Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Informatie- en Communicatietechnologie (ICT) in het onderwijs Nr. 57 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 18 oktober 2000 Binnen de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen 1 hebben enkele fracties de behoefte over de brief van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen inzake de ICT-monitor VO en het rapport ICT-indicatoren voor het Nederlandse onderwijs in internationaal perspectief (25 733, nr. 55) enkele vragen aan de minister voor te leggen. Bij brief van 18 oktober 2000 heeft de minister de vragen beantwoord. Vragen en antwoorden worden hieronder afgedrukt. Vragen van de PvdA-fractie 1 De minister beschrijft dat er een subsidieregeling is van 15 miljoen om scholen bij innovatieve ICT-activiteiten te ondersteunen Hier zijn inmiddels meer dan 400 voorstellen voor ingediend. Dat roept de vraag op of het bedrag wel voldoende is? Kan het niet hoger? Zo nee, welke selectiecriteria worden er gehanteerd bij de verdeling van het geld? Wat voor soort projecten worden er mee bekostigd? 1 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), Schutte (GPV), Van de Camp (CDA), Van der Hoeven (CDA), voorzitter, De Vries (VVD), Rabbae (GroenLinks), Lambrechts (D66), Dittrich (D66), Cornielje (VVD), Dijksma (PvdA), Cherribi (VVD), Rehwinkel (PvdA), ondervoorzitter, Passtoors (VVD), Wijn (CDA), Ross-van Dorp (CDA), Örgü (VVD), Nicolaï (VVD), Kortram (PvdA), Halsema (GroenLinks), Eurlings (CDA), Belinfante (PvdA), Van Bommel (SP), Barth (PvdA), Hamer (PvdA), Vacature PvdA. Plv. leden: Schimmel (D66), Stellingwerf (RPF), Mosterd (CDA), Atsma (CDA), Van Baalen (VVD), Harrewijn (GroenLinks), Bakker (D66), Ravestein (D66), E. Meijer (VVD), Valk (PvdA), Udo (VVD), Van der Hoek (PvdA), Blok (VVD), Verhagen (CDA), Schreijer-Pierik (CDA), Rijpstra (VVD), Voûte-Droste (VVD), Middel (PvdA), Vendrik (GroenLinks), Visser-van Doorn (CDA), Gortzak (PvdA), Poppe (SP), Arib (PvdA), Spoelman (PvdA), De Cloe (PvdA). Op basis van de Subsidieregeling ict-projecten in het onderwijs worden in 2000 twee soorten projecten gesubsidieerd: ict-ontwikkelprojecten en ict-netwerkprojecten. Ict-ontwikkelprojecten dragen bij aan de brede, geïntegreerde toepassing van ict in het onderwijs. Deze projecten leveren producten op die voor anderen in het onderwijsveld, via kennisnet, beschikbaar en bruikbaar zijn. De projectaanvragen zijn beoordeeld door een jury, bestaande uit onafhankelijke deskundigen. Alle aanvragen zijn beoordeeld op basis van de beoordelingscriteria genoemd in artikel 8 van de Regeling. Het subsidieplafond voor ict-ontwikkelprojecten was in miljoen gulden. Om alle door de jury als goed beoordeelde projectaanvragen toe te kunnen kennen (104 projectaanvragen) heb ik het subsidie-budget verhoogd met 4,3 miljoen gulden. Een beschrijving van de toegekende ontwikkelprojecten vindt u op subsidie/ontwikkel.htm. In een ict-netwerkproject werken personen van verschillende scholen en onderwijsinstellingen samen aan de integratie van ict in de onderwijspraktijk. De deelnemers van het project maken hierbij gebruik van een kring op kennisnet. Het subsidieplafond voor ict-netwerkprojecten is in miljoen gulden. Tot en met 15 november KST48639 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2000 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 57 1

2 2000 kunnen projectvoorstellen voor ict-netwerkprojecten worden ingediend. De titels van de reeds toegekende netwerkprojecten vindt u op 2 De minister heeft inmiddels 40 miljoen uitgetrokken voor de aanschaf van een computer door ouders met een laag inkomen, via de school. Hoe noodzakelijk het stimuleren van eigen computerbezit voor deze groep is, blijkt maar weer eens uit de monitor ICT in het voortgezet onderwijs; 90 procent van de leerlingen beschikt thuis over een computer, en leraren blijken daar bij het opgeven van huiswerk ook rekening mee te houden. Het is daarom zaak om er voor te zorgen dat ook de laatste 10 procent thuis een computer krijgt. Kan de minister berichten over de stand van zaken, nu de scholen weer begonnen zijn? Ouders met een lager inkomen die een tweedehands computer willen kopen, zijn afhankelijk van de welwillendheid van de school van hun kinderen. Hoe kan hun positie hierin worden versterkt? Wanneer ontvangt de Kamer het toegezegde overzicht van initiatieven om computerbezit en Internetgebruik in gezinnen met schoolgaande kinderen te bevorderen? Als docenten in het VO aan leerlingen (huiswerk)opdrachten geven waarbij de computer moet worden gebruikt, wordt altijd mogelijkheid geboden om die opdracht op school uit te voeren. Daartoe zijn computers opgesteld in mediatheek en studiehuis of is er na de les gelegenheid om in het computerlokaal te werken. Uit de cijfers van de ict-monitor blijkt dat het aantal leerlingen met computer thuis snel toeneemt. In werkte 91 procent van de leerlingen thuis met een computer. In was dit 94 procent. Met het oog op de inventarisatie van initiatieven om het PC en internetgebruik onder gezinnen met schoolgaande kinderen te bevorderen, heb ik contact opgenomen met mijn collega s. Door mijn collega s van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Financiën is bekeken in hoeverre zij een bijdrage kunnen leveren aan de stimulering van het PC en internetgebruik binnen gezinnen met schoolgaande kinderen. Hierbij is specifiek gekeken naar de stimulering van het gebruik binnen achterstandsgezinnen, bijstandsgerechtigden en ouderen. Het ministerie van Financiën is op navraag van het ministerie van SZW nagegaan in hoeverre computerbezit fiscaal gestimuleerd kan worden. Dit bleek geen optie. Een specifieke regeling zou strijdig zijn met het gelijkheidsbeginsel, met als gevolg het ontstaan van een generieke regeling en daarmee fiscale beloning van groepen die reeds over ICT-faciliteiten bezitten. Nu fiscale stimulering geen optie is, bekijkt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in samenspraak met andere departementen in hoeverre een «wijk»- gerichte aanpak de toegankelijkheid van PC s voor achterstandsgezinnen kan vergroten. Naar aanleiding van de motie Barth, die neerkomt op het vergroten van computergebruik en -bezit bij kinderen uit gezinnen met een laag inkomen, is toegezegd aan de Kamer dat 40 miljoen beschikbaar zal worden gesteld aan achterstandsscholen. Voor de inkadering van het begrip achterstandsscholen heb ik verwezen naar de nota «Aan de slag met onderwijskansen». Voor het voortgezet onderwijs is 10 miljoen beschikbaar. Dit wordt meegenomen in de bekostiging waarbij rekening wordt gehouden met de leerlingen die recht hebben op tegemoetkoming studiekosten. Onderdeel van de regeling vormt de mogelijkheid voor scholen om PC s beschikbaar te stellen aan kinderen in achterstandsituaties. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 57 2

3 In de volgende voortgangsrapportage zal ik hier op terug komen. 3 De bandbreedte van Kennisnet is voldoende om in de klas mee te werken, omdat er een gegarandeerde capaciteit is, schrijft de minister. Maar loopt die capaciteit in de pas met de ontwikkelingen in het gebruik van Internet? Is het niet wenselijk de bandbreedte van Kennisnet blijvend verder uit te bouwen? Dat komt immers de vestigingspositie van Nederland ook ten goede. Ik ben het er mee eens dat het wenselijk is dat de bandbreedte van kennisnet meegroeit met de ontwikkeling van internet en kennisnet. Of en in hoeverre dat gebeurt is afhankelijk van een aantal factoren; de marktprijs van capaciteit, de behoefte van het onderwijs en de budgettaire mogelijkheden. Investeringen in ICT dienen overigens een evenwichtige spreiding te kennen (bandbreedte, scholing, hardware, beheer en content). 4 Waarom heeft de Kamer de ICT-monitor VO niet, zoals gebruikelijk, tegelijk met de vorige voortgangsrapportage «Onderwijs on line» ontvangen? Zal dat volgend jaar wel het geval zijn? De oplevering van de rapportages over de ict-monitor van het OCTO en het uitbrengen van de Voortgangsrapportages Onderwijs on line vallen niet zonder meer samen. Ik streef ernaar op het moment dat de rapportages worden opgeleverd u hiervan zo snel mogelijk in kennis te stellen. De ict-monitor VO was niet tijdig beschikbaar om te worden meegestuurd met de voortgangsrapportage. Het streven is dat de volgende rapportage van de ict-monitor rond de jaarwisseling beschikbaar komt. De voortgangsrapportage 2000 zal ditmaal in twee delen verschijnen. In november een beschrijving van activiteiten ondernomen door het ministerie van OCenW. In het voorjaar een verslag van de stand van zaken in het veld en een blik naar de toekomst. In het tweede deel zullen de uitkomsten van de ict-monitor worden meegenomen. 5 De monitor toont (opnieuw) als grootste knelpunt het gebrek aan didactische vaardigheden met ICT bij leraren. Leraren gebruiken de PC wel voor hun administratie en voorbereiding van de lessen, en leerlingen bij het maken van huiswerk, maar van de mogelijkheden die computer en Internet in de klas kunnen hebben, wordt maar een fractie benut. Wordt het niet tijd dat de minister actiever gaat sturen op nascholing van leraren, bijvoorbeeld via de aanstaande Wet op het Leraarschap? Zou het beschikken over didactische ICT-vaardigheden niet een voorwaarde moeten zijn om over een onderwijsbevoegdheid te blijven beschikken? Ik ben het met de Kamer eens dat didactische ict-vaardigheden steeds belangrijker worden voor docenten. Het ontwikkelen hiervan vergt echter tijd. Nu er steeds meer computers in de klassen beschikbaar komen, de ontwikkeling van inhoud steeds meer op gang komt en steeds meer docenten beschikken over ict-basisvaardigheden kunnen en zullen leraren zich de didactische ict-vaardigheden steeds meer eigen gaan maken. Scholing van docenten is te splitsen in scholing in basisvaardigheden, zoals beschreven in Digitaal Rijbewijs Onderwijs (DRO), en scholing in didactische vaardigheden. In de eindtermen van het digitaal rijbewijs onderwijs is het gebruik door leerlingen een belangrijk element. Deze scholing in ict-didactische vaardigheden wordt meestal vakspecifiek aangeboden als onderdeel van andere didactische ontwikkelingen binnen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 57 3

4 het vak. Het nascholingscircuit heeft zich daar de afgelopen jaren op voorbereid en het aanbod komt nu van de grond. Daarnaast verschijnen in toenemende mate op kennisnet en Bvenet sites waarop docenten ervaringen uitwisselen, «best practices» tonen en elkaar adviezen geven over de implementatie van ICT in de leersituatie. Ik wil het aanbod in didactische nascholing stimuleren door middel van een didac- Tobank met goede praktijkvoorbeelden, gekoppeld aan scholingsaanbod. Deze didactobank wordt in december gelanceerd op kennisnet. Het dwingend opleggen van ict-nascholing doet afbreuk aan de eigen verantwoordelijkheid van scholen. 6 Waarom blijft de minister sturen op het halen van een digitaal rijbewijs door docenten, terwijl in de monitor (opnieuw) wordt vastgesteld dat dit voor verandering van de aanpak in de klas geen meerwaarde heeft? (blz. 92 e.v.: «De resultaten van de ICT-monitor geven weinig empirische steun aan de verwachting dat een leraar die uitstekend met computers om kan gaan, de computer ook zal gebruiken bij het lesgeven».) Kan de minister in dat verband aangeven hoe de stand van zaken is rond de uitvoering van de motie-lambrechts c.s., over onder meer de instelling van een kenniscentrum didactische informatiekunde? Het beschikken over ict-vaardigheden is geen voldoende voorwaarde maar wel een noodzakelijke. Een docent die niet over computervaardigheden beschikt zal de computer zeker niet goed kunnen gebruiken binnen het onderwijs. Uit de ict-monitor blijkt dat docenten nog grote nascholingsbehoefte op het gebied van ict hebben. Dit betreft het onderwijskundig gebruik maar ook de vaardigheden die nodig zijn om gebruik te kunnen maken van internet, databases en spreadsheets (zie blz. 74) zoals getoetst in het DRO. Met de bestaande expertisecentra vinden momenteel gesprekken plaats over hun rol en functie en de zichtbaarheid van hun expertise op kennisnet en Bvenet. Daarnaast worden er nieuwe expertisecentra gezocht voor Elektronische leeromgevingen, NT2 en Culturele en Kunstzinnige vorming(ckv). In de volgende voortgangsrapportage zal ik terugkomen op een landelijk kenniscentrum didactische informatiekunde. 7 De minister stelt in zijn brief dat «nascholing van docenten hoog op de agenda staat van scholen». Hoe valt dit te rijmen met de conclusie in de monitor dat «het management zich meestal niet geroepen voelt om actief sturend op te treden in zaken die het eigenlijke onderwijs betreffen» (blz. 91)? Op blz. 42 van dezelfde monitor wordt gerapporteerd dat 97% van de scholen nastreeft dat leerlingen de computer gebruiken als hulpmiddel en dat 99% bezig is met het ontwikkelen van een visie op het computergebruik van de school. Blz. 44 geeft een analyse van ict-beleidsplannen: 93% van de scholen wil één of enkele leraren laten bijscholen tot ict-specialist. Vrijwel alle scholen (97%) willen alle docenten opleiden in het gebruik van ict voor onderwijsdoeleinden (blz. 44). In de geciteerde conclusie gaat men vooral in op de vraag of het management meer moet doen dan het scheppen van voorwaarden. De stelling dat nascholing hoog op de agenda staat blijft gerechtvaardigd. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 57 4

5 8 Zou de minister willen reageren op de stelling uit de monitor dat ICT in het onderwijs dreigt te verworden tot een «symbolische onderwijsvernieuwing», omdat er geen balans is tussen de aanschaf van hard ware enerzijds en een visie binnen scholen over de vraag hoe ICT in de les benut kan worden anderzijds? De stelling in de ict-monitor dat ict in het onderwijs dreigt te worden tot een «symbolische onderwijsvernieuwing» onderschrijf ik niet. De integratie van ict in het onderwijs is een omvangrijk proces. Om ict goed in het onderwijs te kunnen integreren is een visie zeker nodig. Scholen zijn zich er terdege van bewust dat invoering van ICT beleid vergt. Het gaat om veel geld en grote inspanningen van personeel. Op blz. 42 van de ICT-monitor wordt gerapporteerd dat 99% van de scholen bezig is met het ontwikkelen van een visie op het computergebruik van de school. In de scholing van ict-coördinatoren wordt ook het maken van een beleidsplan behandeld. De drie Landelijke Pedagogische Centra ondersteunen de scholen bij onderwijskundige vragen over de implementatie van ict, ook on line via hun websites. Om met ict te kunnen omgaan zijn, onafhankelijk van de visie, computers en netwerken noodzakelijk. Vervolgens, en parallel hieraan, moet de ontwikkeling van educatieve programmatuur worden gestimuleerd en moeten docenten en management kennis opdoen over de mogelijkheden van ict. Om de scholen in de gelegenheid te stellen dit te realiseren hebben zij voor 2000 en de volgende jaren extra middelen gekregen. 9 Zou de minister willen reageren op de stelling in de monitor dat het vak Informatiekunde beter kan worden afgeschaft? Deelt hij de mening van de onderzoekers dat Informatiekunde in het begin een duidelijke aanjagende rol binnen de school heeft vervuld, maar nu een integratie van ICT in alle andere vakken eerder belemmert dan bevordert? Het standpunt van de staatssecretaris en mij inzake informatiekunde in de basisvorming is onlangs verwoord in de beleidsreactie Basisvorming (VO/BOB/2000/35461) gericht aan de voorzitter van de Tweede Kamer. In deze reactie is vermeld dat een afzonderlijk vak informatiekunde minder noodzakelijk wordt geacht. Scholen krijgen de keuze de kerndoelen informatiekunde aan te bieden via het aparte vak informatiekunde of geïntegreerd in andere vakken. Vanuit de algemene doelstellingen van het vak wordt gestreefd naar integratie van toepassingen in het leerstofaanbod van andere vakken. Om deze integratie te bewerkstelligen is in alle nieuwe examenprogramma s zowel in havo/vwo als vmbo voorzien in een component informatie- en communicatietechnologie. Vragen van de VVD-fractie 10 Zal de volgende ICT-monitor voortgezet onderwijs afgesloten schooljaar op tijd verschijnen om deze te kunnen betrekken bij de voortgangsrapportage eind december? Voor deze vraag verwijs ik u naar het antwoord op vraag Welke verklaring is er dat de nascholing van docenten in Nederland achterblijft bij de vergelijkbare landen? Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 57 5

6 Forse investeringen in ict in het onderwijs zijn van de laatste jaren. In Investeren in voorsprong lag de nadruk vooral op de infrastructuur. Met Onderwijs on line is er aandacht voor het totale proces van integratie van ict in het onderwijs, waarbij deskundigheidsbevordering een grote rol speelt. Door deze integrale aanpak van de problematiek verwacht ik in de volgende rapportages van de ict-monitor een beeld waaruit blijkt dat de deskundigheid van docenten is toegenomen. 