Met z n allen, niet alleen 20 PROJECTEN DIE HET ISOLEMENT VAN OUDEREN DOORBREKEN

Transcriptie

1 Met z n allen, niet alleen 20 PROJECTEN DIE HET ISOLEMENT VAN OUDEREN DOORBREKEN

2

3 Met z n allen, niet alleen 20 PROJECTEN DIE HET ISOLEMENT VAN OUDEREN DOORBREKEN

4 INHOUD Aan tafel 4 Alarm 6 Samen uit! 8 Welkom thuis 10 Alsof het gisteren was Verwendagje 14 Leer me wat je weet 16 Deze uitgave is ook beschikbaar in het Frans onder de titel: Seniors admis, seniors amis Een uitgave van de Koning Boudewijnstichting Brederodestraat 21 te 1000 Brussel Auteurs Michel Teller en Isa Van Dorsselaer Vertaling Marielle Goffard en Erik Tack Coördinatie voor de Koning Boudewijnstichting Françoise Pissart directrice Sabine Denis programma-adviseur Ann Vasseur directieassistente Grafische vormgeving MEGALUNATRIUMVIRAAT Druk Arte-Print Illustraties Pierre Kroll Deze uitgave kan gratis worden gedownload van onze website Deze uitgave kan gratis besteld worden: on-line via per naar publi@kbs-frb.be telefonisch bij het Contactcentrum Koning Boudewijnstichting tel , fax Wettelijk depot D/2007/2893/17 ISBN EAN Kerst voor iedereen 18 In de pen voor oma 20 Zeg me wat je vroeger at De huisarts uw vriend 24 Telefoonsterren 26 De tijd der troubadours 28 Bob de bouwer 30 Hé taxi! 32 Grote kleine diensten 34 Wie is peter van wie? 36 Vertel je verhaal 38 Buiten 40 Creatieve bezigheid 42 NUR 748 Juni 2007 Met de steun van de Nationale Loterij

5 A table WOORD VOORAF Kleiner en kleiner wordt de wereld van vele ouderen. De dood scheidt hen van hun geliefde, van familie, van oude vrienden en buren. Eenzaamheid loert om de hoek. Intimiteit is de beste buffer tegen deze emotionele leegte. Een partner, een goeie vriend, een fijne buur mensen om steun bij te vinden. Hoe hechter deze banden, hoe beter gewapend ouderen zijn. Maar veel tachtigplussers hebben geen netwerk meer dat hun leven voller maakt op goeie dagen en hen overeind houdt op kwade. Velen wonen thuis alleen. Ze zien de poetsvrouw en de verzorgende en de kinesist. Maar als de knieën gemasseerd zijn en het huis aan kant is, blijven ze even alleen. Ze zijn te slecht te been of te ziek om een stapje in de wereld te zetten. Of ze voelen zich nergens welkom. Soms komen ze niet graag meer buiten of zijn te diep in hun schulp gekropen om er alleen uit te kunnen. De buitenwereld kan helpen, door hen op sleeptouw te nemen en samen iets te doen wat ze leuk vinden. Of door simpelweg thuis tijd met hen door te brengen en hen het gevoel te geven dat oud niet out is. De Koning Boudewijnstichting steunt kleine lokale netwerken van vrijwilligers of organisaties die tachtigplussers uit hun isolement halen. In 2004 kregen 75 initiatieven een financiële steun van 500 tot euro, in 2005 waren dat er 79. Wat doen deze netwerken, en hoe doen ze het? Welke zijn de troeven en de knelpunten van hun idee? Is het een succes geworden? En hoe doe je het zelf? De Koning Boudewijnstichting hoopt dat deze twintig voorbeelden anderen inspireren en op weg zetten. Koning Boudewijnstichting Juni 2007

6 met z n allen, niet alleen bladzijde Aan tafel Het is niet zo lang geleden dat Fina (77) thuis alleen zat weg te kwijnen na de dood van haar man. Ik was in mijn holletje gekropen. Tot vrijwilligers van Ziekenzorg haar mee op sleeptouw namen naar Den Tleer in Schoonbeek. Plots moest ik me weer opkleden om deftig onder de mensen te komen. Ik heb er elke keer een leuke babbel met mensen die ik nog ken van vroeger, maar met wie ik geen contact meer had. Ik let nu weer op mezelf.

7 Aan tafel Wat? Dorpsrestaurant Den Tleer wil de tachtigplussers van Schoonbeek laten genieten van een warme en gezonde maaltijd, terwijl ze kunnen kletsen met oude en nieuwe bekenden. Thuis koken is voor hen niet meer evident, zegt Jenny Panis van Ziekenzorg. Ze zijn te slecht te been om nog te kokkerellen of niet meer zo handig met een keukenmes. Ze hebben vaak ook geen zin om alleen voor zichzelf een potje te koken. Sinds eind 2004 kunnen ze twee keer per week, op maandag en vrijdag, terecht in het dorpsrestaurant. Hoe? Een traiteur levert de warme maaltijden; ze worden in de keuken van Den Tleer op borden geschept en opgediend door vrijwilligers. Die vrijwilligers promoten het restaurant ook bij de senioren, vervoeren minder mobiele eters, helpen de tafels dekken en afruimen en slaan een praatje met de gasten. Twee mensen in dienst van de stad Bilzen nemen de financiën en de inschrijvingen voor hun rekening en waken over de hygiëne in de keuken. Den Tleer is in een lokaal van de stad. Een maaltijd soep, hoofdgerecht en dessert kost vier en een halve euro. Wie het financieel lastig heeft, telt er twee en een halve neer. Ook ouderen op speciaal dieet zijn welkom. Partners? Vrijwilligers van Ziekenzorg, Rimo-Limburg (opbouwwerk), stadsbestuur Bilzen, buurtwerking, traiteur De Zwaan. Troeven? Den Tleer brengt niet alleen jonge en oudere senioren samen; er komen bijvoorbeeld ook moeders die willen lunchen met hun kind dat er vlakbij op school zit. De gebruikers willen daarom niet dat Den Tleer het etiket van sociaal restaurant draagt. Wij willen het héle dorp samenbrengen, zegt Jenny Panis van Ziekenzorg. De eters krijgen bij de vis met kroketjes ook geregeld een enquête onder de neus geschoven. Wat is goed, wat kan er beter? Ouderen waarderen het enorm dat iemand nog eens hun om hun mening vraagt. Knelpunten? Tachtigplussers over de streep trekken was niet evident. Ze wantrouwden de lage prijs voor de lunch. Of ze hadden drempelvrees: zouden ze er wel iemand kennen? Om hen aan te moedigen is de eerste keer gratis. Zodra ze het restaurant kennen, kunnen velen trouwens niet meer zonder. De gedwongen pauze in de zomer het lokaal wordt gebruikt voor kinderopvang verteren ze slecht. Een probleem blijft dat minder mobiele senioren, ondanks het gratis vervoer, de stap niet wagen. Succes? Den Tleer krijgt nu twee keer per week telkens zestig mensen over de vloer. Dat is veel meer dan de dertig senioren, een keer per maand, die Ziekenzorg voor ogen had. In buurgemeente Munsterbilzen is Okra met een gelijkaardig restaurant begonnen; andere gemeenten steken hun interesse niet onder stoelen of banken. Doe het zelf? Zonder goeie partners komt zo n restaurant er niet. Er is een vast lokaal nodig, bij voorkeur van de gemeente. Die kan financieel bijspringen want puur economisch is Den Tleer verlieslatend. Er wordt best een traiteur gezocht zelf koken is omslachtig. Tot slot zijn er veel vrijwilligers nodig om het draaiende te houden en het de menselijke toets te geven die het bijzonder maakt.

8 met z n allen, niet alleen bladzijde Alarm Dit is Telehulp. Gaat alles goed? vraagt een vriendelijke vrouwenstem. Maria (94) knikt naar Arthur, naast haar aan tafel. Alles goed. Het is een test. Dit apparaat werkt perfect. Prettige dag! zegt de stem. Zo gaat het om de zes weken. Arthur komt dan het personenalarm controleren dat Maria rond de nek draagt. Ik voel me veiliger zo, zegt ze. Arthur polst dan of ze verder nog hulp nodig heeft. En we babbelen, over vroeger of over de koers, zegt Maria. Ze heeft niet graag te veel drukte rond zich. Maar het praatje met Arthur doet haar elke keer weer deugd.

9 Alarm Wat? De gemeente Bredene verhuurt personenalarmen aan alleenwonende senioren vaak tachtigplussers. Met dit toestel kunnen ze een centrale waarschuwen door één druk op de knop. De sociale dienst van de gemeente kon de broodnodige technische controle van de toestelletjes niet bolwerken. Jonge senioren-vrijwilligers gaan in hun plaats langs bij de ouderen. Hoe? De vrijwilligers hebben elk vier tot zes ouderen onder hun hoede. Ze kloppen om de zes tot acht weken bij hen thuis aan. Ik controleer of het toestel goed werkt en of de batterijen niet aan vervanging toe zijn, zegt de bruggepensioneerde Arthur, die zich met veel plezier aan zijn tachtigplussers wijdt. Ik maak me graag nuttig. De vrijwilligers slaan een praatje met de bejaarde als die daar behoefte aan heeft. Ze geven informatie van de gemeente door, over tegemoetkomingen of andere nieuwigheden. Ze polsen of de bejaarde extra thuishulp nodig heeft of met andere vragen zit. Als dat zo is, signaleren ze dat aan de sociale dienst. Die brengt dan zelf een bezoekje. Knelpunten? De juiste vrijwilligers selecteren, zegt Van Deursen. Je weet namelijk nooit wie er op zo n oproep om vrijwilligers afkomt. Er zijn nu eenmaal ook mensen die azen op kwetsbare ouderen. Het is soms verbazend hoe snel ouderen de deur opendoen, ook voor mensen die ze niet kennen, zegt Arthur. Om de senioren gerust te stellen heeft Bredene vooraf een brief gestuurd; de vrijwilligers hebben ook een pasje. Succes? Bredene heeft nu 55 toestelletjes die bijna altijd verhuurd zijn. Twaalf vrijwilligers doen de controles. De gemeente gebruikt dit kanaal ondertussen ook voor andere initiatieven zoals valpreventie: de vrijwilligers geven ouderen tips om hun huis veiliger te maken en zo valpartijen te vermijden. Doe het zelf? Veel hoeft het niet te kosten; vrijwilligers hebben een elektriciteitsmeter, een schroevendraaier en nieuwe batterijen nodig. In Bredene hebben ze een korte opleiding gehad. Ze worden niet vergoed. We leggen hen op andere manieren in de watten, onder meer met vormingen. Partners? Sociale dienst Bredene, vrijwilligers Troeven? De controle van de apparaatjes opent deuren, zegt Dominique Van Deursen van de sociale dienst. Het is een handige manier om het ijs te breken. We krijgen weer contact met geïsoleerde senioren. Onze gemeente heeft wel wijkraden, maar die vergaderingen zijn s avonds en daar kunnen ouderen meestal niet bij zijn. Op deze manier horen we toch hun stem.

10 met z n allen, niet alleen bladzijde Samen uit! Gaan kijken naar een toneelstuk, een show of een operette? Een lezing bijwonen? Vaak hebben de mensen wel zin, maar eenmaal voorbij een bepaalde leeftijd komt men niet graag meer alleen buiten, men rijdt niet graag meer met de auto en men voelt zich wat minder veilig, zeker s avonds. De deelname aan het culturele leven, en dus ook aan het maatschappelijke leven, blijft dan beperkt tot: we blijven thuis, afgesneden van de rest van de wereld. Dat heeft het gemeentebestuur van Hamsur-Heure-Nalinnes, nabij Charleroi, ertoe aangezet het project Quatrième jeunesse op te starten.

