Alumni onderzoek Saxion Bètatechniek afgestudeerden cohort 2014, (interview in november 2015)

Transcriptie

1 Alumni onderzoek Saxion Bètatechniek afgestudeerden ort 2014, (interview in november 2015) Volgens de HBO-monitor Door Alex Ritsema (Bureau Kwaliteitszorg van Saxion) 06 oktober

2 Achtergrond Eén van de knelpunten op de Nederlandse arbeidsmarkt is een tekort aan technisch geschoolden. De Twentse situatie is hierin niet afwijkend. In de analyse van de Twentse arbeidsmarkt wordt een drietal knelpunten ten aanzien van de technische branches genoemd: - Licht stijgende uitstroom van de technisch geschoolden, maar de vervangingsvraag is groter; - Hoge eisen aan werknemers; - Suboptimale aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt. Het Programma Bètatechniek van Saxion monitort de alumni om zo inzicht te krijgen in de aansluiting van de opleiding en het bedrijfsleven, vestigingsplaatsen in kaart te brengen en knelpunten te signaleren. Onderzoeksdoel en doelgroep Eén van de doestellingen van het Programma Bètatechniek is het volgen van alumni met een technische opleiding na hun afstuderen, om inzicht te krijgen in hun loopbaan bij een werkgever, of hun verdere studie. De centrale onderzoeksdoelstelling luidt: Het bieden van inzicht in de doorloop van studie naar baan van HBO-studenten Techniek en daaraan gerelateerde opleidingen Hieronder vallen dan de subvragen: - In hoeverre zijn de alumni gaan doorstuderen, aan het werk gegaan, of werkloos geworden? - Als de alumni betaald werk verrichten, in hoeverre is dat werk dan van HBO-niveau, en in hoeverre sluit het aan op het behaalde Saxion-diploma? - Waar werken en wonen de alumni? Is er sprake van een brain drain van Twente naar de Randstad en/of andere regio s? - Als alumni verder studeren, wat voor soort studies worden dan het meest gekozen? En welke instituten voor vervolgopleidingen worden relatief vaak gekozen? Methode: uitslag van de landelijke HBO-monitor Er is voor dit onderzoek gebruik gemaakt van de landelijke HBO-monitor, zijnde een vragenlijst die elk najaar wordt afgenomen onder alumni van Nederlandse HBO-opleidingen, die in het voorgaande studiejaar meestal ongeveer 17 maanden eerder - zijn afgestudeerd. 2

3 Analyse van de respons De elektronische vragenlijst van de landelijke HBO-monitor wordt elk najaar afgenomen, aan de afgestudeerden van het voorgaand kalenderjaar; aangezien diploma s meestal in de zomer behaald worden, betreft de vragenlijst dus personen die ongeveer 15 maanden eerder zijn afgestudeerd. Om drie redenen zal het nooit lukken alle alumni aan de vragenlijst te laten meedoen: 1) de landelijke organisatie is afhankelijk van de -adressen die de aangesloten HBO-instellingen aanleveren en die lijst omvat niet alle afgestudeerden, omdat de instellingen veel van hen uit het oog verliest, 2) bij elke afname van de vragenlijst blijkt dat een deel van de -adressen is verouderd, 3) niet iedereen die uiteindelijk de vragenlijst ontvangt, is bereid mee te werken (beter bekend als nonrespons ). Van de afstudeerorten van 2009 tot en met 2014, kwam elke keer voor Bètatechniek Saxion een absolute respons van ongeveer 300 personen; details staan in Tabel 1. Tabel 1: Analyse van de respons afstudeerort (in okt/nov/dec) Bètatechniek Saxion jaar van meting aantal afgestudeerden absolute respons respons in % % % % % % % Situatie van de respondenten, omstreeks oktober/november/december 2015 De laatste keer dat de elektronische vragenlijst van de landelijke HBO-monitor werd afgenomen, was in omstreeks oktober/november/december 2015, voor de personen die waren afgestudeerd in De exacte situatie waarin de respondenten zich bevonden is vanwege onvolledig of onduidelijk invullen van de vragenlijst niet voor alle respondenten 333 duidelijk, maar gelukkig wel voor veruit de meeste, namelijk 323. Samengevat staat de situatie hieronder: Tabel 2: Situatie van de respondenten in najaar 2015 (tijdens invullen vragenlijst) studerend 68 21,1% betaald werk ,9% zowel betaald werk als studie 8 2,5% beginnend eigen bedrijf 2 0,6% werkloos 16 5,0% ,0% We zien dat we werklozen ongeveer 5 procent van alle respondenten vormen, op het moment van invullen van de vragenlijst. 3

4 In onderstaande tabel is de respons per Saxion-opleiding weergegeven. Tabel 3: Analyse van de respons per Saxion-diploma (opleidingen van na de techniek-conversie; ze worden met terugwerkende kracht weergegeven, vandaar dat opleidingen als Bouwtechnische Bedrijfskunde (door de conversie opgegaan in Bouwkunde) en Stedenbouwkundig Ontwerpen (opgegaan in Ruimtelijke Ontwikkeling) ontbreken) Alle opleidingen zijn bachelor-opleidingen, tenzij expliciet Ad staat vermeld Toelichting/voorbeeld voor het lezen van de tabel: Neem de één na onderste rij, met gegevens over de opleiding Creative Media & Game Techologies. De absolute respons voor afstudeerort 2010 (bevraagd in najaar 2011) bedroeg 29, terwijl het aantal afgestudeerden van die opleiding van dat ort 83 bedroeg. De procentuele respons wordt dan 29/83, ofwel 35%. absolute respons aantal afgestudeerden procentuele respons Opleiding Ad IHO % nvt 0% nvt 0% Ad TI % nvt 0% 63% 0% Ad WTB nvt nvt 0% nvt nvt Bouwkunde % 28% 24% 30% 21% Civiele T % 29% 33% 28% 31% Ruimt. Ontw % 32% 30% 34% 24% Milieukunde % 35% 45% 44% 38% Elektrotechn % 36% 39% 58% 50% HBO-ICT % 38% 40% 43% 36% Techn. Inform % 35% 32% 43% 37% Werktuigb.k % 36% 40% 45% 35% Mechatronica nvt nvt nvt nvt 100% Tech. Natuurk % 48% 50% 53% 44% Ind. Prod. Ontw % 28% 27% 28% 50% Chem. Tech % 13% 45% 46% 50% Milieutech % nvt nvt nvt nvt Bio. & Med. Lab % 42% 31% 55% 60% Chemie % 38% 43% 49% 62% Tech. Bedrijfsk % 32% 35% 31% 32% Fashion & Text. Technologies % 22% 29% 42% 30% Archeologie nvt nvt 17% 57% 53% Creative Media & Game Techn % 33% 32% 27% 35% Bètat. Saxion % 33% 35% 42% 39% We zien helaas een sterk schommelende respons. Zo varieert de respons van een grote opleiding als Technische Bedrijfskunde tussen 32% voor afstudeerort 2011 tot 51% voor afstudeerort

5 Werken of doorstuderen; analyse van de doorstudeerders Van de respondenten van zes onderzochte afstudeerorten begon 23% tot 32% aan een vervolgopleiding. Details staan in onderstaande tabel (n=330) 2013 (n=337) 2012 (n=293) 2011 (n=278) 2010 (n=352) 2009 (n=322) Zijn ze aan een vervolgstudie begonnen? (n=322) (n=352) (n=278) (n=293) (n=337) (n=330) ja 32% 30% 23% 28% 31% 28% nee 68% 70% 77% 72% 69% 69% Beschouwen we nu de groep doorstudeerders (ofwel de korte balkjes van Figuur 1); met wat voor stoort vervolgstudie begonnen zij? Zie de volgende figuur (n=94) 2013 (n=101) 2012 (n=83) 2011 (n=63) 2010 (n=103) 2009 (n=99) Figuur 2. Aan wat voor vervolgstudie zijn ze begonnen? (n=99) (n=103) (n=63) (n=83) (n=101) (n=94) WO 58% 64% 65% 76% 71% 68% HBO-Master 4% 5% 8% 2% 14% 16% HBO-Bach 16% 13% 19% 8% 4% 6% anders (incl bedrijfsopl.) 22% 18% 8% 13% 11% 10% 5

