DC NOISE Twentse thematafel Pilot Demografische verandering en de regionale arbeidsmarkt voor hoger opgeleiden. Frans Coenen

Transcriptie

1 DC NOISE Twentse thematafel Pilot Demografische verandering en de regionale arbeidsmarkt voor hoger opgeleiden Frans Coenen

2 DC NOISE (Demographic Change: New Opportunities in Shrinking Europe) Doel: via studie en pilotprojecten de effecten van de demografische veranderingen op de samenleving nagaan en alternatieven en oplossingen aanreiken. Partners: de Regio Twente (trekker), de Provincies Zeeland en Groningen in Nederland, de Provincie Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen in België, het samenwerkingsverband Sørlandet in Noorwegen, de stad Hamburg en de regio Bremen in Duitsland en de Universiteit van Abertay Dundee in Schotland Pilot Twente: The consequences of demographic change for the labour market for higher educated Uitvoerders pilot: Career Centre Twente en Universiteit Twente

3 Wat gaan we doen in deze thematafel? Praten over de effecten van de demografische veranderingen op de arbeidsmarkt, specifiek voor hoger opgeleiden Quiz Petje op, Petje af Discussieren over alternatieven en oplossingen aan de hand van voorbeelden van oplossingen uit het DC Noise project.

4 Demografische veranderingen Veranderingen in de samenstelling en omvang van de bevolking Veranderingen aantal geboorten, aantal sterfgevallen, migratie Samenstelling leeftijdsopbouw, etniciteit Samenstelling en omvang bevolking hebben consequenties voor de economie, het onderwijs, de arbeidsmarkt, de woningmarkt, het aantal potentiële partners op de huwelijksmarkt Verschillende maatstaven om demografische veranderingen als beleidsprobleem te zien (wat is gewenst en ongewenst) Ecologie bevolkingsdaling minder milieudruk, minder files Economie arbeidskrachten, consumentengedrag (silver economy) Openbare financiën kosten vergrijzing, kosten onderwijs gezondheidszorg Samenstelling bevolking leefbaarheid, islamminisering

5 Consequenties van demografische veranderingen voor de arbeidsmarkt Regionale demografische veranderingen (vergrijzing, ontgroening, ontvolking) beïnvloedt Het regionale arbeidspotentiaal De personeelssamenstelling in organisaties Tekorten: niet alleen vergrijzing maar ook migratie (naar economische kernregio s) Sommige regio's worden harder en eerder getroffen: bevolkingssamenstelling omdat ze periferie zijn een meer kwetsbare economie hebben De arbeidsmarkt voor hoger opgeleiden is een van de eerste terreinen die getroffen wordt door de bevolkingsveranderingen

6 Waarom een pilot over de arbeidsmarkt voor hoger opgeleiden? Wat zijn hoger opgeleiden? Smalle en brede definities Het belang van hoog opgeleiden voor economische en sociale processen De arbeidsmobiliteit van hoger opgeleiden Arbeidsproductiviteit en rationaliteit van de productie (vervangbaarheid) Ook andere arbeidsmarkten in andere actieregio s van DC Noise project

7 Context Doelstellingen van Lissabon (op Europees niveau inzetten op (kennis)economie en innovatie) en Göteborg (ook duurzaamheid hierbij in acht nemen) Tijd voor de quiz!

8 Vraag 1 Welk percentage hoger opgeleiden in de beroepsbevolking moeten EU landen volgens de Lissabon doelstellingen nastreven? Petje op 50% Petje af 30%

9 Doelbereiking Steeds meer Nederlanders behalen een diploma in het hoger onderwijs. Een kwart van de jarigen had in 2006 een hbo- of wo-diploma. Tien jaar eerder was dit nog één op de vijf.

10 Ontwikkeling beroepsbevolking en banen in Nederland

11 Vraag 2 Wat is de instroom in het hoger onderwijs op dit moment? Petje op 47% Petje af 37%

12 Instroom

13 Vraag 3 Wat is ongeveer het percentage hoger opgeleiden in Twente? Petje op 40% Petje af 20%

14 Vraag 4 Wanneer krimpt de beroepsbevolking in Twente (aantal jarigen die kunnen werken)? Petje op 2010 Petje af 2020

15 Vraag 5 Wanneer krimpt de bevolking in Twente? Petje op 2010 Petje af 2030

16 Absolute bevolkingsontwikkeling

17 Veranderingen in de Twentse bevolking Bevolkingsstagnatie in 2020, krimp omvang bevolking in 2030 Afname beroepsbevolking van 60,1% in 2006 tot 59,3-59,7% in 2010 Samenstelling bevolking (vergrijzing, verkleuring en ontgroening ) Geen specifieke Twentse data over toekomstig tekort hoger opgeleiden tekort in Nederland aan hoger opgeleiden loopt op tot personen in 2010 Ratioproject voorspelde groei van 4% behoefte aan hoger opgeleide werknemers voor Overijssel Strategieafhankelijke groei (Twente als piek in de Delta), Kennispark banen hoog opgeleiden