11 Samen uit! Wat? Er is een systeem voor gemeenschappelijk vervoer opgericht om bejaarden uit de gemeente te brengen naar een reeks voorstellingen die ze zelf mogen kiezen: verscheidene keren per jaar komt een bus ze op verschillende plaatsen ophalen en brengt hen na afloop naar huis terug. Daarnaast wordt in het gemeentehuis een reeks lezingen over uiteenlopende onderwerpen georganiseerd. Hoe? De senioren kiezen de voorstellingen zelf, op basis van de voorstellen die we hen doen, zegt Marie-Astrid Attout- Berny, schepen van Sociale Zaken en coördinator van het project. Voor de lezingen kiezen we bijna altijd sprekers die in de gemeente wonen of ervan afkomstig zijn. Ze komen praten over een onderwerp waarmee ze vertrouwd zijn: suikerziekte, GGO s, de geschiedenis van de steenkoolmijnen Die nabijheid is belangrijk: de senioren hebben graag dat de spreker iemand van hier is, iemand die ze vaak zelfs kennen. Partners? Het project wordt geleid door het gemeentebestuur, samen met het Comité Seniors, een paracommunale instantie die verscheidene vriendenkringen van gepensioneerden omvat. Er zij geen externe structurele partners. Troeven? De busrit geeft niet alleen een veiliger gevoel, hij zet ook aan tot gezelligheid, voor en na de voorstelling. De banden die op dat moment tussen de bejaarden groeien, worden vaak ook elders voortgezet. Knelpunten? Door met de zaaleigenaars te onderhandelen, kan een interessante groepsprijs worden bedongen (50 euro voor 4 voorstellingen). Bejaarden met een laag inkomen maken daarenboven via het OCMW aanspraak op cultuurcheques. De prijs van de bus, die het eerste jaar door de Koning Boudewijnstichting werd betaald, wordt nu verdeeld tussen een inbreng van de gemeente en een bescheiden bijdrage van de senioren. Zo zijn er geen echte financiële hinderpalen. Succes? De deelnemers zijn bijzonder enthousiast, bevestigt Marie-Astrid Attout- Berny. Tijdens elke rit is de bus met 60 plaatsen zo goed als volledig gevuld met mensen ouder dan 75 jaar die vroeger zelden het huis uit kwamen. Sommigen hadden zelfs nog nooit een voet in de schouwburg gezet! Onze lezingen worden bijgewoond door 50 tot 120 mensen, doorgaans wat jongere en meer mobiele senioren. Dat alles schept een eigen dynamiek, want de bejaarden ontmoeten elkaar graag en krijgen er opnieuw zin in om uit te gaan. Dit jaar organiseren we ook een reeks uitstappen, waaronder een boottocht op de Rijn. En u? Voor toneelvoorstellingen kan een beperkte begeleiding van de groep volstaan (twee of drie personen). Die begeleiding is echter wel noodzakelijk om allerhande praktische probleempjes op te lossen, zoals mensen die minder goed te been zijn de bus in en uit te helpen of plaats te nemen in de zaal. Vergeet ook de terugkeer naar huis niet, vooral als de voorstelling s avonds plaatsvindt: op de plaatsen waar de bus de deelnemers afzet, moeten vrijwilligers of actieve senioren klaarstaan om de bejaarden naar huis te brengen.

12 met z n allen, niet alleen bladzijde 10 Welkom thuis Alleen thuis zitten kan ik niet. Ria (68) ging dan maar op café en verbraste geld aan drinkebroers. Nu spaart ze het om twee dinsdagen per maand bij Ludwien door te brengen. s Morgens doen ze boodschappen of bakken taart of maken jam; s namiddags gaan ze op stap. Ria, die gek is op dieren, mag de vissen kiezen voor Ludwiens nieuwe vijver. En door Ludwien ging ze breien. Stapels dekentjes maakte ze na de aardbeving in Pakistan. Kijk eens, zegt ze trots, een bedankkaartje dat ze daarvoor kreeg in de hand. Ze kijkt naar Ludwien over haar bordje warme appeltaart. Ik ben gelukkig als er mensen zijn.

13 Welkom thuis Wat? Een alternatief voor dagopvang of kortverblijf in een rust- of verzorgingstehuis voor eenzame tachtigplussers of ouderen die ondersteuning nodig hebben. Niet iedereen voelt zich goed bij collectieve opvang, zegt Bart Beeckmans van Welzijn voor Ouderen. In het welkomgezin kan de bejaarde een dagje of enkele dagen doorbrengen. Hij of zij is er deel van een gezin. Zo wordt het gewone leven in stand gehouden. Hoe? Iedereen kan welkomgezin zijn van een jong koppel met drie kinderen tot een alleenstaande man met brugpensioen. Ludwien bijvoorbeeld is arbeidsongeschikt en wil zich toch nuttig voelen. Wij vragen alleen dat ze een groot hart hebben en zich engageren voor een langere periode, zegt Beeckmans. Hij zoekt voor iedereen het juiste gezin. Het moet klikken. Hij bekijkt wat de oudere wil en wat het gezin kan bieden, welke de mogelijkheden en de grenzen zijn. Mag de oudere overnachten? Wil hij kinderen rond zich of net niet? Kan het gezin een dementerende aan? Welzijn voor Ouderen begeleidt de gezinnen, als het nodig is krijgen ze hulp van de thuiszorgdiensten. Partners? De vrijwillige welkomgezinnen, Welzijn voor Ouderen, OCMW s, thuiszorgdiensten. Troeven? Iedereen mag en kan zichzelf zijn. De oudere moet niks tegen zijn zin doen, het gezin ook niet. De gast krijgt nieuwe impulsen: kinderen, een nieuwe hobby, nieuwe indrukken. Of hij kan gewoon genieten van de aandacht en van het gezelschap. Knelpunten? De oudere betaalt tien euro aan het gezin voor een halve dag alles inbegrepen en dat is voor de gemiddelde beurs niet min. Twee van de drie ziekenfondsen betalen de opvang terug. Voor wie het echt niet breed heeft, kan het OCMW bijspringen. Succes? In het Meetjesland zijn er nu elf gastgezinnen. De Stichting Welzijn voor Ouderen wil binnenkort een nieuwe oproep doen. Ze zou ook graag zien dat de Vlaamse overheid deze alternatieve dagopvang opneemt in het thuiszorgdecreet. Doe het zelf? Een voltijdse begeleider van zo n project is geen luxe. Er is tijd nodig om het juiste gezin te vinden en dat te begeleiden. En om de familie van de oudere en hulpverleners te overtuigen. Deze welkomgezinnen druisen in tegen het idee dat je tachtigplussers beter niet in een vreemde omgeving dropt. Sommige families laten moeder of vader ook liever niet bij een gezin zonder opleiding. Andere voelen zich met de vinger gewezen als vader een dagje bij een ander gezin doorbrengt.

14 met z n allen, niet alleen bladzijde 12 Alsof het gisteren was Onlangs kwam ik Fatima op straat tegen. Ze omhelsde mij, maar met haar hoofddoek had ik haar niet herkend!, vertelt Marguerite, 88, al lachend. Sinds bejaarde Belgische vrouwen en vrouwen van allochtone afkomst elkaar tijdens gemeenschappelijke activiteiten ontmoeten, hebben ze elkaar beter leren kennen én waarderen. Vandaag is het toevallig de verjaardag van Leila, een Colombiaanse van 30 jaar. Angèle heeft zelfgebakken taart mee, Zohra heeft Marokkaanse koekjes gebakken. Alle vrouwen beginnen bon anniversaire in het Frans en in het Arabisch te zingen. Nadien praten ze over hun leven. Nu Hafida ervoor heeft gekozen haar kinderen naar het Nederlandstalig onderwijs te sturen, ontspint zich een discussie over de taalsituatie in België

15 Alsof het gisteren was Wat? Het project Mémoire vivante van de vzw La Gerbe in Schaarbeek omvat een hele reeks intergenerationele activiteiten die tot doel hebben bejaarden te herwaarderen door hun een plaats in een actief maatschappelijk weefsel te geven. Een van die initiatieven is de organisatie van multiculturele ontmoetingen tussen bejaarde Belgische vrouwen en jongere vrouwen van allochtone afkomst. Hoe? De vrouwen komen één dinsdagmiddag per maand samen. In principe wordt telkens een ander thema gekozen, zegt Aïcha Bentebbouche, een van de coördinatoren van het project. Voorbeelden zijn het stemrecht voor vreemdelingen, de ziekenfondsen, of de Dag van de Vrouw. Maar dit is slechts het startpunt, want al snel beginnen de vrouwen te praten over alle aspecten van hun leven: het gezin, de kinderen, de gezondheid, de woning, de school We laten ook veel ruimte voor gezellig samenzijn: we drinken thee samen, of bakken pannenkoeken, iemand toont foto s van de kleinkinderen die in Frankrijk wonen, iemand anders heeft een familiegebeurtenis te vieren. Partners? Het project is een samenwerking tussen de vzw La Gerbe en de vzw Maison Mosaïque (plaatselijke antenne van Vie Féminine), waar vrouwen van allochtone afkomst leren lezen, schrijven en naaien. De vzw Rasquinet stelt een neutrale en goed gelegen ontmoetingsruimte ter beschikking. Troeven? Vermits de meeste migrantenvrouwen zonder hun ouders naar hier zijn gekomen, zien ze in deze oudere Belgische vrouwen een moeder- of grootmoederfiguur aan wie ze problemen kunnen toevertrouwen of vragen kunnen stellen. Knelpunten? Het grootste probleem is de mobiliteit. De migrantenvrouwen wonen gewoonlijk in de wijk, maar sommige oudere deelnemers komen van verder en kunnen moeilijk met het openbaar vervoer reizen. Het ideaal zou zijn ze met een minibusje te kunnen ophalen. Succes? Alle deelneemsters scheppen er duidelijk plezier in elkaar te ontmoeten, vertelt Aïcha Bentebbouche: Het klikt echt wel tussen hen. Als begeleidster van de groep hoef ik nauwelijks iets te doen. Soms heb ik het gevoel dat ze me niet meer nodig hebben en dat ik ze gerust alleen zou kunnen laten. Ik blijf er enkel maar voor mochten ze mij toch eens nodig hebben. En u? Volgens Aïcha Bentebbouche is een van de sleutels tot succes de overdracht van kennis: De oudere vrouwen voelen zich geapprecieerd omdat ze aan de allochtone vrouwen uitleg kunnen geven over tal van kleine praktische zaken die met het leven in België verband houden. Ze voelen zich nuttig omdat ze de ervaring van een heel leven met hen kunnen delen. Het gaat om een uitwisseling waarin beide partijen van elkaar leren. Zo had een allochtone vrouw eens sloffen mee die ze zelf had gehaakt, of een kleed dat ze had genaaid. En de Belgische vrouwen stelden allerhande vragen over hoe ze dat gedaan had. Een van de voorwaarden voor succes is dat deze ontmoetingen niet in een keurslijf worden gedwongen: het thema dat wordt gekozen is slechts een voorwendsel voor de ontmoeting zelf.

16 met z n allen, niet alleen bladzijde 14 Verwendagje De discobal doet het licht dansen op het plafond en op de muren van de badkamer in het rusthuis van Kapelle-op-den-Bos. Mitteke (81) ligt te genieten in een bubbelbad, de geur van lavendel in de neus en een operettemuziekje in de oren. Ik heb nog piano gespeeld, Vera, lacht ze. Vera, haar vaste verzorgende, wrijft haar gewrichten en spieren los. Na een zware MS-aanval twintig jaar geleden kan Mitteke niets meer alleen. Een zalig warm bad was al lang een verre droom. Nu ze er eindelijk in ligt, kan niets haar humeur verpesten. Het is puur genieten.

17 Verwendagje Wat? Een mens leeft van meer dan brood alleen. Een zachte aanraking, een lekkere geur, warmte, zegt Lut Huveners, comfortcoach bij Landelijke Thuiszorg. Iets simpels en heerlijks als een ontspannend bad lukt vele hoogbejaarden thuis echter niet meer. Hun badkamer is er niet op voorzien, de verpleegkundige heeft de tijd niet. Tijdens de verwendag kunnen zwaar zorgbehoevende of dementerende ouderen zich in de watten laten leggen met een relaxatiebad, een pedicure, een manicure en een kappersbeurt. Tussendoor maken ze nieuwe vrienden bij de koffie of s middags tijdens de lunch. Hoe? De oudere kiest zelf hoe de dag eruitziet. Wil hij of zij het hele verwenpakket of alleen het relaxatiebad? Welke olie wil ze daarvoor en welke muziek? Het is hun moment, zegt Huveners. De verwendag vindt plaats in een rusthuis. Dat heeft daar de juiste infrastructuur voor, zoals een bad met een lift. Het vervoer van en naar het rusthuis is geregeld. De cliënt krijgt het gezelschap van zijn vaste verzorgende; er is ook een verwenverzorgende die speciaal opgeleid is voor massage en aromatherapie. Landelijke Thuiszorg betaalt het rusthuis tussen 39 en 44 euro om de kosten te dekken. De bejaarde legt 22 euro op tafel voor een hele dag, 5 euro voor een bad en een lunch. Het moet betaalbaar blijven. We willen niet dat ze om die reden afhaken. Partners? Landelijke Thuiszorg en ondertussen 23 rust- en verzorgingstehuizen. Troeven? Iedereen gelukkig! De bejaarde wordt een hele dag in de watten gelegd. De mantelzorger kan de batterijen even opladen. De verzorgende kan eens bezig zijn met haar bejaarde zonder tijdsdruk of praktische beslommeringen. En het rusthuis krijgt de kans om zijn mogelijkheden te tonen aan een nieuw publiek. Dat de verwendag in een rusthuis is, schrikt sommige senioren aanvankelijk af. Maar ondertussen is deze kennismaking al vaker een opstapje gebleken naar dag- of kortverblijf. Knelpunten? De mantelzorgers de partner, de familie ervan overtuigen dat zo n verwendag precies is wat de bejaarde nodig heeft. Dit geldt vooral voor dementerende ouderen. Zij willen de routine van de ouderen niet doorbreken, zegt Huveners. Om die bezorgdheid weg te nemen, worden mantelzorgers de eerste keer meegevraagd. Om de bejaarde te kalmeren, zeggen we, maar eigenlijk is het ook om hén gerust te stellen. Succes? Het begon met het plan om één vrouw, Mitteke, één keer een warm bad te gunnen. Ondertussen genieten 86 ouderen geregeld van een verwendag in 23 rusthuizen in drie provincies. En de Verwendag blijft groeien. Wel meer dienstencentra hebben ons al gevraagd hoe we het hebben aangepakt en willen iets gelijkaardigs beginnen. Doe het zelf? Niet evident gezien de infrastructuur en de kosten. Er zijn weinig vrijwilligers bij betrokken, behalve voor het vervoer. Dit is meer iets voor de thuiszorg, voor dienstencentra. Wat wel moet kunnen, meent Huveners, is dat mantelzorgers, in overleg met rusthuizen, gebruik maken van bijvoorbeeld het bad met lift voor de bejaarde die nog thuis woont.

18 met z n allen, niet alleen bladzijde 16 Leer me wat je weet De leerlingen zijn tevreden: voor één keer mogen ze hun gsm in de klas gebruiken!, zegt de directeur van de technische school van Bertrix glimlachend. Vandaag mag het vierde jaar immers een groep senioren inwijden in de geheimen van de mobiele telefoon. Rond de tafels gonst het van de vragen en antwoorden van de leraars van één dag en hun leerlingen, die opnieuw op de schoolbanken zitten. Er staat Contactpersonen, wat moet ik doen? Maar jouw voic zit vol, je moet hem eerst leegmaken! Nu, vorig jaar waren het de senioren die hun kennis aan de jongeren overdroegen.

19 Leer me wat je weet Wat? Het gaat om een project op lange termijn voor de uitwisseling van kennis van gisteren en vandaag. Elke generatie wordt gevraagd haar kennis over te dragen, en ondertussen worden duurzame banden tussen de generaties gesmeed. Hoe? Het eerste jaar konden bejaarden, vaak alleenstaanden, kinderen ontmoeten en al hun vragen beantwoorden: over het leven tijdens hun jeugd, over hun beroep of hun hobby, over de oorlog In waren het de jongeren die hun kennis op het gebied van de nieuwe technologieën konden overdragen: computer, gsm, digitale camera In samenwerking met de plaatselijke bankagentschappen worden ook opleidingen in self-banking georganiseerd. Partners? Het project is het resultaat van een partnerschap tussen het Cultureel Centrum van Bertrix en de lokale antenne van de Ligue des Familles (Gezinsbond). Het kan rekenen op de medewerking van verscheidene scholen en instellingen van de gemeente. Troeven? De uitwisselingen zijn heel rijk, de contacten spontaan. De ontmoetingen vinden in een gemoedelijke sfeer plaats. De jongeren plagen de senioren wel een beetje ( Kijk eens, een stuk antiek, jouw telefoon! ) maar geven tegelijk blijk van veel geduld en zetten zich ten volle in. In een andere school heeft een tweede jaar beroeps zelfs een toneelstukje in het Waals opgevoerd om de senioren met het gebruik van de gsm vertrouwd te maken! De activiteit leent zich trouwens voor heel wat pedagogische toepassingen, zegt de leraar Frans. Ik zal bijvoorbeeld aan mijn leerlingen vragen een lijstje van de belangrijkste functies op te stellen, en dat zullen we dan bezorgen aan de senioren die naar hier zijn gekomen. Knelpunten? Eenmaal per jaar wordt een vierkleurenfolder verdeeld in alle brievenbussen van de gemeente om het geleverde werk voor te stellen. De presentatie is verzorgd, want ze is een visitekaartje dat ons moet helpen nieuwe deelnemers aan te trekken, legt Marianne Haineaux, van het Cultureel Centrum van Bertrix, uit. Maar dit kost allemaal veel geld, en zoals altijd is geld de zenuw van de oorlog! Succes? Deze confrontaties hebben de relaties tussen de generaties opengetrokken. Toen ik aan de kinderen vertelde dat ik, toen ik hun leeftijd had, om 4 uur s ochtends opstond om de koeien te melken vooraleer ik naar school trok, keken ze me vol verbazing aan. Sommigen dachten zelfs dat ik opschepte! Maar ik denk toch dat ze ons nu met andere ogen bekijken, getuigt Raphaël. Er zijn goede banden gesmeed en veel kinderen hebben een kaartje naar hun senior gestuurd toen ze op bosklas waren. Aan het einde van het schooljaar is iedereen nog eens samengekomen voor een tentoonstelling en een lunch er waren 250 mensen aanwezig. En u? De uitwisselingen tussen de generaties moeten zorgvuldig worden voorbereid, zegt Marianne Haineaux. Vooraleer ze naar de klaslokalen zijn gegaan, hebben we de geïnteresseerde senioren geholpen hun herinneringen op een rijtje te zetten of foto s te vinden. Wat de nieuwe technologieën betreft, zijn we het initiatief in de scholen gaan uitleggen opdat de adolescenten er écht in zouden geloven en zin zouden krijgen hun kennis te delen. Het zijn niet alleen de leraars die moeten worden overtuigd!

20 met z n allen, niet alleen bladzijde 18 Kerst voor iedereen Een grote doos koekjes. Dat had Eddy voor Ab (90) mee voor Kerst. Er was al snel geen kruimel meer over. Zodra de heren zich met een kop koffie aan het kletsen zetten, vergeten ze de tijd. Ab snakte al lang naar iemand om een goed gesprek mee te voeren. Hij is te slecht te been om op stap te gaan, lezen is moeilijk geworden. Zijn zoon woont in het huis naast het zijne, maar met je kinderen praat je toch anders. Het is soms lastig, zegt Ab. Gelukkig is er Eddy, een oud-journalist die hem een keer per week opzoekt. Eddy: Ab is nu al een vriend.

21 Kerst voor iedereen Wat? Tachtigplussers hebben al vaak afscheid moeten nemen. Van de partner, van familieleden of van goeie vrienden. Er is een emotionele leegte, zegt Tom Claus van Aandacht voor Senioren. Om die te verzachten, bezoeken zijn vrijwilligers een keer per week de bejaarde thuis. Rond Kerst springen ze een keertje extra binnen, mét een attentie. De kerstsfeer maakt vereenzaamde senioren lusteloos. En vele diensten waarop ze normaal een beroep doen, zijn tijdens de feestdagen minder actief. Ons bezoek doet dan extra deugd. Hoe? Het geheim zit in de juiste combinatie van bejaarde en vrijwilliger. Het moet klikken. Van Ab wisten we dat hij een man wilde voor een goed gesprek over meer dan koetjes en kalfjes. Omdat de vrijwilliger zijn bejaarde echt kent, kan hij makkelijk een passend kerstgeschenkje kiezen. Het hoeft niet duur te zijn. Gewoon iets dat op het verlanglijstje prijkt of waar de oudere plezier aan zal hebben. De vrijwilliger krijgt 12,50 euro terugbetaald voor het geschenk. De oudere moet geen geld neertellen voor de bezoeken. Partners? Aandacht voor Senioren en vrijwilligers, thuiszorg, sociale organisaties. Troeven? Zet eens een stapje in de wereld, meneer. Dat is het advies dat vereenzaamde senioren krijgen. Maar dat is niet altijd wat ze willen. Soms vinden ze in een dienstencentrum of organisatie hun gading niet. Soms voelen ze zich niet welkom. En soms komen ze gewoon niet graag meer buiten. Aandacht voor Senioren gaat uit van wat de bejaarde zelf zegt nodig te hebben. Wij duwen hem niet in een structuur. Wij luisteren en zoeken een oplossing op maat. Zij willen vaak gewoon een goed gesprek en vriendschap. Eenzaamheid is het gebrek aan kwaliteit in persoonlijke relaties. Knelpunten? Je kan veel halen uit vrijwilligers, maar het kost ook veel tijd en energie. Aandacht voor Senioren betaalt vrijwilligers niet, maar legt ze wel in de watten. Zo zijn er vormingen en is er een gratis nummer voor als ze iets kwijt willen, goed of slecht. Je moet ze niet betalen om ze te motiveren. Ze willen waardering. Succes? In Antwerpen brengen nu 90 vrijwilligers elke week een bezoekje aan hun bejaarde. De werking wordt uitgebreid naar allochtone senioren. Doe het zelf? Zoek senioren als vrijwilligers, zegt Claus. Zij willen tijd maken en zich engageren. En door hen te kiezen, leren zij nieuwe mensen kennen en een eigen netwerk opbouwen. We hopen dat ze zo later zelf niet vereenzamen.