS UNHCR BTW EULEX SAP STM PISG KFOR EIB Nationale Bank van België Central European Free Trade Association Centraal Europese Vrijheids Associatie Unique Customs Declaration Kosovo International Trade Guido Air Traffir Management Investment Promotion Agency United Arab Emirates Ministry of Trade and Industry International Monetary Fund Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit Economy, Energy & Education Greenwich Mean Time Noord-Atlantische Verdragsorganisatie United Nations Interim Administration Mission in Kosovo European Bank for Reconstruction and Development Privatisation Agency of Kosovo So-called socially-owned enterprises World Customs Organization Automated Teller Machine Points Of Sale United Nations High Commissioner for Refugees Belasting over de toegevoegde waarde European Union Rule of Law in Kosovo Stabilisation and Association Process Stability Tracking Mechanism Provisional Institutions of Self- Government Kosovo Force Europese Investerings Bank 10

11 5 Enkele feiten over Kosovo 5.1 Geografie en bevolking Kosovo is een onafhankelijk land uit de Balkan (Oost-Europa). Het grenst aan Montenegro, Albanië, Macedonië en Servië. De hoofdstad is Prishtina, dat sinds de onafhankelijkheid van Kosovo het economisch en cultureel centrum is. Afbeelding1: Situering Prishtina (Kosovo) en buurlanden Kosovo 1 Kosovo heeft een geschatte bevolking van 1,8 miljoen inwoners. Haar hoofdstad, Prishtina, heeft inwoners volgens de laatste statistieken van Kosovo, juni Gemiddeld wonen er 195 mensen op een vierkante kilometer. Andere steden zijn: Prizren (ongeveer inwoners), Ferizaj (ongeveer 75000), Mitrovica (ongeveer 70000), Gjakova (ongeveer 70000), Peja (ongeveer 70000), Gjilani (ongeveer 60000). Etnische Albanezen zijn de meerderheidsgroep van de bevolking (92%), terwijl de grootste minderheid wordt vertegenwoordigd door de Serviërs. Andere minderheidsgroepen zijn Bosniërs, Turken, Roma, Gorans, Ashkali en Egyptenaren. Kosovo heeft een van de jongste bevolkingen in Europa (40% van de burgers hebben een leeftijd onder de 20 jaar). In Kosovo zijn drie religies dominant: de islam en het christendom (de rooms-katholieke kerk en de Servische orthodoxie). De verhouding tussen islamieten en katholieken in Kosovo gelden als goed, maar beide groepen hebben weinig tot geen contacten met de Servisch-orthodoxe Kerk. Kosovo is een geseculariseerd moslimland, waarin religie geen maatschappelijke rol speelt. Er is godsdienstvrijheid. 1 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 19 mei

12 Er zijn enkele noemenswaardige rivieren en meren in Kosovo. Deze zijn de Witte Drin in het westen, die uitmondt in de Adriatische Zee, en met de Erenik als de belangrijkste zijrivier, de Sitnica in het midden, de bovenloop van de Zuidelijke Morava in het uiterste oosten en de Ibar in het noorden. De grootste meren zijn het meer van Gazivoda (380 miljoen m³) in het noordwesten, het meer van Radoniq (113 miljoen m³) in het zuidwesten, het meer van Batllava (40 miljoen m³) en het meer van Badovci in het noordoosten. Er zijn twee hoofdvlaktes in Kosovo. Het bekken van Metohija is in het westen van Kosovo gesitueerd en de vlakte van Kosovo beheerst het oostelijke deel. Een groot deel van de oppervlakte van Kosovo is bergachtig. Het Sargebergte ligt in het zuiden en zuidoosten, op de grens met Macedonië. Dit is een van de populairste toeristische gebieden en skigebieden van de regio, met Brezovica and Prevalla als de belangrijkste toeristencentra. De hoogst bergen van Kosovo, inclusief de hoogste berg Gjeravica (2656 m), liggen in het westen op de grens van Albanië en Montenegro. Deze bergen behoren tot de Albanese Alpen. In het noorden ligt het zuidelijk deel van de bergketen Kapaonik. De centraal gelegen gebieden van Drenica, Carraleva en het oostelijkste deel van Kosovo, bekend als Gollaku, zijn hoofdzakelijk heuvelgebieden. Kosovo 2 heeft één nationaal park (Mountains National Park), ha, herkend in Locatie: langs de grens met de republiek Macedonië. De talrijke landschappen en andere toeristische bezienwaardighen, zoals de prominente Rugova Canyon en de Gadime Cave, maken van Kosovo een bestemming dat een bezoekje waard is. Een flink stuk van het historisch erfgoed werd verwoest tijdens de etnische zuiveringen van de Balkanoorlog. Interessant zijn nog steeds: klooster van Decani ( ) stad Prizren, een groot historisch museum, jaarlijks filmfestival, oudste moskee orthodoxe patriarchaat in Peja, een van de heiligste plaatsen van de Servische orthodoxe kerk. hoofdstad Prishtina Kosovo ligt in de Midden-Europese tijdzone en bijgevolg een uur voor de Greenwich Mean Time (GMT) 2 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 19 mei

13 5.1.1 Topografie De totale oppervlakte van Kosovo bedraagt km². Vlaanderen heeft een oppervlakte van km². 5.2 Klimaat Kosovo heeft een continentaal klimaat. De geografische ligging van het land is de reden voor de grote jaarlijkse temperatuurschommelingen. In de zomer kan het +38 C worden en in de winter kan men tot -20 C gaan. Men ervaart dus warme zomers en sneeuwrijke winters. 5.3 Officiële talen Sinds de grondwetshervorming in 1974 werd het Albanees gebruikt als ambtstaal. Sinds 1999 is in wetten en andere officiële documenten het Engels maatgevend, naast de Albanese ambtstaal. De officiële taal is nu Albanees en in sommige gemeenten ook Servisch, Bosnisch en Turks. 5.4 Valuta De euro werd uitgeroepen tot de officiële munteenheid van Kosovo sinds 01 januari De munteenheid in gebieden die door Serviërs bewoond worden, wordt met de Servische dinar betaald. 5.5 Overheid en politiek systeem 3 Het parlement bezit 120 zitplaatsen en alle leden zitten een termijn van vier jaar uit. Momenteel worden de zetels als volgt gehouden: Democratische Partij van Kosovo : 34 zetels Democratische Liga van Kosovo : 27 zetels Groep Vetëvendosje : 12 zetels Alliantie voor de Toekomst van Kosovo : 12 zetels Serven liberale partij : 11 zetels Coalitie voor New Kosovo : 9 zetels Minderheidsaandeelhouders en niet-gelieerde personen : 15 zetels De president is het staatshoofd van de Republiek Kosovo, die in 2011 volgens de Grondwet van het land werd verkozen door de Algemene Vergadering voor een termijn van vijf jaar. Het Assemblee van Kosovo verkoos Atifete Jahjaga tot nieuwe president, de eerste vrouw aan het hoofd van de staat. 3 De gebruikte URL is Investment-in-Kosovo-website.pdf. Geraadpleegd d.d. 25 mei

14 De direct gekozen Assemblee is volgens de grondwet (aangenomen en in werking getreden in 2008) het wetgevende instituut. De Assemblee kiest tevens de president (het staatshoofd) en de regering. De Assemblee heeft 120 zetels, waarvan 10 zetels voor de leden van de etnisch Servische minderheid zijn gereserveerd. Voor de overige minderheden zijn eveneens 10 zetels gereserveerd. De Assemblee wordt verkozen voor een periode van 4 jaar. De regering van Kosovo bestaat uit de premier en de door hem benoemde en door de Assemblee goedgekeurde ministers. De grondwet schrijft voor dat ten minste een van de ministers moet behoren tot de Servische gemeenschap in Kosovo en een tot een andere minderheidsbevolkingsgroep. De regering is verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging van de wetten van Kosovo en kan nieuwe wetsvoorstellen aan de Assemblee voorleggen. Het volkslied is tekstloos, alleen muziek. Kosovo is ingedeeld in zeven regio's en 33 gemeenten. Het bestuur van elke gemeente is in handen van een gemeenteraad die wordt voorgezeten door een burgemeester. De burgemeester wordt rechtstreeks verkozen. Hij stelt een bestuurlijk college aan. De burgemeester en het college zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de uitvoering van de beslissingen van de gemeenteraad en voor de financiële huishouding van de gemeente. Afbeelding2: Atifete Jahjaga (President van Kosovo) 4 De president stelt een kandidaat voor minister-president tijdens de parlementsvergadering, die uiteindelijk door het parlement goedgekeurd word. Er zijn 39 gemeenten in Kosovo. Het gerechtelijk systeem bestaat uit: Het Grondwettelijk Hof Het Hof van Cassatie 4 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 19 mei

15 Hof van Beroep District Court Hoge Raad Hof van Kosovo (hoogste rechterlijke autoriteit) Raad van Justitie (kiest voorzitter en vice-voorzitter uit zijn leden, voor een termijn van 3 jaar) 5.6 Visumregeling voor buitenlanders die reizen naar Kosovo Kosovo is relatief eenvoudig om toegang tot te krijgen, een geldig paspoort is vereist. Voordat buitenlanders naar Kosovo op reis gaan moeten ze informeren of ze een visum nodig hebben om binnen te geraken. Burgers van landen als Albanië, Australië, Canada, de EU-lidstaten, de VS, Zuid-Afrika en Turkije hebben geen visum nodig. Individuen zijn echter wel verplicht zich te registreren bij de politie indien zij meer dan 90 dagen aanwezig zijn in het land. Overeenkomstig wet nr. 03/L-126 voor Buitenlanders, Een buitenlander zal zich niet inlaten met een betaalde baan in de Republiek Kosovo op basis van een visum alleen. Als een buitenlander langer dan 90 dagen in een jaar in Kosovo verblijft moet hij/zij een aanvraag voor een ID-document indienen, (vergelijkbaar met die van de inwoners) dit zal het toe- en uittreden van Kosovo vergemakkelijken. 5.7 Reizen en toeristische informatie Er zijn busverbindingen van Belgrado en Nis naar Prishtina en Prizren. Er zijn ook busverbindingen van alle belangrijke steden in Servië aan de noordelijke delen van Kosovo. Skopje en Tirana zijn anderhalf uur en drie uur, respectievelijk, ver van Prishtina. De Kosovaarse keuken heeft veel Albanese trekken, maar evengoed Turkse, Oostenrijkse, Hongaarse, Griekse en zelfs Servische. In de winter zijn de Kosovaren gewend veel zelf ingelegde groenten te eten. Er wordt veel vlees gebruikt en schapentong is er een delicatesse. Alcohol is vrij te verkrijgen en te gebruiken. Varkensvlees wordt haast niet gegeten. De zeden van de Kosovaren is betrekkelijk modern/westers. In Kosovo bevindt zich een wijngebied met goede omstandigheden voor een aantal druivenrassen zoals Pinot Noir, Merlot en Cabernet. Onder het ministerie van Cultuur, Jeugd en Sport vallen 32 instellingen: musea, theaters, bioscopen en bibliotheken. Bovendien vallen ongeveer 150 jongerenorganisaties onder dit ministerie. Iedere Kosovaar heeft het recht deel te nemen aan sportactiviteiten. In Kosovo is vooral folkmuziek erg populair waarin Balkan klanken vermengd worden met westerse en Turkse invloeden. Jaarlijks wordt in Kosovo een aantal grote muziekfestivals gehouden die ook internationale bezoekers trekken. 15

16 5.8 Luchthaven Prishtina International Airport Adem Jashari is het enige civiele luchthaven in Kosovo. Het ligt 20 minuten van Prishtina. Veel erkende Europese luchtvaartmaatschappijen zoals British Airways, Austrian Airlines, Turkish Airlines, Hamburg International, Belle Air, Adria Airways, Croatia Airlines, EasyJet, Scandinavian Airlines, Norwegian, Helvetic Airlines, Edelweiss Air, AtlasJet en Pegasus Airlines landen in Kosovo. Er zijn directe vluchten beschikbaar uit Prishtina naar: Wenen, Zurich, Istanbul, Ljubljana, London, Munchen, Tirana, Dusseldorf, Stuttgart, Hamburg, Berlijn, Hannover, Verona en Tirana. De vluchten zijn vaak afhankelijk van het seizoen Media In Kosovo kunnen 8 kranten worden gekocht: Koha Ditore ( Daily Time, wordt beschouwd als de meest serieuze krant in Kosovo), Gazeta Express (Express Krant), Infopress, Bota Sot (De wereld van vandaag), Epoka e Re (De nieuwe tijd), Kosova Sot (Kosovo vandaag), Lajm (Nieuws), Zëri (De Stem). Kosovo heeft 2 televisiestations (Kohavision, RTK News) en 3 radiozenders (Blue Sky, Kosova, RTV21) Een korte geschiedenis Tot en met 1980 behoorde Kosovo tot Joegoslavië. Het was een deelstaat die evenveel recht had als de andere republieken. Na het overlijden van President Josip Broz Tito op 4 mei 1980 braken rellen uit en ontstonden er conflicten tussen de verschillende nationaliteiten. Alles verliep in een stroomversnelling en Servië begon baas te spelen over iedereen. Uiteraarde pikten de republieken dit niet en zo ontstonden de Balkanoorlogen. Tijdens de Balkanoorlogen vond ook de Kosovo-oorlog plaats, Kosovo werd meteen een rampgebied. Servië wilde een etnische zuivering en vermoordde duizenden mensen. Na enkele mislukte onderhandelingen tussen Servische en Albanese vertegenwoordigers, greep de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) op 24 maart 1999 in door de lancering van een campagne van zware bombardementen tegen Servië. De oorlog eindigde officieel op 10 juni Een NAVO geleide vredesmacht voor Kosovo (KFOR) ging het land binnen na de oorlog, belast met het verschaffen van veiligheid voor de United Nationas Interim Administration Mission In Kosovo (UNMIK). Onder resolutie van de VN-Veiligheidsraad 1244 (1999), die het land onder een overgangsregering plaatse, werd Servië s territoriale integriteit beschermd, maar het was UNMIK dat de verantwoordelijkheid droeg voor Kosovo. Op 17 februari 2008 heeft het Assemblee van Kosovo de onafhankelijkheid uitgeroepen van Servië. 98 VN-lidstaten 16