18 Vraag 6 Welke universiteit trekt meer studenten uit de eigen regio, de UvA of de UT? Petje op UvA Petje af UT

19 Vraag 7 Als we een balans opmaken van de VWO ers die weggaan uit Twente en de VWO ers die hier komen studeren en kijken hoeveel afstudeerders er naar de studie blijven. Verliest Twente dan potentieel hoger opgeleiden? Petje op Neen, dit compenseert elkaar Petje af Ja, Twente verliest potentieel hoger opgeleiden

20 Negatieve immigratie/migratiebalans studenteninstroom alumni in Twente Een-derde van de studenteninstroom op de Universiteit Twente komt uit de regio Twee-derde van de studenteninstroom bij Saxion Hogescholen komt uit Twente Anderhalf jaar na het afstuderen werkt drie-kwart van de UT-alumni buiten Twente Anderhalf jaar na afstuderen werkt nog 60% van de Saxion-alumni binnen de regio

21 Vraag 8 Waar waren voor de economische crisis relatief meer opstaande vacatures voor hoger opgeleiden? Petje op In de Randstad Petje af In Twente

22 Uitgangssituatie arbeidsmarkt hoger opgeleiden in Twente Twente heeft een relatief laag niveau van opleiding Twente heeft al lang een migratie van jonge, hoog opgeleiden naar het westen Relatief meer openstaande vacatures hoger opgeleiden Survey onder ondernemers bevestigt het beeld dat het moeilijk is hoger opgeleiden aan zich te binden

23 Consequenties Voor lagere overheden Behoefte aan woningen en infrastructuur (meer huishoudens, minder mensen) Zorgbehoefte en onderwijs (vergrijzing en ontgroening) Verkleuring Voor de regio ontvolking+vergrijzing lagere economische groei ontvolking+brain drain wegtrekken bedrijven Silver economy ( Parkstad Limburg) Voor bedrijven Meer oudere werknemers Meer allochtone werknemers Silver economy biedt kansen

24 Vraag 9 Is het een goede oplossing snel meer kinderen te maken? Petje op Ja Petje af Neen

25 Vraag 10 Is de participatiegraad van vrouwen in het arbeidsproces in Nederland hoger of lager dan in landen als Italië, Spanje en Frankrijk? Petje op Hoger Petje af Lager

26 Vraag 11 Laatste vraag: percentage raden! Wat is de arbeidsparticipatiegraad van plussers in Nederland (in 2008)?

27 Wat willen we in het project? Bewustwording dat er problemen aankomen ondanks de huidige economische crisis Nu al maatregelen in gang zetten om ons voor te bereiden op de demografische veranderingen Uitgangspunten: Natuurlijke bevolkingsaanwas nauwelijks beïnvloedbaar, beïnvloeden arbeidsparticipatie, opleidingen en migratie Niet alleen consequenties en maatregelen vanuit overheidsperspectief Positioneren in de concurrentiestrijd tussen regio s (wie het eerst handelt ) Samenwerking in Twente als sterk uitgangspunt (CCT-ervaringen)

28 Bewustwording Wie moet er bewust worden van de problemen? Individuen (werknemers, werkgevers, politici) Organisaties Regio Hoe Feiten (arbeidsmarkt, organisatiescan) Analyse en inzicht in samenhang problemen Werkgroep Demografische ontwikkelingen CCT Probleem economische crisis

29 Maatregelen Door wie (overheid, organisaties, organisaties samen) Korte en lange termijn resultaten Denken voorbij de economische crisis Samenwerking bij maatregelen Belang van een overkoepelende strategie (krimp Parkstad, vinden van nieuwe balans Twente) Maatregelen grijpen aan bij verschillende mechanismen, analyseperspectief de arbeidsmarkt voor hoger opgeleiden als voorraad beschikbaar voor economie en maatschappij