6 Van het ort 2009 koos 58% van de doorstuderende respondenten voor een universitaire vervolgstudie, langzaam oplopend naar 76% voor ort 2012, en dalend naar 71% voor ort 2013 en 68% voor ort Edoch, hieruit valt geen opwaartse trend te concluderen, vanwege de lage respons, met name voor afstudeerorten 2011 en We mogen wel concluderen dat universitaire vervolgstudies voor alle onderzochte orten het meest populair zijn. Tellen we de gekozen HBO-Master-vervolgopleidingen op bij de universitaire vervolgopleidingen, dan zien we dat 62% tot 85% voor een hogere vervolgopleiding koos dan de zojuist afgesloten HBO-Saxion-Bachelor-opleiding. Kijken we tenslotte nog naar het studiesucces van doorstudeerders, voor zover dat middels de HBO- Monitor gemeten kon worden. Minder dan 10 procent van de doorstuderende respondenten gaf aan ruim een jaar na het behalen van het Saxion-diploma - de studie te hebben gestaakt zonder certificaat of diploma. Figuur 3 presenteert de details. Figuur 3. Volgend de doorstudeerders nog steeds die vervolgstudie? (op het moment van invullen van de Monitor) (per jaar van Saxion-dip) 2014 (n=94) 2013 (n=103) 2012 (n=83) 2011 (n=63) 2010 (n=105) 2009 (n=98) (n=98) (n=105) (n=63) (n=83) (n=103) (n=94) ja 65% 63% 63% 75% 61% 67% nee, dipl. of cert. behaald 28% 34% 30% 17% 31% 31% nee, ben ermee gestopt 7% 3% 6% 8% 8% 2% 6

7 Aan het werk na het behalen van het Saxion-diploma: is men werkloos geweest? Werkloosheid lijkt maar weinig voor te komen onder de alumni van Bètatechniek van Saxion. Althans, slechts ongeveer een derde van de respondenten voor zover ze niet aan een vervolgstudie waren begonnen - gaf aan werkloos te zijn geweest; en als ze al werkloos waren geweest, dan gaven ze meestal aan dat die werkloosheid maar kort geduurd had. We beschikken over deze vraag over gegevens sinds het afstudeerort Zie Figuur 4. Figuur 4. Alumni exclusief doorstudeerders: werkloos geweest? (per jaar van Saxion-dip) 2014 (n=218) 2013 (n=231) 2012 (n=208) 2011 (n=212) 2010 (n=245) (n=245) (n=212) (n=208) (n=231) (n=218) werkloos geweest 33% 33% 35% 37% 40% niet werkloos geweest 67% 67% 65% 63% 60% 7

8 Als vervolgens gevraagd werd aan degenen die enige tijd werkloos waren geweest - of dat nog waren op het moment dat ze de vragenlijst invulden dan krijgen we het volgende beeld (Figuur 5): Figuur 5. Alumni (exclusief doorstudeerders) die enige tijd werkloos zijn geweest (of dat nog waren tijdens het invullen van de vragenlijst): Hoe lang duurde de werkloosheid? (per jaar van Saxion-dip) 2014 (n=87) 2013 (n=86) 2012 (n=72) 2011 (n=71) 2010 (n=80) (n=80) (n=71) (n=72) (n=86) (n=87) 1, 2 of 3 maanden 68% 55% 49% 62% 44% 4, 5 of 6 maanden 19% 25% 19% 22% 30% langer dan 6 maanden 14% 20% 32% 16% 26% We zien, dat een periode van werkloosheid van langer dan zes maanden voorkwam in 14% (voor afstudeerort 2010) tot 32% (voor afstudeerort 2012) van de respondenten. 8