17 erkenden de onafhankelijkheid van Kosovo tot nu toe en intussen werd Kosovo lid van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank. Kosovo sloot zich ook aan bij de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling of de European Bank for Reconstruction and Development (EBRD). Kosovo streeft ook naar een toetreding tot de EU. Afbeelding3: Landen die Kosovo erkend hebben als onafhankelijke staat 5 Landen die Kosovo erkennen als onafhankelijke staat Landen die Kosovo niet erkennen als onafhankelijke staat. Afbeelding4: Ligging en situering Kosovo 6 5 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 19 mei De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 19 mei

18 6 Economisch klimaat in Kosovo 6.1 Algemene economische gegevens Ondanks de uitdagingen die men moest trotseren door andere landen vanwege de schommelingen in de wereldeconomie en met name die van Europa, heeft de economie in Kosovo een positieve groei genoteerd in De economie is echter wel sterk afhankelijk van de import van goederen die een negatieve invloed hebben op de groei en de betalingsbalans. Vergeleken met andere Zuid-Oost Europese landen had Kosovo de sterkste groei en noteerde het een reële BBP-groei van 5% in 2011, gevolgd door Macedonië (3,2%). Dergelijke groei is vooral toe te kennen aan een toename van het verbruik en het niveau van de investeringen. Het BBP per hoofd liep in 2011 licht op door het bereiken van 2.700,- Het belijft nog steeds laag in vergelijking met andere landen in de omgeving, zoals Albanie, Bosnië en Herzegovina en Servië ( ,-). De inflatie (7,3%) in 2011 verdubbelde ten opzichte van het voorgaande jaar. De inflatiedruk was persistenter in de eerste helft van 2011, vooral rekening houdend met de prijzen van olie en voedingsmiddelen. Het hart van deze druk ligt vooral in de prijzen van de ingevoerde producten, deze zijn een afspiegeling van de prijzen in de wereldeconomie. Tabel1: BBP Kosovo Arbeidsmarkt en onderwijs Kosovo kende een voortdurende economische groei in de afgelopen jaren maar ondanks deze groei is er geschatte werkloosheid van 45%, dit volgens de laatste beschikbare statistieken van de Kosovaarse Kamer van Koophandel. De werkloosheid is hoger onder jongeren en vrouwen. Men verwacht niet meteen een verbetering want de jongste bevolking van Europa zal elk jaar een beperking van werkgelegenheid ondervinden. Een belangrijk onderdeel van het leven op de arbeidsmarkt is de migratie. Die is traditioneel zeer hoog wat op zijn beurt de druk op de arbeidsmarkt iets verlicht. Een andere positieve invloed van migratie is het feit dat de migranten terugkeren naar hun geboorteland. Ze brengen hun ervaring en vaardigheden die ze hebben opgedaan in het buitenland. 7 De gebruikte URL is Investment-in-Kosovo-website.pdf 18

19 Beide factoren in combinatie met lage lonen maken van de arbeidsmarkt een belangrijke stimulans voor investeringen in Kosovo Gemiddelde brutoloon De gemiddelde brutoloon in Kosovo is minder dan 240,- Lonen in Kosovo zijn niet belast met dure sociale premies, in tegenstelling tot die in de landen van de regio. De Kosovaren hebben o.a. door bijscholingsprogramma s vaardigheden verworven die hoog gewaardeerd worden door buitenlandse investeerders Onderwijs Onderwijs is in Kosovo verplicht voor alle kinderen tussen 6-15 jaar. De basisschool is voor kinderen van 6-11 jaar; daarna kunnen ze naar het secundair onderwijs. Het onderwijs is gratis. Veel schoolgebouwen zijn door de oorlog beschadigd. Er zijn onvoldoende klaslokalen en leerkrachten. Tegenwoordig wordt onderwijs in Kosovo doorgaans in het Albanees gegeven. Er is ook een klein aantal officiële Kosovaarse scholen die les geven in de Turkse of de Bosnische taal. In de gebieden waar etnische Serviërs in de meerderheid zijn alsmede in de Servische enclaves wordt in het Servisch onderwezen. 6.3 Fiscale indicatoren De Kosovaarse begroting in 2011 ervaarde een tekort van 84,5 miljoen EUR. Dit in vergelijking met een tekort van 93,3 miljoen EUR in Begrotingsinkomsten, aangewezen donorsubsidies niet-inclusief en trust funds waren 1,3 miljard EUR of 10,6% hoger dan in Opbrengsten bij de grens verzameld blijven de structuur van de begrotingsinkomsten domineren en zorgde voor 63,4% van de totale omzet in Inkomsten verzameld uit grensbelastingen kwamen uit op ,- Dit zorgde voor een jaarlijkse groei van 18,2%. In het kader van de verzamelde grensbelastingen nam de BTW met 50,7% de leiding voor een bedrag van 418,8 miljoen EUR. Begrotingsuitgaven in 2011 stonden op 1,39 miljard EUR en stonden op 9,1% (2010 was dit 3,2%). De investeringen in 2011 absorbeerden 38,1% van de totale uitgaven en bereikten 528,2 miljoen EUR (16% hoger dan het voorgaande jaar). Het grootste deel van de kapitaaluitgaven in 2011 was bestemd voor infrastructuur (65,4% van de investeringen). Dit was grotendeeld weggelegd voor de Merdare-Morine snelweg, die in april 2010 begon. Hoewel deze investering belachelijk hoog is wordt het als een strategische zet beschouwd omdat het Kosovo verbindt met de Albanese kust. 19

20 Tabel2: Begroting Kosovo 8 Afbeelding5: Morine-Merdare snelweg Handelsbalans De negatieve handelsbalans in Kosovo werd de afgelopen twee jaar vooral beïnvloed door de hoge afhankelijkheid van invoer en het lage niveau van uitvoer. Twee belangrijke problemen, die de handel nadelig beïnvloeden zijn : Ontbreken van een directe toegang tot de zee o In tegenstelling tot andere landen zoals Albanië, Kroatië en Montenegro Ontbreken van investeringen in vervoersinfrastructuur tijdens de naoorlogse periode Tabel3: Export volgens landen 10 Italië ,70% Albanië ,50% Indië ,10% Zwitserland ,30% Macedonië ,40% Totale export september ,90% Belangrijke handelspartners blijken Italië, Zwitserland en Duitsland onder de EU-landen. Dit is geen toeval, een leeuwendeel van de Kosovaarse diaspora wonen in deze landen. 8 De gebruikte URL is Investment-in-Kosovo-website.pdf 9 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 19 mei De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 19 mei

21 Kosovo exporteerde in 2012 vooral: Ferro-legeringen Ferro-afval en schroot o Afvalingots van ijzer of staal Ertsen en concentraten daarvan Afval van koper Elektriciteit Huiden en vellen van runderen o Buffels inbegrepen o Paardachtigen Vers, gezouten, gedroogd, gepekeld, Privatisering en investeringsmogelijkheden Het privatiseringsproces wordt beheerd door het Agentschap voor Privatisering van Kosovo (PAK). Pak is opgericht als een onafhankelijk overheidsorgaan dat de privatisering beheert van zogenoemde collectieve bedrijven (SOE). In 2011 werden meer dan 590 staatsbedrijven geprivatiseerd door het PAK. Het grootste deel van de staatsbedrijven onderworpen aan privatisering waren actief in de agrarische sector (21,3%), gevolgd door handelsbedrijven (11,5%). De totale inkomsten uit privatisering en spin-off bedroeg 608 miljoen EUR in Kosovo heeft grootschalige buitenlandse investeringen aangetrokken, namelijk de bouw, infrastructuur en de privatisering van staatseigendommen (mijnbouw, telecom) Een van de meest zichtbare projecten van die buitenlandse investeringen in Kosovo is Route 7 (de Ibrahim Rugova National Highway) Afbeelding6: Ibrahim Rugova National Highway De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 19 mei

22 Deze wordt momenteel gebouwd door een Amerikaans-Turkse consortium: Bechtel- Enka. Een Turks-Franse consortium (Limak-Aeroport de Lyon) heeft de Prishtina International Airport concessie in handen samen met internationale bedrijven en franchises, waaronder Ford, Toyota, Hellenic Bottling Company (HBC), Coca-Cola, RC Cola, FedEx, UPS, DHL, Deloitte, Booz Allen Hamilton en Microsoft. Deze hebben allemaal sinds jaren een gevestigde aanwezigheid in Kosovo. De IPAK schat dat er meer dan 2800 buitenlandse bedrijven momenteel actief zijn in Kosovo. De top buitenlandse investeerders per land van het voorgaande jaar waren: Turkije, het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Oostenrijk, Duitsland en Slovenië. Top beleggingen voor buitenlandse bedrijven waren de handel (51%), de dienstensector (20%), de industrie (13%) en de bouw (12%). Cijfers van de Centrale Bank tonen aan dat er in de eerste helft van 2011 voor 157 miljoen EUR geinvesteerd geweest is in Kosovo (50 miljoen EUR meer dan in dezelfde periode van 2010). 10% vennootschapsbelasting en tijdelijke vrijstellingen op het betalen van belasting over de toegevoegde waarde zorgen er voor dat er buitenlandse investeerders en bedrijven worden aangetrokken. Onder de nationale wetgeving, worden buitenlandse bedrijven die actief zijn in Kosovo aan dezelfde wetten onderworpen als lokale bedrijven. Enkele uitzonderingen zijn: 1) Buitenlandse investeerders mogen niet meer dan 49% aandeel bezitten 12 2) Er mag geen productie of of verkoop zijn van militaire-geralteerde producten. (Verordening nr. 2001/3, paragraaf 6). 13 De Kosovo Douane en Accijnzen Code is business-minded, conform EU en conform Wereld Douane Organisatie. Zij behandelen entrepots, actieve en passieve veredeling, doorvan van goederen en vrijhandelszones. Dit allemaal met als doel de handel te faciliteren en het stimuleren van de groei van de export. Naast ingevoerde goederen kunnen ook Kosovaarse geproduceerde goederen in entrepots opgeslagen worden. Deze goederen moeten voldoen aan de export criteria. Buitenlandse bedrijven zijn toegestaan om productie-inputs in te voeren zonder belastingen of douanerechten voor de vervaardiging van uitgevoerde goederen te betalen. 12 De gebruikte URL is 13 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 19 mei

23 6.6 Huidige politieke klimaat in Kosovo Sinds 1999 werd Kosovo bestuurd door UNMIK (United Nations Mission In Kosovo). Maar na de onafhankelijkheid werd een nieuwe grondwet van kracht op 15 juni De Kosovaarse president mocht voortaan de wetten zelf afkondigen in plaats van de Verenigde Naties. Daarnaast kreeg men een minister van Buitenlandse zaken en werden ook verkiezingen georganiseerd. Kosovo verkreeg een centrale bank en staatsburgerschap. 6.7 Import en export 14 Er zijn geen vergunningen nodig om in Kosovo te importeren gezien het feit dat Kosovo een open en vrije markt heeft. Enkel in specifieke gevallen, zoals olie, olie-derivaten en gassen is de import wat beperkt voor bovengenoemde producten. In dit geval moet men de over de passende vergunning beschikken. Tijdens 2012 heeft het Ministerie van Handel en Industrie samen met de IPA conferenties gehouden in Europa, USA en de UAE. Deze conferenties leidden tot 2 grote doelen: 1. Het imago van Kosovo bevorderen a. Promoten van Kosovo als een stabiel land en aantrekkelijk voor buitenlandse investeringen 2. De sterktes van Kosovo voorstellen aan economische grootheden. a. Dit aan potentiële investeerders De Wereldbank heeft Kosovo uitgeroepen als meest dynamische hervormer in Centraalen Oost-Europa. De grootste stijging onder de indicatoren was die van de bescherming van de investeringen (76 posities hogerop de ladder geklommen) Modaliteiten Modaliteiten : betalingsmodaliteiten Geld is enorm belangrijk in deze economische samenleving. Kosovo staat open voor alle investeringen. Dit wil zeggen dat men daarvoor ook alle voorzieningen heeft. Kosovo werkt met de euro en de Wereldbank heeft er zijn vestigingen. Staatscijfers worden niet gepubliceerd maar als ondernemer of als particulier kan men ten alle tijd gaan investeren in Kosovo, je geld kan je altijd in de lokale banken veilig opbergen. 14 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 20 mei De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 20 mei

24 Dit zijn de belangrijkste banken (alle hoofdzetels zijn in Prishtina) : Banka Ekonomike Banka Kombëtare Banka për Biznes NLB Prishtina Procredit Bank Raiffeisen Bank TEB Bank Men kan via deze banken ook probleemloos geld transfereren binnen en buiten Kosovo. Sinds 29 juni 2009 behoort Kosovo ook officieel bij de Wereldbank en de IMF. Het BBP van Kosovo steeg met 5% in 2011 (4% in 2010), dit kwam uit op 4,7 miljard EUR. De waarde van de totale activa van de financiële sector op het einde van 2011 kwam uit op 3,5 miljard EUR (jaarlijkse stijging van 9,3%). Dit toont aan dat er een lagere toename in groei was dan in 2010, waarbij de financiële sector een jaarlijkse groei van 15,1% in activa had. Buitenlandse banken domineren de markt, zowel in termen van het aantal banken als hun aandeel in de totale activa van het bankwezen. Buitenlandse banken vertegenwoordigden in 2011 zes van de acht commerciële banken die actief zijn in Kosovo, ze waren goed voor 89% van de totale activa van het bankwezen (90,2% in 2010). De drie grootste banken, ProCredit Bank, Raiffeisen Bank en NLB Prishtina beheren 73% van de activa van het bankwezen. In 2011 bleeft het netwerk van commerciële banken verder uitbreiden tot ze 311 vestigingen en sub-vestigingen bereikten (acht meer dan in 2010). Dit terwijl het aantal personeelsleden in dienst van deze banken bereikte (tegenover in 2010). De bancaire sector breidde ook haar geldautomaten (ATM s) uit en bereikte in 2011 een aantal van 460 (tegenover 415 in 2010). Ook het aantal verkooppunten (POS) bereikte (tegenover in 2010). Het aantal bankrekeningen die functioneren met behulp van e-banking is blijven stijgen en bereikte in 2011 een aantal van (tegenover in 2010). Deze uitbreiding van de bancaire netwerk door middel van extra bankonderdelen en aanvullende diensten, zoals geldautomaten, POS-en en e-banking heeft de toegankelijkheid van bankdiensten voor klanten verbeterd. Deze bijdrage van het banksysteem was in 2011 goed voor 57,2% van de BBP (daling van 1% tegenover 2010). Activa in de banksector bereikte 2,66 miljard EUR in 2011 (stijging van 8,4% ten opzichte van 2010). 24

25 6.8.2 Modaliteiten: schuldenverzekeringen Kosovo tekende een financiële overeenkomst met het IMF in Ze werd voor het eerst opgenomen door het IMF. 16 Het IMF verstrekte de eerste Stand By Arrangement lening aan Kosovo voor een bedrag van Het bedrag werd in zes delen uitbetaald over een periode van 18 maanden. Kosovo heeft ongeveer 400 miljoen euro schulden aan de Wereldbank Vervoersmodi Vraag: wat is de beste (snelste en goedkoopste) manier om vanuit het buitenland naar Kosovo te exporteren. Antwoord: Wegtransport Zoals eerder vermeld zijn er nu een aantal cruciale autoroutes aangelegd in Kosovo die de landen rondom Kosovo verbinden met grote steden en die zeer belangrijk zijn voor de economie. Merdarë-Morinë is daar een voorbeeld van. Afbeelding7: Merdarë(Noord-Kosovo)-Morinë(Zuid-Kosovo) De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 31 mei De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 31 mei De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 21 mei

26 Uitleg: Luchtvaart: dit komt enorm duur uit en er is een lage frequentie aan vlieguren. Afbeelding8: Prishtina International Airport Adem Jashari 19 Zeevaart: men zal via de Adriatische Zee meteen struikelen over Albanië of Montenegro. o Deze 2 landen zijn niet geschikt omdat men bij het in aanvaring komen meteen al extra formaliteiten moet vervullen en zo bekomen we ook extra kosten (tijd, geld, eventueel verderf van goederen,......) Spoorvervoer: Kosovo en de omringende landen hebben nog steeds geen of onvoldoende uitgeruste spoorwegen- en spoorverbindingen. Afbeelding9: Kosovo Rail Map De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 19 mei De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 19 mei

27 6.10 Recente importcijfers Tabel4: Import volgens landen 21 Servië ,07% Macedonië ,10% Duitsland ,50% Italië ,50% Turkije 21, ,60% Totale import september ,40% Belangrijke handelspartners tijdens deze periode waren EU-landen en die van de CEFTA. Deze 5 landen zorgen voor een totaal van 50,40% van de geïmporteerde goederen in Kosovo. Kosovo importeerde in 2012 vooral: Aardolie en olie uit bitumineuze mineralen Automobielen en andere motorvoertuigen o Voornamelijk voor het vervoer van personen Andere staven van ijzer of van niet-gelegeerd staal Sigaren, sigaretten en cigarillo s o Tabak of van tabakssurrogaten Cement Elektriciteit 7 Investeringsklimaat Kosovaren zijn bewust van het belang van buitenlandse investeerders om de economische ontwikkeling in Kosovo te bevorderen. Dit houdt in dat ook de Kosovaren, die in het buitenland wonen, aantrekken enorm belangrijk is want zij kennen hun land en hun gewoonten het meest. Hieronder vijf redenen wat en waarom investeerders vooral worden tegengehouden om niet te investeren in Kosovo. Handelsbeperkingen o Door het feit dat de oorlog nog maar net achter de rug is en Kosovo nog niet tot de Europese Unie behoort, happen buitenlandse investeerders niet meteen naar zo een gebied. 21 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 01 mei

28 Corruptie en nepotisme o Men kan er niet naast kijken of dit onderwerp ontwijken maar er is enorm veel corruptie en nepotisme oftewel vriendjespolitiek. o Er zijn competente en geschoolde burgers nodig om dit tegen te gaan. o Wetten zijn helaas niet van toepassing om corruptie en nepotisme tegen te gaan; zwartwerk vind je overal, ook in België. Bureaucratie o Er zijn te veel regels en te veel procedures die het werk alleen maar zwaarder en trager maken in plaats van werk verlichten. Veel onnodige papierwerk dat leidt tot frustraties en ergernissen. o Mensen worden onpersoonlijk behandeld bij overheidsinstellingen indien men geen kennis binnen de instelling heeft. o De staat moet met minder ambtenaren werken om procedures te versnellen. Politieke omgeving o Politici handelen niet in het belang van het volk maar vooral voor in hun eigen belang. De rijken worden rijker, de armen worden armer. Men moet goed, geschoolde politici aan de macht krijgen opdat er veranderingen gebeuren. Infrastructuur o De staat is al een tijd bezig met vernieuwing en aanbrenging van infrastructuur maar dit gaat veel te traag vooruit. Zonder infrastructuur geraakt men letterlijk niet vooruit. Deze vijf redenen schrikken op het eerste zicht af maar dit zijn punten waar men een vorm aan kan geven. Indien men snel en efficiënt samen werkt naar een democratische staat dan zal de situatie in een oogwenk verbeteren. Indien men iedereen betrekt, kan Kosovo een aantrekkelijke plaats worden voor investeerders. Men kan grote multinationals aantrekken en zo potentiële investeerders lokken waardoor werkegelegenheid onstaat. Enkele belangrijke stappen hiervoor zijn: Ten eerste moet er politieke structuur en stabiliteit aanwezig zijn voor economische ontwikkeling. Hierna moet er een strikte naleving van de rechtsstaat zijn waardoor men de democratische processen kan versterken. Daarbovenop moeten er middelen voor nationale veiligheid voorzien worden en een uiteindelijke teelt van tolerantie. Deze elementen hebben allemaal een grote invloed op de investeringsklimaat in Kosovo. 28

29 Indien men wetten uitvoert en de juistitie kan doen toenemen dan kan men starten aan het uitbouwen van transparente systemen en toegankelijkheid van de overheid op alle niveau s. Deze elementen zorgen voor een vermindering van de corruptie tot meer dan 75%. Er is een behoefte aan concurrentie en meritocratie om het nepotisme en de corruptie te verdrijven. Verbetering infrastructuur o Dit omvat niet alleen de wegen maar ook de fysieke omgeving. Watervoorziening, elektriciteit en andere diensten. De spoorwegsector moet ook dringen verbeterd worden. Er moet geinvesteerd worden in het onderhoud en de modernisering van het bestaande netwerk. Parkeerplaatsen en industriële zones moeten gecreëerd worden; deze moeten dienen als model voor het bestuur van een land dat gunstige voorwaarden wil bieden aan het bedrijfsleven. Volgende bevindingen van het Doing Business Report 2011 door de Wereldbank opgesteld, tonen aan waar Kosovo nog aan moet werken om haar investeringsklimaat te verhogen: 1) Moeilijkheid om een onderneming op te starten 2) Het verkrijgen van vergunningen en licenties 3) Het genieten van bescherming voor de investeerders 4) Handelen buiten de Kosovaarse grenzen 5) Onderhandelen en afdwingen van contracten De focus zou vooral moeten liggen op het verminderen van tijdsverspilling en onnodige procedures. 7.1 IPA 22 Top 10 redenen om te investeren in Kosovo volgens IPA 1) Jongste populatie in Europa met een gemiddelde van 25 jaar heeft Kosovo de jongste populatie in Europa. Waarbij de voertalen Albanees en Servisch zijn Engels, Duits en Frans worden voornamelijk aangeleerd. 2) Hoge beschikbaarheid van geschoolde personeel en rendabele arbeiders De gemiddelde lonen in Kosovo liggen om en bij de 250,- Er staan geen belastingen op de lonen vanwege de dure sociale bijlagen. 3) De EURO is de officiële munt. Wisselkoersen en kosten die daar aan verbonden zijn worden zo vermeden. 4) Vrije toegang tot de EU-markt, de VS-markt en de CEFTA 22 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 11 mei

30 Kosovo geniet van 3 grote liberale markten o Zo ontstaat er verbeterde exportmogelijkheden o Verbetering van het investeringsklimaat o Stabilisatie van de relaties met de buurlanden 5) Lage belastingen Inkomen personenbelasting : 0-10% BTW : 16% Vennootschapsbelasting : 10% Werknemersbijdrage : 5% van het bruto salaris 6) Stabiliserende politieke omgeving Sinds de onafhankelijkheid heeft Kosovo eindelijk zijn economische en politieke onzekerheden achter de rug kunnen laten Er is een toename van stabiliteit en in heel de regio EU-integratie o Onlangs is Kosovo lid geworden van de Wereldbank en het IMF 7) EU-compatibele wetgevingen Sinds 1999 heeft Kosovo een vernieuwd rechtssysteem volledig compatibel met de EU-wetgevingen. Buitenlandse investeerders genieten kunnen genieten van: nationale behandelingen, bescherming, onteigeningen. Repatriëring winst en overdracht vermogen is gratis en onbeperkt. 8) Strategische locatie Prishtina ligt op 1 uur rijden van elke buurland van Kosovo o Er zijn moderniseringen van moderne snelwegen en verbindingen tussen Albanië, Servië en Macedonië aan de gang. 9) Bankwezen en financiële sector Alle Kosovaarse banken zijn volledige nieuwe stichtingen en privé. Ondanks de financiële crisis bleven ze stabiel. 30

31 10) Grote investeringsmogelijkheden diversificatie Natuurlijke middelen en landbouwgronden Voedsel Houtverwerking Bouw Textiel IT Auto-onderdelen Energie Mijnbouw o Kosovo bezit met 14,7 miljoen ton s werelds vijfde grootste bewezen reserves van bruinkool! 7.2 Investment Climate Statement USA 23 Volgens Bureau of economic and business affair is Kosovo in het algemeen een ondernemings-vriendelijk land. De Kosovaarse Overheid en het MTI helpen actief mee aan het promoten van Kosovo voor potentiële buitenlandse investeerders. Hier zijn enkele pro s en contra s volgens hen: Tabel pro s en contra s Investment Climate Statement Pro s Contra s Secularism corruptie Westers-gezind bureaucratie Locatie & ligging Geen universele onafhankelijkheid Natuurlijke bronnen Oude wetgeving Lage lonen ordehandhaving ondernemingsgezindheid Onderbemanning justitie Markt-gerichte economie tourisme 7.3 GIZ Kosovo 24 Het GIZ begon in 1999 in Kosovo te werken, dit was meteen nadat de situatie kalmeerde in de Balkan. Vanaf dat moment hebben ze Kosovo steeds in de juiste richting proberen duwen wat het vestigen van democratische structuren gebaseerd op een rechtsstaat betreft. 23 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 27 mei De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 12 mei

32 Sinds de onafhankelijkheid in 2008 is een proces van politieke en economische overgang nu aan de gang. GIZ heeft momenteel om en bij de 100 werknemers in Kosovo. Naar hun mening is de economie enorm zwak en is er een hoge werkloosheid, meer dan 40% en dit vooral bij jonge mensen. Politieke instabiliteit, een vervallen infrastructuur en een onzekere klimaat voor buitenlandse investeerders zijn een extra last voor de economische omstandigheden in het land. De regering streeft sinds 2005, na overleg met internationale instellingen en donoren, de 3E- strategie (Economy, Energy & Education) na. De energiesector is de basis om duurzame economische groei te creëren in Kosovo, het bedrijfsleven kan enkel en alleen maar groeien indien de energievoorziening betrouwbaar is. GIZ adviseert en ondersteunt Kosovo in het bereiken van een politieke stabiliteit en democratie gebaseerd op een rechtsstaat. Zij bevorderen de economische ontwikkeling, normen van hoger onderwijs, efficiënte en gedecentraliseerde overheidsadministratie en betrouwbare watervoorziening. Duitsland Kosovo Duurzame economische ontwikkeling Ontwikkeling & bevordering van de werkgelegenheid Verbetering concurrentievermogen Regionale economische ontwikkeling 32

33 8 Nationale Bank van België 25 Hieronder volgen 6 tabellen met de exportposten geregistreerd door de NBB met cijfers in euro. De lijsten geven een reeël beeld weer van de exportcijfers uit België naar Kosovo. 8.1 Tabel 1 : Exportcijfers België Kosovo 2011 Code Invoer Uitvoer Levende dieren en producten van het dierenrijk ,00 Producten van het plantenrijk ,30 Producten van de voedselindustrie; dranken, alcoholhoudende 2.179, ,98 vloeistoffen en azijn; tabak en tot verbruik bereide tabakssurrogaten Minerale producten ,18 Producten van de chemische en van de aanverwante industrieën 17, ,60 Kunststof en werken daarvan; rubber en werken daarvan , ,52 Huiden, vellen, leder en pelterijen, lederwaren en bontwerk; zadel- en ,66 tuigmakerswerk; reisartikelen, handtassen e.d. bergingsmiddelen; werken van darmen Hout, houtskool en houtwaren; kurk en kurkwaren; vlechtwerk en ,12 mandenmakerswerk Houtpulp en pulp van andere cellulosehoudende vezelstoffen; papier en 625, ,58 karton voor het terugwinnen (resten en afval); papier en karton, alsmede artikelen daarvan Textielstoffen en textielwaren , ,37 Schoeisel, hoofddeksels, paraplu s, parasols, wandelstokken, zitstokken, - 2,00 zwepen, rijzwepen, alsmede delen daarvan; geprepareerde veren en artikelen van veren; kunstbloemen; werken van mensenhaar Werken van steen, van gips, van cement, van asbest, van mica en van ,15 dergelijke stoffen; keramische producten; glas en glaswerk Onedele metalen en werken daarvan , ,55 Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel, alsmede dele daarvan; , ,70 toestellen voor het opnemen of het weergeven van geluid, voor het opnemen of het weergeven van beelden en geluid voor televisie, alsmede delen en toebehoren van deze toestellen Vervoermaterieel , ,73 Optische instrumenten, apparaten en toestellen; instrumenten, apparaten 2, ,08 en toestellen, voor de fotografie en de cinematografie; meet-, verificatie-, controle- en precisie-instrumenten, -apparaten en -toestellen; medische en chirurgische instrumenten Diverse goederen en producten 240, ,09 Kunstvoorwerpen, voorwerpen voor verzamelingen en antiquiteiten , ,00 25 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 10 maart

34 8.2 Tabel 2 : Exportcijfers België Kosovo 2010 Code Invoer Uitvoer Levende dieren en producten van het dierenrijk ,25 Producten van het plantenrijk ,87 Producten van de voedselindustrie; dranken, alcoholhoudende ,16 vloeistoffen en azijn; tabak en tot verbruik bereide tabakssurogaten Minerale producten ,52 Producten van de chemische en van de aanverwante industrieën ,36 Kunststof en werken daarvan; rubber en werken daarvan 9.644, ,18 Huiden, vellen, leder en pelterijen, lederwaren en bontwerk; zadel- en , ,93 tuigmakerswerk; reisartikelen, handtassen e.d. bergingsmiddelen; werken van darmen Hout, houtskool en houtwaren; kurk en kurkwaren; vlechtwerk en 32, ,12 mandenmakerswerk Houtpulp en pulp van andere cellulosehoudende vezelstoffen; papier en ,20 karton voor het terugwinnen (resten en afval); papier en karton, alsmede artikelen daarvan Textielstoffen en textielwaren , ,43 Schoeisel, hoofddeksels, paraplu s, parasols, wandelstokken, zitstokken, ,00 zwepen, rijzwepen, alsmede delen daarvan; geprepareerde veren en artikelen van veren; kunstbloemen; werken van mensenhaar Werken van steen, van gips, van cement, van asbest, van mica en van 70, ,47 dergelijke stoffen; keramische producten; glas en glaswerk Onedele metalen en werken daarvan , ,74 Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel, alsmede dele daarvan; 5.368, ,98 toestellen voor het opnemen of het weergeven van geluid, voor het opnemen of het weergeven van beelden en geluid voor televisie, alsmede delen en toebehoren van deze toestellen Vervoermaterieel , ,50 Optische instrumenten, apparaten en toestellen; instrumenten, apparaten 63, ,32 en toestellen, voor de fotografie en de cinematografie; meet-, verificatie-, controle- en precisie-instrumenten, -apparaten en -toestellen; medische en chirurgische instrumenten Diverse goederen en producten , ,24 Kunstvoorwerpen, voorwerpen voor verzamelingen en antiquiteiten ,62 34

35 8.3 Tabel 3 : Exportcijfers België Kosovo 2009 Code Invoer Uitvoer Levende dieren en producten van het dierenrijk ,52 Producten van het plantenrijk ,96 Vetten en oliën (dierlijke en plantaardige) en dissociatieproducten ,00 daarvan; bewerkt spijsvet; was van dierlijke of van plantaardige oorsprong Producten van de voedselindustrie; dranken, alcoholhoudende ,49 vloeistoffen en azijn; tabak en tot verbruik bereide tabakssurrogaten Minerale producten ,90 Producten van de chemische en van de aanverwante industrieën ,08 Kunststof en werken daarvan; rubber en werken daarvan , ,62 Huiden, vellen, leder en pelterijen, lederwaren en bontwerk; zadel- en ,26 tuigmakerswerk; reisartikelen, handtassen e.d. bergingsmiddelen; werken van darmen Hout, houtskool en houtwaren; kurk en kurkwaren; vlechtwerk en ,07 mandenmakerswerk Houtpulp en pulp van andere cellulosehoudende vezelstoffen; papier en 230, ,34 karton voor het terugwinnen (resten en afval); papier en karton, alsmede artikelen daarvan Textielstoffen en textielwaren ,88 Schoeisel, hoofddeksels, paraplu s, parasols, wandelstokken, zitstokken, ,00 zwepen, rijzwepen, alsmede delen daarvan; geprepareerde veren en artikelen van veren; kunstbloemen; werken van mensenhaar Werken van steen, van gips, van cement, van asbest, van mica en van ,25 dergelijke stoffen; keramische producten; glas en glaswerk Onedele metalen en werken daarvan , ,93 Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel, alsmede dele daarvan; , ,58 toestellen voor het opnemen of het weergeven van geluid, voor het opnemen of het weergeven van beelden en geluid voor televisie, alsmede delen en toebehoren van deze toestellen Vervoermaterieel , ,04 Optische instrumenten, apparaten en toestellen; instrumenten, apparaten 2.650, ,50 en toestellen, voor de fotografie en de cinematografie; meet-, verificatie-, controle- en precisie-instrumenten, -apparaten en -toestellen; medische en chirurgische instrumenten Diverse goederen en producten 5.805, ,87 Kunstvoorwerpen, voorwerpen voor verzamelingen en antiquiteiten ,57 35

36 8.4 Tabel 4 : Exportcijfers België Kosovo 2008 Code Invoer Uitvoer Levende dieren en producten van het dierenrijk ,64 Producten van het plantenrijk , ,67 Vetten en oliën (dierlijke en plantaardige) en dissociatieproducten - 302,00 daarvan; bewerkt spijsvet; was van dierlijke of van plantaardige oorsprong Producten van de voedselindustrie; dranken, alcoholhoudende 15, ,71 vloeistoffen en azijn; tabak en tot verbruik bereide tabakssurrogaten Minerale producten 320, ,30 Producten van de chemische en van de aanverwante industrieën ,53 Kunststof en werken daarvan; rubber en werken daarvan 3.700, ,16 Huiden, vellen, leder en pelterijen, lederwaren en bontwerk; zadel- en ,28 tuigmakerswerk; reisartikelen, handtassen e.d. bergingsmiddelen; werken van darmen Hout, houtskool en houtwaren; kurk en kurkwaren; vlechtwerk en ,16 mandenmakerswerk Houtpulp en pulp van andere cellulosehoudende vezelstoffen; papier en 147, ,45 karton voor het terugwinnen (resten en afval); papier en karton, alsmede artikelen daarvan Textielstoffen en textielwaren , ,47 Werken van steen, van gips, van cement, van asbest, van mica en van ,04 dergelijke stoffen; keramische producten; glas en glaswerk Onedele metalen en werken daarvan , ,87 Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel, alsmede dele daarvan; , ,74 toestellen voor het opnemen of het weergeven van geluid, voor het opnemen of het weergeven van beelden en geluid voor televisie, alsmede delen en toebehoren van deze toestellen Vervoermaterieel 901, ,84 Optische instrumenten, apparaten en toestellen; instrumenten, apparaten ,95 en toestellen, voor de fotografie en de cinematografie; meet-, verificatie-, controle- en precisie-instrumenten, -apparaten en -toestellen; medische en chirurgische instrumenten Diverse goederen en producten 1.736, ,52 Kunstvoorwerpen, voorwerpen voor verzamelingen en antiquiteiten ,00 36

37 8.5 Tabel 5 : Exportcijfers België Kosovo 2007 Code Invoer Uitvoer Levende dieren en producten van het dierenrijk ,25 Producten van het plantenrijk ,85 Producten van de voedselindustrie; dranken, alcoholhoudende , ,77 vloeistoffen en azijn; tabak en tot verbruik bereide tabakssurrogaten Minerale producten ,44 Producten van de chemische en van de aanverwante industrieën ,14 Kunststof en werken daarvan; rubber en werken daarvan 4.966, ,05 Huiden, vellen, leder en pelterijen, lederwaren en bontwerk; zadel- en ,00 tuigmakerswerk; reisartikelen, handtassen e.d. bergingsmiddelen; werken van darmen Hout, houtskool en houtwaren; kurk en kurkwaren; vlechtwerk en ,04 mandenmakerswerk Houtpulp en pulp van andere cellulosehoudende vezelstoffen; papier en - 138,89 karton voor het terugwinnen (resten en afval); papier en karton, alsmede artikelen daarvan Textielstoffen en textielwaren , Werken van steen, van gips, van cement, van asbest, van mica en van ,00 dergelijke stoffen; keramische producten; glas en glaswerk Onedele metalen en werken daarvan , ,91 Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel, alsmede dele daarvan; 6.729, ,27 toestellen voor het opnemen of het weergeven van geluid, voor het opnemen of het weergeven van beelden en geluid voor televisie, alsmede delen en toebehoren van deze toestellen Vervoermaterieel 4.000, ,04 Optische instrumenten, apparaten en toestellen; instrumenten, apparaten 1.602, ,32 en toestellen, voor de fotografie en de cinematografie; meet-, verificatie-, controle- en precisie-instrumenten, -apparaten en -toestellen; medische en chirurgische instrumenten Diverse goederen en producten ,47 37

38 8.6 Tabel 6 : Exportcijfers België Kosovo 2006 Code Invoer Uitvoer Levende dieren en producten van het dierenrijk ,00 Producten van het plantenrijk ,52 Producten van de voedselindustrie; dranken, alcoholhoudende , ,30 vloeistoffen en azijn; tabak en tot verbruik bereide tabakssurrogaten Minerale producten ,17 Producten van de chemische en van de aanverwante industrieën ,92 Kunststof en werken daarvan; rubber en werken daarvan ,89 Huiden, vellen, leder en pelterijen, lederwaren en bontwerk; zadel- en ,00 tuigmakerswerk; reisartikelen, handtassen e.d. bergingsmiddelen; werken van darmen Hout, houtskool en houtwaren; kurk en kurkwaren; vlechtwerk en ,00 mandenmakerswerk Textielstoffen en textielwaren ,68 Onedele metalen en werken daarvan ,82 Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel, alsmede dele daarvan; ,18 toestellen voor het opnemen of het weergeven van geluid, voor het opnemen of het weergeven van beelden en geluid voor televisie, alsmede delen en toebehoren van deze toestellen Vervoermaterieel ,77 Optische instrumenten, apparaten en toestellen; instrumenten, apparaten ,91 en toestellen, voor de fotografie en de cinematografie; meet-, verificatie-, controle- en precisie-instrumenten, -apparaten en -toestellen; medische en chirurgische instrumenten Diverse goederen en producten ,02 Kunstvoorwerpen, voorwerpen voor verzamelingen en antiquiteiten ,00 38

39 8.7 Tabel 7 : Exportcijfers België Kosovo 2005 Code Invoer Uitvoer Levende dieren en producten van het dierenrijk ,00 Producten van de voedselindustrie; dranken, alcoholhoudende - 815,00 vloeistoffen en azijn; tabak en tot verbruik bereide tabakssurrogaten Minerale producten ,90 Producten van de chemische en van de aanverwante industrieën ,55 Kunststof en werken daarvan; rubber en werken daarvan ,47 Hout, houtskool en houtwaren; kurk en kurkwaren; vlechtwerk en ,94 mandenmakerswerk Textielstoffen en textielwaren , ,93 Werken van steen, van gips, van cement, van asbest, van mica en van ,00 dergelijke stoffen; keramische producten; glas en glaswerk Onedele metalen en werken daarvan ,28 Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel, alsmede dele daarvan; ,72 toestellen voor het opnemen of het weergeven van geluid, voor het opnemen of het weergeven van beelden en geluid voor televisie, alsmede delen en toebehoren van deze toestellen Vervoermaterieel , ,38 Optische instrumenten, apparaten en toestellen; instrumenten, apparaten 3.098,76 - en toestellen, voor de fotografie en de cinematografie; meet-, verificatie-, controle- en precisie-instrumenten, -apparaten en -toestellen; medische en chirurgische instrumenten Diverse goederen en producten ,00 Kunstvoorwerpen, voorwerpen voor verzamelingen en antiquiteiten ,00 In 2005 werd er voor een totaal van ,90 door Kosovo naar België uitgevoerd en importeerde Kosovo uit België voor ,17. In 2011 werd er voor een totaal van ,29 door Kosovo naar België uitgevoerd en importeerde Kosovo uit België voor ,61. In percentages uitgedrukt wil dit zeggen dat de uitvoer met 166,63% van Kosovo naar België steeg. De import van Kosovo uit België steeg met 5,37%. Kosovo heeft een disbalans en dit vloeit voort uit het feit dat Kosovo in ontwikkeling is. Een land dat in ontwikkeling is kan een tekort hebben omdat er veel geïnvesteerd wordt in de opbouw van zijn economie, later zal dit uiteraard een rendement opleveren en zal de balans verbeteren. 39

40 9 Relatie Kosovo en de Europese Unie 9.1 Toetreding Kosovo tot de Europese Unie Kosovo is nog geen officiële kandidaat-lidstaat van de Europese Unie. Het land zal hoogstwaarschijnlijk binnen een paar jaar een aanvraag tot toetreding indienen. De kans dat deze in behandeling wordt genomen is vrij groot. Vooral het oordeel van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag van 21 juli 2010 dat het eenzijdig uitroepen van de onafhankelijkheid op 17 februari 2008 volkenrechtelijk gerechtvaardigd was heeft een mogelijke hindernis voor toetreding weggehaald. De status van Kosovo is nog onzeker: het gebied staat nu nog onder het bestuur van de VN -missie UNMIK (United Nations Interim Administration Mission in Kosovo), terwijl de door de NAVO geleide KFOR-missie toezicht houdt op de openbare orde. In 2008 werd de rol van de VN geleidelijk overgenomen door de EU-missie EULEX. Nederland stemde in mei 2008 in met deze missie. Servië, het land waarvan Kosovo een onderdeel was, nam sinds november 2000 deel aan het Stabilisatie- en Associatieproces (SAP) van de Europese Unie. Op 12 juni 2004 besloot de raad een Europees Partnerschap op te stellen met Servië en Montenegro, inclusief Kosovo. Omdat de status van Kosovo betwist is, ook onder EU-lidstaten, kan Kosovo niet zonder meer deelnemen aan het SAP en ook niet zelfstandig een Stabilisatieen Associatieovereenkomst (SAO) tekenen met de EU aan het einde van het proces. In plaats daarvan heeft de EU voor Kosovo het Stability Tracking Mechanism (STM) opgezet, een instrument dat gelijk loopt met het SAP en ervoor moet zorgen dat Kosovo vanwege de twijfel over de status van het land niet geïsoleerd raakt van Europa. Servië toonde zich in september onder druk van de EU - bereid tot een dialoog te komen met Kosovo. Dat proces gaat met vallen en opstaan onder leiding van EUbemiddelaar Robert Cooper. In het voortgangsrapport van oktober 2011 concludeerde de Europese Commissie dat Kosovo maar weinig vooruitgang boekt in de strijd tegen criminaliteit en corruptie en een goed functionerende markteconomie. Tevens valt er op economisch gebied nog veel te verbeteren. De hervorming van justitie gaat wel naar tevredenheid van de Commissie. 40

41 9.2 Stabilisatie- en Associatie-Proces 26 In mei 1999 stelde de Europese Unie het Stabilisatie- en Associatie-Proces (SAP) voor aan vijf landen in Zuidoost-Europa. Kosovo was op dat moment nog een onderdeel van Servië. In juni 2000 maakte de Europese Raad bekend dat alle SAP-landen potentiële kandidaten voor het lidmaatschap van de Europese Unie zijn. Tijdens een topconferentie in Zagreb in november 2000 werd het SAP voor de Westelijke Balkan officieel gestart. Vanaf de interventie door de NAVO in juni 1999, werd de afscheiding van Kosovo van Servië steeds onvermijdelijker. In november 2001 hield Kosovo zijn eerste verkiezingen en in februari 2002 werden de zogenaamde Provisional Institutions of Self-Government (PISG) ingesteld, waarmee het land volledig zelfstandig kon functioneren. De PISG bestaan uit een president, een premier, ministers en een parlement. De Europese Commissie gaat wat toetredingszaken betreft met de PISG om alsof het gaat om het parlement en de regering van een volwaardig soevereine staat, al is UNMIK eindverantwoordelijk voor het buitenlands beleid van Kosovo. De PISG namen in januari 2005 het Kosovo-Actieplan voor de implementatie van het Europees Partnerschap aan. Dit Partnerschap had de EU in 2004 voorgesteld aan Servië, met Montenegro en Kosovo inbegrepen. In april 2005 neemt de Europese Commissie de mededeling van de Raad van Europa en het Europees Parlement over een Europese toekomst voor Kosovo - COM(2005)156 aan. 9.3 Toetredingsproces In november 2007 komt de Europese Commissie met een rapportage over de voortgang van Kosovo in het toetredingsproces. Hierin komt naar voren dat Kosovo te maken heeft met een groot democratisch tekort en een gebrek aan efficiency op het vlak van zelfbestuur. Doordat er in Kosovo juridische onzekerheid bestaat over de wetten die de regering moet toepassen, heeft het land een zwakke rechtsstaat. Daarnaast zijn er te weinig middelen om de wet te handhaven wat corruptie in de hand werkt. Kosovo heeft inspanningen verricht om het geweld tegen minderheidsgroepen terug te dringen en de vertegenwoordiging van deze groepen te verbeteren. Op plaatselijk niveau wordt dit echter nog niet goed in de praktijk gebracht. Kosovo doet daarnaast ook moeite om de terugkeer van vluchtelingen te bevorderen. Het aantal teruggekeerde personen blijft echter laag. 26 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 21 mei

42 Aangezien er onzekerheid bestaat over de toekomstige status van Kosovo en de veiligheidssituatie voor vluchtelingen slecht is, zal het lastig zijn hier verandering in aan te brengen. 9.4 Onafhankelijkheid Het Kosovaarse parlement heeft in februari 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen. De Raad van de Europese Unie verklaarde een dag later dat elk EU-lidstaat zelf zou moeten bepalen hoe om te gaan met deze onafhankelijkheidsverklaring. In juni van 2008 trad de grondwet van Kosovo in werking, waarin ook verwezen wordt naar "Euro-Atlantische integratie" als een voor Kosovo belangrijk proces. 9.5 Voortgang van de toetreding In oktober 2009 komt de Europese Commissie met een rapportage over de voortgang van Kosovo in het toetredingsproces. Hieruit komt naar voren dat de stabiliteit is gehandhaafd maar dat het land nog steeds erg kwetsbaar is. De rechtsstaatmissie van de Europese Unie, EULEX, is nu actief in heel het land. Kosovo is erin geslaagd om het bestuurlijke systeem beter te laten functioneren. Hiermee komt het land steeds dichter bij het voldoen aan de politieke toetredingscriteria. Wel moeten er op bestuurlijk vlak nog aanpassingen worden doorgevoerd om op deze manier corruptie en georganiseerde misdaad tegen te gaan. Ook is Kosovo er nog niet volledig in geslaagd om de Servische minderheid in het land te beschermen en om deze, en andere minderheden, volledig te laten meedoen aan lokale verkiezingen. Kosovo heeft nog een lange weg te gaan voordat het land beschikt over een goed functionerende markteconomie. Wil het land, ook in de toekomst, kunnen blijven concurreren met buurlanden en EU-lidstaten, dan zal het economisch beleid moeten worden aangepast. De Europese Commissie stelt dan ook voor om de handelsregelingen waarvan het land momenteel profiteert, uit te breiden. Wanneer Kosovo volledig voldoet aan de eisen, zal er door de Commissie een handelsovereenkomst worden voorgesteld. Op 16 november 2012 heeft het bestuur van de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling het lidmaatschap van Kosovo goedgekeurd. Deze bank ondersteunt landen bij het ontwikkelen van een vrije markteconomie. Op 22 juli 2010 deed het Internationaal Gerechtshof uitspraak over de onafhankelijkheid van Kosovo. Ondanks de uitspraak zijn er nog vijf EU-landen (Slowakije, Spanje, Roemenië, Griekenland en Cyprus) die Kosovo weigert te erkennen als zelfstandige staat. Het Servische Parlement heeft zelfs een resolutie aangenomen om Kosovo nooit als onafhankelijke staat te erkennen. 42

43 Onder druk van de EU kwam het echter in 2010 wel tot overleg tussen Servië en Kosovo. Het oplossen van het conflict is een voorwaarde voor toetreding tot de EU van zowel Servië als Kosovo. De Europese Commissie schrijft in oktober 2011 dat het land nog steeds ver achter loopt wat betreft de aanpak van corruptie en de strijd tegen criminaliteit. Ook het beter laten functioneren van de markteconomie wil maar niet vlotten. De gesprekken met Servië verlopen stroef. De hervorming van justitie gaat wel naar tevredenheid van de Commissie. Op 19 april 2013 kwamen de premiers van Servië en Kosovo tot een akkoord onder leiding van Hoge Vertegenwoordiger Catherine Ashton. Het akkoord betekende volgens de Kosovaarse premier Hasim Thaci een juridische erkenning van Kosovo s zelfstandigheid. Het akkoord bestaat uit 15 punten. Over 13 punten was al eerder overeenstemming bereikt. De laatste twee punten hadden betrekking op de Kosovaarse politie in Servische gemeenschappen en Kosovo's lidmaatschap van internationale organisaties. Door het akkoord mogen Servische gemeenten in Kosovo regionale politieagenten aanstellen. Daarnaast mogen vier, grotendeels door Serviërs bewoonde, gemeentes in Kosovo een lokale commandant kiezen. Daar tegenover staat dat Servië niet langer het VNlidmaatschap van Kosovo blokkeert. 9.6 Regionale vrijhandelszone Op 19 december 2006 is het CEFTA-akkoord ondertekend. Dit vrijhandelsakkoord is in 2007 in werking getreden. De vrijhandelszone heeft als doel het handelsvolume van de regionale markt te vergroten en de regio aantrekkelijker te maken als vestigingsplaats voor buitenlandse bedrijven en andere investeerders CEFTA trade portal Wat is CEFTA Afbeelding10: CEFTA-logo 43

44 De Centraal-Europese Vrijhandelsassociatie (CEVA) de Nederlandse benaming voor the Central European Free Trade Agreement (CEFTA) is een vrijhandelsakkoord tussen niet- EU-lidstaten in Centraal- en Zuid-Oost-Europa. Initieel werd een akkoord getekend op 21 december 1992 in Krakau. Door dit akkoord te ondertekenen wilden deze landen (Hongarije, Polen, Tsjechië en Slowakije) zich voorbereiden op lidmaatschap van de Europese Unie. Landen als Slovenië, Roemenië, Bulgarije, Kroatië en Macedonië volgden. Nadat deze landen reeds lid waren geworden van de Europese Unie verlieten ze de CEFTA en traden landen, na een top in Boekarest in 2006, als Bosnië en Herzegovina, Moldavië, Servië, Montenegro, Albanië en Kosovo tot de CEFTA in Afbeelding11 met de huidige situatie van de CEFTA Relatie Europese Unie en Kosovo 28 Kosovo heeft op 17 februari 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen. Het gebied staat nu nog onder het bestuur van de Verenigde Naties. Het uitroepen van de onafhankelijkheid ligt zeer gevoelig in de internationale gemeenschap. Dit komt onder andere doordat Servië een groot tegenstander van onafhankelijkheid is en de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof afwijst. 27 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 15 maart De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 20 mei

45 Veel landen die zelf grote minderheden binnen hun grenzen hebben en bang zijn voor afscheidingsbewegingen, zoals Rusland en China maar ook EU-lidstaat Spanje, hebben de onafhankelijkheid van Kosovo niet geaccepteerd omdat zij bang zijn dat Kosovo een voorbeeld kan zijn voor hun eigen minderheden. Afbeelding12: EU-landen die Kosovo erkend hebben 29 Het Servische parlement heeft in december 2007 een resolutie aangenomen waarin staat dat Servië het EU-lidmaatschap zal weigeren als de Europese Unie een onafhankelijk Kosovo erkent. Ook Roemenië en Cyprus verzetten zich tegen de onafhankelijkheid van Kosovo, omdat het gebied nog steeds met etnische problemen en conflicten kampt. Daarentegen hebben andere EU-lidstaten, zoals Frankrijk, Groot-Brittannië, Duitsland, Italië en ook Nederland, Kosovo als onafhankelijke staat erkend. Ondanks deze gedeeltelijke erkenning, is Kosovo nog altijd geen kandidaat-lid. In het kaartje is te zien welke landen in de EU Kosovo wel erkennen en welke niet. 9.8 Financiële steun vanuit de Europese Unie Op dit moment ontwikkelt Kosovo zich met behulp van geld van de Europese Unie. De Europese Unie is de grootste hulpdonor voor Kosovo. Het belangrijkste hulpinstrument is het Comité voor de tenuitvoerlegging van communautaire bijstand voor wederopbouw, ontwikkeling en stabilisering. Sinds 1999 heeft Kosovo uit dit fonds 1,6 miljard euro ontvangen. De prioriteiten van dit comité zijn het stabiliseren van de democratie, het opzetten van goede overheidsinstituties, economische en sociale ontwikkeling en het deelnemen aan gemeenschapsprogramma's. 9.9 Militaire steun Sinds 1999 staat Kosovo onder het bestuur van de missie UNMIK. Deze missie is gebaseerd op Resolutie 1244 van de VN Veiligheidsraad. De missie wordt ondersteund door KFOR. KFOR (Kosovo Force) bestaat uit ruim militairen uit 23 NAVOlanden en 8 niet-navo-landen. De EU heeft in 2008 voorgesteld de missie UNMIK te beëindigen en het VN-bestuur te vervangen door een EU- bestuur. 29 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 20 mei