12 Hoe realistisch is de ambitie van Nederland om bij de kopgroep te komen? Wanneer wil Nederland tot de kopgroep behoren? Welke indicatoren zullen dan om extra inspanning vragen? Als Nederland zich wil manifesteren als kennisland zijn investering in het onderwijs zeer belangrijk. De kenniswerkers van morgen zitten immers nu in de schoolbanken. Ik vind dat Nederland de ambitie om op het gebied van onderwijs, en dus ook ict-rijk onderwijs, tot de koplopers te behoren dan ook zeker niet moet loslaten. We doen het nu in vergelijking met de koplopers zeker niet slecht; om de kopgroep te kunnen bijbenen blijven investeringen in het onderwijs noodzakelijk. Aspecten waarop ik de komende periode wil inzetten zijn een snel kennisnet voor alle scholen, deskundigheidsbevordering en infrastructuur op de scholen. Vragen van de SGP-fractie 13 Om het computergebruik door kinderen in de lagere inkomensklassen te stimuleren wordt er geld beschikbaar gesteld aan achterstandsscholen om gebruikte computers aan te schaffen. Door de beperkingen die elk budget nu eenmaal heeft, proberen scholen niet zelden zo goedkoop mogelijk aan leermiddelen, i.c. computers te komen. Het gevolg daarvan kan zijn dat de mogelijkheden van aldus aangeschafte computers niet zijn toegesneden op de software die voor kinderen in achterstandssituaties het meest geschikt is. Herkent de minister deze situatie en erkent hij het spanningsveld waarmee schoolleiders wat dit betreft te maken kunnen krijgen, zo vragen de leden van de SGP-fractie. Op welke manier is hij voornemens om te motiveren dat de gebruikte computers in achterstandsscholen van voldoende kwaliteit zijn? Welke ondergrens is er eventueel op dit punt? (blz. 1) In de beleidsbrief «Sterke instellingen, verantwoordelijke overheid» heb ik te kennen gegeven «Nadrukkelijker dan voorheen wordt het zelfsturend vermogen aangesproken van de spelers in het onderwijs.» Ik zal mij dan ook niet actief bemoeien met de aankopen van computers. Voor een aantal doeleinden kan een oudere computer nog te gebruiken zijn. Bijvoorbeeld bij het aanleren van basisvaardigheden of via een sterke server in een netwerkomgeving. Voor andere doeleinden zijn multimediapc s noodzakelijk. Om de ontwikkeling van ict, internet en kennisnet te kunnen bijhouden en de mogelijkheden hiervan optimaal te kunnen benutten moeten scholen in staat worden gesteld hun infrastructuur hierop aan te passen. Er kan niet ontkend worden dat er soms een spanningsveld ontstaat voor de schoolleider; «welke pc zal ik kopen, met welk doel, voor welke toepassingen, met welke software?». Daarom is het van belang ict-coördinatoren en managers hier op toe te rusten. Op initiatief van de besturenorganisaties wordt gewerkt aan de oprichting van een Informatie Advies Centrum dat docenten, ict-coördinatoren en managers bij deze keuzes kan ondersteunen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 57 6

7 14 Om het computergebruik door kinderen in achterstandssituaties te stimuleren wordt onder meer de mogelijkheid geboden om de computers voor de leerlingen thuis beschikbaar te stellen. De leden van de SGP-fractie vragen of het gevaar niet groot dat deze computers slechts in geringe mate ten behoeve van het onderwijs zullen worden gebruikt. Hoe zal ermee worden omgegaan en hoe wordt daarop controle uitgeoefend? Dat alleen aan ouders en andere huisgenoten over te laten, lijkt vanuit een onderwijsleersituatie bezien te weinig. Het is toch meer dan «een speeltje» waarmee je moet leren omgaan? Is het, zeker in het basisonderwijs, daarom niet beter om in plaats van de voorgestelde mogelijkheid extra te investeren in computers op de scholen? (blz. 2) In werkte 91 procent van de leerlingen thuis met een computer. In was dit 94 procent. De computer is niet meer weg te denken uit de samenleving. De vraag is dus niet zozeer of het gevaar groot is dat ter beschikking gestelde computers voor kinderen in achterstandsituaties wel ten behoeve van het onderwijs gebruikt zullen worden, maar eerder of een geringe groep kinderen in achterstandsituaties wel voldoende computervaardigheden op kan doen. Het is overigens de school die bepaalt of er PC s ter beschikking worden gesteld. Het ter beschikking stellen van PC s moet in de leerdoelstellingen van de school passen. Ook als de computers worden gebruikt voor andere doeleinden dan onderwijs wordt nog steeds veel geleerd. Het spelen met computers maakt de drempel tot meer serieus computergebruik lager. Ik zie dan ook geen noodzaak om hier controle op uit te oefenen. Controle op computergebruik thuis is net als «gewoon» huiswerk geen overheidstaak. De voorzitter van de commissie, Van der Hoeven De griffier van de commissie, Coenen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 57 7