9 Aan het werk na het behalen van het Saxion-diploma: analyses van de werkenden We beschouwen nu de alumni, die aan het werk zijn; met andere woorden, we laten de werklozen en doorstudeerders buiten beschouwing. Allereerst vragen we ons af, in welke mate deze personen in loondienst zijn getreden, zelfstandige zijn geworden, of anderszins aan de slag zijn gegaan bijvoorbeeld door deelname in het bedrijf van ouders of levenspartners. Men zie figuur (n=208) 2013 (n=270) 2012 (n=188) 2011 (n=193) 2010 (n=234) 2009 (n=209) Figuur 6. Over de werkende alumni: soort dienstverband (per jaar van Saxion-dip) (n=209) (n=234) (n=193) (n=188) (n=270) (n=208) loondienst 86% 83% 87% 89% 85% 66% uitzend-, oproepkracht 4% 9% 7% 4% 10% 6% zelfstandig / freelancer 8% 5% 4% 4% 3% 3% anders 2% 3% 2% 3% 3% 2% De conclusie is duidelijk: meer dan 80 procent van de werkende respondenten bevond zich in loondienst ten tijde van het invullen van de vragenlijst. Aan de respondenten in loondienst werd vervolgens gevraagd naar de aard van het dienstverband, weergegeven in Figuur 7. 9

10 Figuur 7. Over de werkende alumni in loondienst: soort aanstelling (per jaar van Saxion-dip) 2014 (n=175) 2013 (n=250) 2012 (n=166) 2011 (n=167) 2010 (n=194) 2009 (n=179) (n=179) (n=194) (n=167) (n=166) (n=250) (n=175) vaste aanstelling 62% 59% 53% 48% 46% 43% tijdelijk met uitzicht op vaste baan 34% 34% 35% 45% 40% 49% tijdelijk zonder uitz. op vaste baan 4% 7% 11% 7% 14% 7% Het lijkt er op, dat het aandeel vaste aanstellingen onder de loontrekkers elk jaar gedaald is, ten gunste van de tijdelijke aanstellingen; dit wordt wellicht (mede) veroorzaakt door de matige macro-economische situatie. De HBO-monitor probeert ook uit te zoeken, in hoeverre het betaalde werk van de alumni aansluit bij de gevolgde opleiding. Had de werkgever of opdrachtgever als het een zelfstandige of free-lancer betreft inderdaad HBO-niveau vereist voor de baan of opdracht die de alumnus thans vervult? Helaas is deze vraag pas in 2013 voor het eerst gesteld, aan het afstudeerort 2012; het resultaat staat in Figuur 9. 10

11 Figuur 9. Welk niveau vereiste de werkgever/opdrachtgever voor de werkzaamheden van de werkende alumnus? (per jaar van Saxion-dip) 2014 (n=206) 2013 (n=265) 2012 (n=186) 2012 (n=186) 2013 (n=265) 2014 (n=206) hoger dan HBO Bach 7% 5% 8% HBO Bachelor 73% 74% 73% lager dan HBO Bach 20% 22% 19% De conclusie is duidelijk; ongeveer 80% van de respondenten geeft aan, dat de werkgever of opdrachtgever minstens hbo-bachelor vereiste voor de huidige functie. Vervolgens beschouwen we de opleidingsrichting die de werkgever in gedachten had voor de baan of opdracht die de alumnus thans vervult. Het resultaat staat in Figuur 9. 11

12 Figuur 9. Werkende alumni ; welke opleidingsrichting vereiste de werkgever of opdrachtgever voor de functie die de alumnus thans vervult? (volgens de alumnus) (per jaar van Saxion-dip) 2014 (n=205) 2013 (n=267) 2012 (n=185) 2011 (n=193) 2010 (n=232) 2009 (n=208) (n=208) (n=232) (n=193) (n=185) (n=267) (n=205) uitsluitend mijn eigen richting 24% 19% 21% 15% 22% 17% mijn eigen of verwante richting 61% 68% 62% 58% 57% 60% een geheel andere richting 2% 3% 3% 7% 2% 4% geen specifieke richting 13% 10% 14% 19% 19% 19% De conclusie is duidelijk; in ongeveer driekwart van de gevallen vereiste de werkgever of opdrachtgever hetzij de richting van de alumnus, hetzij een verwante richting althans, naar de mening van de alumnusrespondent. 12

13 Waar werken de werkende alumni? Is er sprake van een brain drain vanuit Twente en de Achterhoek naar andere delen van de wereld? De HBO-monitor kan hier over informatie verschaffen. We laten de werkloze en doorstuderende alumni in deze paragraaf buiten beschouwing. Hun werkplaatsen zijn samengevat in Figuur 10. Figuur 10. Waar bevindt zich de werkgever/opdrachtgever van de werkende alumnus? (per jaar van Saxion-dip) 2014 (n=204) 2013 (n=262) 2012 (n=185) 2011 (n=192) 2010 (n=229) 2009 (n=208) 2009 (n=208) 2010 (n=229) 2011 (n=192) 2012 (n=185) 2013 (n=262) 2014 (n=204) Twente 49% 44% 50% 51% 41% 38% Achterhoek 10% 9% 8% 9% 10% 9% overig Overijssel 15% 18% 13% 10% 10% 9% overig Gelderland 8% 7% 10% 6% 8% 11% overig Nederland 15% 17% 14% 18% 23% 19% Buitenland 3% 7% 5% 5% 9% 14% De conclusie is duidelijk: ongeveer 30 procent van de werkende alumni werkt buiten Overijssel of Gelderland. Wat betreft de categorie buitenland ; dat buitenland blijkt in ongeveer driekwart van de gevallen Duitsland te zijn, in alle onderzochte orten. De woonplaatsen van de betrokken alumni hier niet weergegeven bevinden zich vrijwel altijd dichtbij de werkplaatsen. Een brain drain uit de regio lijkt dus wel mee te vallen tenzij de alumni in de regio sterk oververtegenwoordigd zouden zijn in de steekproef, maar dat is niet te achterhalen. 13

14 Conclusies De volgende voorzichtige conclusies op het niveau van geheel Saxion Bèta-Techniek - zijn mogelijk, voor de afstudeerorten 2009 tot en met 2014, volgens de HBO-monitor waarbij we wel moeten bedenken dat de HBO-monitor een momentopname weergeeft, gemiddeld ongeveer anderhalf jaar na het afstuderen. Bovendien moeten we bedenken dat de steekproef wellicht niet helemaal representatief is; veel afgestudeerden zijn onbereikbaar doordat het adres onbekend is, en als dat adres wel bekend is, is het mogelijk dat degenen die in de buurt van Enschede en Deventer zijn blijven wonen, oververtegenwoordigd kunnen zijn. De volgende voorzichtige conclusies: - Van de respondenten van vijf onderzochte afstudeerorten begon 23% tot 32% aan een vervolgopleiding. Het is niet duidelijk of de doorstudeerders echt zo n groot deel van de alumni zijn, of dat ze in de steekproef zijn onder- of oververtegenwoordigd; - 62% tot 85% van de doorstudeerders koos voor een hogere vervolgopleiding dan de zojuist afgesloten HBO-Saxion-Bachelor-opleiding; - Van de alumni, die na het Saxion-diploma de arbeidsmarkt op zijn gegaan, beweert ongeveer twee derde niet werkloos te zijn geweest. Van de resterende één derde heeft de werkloosheid meestal hooguit zes maanden geduurd; - De werkende respondenten blijken in ruim 80 procent van de gevallen in loondienst te zijn. De rest is zelfstandig of werkt in de zaak van familie of partner; - Van de werkenden in loondienst is in de afgelopen jaren het percentage in vaste dienst afgenomen, terwijl het percentage met flexibele contracten is toegenomen; - Ongeveer 70 procent van de werkende respondenten werkt en woont in Overijssel of Gelderland, waarvan relatief vaak in Twente of de Achterhoek; - Er is gevraagd overigens alleen aan de afstudeerort 2012, 2013 en naar het niveau dat de werkgever/opdrachtgever vereist van de werkende alumnus voor de taak die hij/zij thans vervult. In ongeveer 73 procent van de gevallen blijkt dat HBO-niveau te zijn, in ongeveer 9 procent van de gevallen zelfs een hoger niveau; - Er is gevraagd naar de opleidingsrichting die we werkgever/opdrachtgever vereist van de werkende alumnus voor de taak die hij/zij thans vervult. In minstens driekwart van de gevallen vereiste de werkgever of opdrachtgever precies de richting van de alumnus, dan wel een verwante richting althans, naar de mening van de alumnus-respondent. 14