46 Rusland blokkeerde dit echter. Het vervangen van de VN-missie door een EU-macht houdt een duidelijke erkenning van de onafhankelijkheid van Kosovo in. Rusland vreest dat dit een precedent schept voor andere opstandige regio's. De oplossing die uiteindelijk werd gekozen was het laten voortbestaan van UNMIK als kader, maar de EU het grootste deel van de daadwerkelijke werkzaamheden op zich te laten nemen. Rusland en Servië konden met deze optie instemmen omdat de status van Kosovo in de taakomschrijving van UNMIK in het midden gelaten wordt Steun rechtsstaat De Europese Unie heeft in het kader van de missie "EULEX" 2000 marechaussees, politiemensen, rechters en aanklagers naar Kosovo gestuurd om te helpen bij het versterken van de rechtsstaat. Nederland levert op dit moment ook een (bescheiden) bijdrage aan EULEX. De missie is in 2012 met twee jaar verlengd. De internationale instantie die toezicht hield op Kosovo, de Internationale Stuurgroep, is per september 2012 opgeheven. Dit zou een aanvraag naar het kandidaat-lidmaatschap tot de EU een stapje dichterbij brengen Belang toetreding Kosovo tot de Europese Unie De toekomstige status van Kosovo is voor de veiligheid en stabiliteit van de gehele regio van belang. Het is voor de EU belangrijk dat een vreedzame oplossing gevonden kan worden voor het conflict tussen etnische Serviërs en Albanezen, omdat deze etnische strijd zou kunnen overslaan naar de rest van de regio. De internationale interventie in Kosovo is het meest recente gewapende conflict dat zich op slechts enkele honderden kilometers van de grenzen van de EU afspeelde Europees partnerschap met Servië, met inbegrip van Kosovo Als instrument van het stabilisatie- en associatieproces biedt het Europees partnerschap met Servië, met inbegrip van Kosovo als gedefinieerd bij Resolutie 1244 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, aanvullende steun, aangepast aan de autoriteiten, ten einde het Europees perspectief van het gebied concreet gestalte te kunnen geven. Doelstelling van het instrument is vast te stellen waarin prioritaire hervormingen en inspanningen verwezenlijkt dienen te worden, waarbij met name op een aanpassing aan de wetgeving van de Gemeenschap wordt aangestuurd. Tevens vormt het instrument een verwijzingskader voor de financiële bijstand vanuit de fondsen van de Gemeenschap Besluit Besluit 2008/213/EG van de Raad van 18 februari 2008 inzake de beginselen, prioriteiten en voorwaarden die zijn opgenomen in het Europees partnerschap met Servië, met inbegrip van Kosovo als gedefinieerd bij Resolutie 1244 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties van 10 juni 1999, en tot intrekking van Besluit 2006/56/EG. 46

47 Samenvatting Het partnerschap met Servië, met inbegrip van Kosovo als gedefinieerd bij Resolutie 1244 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties van 10 juni 1999 is het voornaamste instrument om de lokale autoriteiten te helpen het Europees perspectief van het gebied concreet gestalte te geven. Dit perspectief is op de topbijeenkomst van Zagreb in 2000 herhaald en bij gelegenheid van de Top van Thessaloniki van 2003 nog nadrukkelijk bevestigd. Het Europees partnerschap is een instrument van het stabilisatie- en associatieproces dat overeenkomstig de agenda van Thessaloniki (2003) voor de landen van de Westelijke Balkan is opgezet. De agenda van Thessaloniki heeft het genoemde proces met dit nieuwe instrument verrijkt en is geënt op partnerschappen voor toetreding met de kandidaat-lidstaten, om deze landen in hun Europees perspectief nog meer te steunen. De Europese partnerschappen ten behoeve van de landen van de Westelijke Balkan ontlenen hun rechtsgrondslag aan Verordening (EG) nr. 533/ Doelstelling Het algemeen referentiekader voor het Europees partnerschap wordt gevormd door: de prioritaire actiegebieden waarvoor hervormingen en inspanningen nodig zijn. Welke deze gebieden zijn, hangt af van de behoeften van het gebied en omvat goedkeuring van de passende wetgeving en de tenuitvoerlegging daarvan; een nadruk op financiële bijstand voor de tenuitvoerlegging van activiteiten met betrekking tot deze prioritaire actiegebieden; de beginselen en voorwaarden waar de verwezenlijking van het partnerschap van uitgaat. De Raad van de Europese Unie heeft met een gekwalificeerde meerderheid op basis van een voorstel van de Commissie het Europees partnerschap en de latere wijzigingen daarop goedgekeurd. Het huidige partnerschap dient om het eerdere partnerschap dat in 2006 werd gesloten, bij de tijd te brengen. De Europese partnerschappen zijn namelijk soepele instrumenten die afhankelijk van de vooruitgang in de landen van bestemming mee ontwikkelen. Zij verduidelijken de inspanningen die voor andere aspecten nog moeten worden waargemaakt, aspecten zoals deze blijken uit evaluaties van de Commissie. Voor de verwezenlijking van de in het Europees partnerschap vastgestelde doelstellingen dient Servië een actieplan goed te keuren waarin het land de nadere regelen en een tijdschema voorlegt die op de tenuitvoerlegging van de prioriteiten van dit partnerschap betrekking hebben. Voor Kosovo wordt in samenspraak met de bevoegde autoriteiten van Kosovo een afzonderlijk plan uitgewerkt. 47

48 De tenuitvoerlegging van het partnerschap wordt in het kader van het stabilisatie- en associatieproces en de mechanismen daarvan gevolgd, met name door het toetsingsverslag dat de Commissie jaarlijks voorlegt Prioriteiten Het Europees partnerschap bevat de prioriteiten; dit moeten zowel realistische als realiseerbare doelstellingen zijn. Hiertoe onderscheidt het partnerschap kortetermijnprioriteiten en middellangetermijnprioriteiten waarvoor de tenuitvoerlegging respectievelijk een termijn van een à twee jaar en een termijn van drie à vier jaar kent. Deze prioriteiten betreffen hoofdzakelijk het vermogen van Servië zich te houden aan: de in 1993 vastgestelde criteria van Kopenhagen; de voorwaarden die voor de verwezenlijking van het stabilisatie- en associatieproces zijn vastgesteld (conclusies van de Raad van 27 april 1997 en van 21 en 22 juni 1999); de verklaring van Zagreb van 2000; de agenda van Thessaloniki van Servië kent voor zijn prioriteiten voor de korte en de middellange termijn de volgende indeling: de hoofdprioriteiten, namelijk de kortetermijnprioriteiten. Zij hebben betrekking op de naleving van de verplichtingen van de stabilisatie- en associatieovereenkomst en de interimovereenkomst, de onvoorwaardelijke samenwerking met het Internationaal Straftribunaal voor het voormalige Joegoslavië (ICTY), de constructieve samenwerking op het gebied van de vraagstukken met betrekking tot Kosovo; de tenuitvoerlegging van grondwettelijke bepalingen overeenkomstig de Europese normen, de instellingen en de overheidsdiensten (de hervorming van het openbaar bestuur, de structuren voor Europese integratie, de beleidscoördinatie), de hervorming van het rechtsstelsel, de corruptiebestrijding en de voltooiing van het privatiseringsproces; de politieke criteria: de democratie en de rechtsstaat (grondwet, parlement, overheidsdiensten, civiel toezicht op de veiligheidsdiensten, rechtsstelsel, corruptiebestrijding, de mensenrechten en de rechten van minderheden, burgerrechten en politieke rechten, sociale, economische en culturele rechten, de rechten en de bescherming van minderheden, regionale kwesties en internationale verplichtingen (naleving van de Dayton-akkoorden, versterking van de regionale samenwerking, de verzoening van de volkeren in de regio en goed nabuurschap, afsluiten van akkoorden met de buurlanden voor een intensievere grensoverschrijdende samenwerking, regeling van grensgeschillen, terugkeer en integratie van vluchtelingen en de uitvoering van de Verklaring van Sarajevo); 48

49 de economische criteria die betrekking hebben op de uitvoering een stabiel en levensvatbaar begrotingsbeleid; de hervorming van het beheer van de overheidsfinanciën; een stabiel monetair beleid; de verbetering van de faillissementsprocedures; de liberalisering van de nog door de overheid gecontroleerde prijzen; de versterking van het financieel toezicht; de hervorming van het pensioenstelsel en het stelsel van ziekteverzekering; de herstructurering en de privatisering van het verzekeringswezen; de formalisering van de grijze economie; de ontwikkeling van een stabiele en functionerende markt voor grond/onroerend goed; de bevordering van de werkgelegenheid (opleiding, wegwerken van structurele knelpunten alsook verbetering van het onderwijsstelsel en het ondernemingsklimaat); de privatisering en versterking van het mededingingsbeleid; de Europese normen, die bepaalde aspecten van het gemeenschapsacquis betreffen, namelijk de interne markt, het communautair sectoraal beleid en de ruimte van rechtvaardigheid, vrijheid en veiligheid. Voor al het genoemde dient Servië zijn wetgeving in overeenstemming te brengen met het gemeenschapsacquis en vervolgens de tenuitvoerlegging ervan zeker te stellen. Voor Kosovo berusten de prioriteiten op de korte en de middellange termijn op de normen die zijn vastgelegd bij de resolutie 1244 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties om Kosovo een verzekerde, democratische en uit meerdere volken bestaande toekomst te waarborgen. Voor deze prioriteiten geldt de volgende indeling: de hoofdprioriteiten op korte termijn. Zij hebben betrekking op de naleving van de rechtsstaat, de mensenrechten en de bescherming van de minderheden en de godsdienstvrijheid; de garantie van het democratisch bestuur en het verstrekken van openbare diensten; de inrichting van een verantwoordelijk en transparant openbaar bestuur; de voortzetting van de hervorming van het plaatselijk zelfbestuur en de versterking van de administratieve capaciteit. De prioriteiten hebben tot doel een klimaat tot stand te brengen van verzoening, interetnische verdraagzaamheid en van duurzaam multi-etnisch samenleven, zodat de terugkeer van ontheemden mogelijk wordt gemaakt. Deze prioriteiten hebben ook tot doel op het gebied van de vraagstukken die betrekking hebben op Servië de samenwerking te bevorderen met het Internationaal Straftribunaal voor het voormalige Joegoslavië en met de planningteams die voorbereidingen treffen voor de internationale/eu-missie. Bestrijding van corruptie, georganiseerde criminaliteit en financiële criminaliteit moet worden voortgezet. Ten slotte hebben deze prioriteiten tot doel een samenleving zonder discriminatie tot stand te brengen, waarin kansarme groepen worden geïntegreerd, de eigendomsrechten en het rechtskader te verstevigen en de toegankelijkheid van rechtbanken te verbeteren; 49

50 de politieke criteria. Deze betreffen de democratie en de rechtsstaat (voorlopige instellingen voor zelfbestuur, bestrijding van de georganiseerde misdaad, het terrorisme en de corruptie, parlement/verkiezingen, overheidsdiensten, rechtsstelsel, de mensenrechten, de rechten en de bescherming van minderheden, de culturele rechten). Tevens betreffen zij de regionale vraagstukken en internationale verplichtingen (versterking van de regionale samenwerking en betrekkingen van goed nabuurschap, tenuitvoerlegging van de Midden-Europese Vrijhandelsovereenkomst (CEFTA) en deelname aan passende regionale initiatieven); de economische criteria, die betrekking hebben op het behoud van een gedegen begrotingsbeleid; de levensvatbaarheid op lange termijn van het sociale beleid dat op armoede en sociale uitsluiting is toegespitst; verbetering van de inning van betalingen door de openbare nutsbedrijven, van het bestuur alsook van de kwaliteit en het aanbod van het onderwijs; de privatisering en de herstructurering; de financiële doeltreffendheid van de overheidsbedrijven; de instelling van een officiële arbeidsmarkt; versterking van de eigendomsrechten en de rechtsstaat en verbetering van de toegankelijkheid van de rechtbanken; de tenuitvoerlegging van een actief arbeidsmarktbeleid en de versterking van de uitvoercapaciteiten; de Europese normen, die bepaalde aspecten van het gemeenschapsacquis betreffen, namelijk de interne markt, het communautair sectoraal beleid en de ruimte van rechtvaardigheid, vrijheid en veiligheid. Voor al het genoemde dient Kosovo zich in te spannen zijn wetgeving in overeenstemming te brengen met het gemeenschapsacquis en vervolgens de tenuitvoerlegging ervan zeker te stellen. Bovendien moet Kosovo zijn bestuurlijke capaciteiten ontwikkelen en versterken om voor samenhang te zorgen tussen het beleid en de wetgeving van het land en de voorschriften van de EU, en deze normen doorzetten. De prioriteiten die met het huidige partnerschap zijn vastgesteld, vormen tevens de grondslag voor de evaluaties van de Commissie Financieel kader Servië, met inbegrip van Kosovo als gedefinieerd bij Resolutie 1244 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, komt voor de periode in aanmerking voor het instrument voor pretoetredingssteun (IPA). 50

51 Het Europees partnerschap biedt een referentiedocument om (afhankelijk van de prioriteiten) de verschillende gebieden vast te stellen waar de gelden naartoe zullen vloeien. Toch vormen de programmeringsdocumenten het echte rechtskader voor de financiële bijstand. Aan het einde van het indicatief financieel meerjarenkader (MIFF) voor de periode (met inbegrip van 2007 en 2008) beloopt het bedrag aan toegekende bijstand onderscheidenlijk 976,8 miljoen euro voor Servië en 395,1 miljoen euro voor Kosovo. Het IPA is dus de opvolger van het CARDS-programma ( ). In het kader van dit laatste programma is de financiële bijstand aan Servië en aan Kosovo, waarbij inbegrepen Montenegro, opgelopen tot 2 559,8 miljoen euro. De communautaire bijstand is afhankelijk van de vraag of de begunstigde landen zich houden aan de kernpunten in hun betrekkingen met de EU, met name het daadwerkelijk ten uitvoer leggen van de hervormingen. Conform het Europees partnerschap is de eerbiediging van de criteria van Kopenhagen, de in het partnerschap vastgelegde prioriteiten en de voorwaarden als vastgesteld in de conclusies van de Raad van 29 april 1997 essentieel. De financiële bijstand kan desnoods door de Raad worden opgeschort. Daarenboven heeft Kosovo in 2006 een buitengewone financiële steun ontvangen, in de vorm van een schenking, bedoeld ter versterking van zijn openbare financiën en zijn economische en budgettaire situatie; dit aangezien Kosovo zich thans niet bij de internationale financiële instellingen (IFI) kan aansluiten, noch in de vorm van leningen voor steun in aanmerking kan komen. De genoemde financiële steun, aanvankelijk beoogd voor een periode van twee jaar, maar die nog niet is uitgekeerd, wil Kosovo ook helpen een duurzaam begrotingsbeleid te ontwikkelen. Voorts komen Servië en Kosovo in aanmerking voor financiële steun van de Europese investeringsbank (EIB), vooral in het kader van het regionale leningsmandaat ten behoeve van de zuidoostelijke buurlanden. De EIB-financieringen gaan in de vorm van niet-terugvorderbare hulp en van leningen. Kosovo heeft in 2005 dan wel een raamovereenkomst met de EIB ondertekend, het heeft tot op heden evenwel nog geen EIB-financieringen ontvangen. 51

52 9.13 Kritische bedenkingen bij de EU-steun Betreft: Steun aan Kosovo weggegooid geld De Europese Rekenkamer kwam vandaag met een speciaal rapport over Kosovo. In dat rapport staan de volgende conclusies: bij de politie blijven grote uitdagingen en dan met name bij de bestrijding van de georganiseerde misdaad; het juridisch systeem vertoont nog steeds fundamentele zwakheden; corruptie blijft een groot probleem; in het noorden van Kosovo ontbreekt de wetgever praktisch geheel; er lijkt in Kosovo sprake van een gebrek aan politieke wil om hier iets aan te (gaan) doen. Kosovo ontvangt per hoofd van de bevolking de meeste financiële EU-bijstand ter wereld en herbergt de grootste civiele crisisbeheersingsmissie (Eulex) die de Unie ooit op touw heeft gezet. In dat kader de volgende vragen: 1) Welke toegevoegde Europese waarde ziet de Commissie in de afgelopen steun van de EU aan Kosovo? 2) Hoe is het überhaupt mogelijk dat Kosovo, als land niet door ieder land erkend, zoveel steun vanuit de EU ontvangt? 3) Vindt de Comissie het geen tijd worden om deze steun aan Kosovo per direct stop te zetten, nog afgezien van de uiterst povere resultaten? 4) Eigen kritische bedenking Eigen kritische bedenking De meeste Belgen beseffen niet hoe belangrijk het is om netwerken te leggen en mensen te kennen. In het huidige Kosovo, geraak je verder door de verschillende procedures indien je geen mensen met posities en macht kent. 30 De gebruikte URL is Geraadpleegd 25 mei

53 10 Douane 10.1 Douanerechten en douanewetboek Afbeelding13: Douanepunten in Kosovo 31 Douanerechten worden gereguleerd door Code Nr. 03/L-109 Douane en Accijnzen code in Kosovo. De verordening voorziet een douane-tarief van 10% voor alle ingevoerde goederen in Kosovo. Douanerechten worden berekend volgens de indeling van de ingevoerde goederen in een zes-cijferig geharmoniseerd systeem. De volgende goederen zijn vrijgesteld van douanerechten: export farmaceutische producten goederen door UNMIK, KFOR, de Hoge Commissaris van de VN voor ingevoerde Vluchtelingen (UNHCR) het Internationaal Comite van het Rode Kruis (ICRK) o donoren met contracten bij UNMIK 31 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 20 maart

54 goederen die worden gebruikt voor de landbouwproductie en een aantal beursgenoteerde grondstoffen voor zware industrie goederen die door buitenlandse diplomatieke en consulaire missies worden geimporteerd De tariefnomenclatuur voorziet een douane-tarief van 10% voor alle ingevoerde goederen in Kosovo. Wet Nr. 03/L-112 op accijnzen in Kosovo bevat een lijst van goederen die onderworpen zijn aan accijnzen en bijhorende accijnstarieven. Goederen onderworpen aan accijnzen 32 zijn: wijn sigaretten en andere tabaksproducten olie fruisap en andere dranken uit concentraten auto s en andere gemotoriseerde voertuigen 10.2 BTW 33 Het Kosovaarse Parlement keurde de nieuwe wet Nr. 03/L-146 over BTW goed, deze ging van kracht op 1 juli Op basis van deze wet, zijn alle personen, juridische, overheids- en particuliere personen verplicht zich te melden voor BTW-doeleinden als zij de volgende activiteiten uitvoeren: import en export van goederen/diensten levering goederen/diensten met een omzet van > ,- in de afgelopen 12 maanden De inschrijving moet in elk geval binnen de 15 kalenderdagen gebeuren nadat de omzet gerealiseerd is geweest. BTW wordt geheven op: 1) levering van goederen/diensten met een plaats van levering in Kosovo 2) importeren van goederen in Kosovo a. huidige BTW-tarief : 16% b. wordt toegepast op binnenlandse transacties en invoer van goederen 3) De minister van Economie en Financiën kan op beslissing van de regering van Kosovo na de goedkeuring van de Algemene Vergadering, een subrechtshandeling geven met een verlaagd tarief (<5% voor bepaalde leveringen van goederen/diensten) 4) De minister kan ook invoering van een tijdelijk hogere BTW-tarief (niet meer dan 21%) invoeren voor specifieke goederen/diensten 32 De gebruikte URL is RESPECTIVE_FEES.pd f. Geraadpleegd d.d. 01 mei De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 28 mei

55 5) Bepaalde leveringen worden geacht vrijgesteld te zijn van BTW en het recht om BTW te crediteren wordt ontnomen. a. Levering van financiële diensten b. Levering van medische zorg c. Onderwijs d. Enz... 6) Bepaalde leveringen worden beschouwd als BTW-vrijgesteld met het recht om de BTW te crediteren a. Levering van diensten met betrekking tot internationaal vervoer b. Levering van diensten buiten het grondgebied van Kosovo c. Enz... 7) De belastbare waarde van een belastbare handeling in Kosovo is het totaal te betalen vergoeding voor die actie. 8) Voor de invoer, is de belastbare waarde: a. de douanewaarde plus de douanerechten plus de accijnzen, belastingen en andere heffingen in het douanegebied 10.3 Douane Importprocedures in Kosovo 34 Natuurlijke en/of rechtspersonen die zich bezighouden met invoer moeten de juiste documentatie kunnen voorleggen die nodig is om als hoofddoel de regels voor deze douaneregeling toe te passen. De volgende instanties hanteren de wetten en statuten van het Kosovaarse Republiek: Kosovo Douane en Accijnzen Code Wet op de Internationale Handel Administratie aanwijzing n AU01/2011 Elke persoon die geinteresseerd is om goederen te importeren in Kosovo moet volgens de Kosovaarse importprocedure werken die tot stand gebracht is door de Kosovaarse Douane. Zij vragen de volgende documenten: The Unique Customs Declaration (UCD) / De invoeraangifte o Is een officieel douaneformulier o Kan in elk Kosovaars Douanekantoor worden opgevraagd o Elke handelaar die exporteert naar Kosovo moet deze UCD invullen Factuur door elke handelaar met volgende basiselementen o Transactiedatum o Datum goederenlevering o Naam & adres van de Kosovaarse koper 34 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 15 maart

56 o Naam & adres van de verkoper o Aantal collie + precieze omschrijving van de goederen o Stukprijs + totale waarde van de transactie o Toegestane maximumverlieswaarde tijdens het transport Indien de factuur een van de bovenstaande elementen niet bevat, kan het geweigerd worden door de douaneautoriteiten of kan men een onderzoek starten naar de goederen op basis van vermoedens. De Kosovaarse Douane heeft het recht om een verificatie en onderzoek uit te voeren naar aanleiding van de inklaring. Zij hebben ook het recht om het proces opnieuw te evalueren indien zij vermoeden dat de douane-verplichtingen niet correct waren. Oorsprongscertificaat o Is niet verplicht bij invoer van goederen met uitzondering van de gevallen waarin de ingevoerde goederen opgenomen worden in de lijsten van de verschillende regelingen van de preferentiële winst-tarieven. (artikel 31 douanewetboek van Kosovo) o In dergelijke gevallen hebt u een EUR1-document 35 nodig, afgeleverd door de bevoegde instanties Enkele goederen waarvoor men een oorsprongscertificaat nodig heeft: 36 Producten verkegen van jacht en visserij Producten verkregen van levende dieren Levende dieren geboren in het land Producten die uit de zeebodem of territoriale wateren werden gehaald Plantaardige producten geoogst in het land Veterinaire en fytosanitaire certificaten o in geval van invoer van goederen met dierlijke en plantaardige oorsprong, bijproducten inclusief is het verplicht de goederen te vergezellen met de overeenkomstige certificaten Invoervergunningen o Invoer in Kosovo is niet onderworpen aan vergunningen gezien het feit dat er een open en vrije markt is. o Slechts in specifieke gevallen, zoals olie, oliederivaten en gassen, is de invoer beperkt door vergunningen. o Met het oog om de hierboven genoemde producten in te voeren moet men in het bezit zijn van de geschikte vergunningen. o De vereiste documenten voor voertuigen / chauffeurs: 35 Bijlage 1 EUR1-document 36 De gebruikte URL is 56

57 Geldig paspoort Geldig rijbewijs voor de bestuurder Transportlicentie Verzekering Desinfectie van het voertuig (uitgevoerd aan elke grens van Kosovo) Documenten louter ter informatie: Bijlage 2: Document inzake Trade of Petroleum 37 Bijlage 3: Document inzake 02/L-116 Chemicals 38 Bijlage 4: Document inzake Health Inspectorate Douane Tijdelijke invoer Een vergunning tot tijdelijke invoer wordt verleend op verzoek van de persoon die gebruik maakt van de goederen, of deze laat gebruiken. De douane weigert gebruik te maken van de regeling tijdelijke invoer wanneer de goederen niet geïdentificeerd kunnen worden. Tevens bepalen zij de termijn waarbinnen de ingevoerde goederen terug moeten worden uitgevoerd, een nieuwe douanebestemming krijgen of verbruikt worden. Dit allemaal zonder afbreuk te doen aan artikel 144 waarin staat dat de maximale termijn dat men goederen onder tijdelijke invoer kan plaatsen 24 maanden bedraagt. Binnen uitzonderlijke omstandigheden kunnen de douaneautoriteiten de termijn verlengen. Artikel 140 tot 147 : Administratieve Instructies 37 Bijlage 2: De gebruikte URL is 38 Bijlage 3: De gebruikte URL is 39 Bijlage 4 :De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 21 mei

58 Tijdelijke invoer 40 Artikel 140 De regeling tijdelijke invoer maakt het mogelijk om in Kosovo, goederen met gehele of gedeeltelijke vrijstelling van invoerrechten, zonder dat zij onderworpen worden aan handelspolitieke maatregelen toe te staan. Deze niet-kosovo goederen die bestemd zijn om wederuitgevoerd te worden mogen wel geen verandering buiten normale waardevermindering door normaal gebruik van goederen ondergaan. Artikel 141 Vergunning tot tijdelijke invoer wordt verleend op verzoek van de persoon die gebruik maakt van de goederen of de tussenpersoon. Artikel 142 De douane weigert gebruik te maken van de regeling tijdelijke invoer wanneer het onmogelijk is om de ingevoerde goederen te identificeren. Er kan echter wel toestemming gegeven worden indien de aard van de goederen of de uitgevoerde handelingen geen aanleiding tot misbruik kunnen geven. Artikel 143 De douane bepaalt de termijn waarbinnen de goederen geexporteerd moeten worden of een nieuwe douanebestemming moeten krijgen. Deze termijn moet lang genoeg zijn om het doel van het toegestane gebruik ervan te bereiken. De douane kan echter kortere termijnen vaststellen met de instemming van de betrokkene Wanneer uitzonderlijke omstandigheden zich voordoen, kan de douane op verzoek van de betrokkene de termijn verlengen. Artikel 144 De gevallen en de bijzondere voorwaarden waaronder de regeling tijdelijke invoer gebruikt mag worden zonder invoerheffingen worden beschreven in de Administratieve Instructies. Artikel 145 Het gebruik van de tijdelijke invoerregeling met gedeeltelijke vrijstelling van invoerrechten zal worden verleend voor goederen die niet gedekt worden door de bepalingen vastgesteld overeenkomstig artikel 144 of dewelke worden gedekt door zulke bepalingen, maar niet voldoen aan de voorwaarden die daarin worden gesteld voor het verlenen van tijdelijke invoer met volledig vrijstelling. 40 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 15 maart

59 De lijst van goederen ten aanzien waarvan de regeling met tijdelijke invoer met gedeeltelijke vrijstelling van invoerrechten niet mag worden gebruikt en de voorwaarden onder dewelke de procedure kan worden gebruikt zullen worden vastgesteld in de Administratieve Instructies ter uitvoering van dit wetboek. Artikel 146 Het bedrag van invoerrechten verschuldigd voor goederen geplaatst onder de regeling van tijdelijke invoer met gedeeltelijke vrijstelling van invoerrechten wordt vastgesteld op 3 % voor ieder maand of gedeelte van een maand gedurende dewelke de goederen zijn geplaatst onder de regeling van tijdelijke invoer met gedeeltelijke vrijstelling, van het bedrag van de lasten die verschuldigd zouden zijn op de genoemde goederen indien ze zouden zijn vrijgegeven voor vrije verkeer op de datum waarop ze werden geplaatst onder de regeling van tijdelijke invoer. Het bedrag van de aan te rekenen invoerrechten beloopt niet meer dan die welke zou zijn geheven indien de betrokken goederen werden vrijgegeven voor het vrije verkeer op de datum waarop zij werden geplaatst onder de procedure tijdelijke invoer, zonder rekening te houden met eventuele rente die van toepassing kunnen zijn. Overdracht van de rechten en plichten die voortvloeien uit de regeling tijdelijke invoer overeenkomstig artikel 95 houdt niet in dat dezelfde vrijstelling moet worden toegepast voor elke in aanmerking te nemen periode van gebruik. Wanneer de in paragraaf 3 bedoelde overdracht plaatsvindt met gedeeltelijke vrijstelling voor beide personen gemachtigd om de procedure te gebruiken gedurende dezelfde maand, zal de houder van de oorspronkelijke vergunning gehouden zijn tot het betalen van het bedrag van de verschuldigde invoerrechten voor het geheel van die maand. 59

60 Artikel 147 Indien een douaneschuld ontstaat ten aanzien van de invoergoederen, zal het bedrag van deze schuld worden vastgesteld aan de hand van heffingsgronden geldend voor deze goederen op het moment van aanvaarding van de aangifte van hun plaatsing onder de regeling tijdelijke invoer. Echter, indien de bepalingen van artikel 144 zo voorschrijven, zal het bedrag van de schuld worden vastgesteld op basis van de heffingsgronden geldend voor de betrokken goederen op het in artikel 219 bedoelde tijdstip. Wanneer, voor een ander reden dan de plaatsing van de goederen onder regeling tijdelijke invoer met gedeeltelijke vrijstelling van invoerrechten, een douaneschuld ontstaat ten aanzien van de goederen geplaatst onder genoemde regeling, zal het bedrag van die schuld gelijk zijn aan het verschil tussen het bedrag van de lasten berekend op grond van paragraaf 1 en die verschuldigd op grond van artikel

61 11 Kosovo International Trade Guide 11.1 Importproces Afbeelding14: Importproces in Kosovo De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 20 maart

62 11.2 Personenverkeer 42 Het verkeer van natuurlijke personen over grenzen om diensten aan te bieden is zeer beperkt. Zelfs in andere CEFTA landen moet een Kosovaarse burger meestal vooraf toestemming verkrijgen voor de burger aan het werk mag. Procedures om dit te verkrijgen zijn langdurig en complex. Daardoor komen bedrijven voor een grote uitdaging te staan om toestemming te verkrijgen om hun werknemers werk en projecten in het buitenland aan te bieden. Sommige landen hebben ook quota betreffende buitenlandse werknemers en velen eisen dat de aanvrager aantoont dat er geen lokale werknemers met identieke vaardigheden beschikbaar zijn voor hetzelfde werk. Kosovo heeft naar verluid de meest liberale aanpak onder de CEFTA landen (Barriers to Trade in Services in the CEFTA Regio, World Bank 2011, p. 17.) Een werkvergunning is vereist maar sommige werknemers zijn vrijgesteld van deze verplichting (bv. Directeuren,...). Visa kunnen nodig zijn voor werknemers uit bepaalde landen en toelating tot Kosovo kan beperkt worden tot een proefperiode van 90 dagen met kans op vernieuwing. Een ander aspect van het verkeer van natuurlijke personen over de grenzen om diensten te verlenen, is de erkenning van professionele vaardigheden (locale licenties) en het onderwijs. Dit is zeer relevant voor professionele diensten, zoals ingenieurs en architecten, artsen, tandheelkundigen, juridische en boekhoudkundige personen. In het algemeen is het niet zo relevant voor ICT en business consulting, toerisme, reizen enz... Onderhandelingen zijn nu aan de gang in CEFTA om wederzijdse erkenning van professionele licenties en onderwijs te verkrijgen Handelsovereenkomsten 43 De officiele handelsinstantie en eigenlijk ook partner van Kosovo, is de CEFTA. Recentelijk begonnen echter wel onderhandelingen met Turkije om een vrijhandelsovereenkomst te sluiten en het is te verwachten dat men in 2013 ook zal beginnen negociëren met de Europese Unie om een stabilisatie- en associatieovereenkomst af te sluiten dat een bilaterale vrijhandel introduceert. (De meeste export van Kosovo naar de Europese Unie gebeurt onder het ATM-programma van de EU, dit wil zeggen dat de export duty free is.) 42 De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 20 maart De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 20 maart

63 12 De Kosovaarse statistiekenagentschap 12.1 Import volgens landen (cijfers maal 1000) Afbeelding15: import Kosovo volgens landen De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 25 maart

64 12.2 Auto-analyse van de importcijfers volgens de landen Tabel importcijfers Kosovo volgens landen X= jaartal Y= cijfers x1000 in Jaartal Cijfers x1000 in %-vergelijking met het jaar ervoor % % % % % Er is een voortdurende stijging en de export uit België naar Kosovo stopt de laatste jaren niet. We merken wel enkele periodes (2009 & 2010) waar er iets minder geexporteerd werd maar toch blijft het een positieve saldo was een sterk jaar met een stijging van meer dan 1,35%! België scoort opvallend goed tussen de andere Europese lidstaten en neemt een leeuwendeel van de export naar Kosovo op zich. 64

65 13 De top 3 exportposten van België naar Kosovo Export van België naar Kosovo ) ,50 : Vervoermaterieel. Post 17 a ,05 : Automobielen, tractors, rijwielen, motorrijwielen en andere voertuigen voor vervoer over land, alsmede delen en toebehoren daarvan. Code 87 b. 724,45 : Rollend en ander materieel voor spoor- en tramwegen, alsmede delen daarvan; mechanische (elektromechanische daaronder begrepen) signaal- en waarschuwingstoestellen voor het verkeer. Code 86 2) ,97 : Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel, alsmede delen daarvan; toestellen voor het opnemen of het weergeven van geluid, voor het opnemen of het weergeven van beelden en geluid voor televisie, alsmede delen en toebehoren van deze toestellen. Post 16 a ,25 : Kernreactoren, stoomketels, machines, toestellen en mechanische werktuigen, alsmede delen daarvan. Code 84 b ,72 : Elektrische machines, apparaten, uitrustingsstukken, alsmede delen daarvan; toestellen voor het opnemen of het weergeven van geluid, toestellen voor het opnemen of het weergeven van beelden en geluid voor televisie, alsmede delen en toebehoren. Code 85 3) ,43 : Textielstoffen en textielwaren. Post 11 a ,82 : Tapijten. Code 57 b ,00 : Speciale weefsels; getufte textielstoffen; kant; tapisserieën; passementwerk; borduurwerk. Code 58 c ,27 : Synthetische of kunstmatige filamenten. Code 54 d ,41 : Andere geconfectioneerde artikelen van textiel; stellen of assortimenten; oude kleren e.d. ; lompen en vodden. Code 63 e ,00 : Kleding en kledingtoebehoren, andere dan van brei- of haakwerk. Code 62 f ,20 : Watten, vilt en gebonden textielvlies; speciale garens; bindgaren, touw en kabel, alsmede werken daarvan. Code 56 g. 940,00 : Kleding en kledingtoebehoren, van brei- of haakwerk. Code 61 h. 834,73 : Weefsels, geïmpregneerd, bekleed, bedekt of met inlagen; technische artikelen van textielstoffen. Code Export van België naar Kosovo ) ,37 : Textielstoffen en textielwaren. Post 11 a ,08 : Tapijten. Code De gebruikte URL is Geraadpleegd d.d. 28 maart

66 b ,75 : Wol, fijn haar en grof haar; garens en weefsels van paardenhaar (crin). Code 51 c ,94 : Speciale weefsels; getufte textielstoffen; kant; tapisserieën; passementwerk; borduurwerk. Code 58 d ,30 : Kleding en kledingtoebehoren, van brei- of haakwerk. Code 61 e ,27 : Weefsels, geïmpregneerd, bekleed, bedekt of met inlagen; technische artikelen van textielstoffen. Code 59 f ,00 : Brei- en haakwerk aan het stuk. Code 60 g. 4867,93 : Synthetische of kunstmatige filamenten. Code 54 h ,46 : Watten, vilt en gebonden textielvlies; speciale garens; bindgaren, touw en kabel, alsmede werken daarvan. Code 56 i ,16 : Kleding en kledingtoebehoren, andere dan van brei- of haakwerk. Code 62 j. 827,28 : Synthetische of kunstmatige stapelvezels. Code 55 k. 28,20 : Katoen. Code 52 2) ,70 : Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel, alsmede delen daarvan; toestellen voor het opnemen of het weergeven van geluid, voor het opnemen of het weergeven van beelden en geluid voor televisie, alsmede delen en toebehoren van deze toestellen. Post 16 a ,26 : Kernreactoren, stoomketels, machines, toestellen en mechanische werktuigen, alsmede delen daarvan. Code 84 b ,44 : Elektrische machines, apparaten, uitrustingsstukken, alsmede delen daarvan; toestellen voor het opnemen of het weergeven van geluid, toestellen voor het opnemen of het weergeven van beelden en geluid voor televisie, alsmede delen en toebehoren. Code 85 3) ,52 : Kunststof en werken daarvan; rubber en werken daarvan. Post 7 a ,55 : Kunststof en werken daarvan. Code 39 b ,97 : Rubber en werken daarvan. Code 40 Bij de gebruikte URL komt men automatisch terug op de homepage, deze procedure moet men volgen om de cijfers te bekomen. Buitenlandse handel Jaarboek Waarde (jaarlijkse en maandelijkse gegevens van de laatste 6 jaren) XK Kosovo

67 67

68 Deel 2: Case Study 1 - Onderneming 1.1 Kosovaarse onderneming exporteert Belgische goederen naar Kosovo 1.2 Nodige documenten 1.3 Registratie onderneming Xhafer Haxhiu, de CEO van de firma Trio Trade SHPK in Ferizaj, Kosovo verkoopt textiel in Kosovo. Hiervoor koopt hij textiel op in België en exporteert deze naar Kosovo. Dit is wat Xhafer Haxhiu nodig heeft om zijn firma op te starten en te registreren. Hieronder een registreringscertificaat verkregen door het Kosovaarse Ministerie van Handel & Industrie. 68

69 Dit is een document dat aantoont dat Xhafer Haxhiu geregistreerd staat bij de fiscus en de belastingendienst. Deze heeft hij verkregen van het Ministerie van Economie & Financiën. 69

70 Dit document laat Xhafer Haxhiu toe om goederen in Kosovo te importeren uit het buitenland. Dit document heeft hij verkregen van het Ministerie van Financiën in samenwerking met de douane. 70

71 1.4 Bestelling onderneming Stap 1: Xhafer Haxhiu is wettelijk in orde met alle documentatie in Kosovo. Hij gaat ter plaatse langs bij VEGOTEX International te Sint-Niklaas, België. Hier bekijkt hij enkele artikels die hem interesseren en die volgens hem interessant zijn voor zijn onderneming en voor de Kosovaarse markt. Hij plaatst zijn bestelling. Dit document (artikujt e porosise = bestelde artikels) bevat details over het aantal en welke soort artikels hij besteld heeft, deze bevatten hun eigen unieke code s. 71

72 Stap 2 : proforma factuur wordt geleverd 72

73 Stap 3: Hij krijgt een order confirmatie volgend op Stap 2 Hier op staat alles in detail uitgelegd over de geplaatste bestelling. Facturatieadres Artikels in detail Leveringsadres 73

74 74