30 Mechanisme om op aan te grijpen Immigratie Arbeidsparticipatie inactieven Stock of Human Capital Pensionering Migratie Verandering leeftijdsopbouw Update competenties beroepsbevolking

31 Wat draagt bij aan een groei van de voorraad? Jonge mensen die toetreden tot de beroepsbevolking Voorheen inactieven die toetreden tot de beroepsbevolking Immigratie uit andere regio's (in hetzelfde land) Immigratie van andere landen Forenzen naar de regio

32 Wat reduceert de voorraad? Ouderen die het arbeidsproces verlaten (pensionering) Migratie naar andere regio's in het land (regionale brain drain) Migratie naar andere landen (brain drain)

33 Wat verandert de samenstelling van de voorraad? Vergrijzing van de beroepsbevolking (en ontgroening) Etniciteit Verandering in competenties en scholing van de beroepsbevolking Niveau van arbeidsparticipatie (van parttimers) (Arbeidsproductiviteit)

34 Wat verandert de behoefte aan een bepaald type arbeid? Rationalisatie van services en productie (IT) Outsourcing van productie of naar andere regio s en landen (Regionale) economische politiek (keuze voor economische sectoren)

35 Karacteristieken van de (arbeidsvooraad) Economische clusters in de regio Gemiddelde leeftijd Scholingsniveau percentage minderheden Arbeidsparticipatie (van bepaalde groepen) stock Forenzen Periferie ligging

36 Problemen door omvang en samenstelling voorraad aanbod voor regio van hoger opgeleiden aanbod (omvang, leeftijd, opleiding) voor bepaalde sector mismatch in vraag en aanbod verlies van senior kennis innovatieve capaciteit van de werkenden (jong, recent afgestudeerden versus risicomijdende ouderen)

37 Aanbod voor regio van hoger opgeleiden Immigratie van reeds werkende uit andere regio s Interesseren en faciliteren Interesseren afstudeerders van buiten regio Banenmarkten, opleiding-werk combinaties Interesseren afstudeerders uit eigen regio Kennis laten maken met mogelijkheden Behoud high potentials Mogelijkheden voor job hopen laten zien, opleidingen

38 Beïnvloeden aanbod voor bepaalde sector Bijzondere rekruteringsinspanningen voor bepaalde publieke sector (Knutepunkt Sørlandet) Interesseren mensen voor bepaalde sector (gezondheidszorg, onderwijs) en/of mensen motiveren in deze sector te blijven (Groningen) Hogere arbeidsmarktparticipatie bepaalde groepen in een bepaalde sector Meer 50plus werkers in gezondheidszorg (Oost Vlaanderen) Meer jongeren interesseren voor gezondheidszorg (Groningen) Meer vrouwen of mannen in een bepaalde sector

39 Mismatch in vraag en aanbod Integratie van langdurig (50plus) werklozen in de arbeidsmarkt (Hamburg) Behoud voldoende hoger opgeleiden (stoppen brain drain) (Twente) Verhogen attractiviteit regio/stad voor hoger opgeleiden (Bremen) Behoud lager opgeleiden voor regio (Groningen)

40 Verlies van senior kennis Behoud senior staf (en hun kennis) in gemeentelijke organisaties (Knutepunkt Sørlandet)) Verankeren kennis oudere werknemers in bedrijven ( Zeeland) Leeftijdbewust HR beleid (West-Vlaanderen)

41 Innovatieve capaciteit Life long learning Positie oudere werknemers Competentie ontwikkeling zittend personeel versus instroom van buiten

42 Conclusies Aantal hoger opgeleiden is een voorraad in de regio (die al te klein is) Voorraad kan worden aangevuld door mensen op te leiden en te behouden voor de regio (stoppen brain drain) Echter.. Aanvullen van voorraad van buiten (brain gain) maar totale voorraad in Nederland wordt kleiner Strategie regio (innovatieplatform, kennispark) vraagt om groei voorraad Veel spelregels arbeidsmarkt niet in handen regio of organisatie (bijvoorbeeld voorwaarden buitenlandse arbeidsimmigratie)

43 Conclusies (2) Bij veel mechanisme is er sprake van een wisselwerking van maatregelen van nationale overheid/eu, van lokale arbeidsmarktpartners en organisaties zelf Door transnationaal project worden verschillen maat ook mogelijkheden duidelijk voor (regio/organisatie) maatgerichte maatregelen

44 Bedankt voor uw aandacht. contact: