FINANCIËN HELDER EN OP ORDE. de stappen
|
|
- Michiel Goossens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 FINANCIËN HELDER EN OP ORDE de stappen
2 December 2013 Financiën helder en op orde - De stappen Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Datum December 2013 gemeente Eindhoven
3 December 2013 Financiën helder en op orde - De stappen Inhoudsopgave Colofon... 2 Inhoudsopgave... 3 Inzicht... 4 Inleiding Uitleg Uitgangspunten Uitvoering Uitkomsten gemeente Eindhoven 3
4 Inzicht In democratisch bestel moet het voor iedereen duidelijk zijn wat de plannen van de gemeente zijn. De gemeenteraad heeft de taak om vast te leggen welke doelen de stad wil bereiken en wat die mogen kosten. Vervolgens controleert de raad of we deze doelen realiseren en wat dat heeft gekost. Dat lukt alleen als er voldoende inzicht is in het huishoudboekje van de gemeente. Vier jaar lang hebben we onder de vlag Financiën helder en op orde hieraan gewerkt. Tijd voor een overzicht. Aan de term Financiën helder en op orde kan men op verschillende manieren invulling geven. We hebben er voor gekozen om het rapport vooral te schrijven vanuit de planning- en controlcyclus. We geven daarbij ook verbanden aan met andere trajecten die we in gang hebben gezet. In dit rapport brengen we al onze acties rondom bestaande, aangescherpte en nieuwe uitgangspunten in beeld. In dit rapport gaan we nader in op de stappen die zijn gezet. Eerst kijken we nog een keer hoe onze financiële huishouding is opgebouwd (uitleg). Daarna verdelen we de stappen naar spelregels (uitgangspunten), acties (uitvoering) en de financiële positie (uitkomsten). In de bijlage bij dit rapport zetten we alle afspraken nog eens op een rij. Er worden geen nieuwe uitgangspunten voorgesteld. We willen deze stukken als een naslagwerk doorgeven. Het belang van Financiën helder en op orde blijft namelijk ook de komende periode groot. We krijgen er veel taken bij, die onze inwoners rechtstreeks raken. En het geld hiervoor is beperkt. Gecombineerd met de reeds in gang gezette transities in het sociaal domein, het ruimtelijk domein en in onze eigen organisatie moet de begroting daarom nog meer een sturingsinstrument gaan worden voor alle lagen in de organisatie. 4 gemeente Eindhoven
5 December 2013 Financiën helder en op orde - De stappen Inleiding De gemeente kent veel wettelijke kaders waaraan ze moet voldoen. Denk daarbij aan de Gemeentewet, het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) en de wet Financiering decentrale overheden. In de Gemeentewet staat bijvoorbeeld dat de raad de programmabegroting uiterlijk 15 november voorafgaand aan het betreffende kalenderjaar vaststelt en de jaarstukken uiterlijk 1 juli na afloop. Dit soort wettelijke kaders zijn voor dit rapport een gegeven. In dit rapport zoomen we in op de spelregels die we aanvullend met elkaar hebben afgesproken. De financiële positie van de gemeente verandert door een grote ombuigingsopdracht en toenemende risico s, zoals de gewijzigde marktomstandigheden voor het grondbedrijf en de komende uitbreiding van zorgtaken. Dit vraagt om een strakkere sturing op besluitvorming rondom en beheersing van de financiën van de gemeente. Waar voorheen Eindhoven steeds een redelijk riante financiële positie had en ze gewenst nieuw beleid en knelpunten altijd kon oplossen vanuit stelposten, onderuitputting en reserves, is die situatie echt achterhaald. Dat betekent dat we een vorm van zuinigheid moeten hanteren: zijn de onderwerpen waar we geld aan willen uitgeven echt belangrijk, blijven ze dat ook en kan het ook met minder geld? Om de hiervoor benodigde discipline concreet te maken, is het van belang dat iedereen de spelregels kent. Ook in de wetenschap dat er strak de hand aan wordt gehouden. Dus we hebben niet alleen regels, maar handelen er naar en gaan ze handhaven. En we kijken of ze het gewenste effect hebben. gemeente Eindhoven 5
6 Onderstaande roadmap geeft aan wat we hebben gedaan, wat we nu doen en waar we naar toe willen: Doelen Transparantie Wendbaarheid Uitleg Analyse begroting analyse begro- notitie rapport vervolg fin. helder samenhang tingsruimte zuinigheid financiën helder en op orde en inzicht en op orde nieuwe coalitie Uitgangspunten Financiële verordening actualisatie af- actualisatie P&C schrijvings- cyclus termijnen Begrotingsspelregels begrotingsspelregels slim werken route 2014 transitie Sociaal en Ruimtelijk tweede fase bezuingingen werkprogramma '11-'15 bezuingingsregels Sturen met normen commissie notities kadernota doorontwikkeling sturen met normen implementatie normen Technische richtlijnen visie cyclische spelregels inv. accres AU, voor- project- project- aanpassen P&C instrumenten maatschapp. Nut zichtigh.beginsel administratie beheersing cyclus nav transities Reserves spelregels reserves Uitvoering P&C cyclus aanscherping stresstest 1 turap app doorontwikkeling doorontwikkeling P&C P&C cyclus begroting app cyclus nr stuurinstrument liquiditeitsprogn stafsessies effect+prest ind. Investeringen eerste versie tweede versie MIP MKBA doorbelasting kosten doorontwikkeling en projecten MIP totaaloverzicht aan projecten MIP Bedrijfsvoering nota bench splitsing concern- meerjarenplan bedrijfsvoering mark control/bedrijfsvoering bedrijfsvoering Grondexploitatie MPG % verlaging GREX Implementatie aanbevelingen verliesgevend doorlichting MPG Verbonden partijen risicobeheersing weerstandsvermogen verbonden partijen verbonden partijen Uitkomsten Balansbeeld norm eigen risicoman. sisa en kapitaal brabantstad Begrotingsbeeld externe vacature- beheersen kosten bezuiniging 42 mln actualisatie beïn- bezuiniging 76 mln stop inhuur vloedbaarh. begr. operatie broekriem aanvull. bezuiniging 20 mln begroting structureel sluitend gemeente Eindhoven
7 December 2013 Financiën helder en op orde - De stappen 1 Uitleg De begroting van een gemeente bestaat voor een groot deel uit cijfers. Voor de meeste mensen zonder financiële achtergrond is dat best lastig te lezen. Toch zijn steeds meer mensen geïnteresseerd in de inkomsten en uitgaven van de gemeente. Uiteindelijk heeft elke inwoner van Eindhoven daar invloed op, als de gemeenteraad wordt gekozen. Want elke partij heeft zo zijn eigen voorkeuren hoe ze met gemeenschappelijke geld omgaat. Voor sommigen misschien ten overvloede, maar hier toch een korte uitleg. Huishoudboekje De financiële huishouding van de gemeente verschilt niet eens zoveel met ieders huishoudboekje thuis. Alleen zijn de bedragen veel groter, zijn er meer verschillende inkomstenbronnen en heel veel uitgaven. Voor je thuissituatie is het handig om te weten wat je in- en uitgaven zijn. Maar ook hoe hoog je schulden en reserves zijn. Op je lopende rekening heb je te maken met je dagelijkse inkomsten en uitgaven. Daarnaast kun je bijvoorbeeld een schuld hebben op je huis of door een studie. Je kunt ook gespaard hebben voor bepaalde grote uitgaven, zoals een auto of vakantie. Een begroting geeft inzicht in je persoonlijke financiën. Je ziet hoeveel je hebt en wat je ermee gaat doen. Zo werkt het ook bij de gemeente. We illustreren dit met een voorbeeld: De gemeente wil een fietspad aanleggen. Daarvoor gaat ze sparen. In de begroting kan de gemeente jaarlijks euro vrijmaken. De aanleg van het fietspad kost euro. Na het tweede jaar is dat bedrag bij elkaar gespaard en kan de gemeente het fietspad aanleggen en dus het geld dat ze daarvoor gereserveerd heeft uitgeven. gemeente Eindhoven 7
8 Als je alleen kijkt naar de inkomsten en uitgaven, dan zien we dat we het eerste jaar euro over hebben (gespaard) en in het tweede jaar euro tekort (want uitgegeven). Het is onjuist om te zeggen dat we in het tweede jaar een tekort of zelfs verlies zouden hebben, want het geld dat je gereserveerd hebt is er juist voor bedoeld. Uiteraard kun je van je spaargeld iets anders doen, dan waarvoor je eerst dacht het te willen gebruiken. De gemeenteraad beslist dat elk jaar als ze in november de begroting bespreekt voor de volgende vier jaren. Verhouding sparen en lenen Wat de gemeente uiteraard in de gaten moet houden is hoeveel ze kan lenen en waarom ze dat doet. Vergelijk het met een studie: je leent omdat je denkt er later beter van te worden. Maar lenen om bijvoorbeeld je dagelijkse uitgaven te kunnen doen, is zeer onverstandig. In onze gemeente willen we dat dan ook niet doen. De jaarlijkse terugkerende uitgaven moet de gemeente structureel dekken. De provincie houdt daarop terecht toezicht. Dat wil niet zeggen dat de gemeente niet mag lenen. Maar om te voorkomen dat we teveel lenen en de begroting te weinig flexibel maken heeft de gemeenteraad bepaald hoeveel de gemeente mag besteden aan kapitaallasten. Kapitaallasten bestaan uit de rente en de afschrijvingen over investeringen. Voor die lasten is in de begroting dekking opgenomen. We hebben afgesproken dat maximaal 10% van de begroting, dus ongeveer 75 miljoen, hieraan besteed mag worden. Dit houden we zelf goed in de gaten. Verschil met financiën van een bedrijf Kun je de gemeente vergelijken met een bedrijf of juist niet? De balans ziet er op het eerste oog hetzelfde uit: tel het banksaldo en je bezittingen (investeringen) bij elkaar op en trek daar de leningen van af. Wat er overblijft is het eigen vermogen. Er zijn echter twee belangrijke verschillen. Als een bedrijf bijvoorbeeld een pand koopt dan kunnen ze dat bij de bezittingen optellen, waardoor het eigen vermogen toeneemt. De gemeente investeert behalve in panden ook in zaken die wel een maatschappelijke waarde hebben, maar geen financiële waarde. Denk aan een park of weg. Die investeringen kan de gemeente niet verhandelen en kan ze daarom niet bij de bezittingen optellen. Die investeringen zorgen er dus voor dat het eigen vermogen daalt. Is dat erg: nee! Want de gemeente heeft niet als doel om het eigen vermogen te laten groeien. De aandeelhouders, inwoners en ondernemers van de stad, willen dat de gemeente iets met het geld doet. Dat is een groot verschil met een bedrijf, dat winst wil maken. Aandeelhouders van een bedrijf willen juist dat het vermogen groeit. Afrekening Op het einde van het jaar kijk je hoe je er financieel voorstaat. Moet je je uitgaven misschien verminderen of ervoor zorgen dat je meer inkomsten binnenkrijgt? Of wil je meer sparen omdat je verwacht dat je het over een paar jaar harder nodig hebt? Wil je je reserves nog inzetten waar ze voor bedoeld zijn of wil je het anders besteden. Dat doe je thuis en dat doet de gemeente ook. Dit heet monitoren. 8 gemeente Eindhoven
9 December 2013 Financiën helder en op orde - De stappen Het huishoudboekje van de gemeente De begroting voor 2014 heeft een omvang van 762 miljoen. De inkomsten komen grotendeels vanuit het Rijk, belastingen en overige inkomsten. Voor investeringen onttrekken we een bedrag aan de reserves. Ook sparen we weer voor nieuwe investeringen door geld toe te voegen aan de reserves. De kosten bestaan uit personeel en inhuur, kapitaallasten, subsidies en uitkeringen en overige uitgaven: (Bedragen x 1 miljoen) Uitgaven Personeelslasten/inhuur 150 Kapitaallasten (excl. GB) 74 Subsidies/uitkeringen 274 Grondbedrijf 72 Overig 159 Storting in reserves 33 Totaal 762 (Bedragen x 1 miljoen) Inkomsten Uitkering gemeentefonds 254 Overige rijksbijdragen 181 Belastingen en heffingen 113 Grondbedrijf 67 Overig 85 Onttrekking aan reserves 62 Totaal 762 Reserves, activa (bezit) en schulden staan op de balans. Als we terugkijken op de afgelopen 30 jaar, dan zien we dat de reserves zijn gestegen. Dit komt door de verkoop van onze aandelen in het waterbedrijf, de kabeltelevisie en het energiebedrijf. Met de verkoopopbrengsten zijn voor een deel, naast uitgaven voor de stad, ook leningen afgelost en vaste activa zoals gronden en gebouwen gekocht. Daardoor is de omvang ons bezit gestegen. Echter, door (onder andere) teruglopende verkoopopbrengsten uit het grondbedrijf moeten we de laatste jaren meer lenen. Een deel van ons geld blijft immers langer in onze goederen vastzitten. Hierdoor nemen de schulden weer toe. Eind 2012 zijn onze eigendommen echter ruimschoots meer waard dan de leningen die we zijn aangegaan. Om dit zo te houden moeten we zorgvuldig omgaan met onze beschikbare middelen. reserves, activa en schulden reserves activa/bezit bruto schuld: lang + kort netto schuld: lang + kort - tegoeden x 1 miljoen gemeente Eindhoven 9
10 2 Uitgangspunten De financiële verordening is de basis van waaruit de gemeente haar financiële huishouding voert. In de financiële verordening zijn op hoofdlijnen de spelregels voor het financieel beleid, het financieel beheer en de financiële organisatie vastgelegd. De verordening is eind 2011 geactualiseerd. Daarbij zijn o.a. de afschrijvingstermijnen gewijzigd. Eind 2013 wordt de verordening opnieuw aangepast. De gewijzigde planning- en controlcyclus is daarin verwerkt. In etappes hebben we gewerkt aan aanvullende spelregels. In de begrotingsspelregels zijn principes zoals integrale afweging en een sluitende begroting aangescherpt. Met integrale afweging bedoelen we dat we keuzes maken door de verschillende mogelijkheden om geld uit te geven met elkaar te vergelijken en onderling af te wegen. Voor een sluitende begroting lossen we financiële knelpunten voortaan zo veel mogelijk eerst binnen de eigen portefeuille op. Voorheen was het gebruikelijk ontwikkelingen die voldeden aan de 3 O s (onvoorzien, onvermijdbaar, onuitstelbaar) in te brengen voor dekking uit de algemene middelen. Dit was toen geen probleem omdat de inkomsten van de gemeente elk jaar stegen. We hebben dit nu tot een minimum gereduceerd. We kijken eerst naar nieuw voor oud : welk oud beleid kunnen we schrappen om de nieuwe ontwikkeling te bekostigen? 10 gemeente Eindhoven
11 December 2013 Financiën helder en op orde - De stappen We hebben gezien dat er in de organisatie prikkels aanwezig zijn die onzuinig gedrag mogelijk maken en onvoldoende prikkels die zuinig gedrag bevorderen. Binnen de organisatie is daarom veel aandacht besteed aan besparen, onder meer via de Operatie Broekriem waarbij zowel inwoners als medewerkers van de gemeente Eindhoven in het najaar van 2010 ideeën hebben aangedragen om te bezuinigen. Een tweede voorbeeld zijn de bezuinigingsregels, waarin we regelen hoe we bezuinigingen kwantificeren en inboeken. Dat is met name van belang in het programma Slim Werken dat de veranderingen stuurt en faciliteert die nodig zijn om ons werk beter, sneller en goedkoper te kunnen organiseren. In deze regels is o.a. vastgelegd dat we voorstellen tot slim werken moeten onderbouwen door een businesscase met een positieve kosten/baten analyse en dat een klein deel van de opbrengst beschikbaar blijft binnen het beleidsveld. Voor het opstellen van de begroting hanteren we ook diverse richtlijnen voor het (jaarlijks) actualiseren van budgetten. Deze richtlijnen vertalen we in de begroting ongewijzigd beleid. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de algemene uitkering uit het gemeentefonds, indexering voor loon - en prijscompensatie en areaaluitbreiding van onderhoud aan de openbare ruimte. Het gemeentefonds is de belangrijkste bron van inkomsten voor de gemeente. In de groei (accres) van het gemeentefonds en de verwerking daarvan zijn 2 perioden te onderscheiden, namelijk tot 2009 en vanaf Deze perioden worden gescheiden door bevriezing van het accres in de jaren Voor 2009 werd een jaarlijks accres voorzien van gemiddeld 3% (overeenkomend met gemiddeld zo'n 6 miljoen). We namen daar altijd alleen maar het eerstvolgende jaar structureel mee, zowel in de inkomsten als in de uitgaven. De ruimte ging vaak op aan loon- en prijscompensatie. Vanaf 2012 hebben we systematiek gewijzigd vanwege de voorziene dalingen van de algemene uitkering. Vanaf 2012 nemen we meerjarig de (lagere) inkomsten van het Rijk mee en gaan we voor de uitgaven uit van een jaarlijkse stijging (indexatie) van 2%. Dit is het voorzichtigheidsbeginsel; de inkomsten en uitgaven kunnen ook gunstiger uitvallen. Om investeringen te kunnen financieren moeten we geld lenen. Ook hiervoor hebben we nieuwe spelregels opgesteld. We hanteren de methodiek totaalfinanciering. Hierbij worden leningen niet gekoppeld aan specifieke uitgaven of investeringen, maar aan het saldo van wat de gemeente in totaal uitgeeft en binnenkrijgt. Binnen de gemeentelijke investeringen onderscheiden we twee categorieën: economisch nut en maatschappelijk nut. gemeente Eindhoven 11
12 Een investering heeft economisch nut als het verhandelbaar is en/of kan bijdragen aan het genereren van middelen. Investeringen met een economisch nut moeten geactiveerd worden. Dit betekent dat we de kosten van de investering niet ineens ten laste brengen van de rekening van baten en lasten maar op de balans presenteren en over meerdere jaren afschrijven. Voor deze investeringen kunnen we ook leningen aangaan, omdat de rente in de begroting is gedekt (bijvoorbeeld via tarieven). Anders is het bij investeringen met maatschappelijk nut, die niet verhandelbaar zijn en in onze gemeente daarom niet geactiveerd worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan wegen. Deze investeringen moeten, net als de reguliere uitgaven (zoals personeelskosten en subsidies) in principe passen binnen de beschikbare liquide middelen. De ruimte voor investeringen maatschappelijk nut bepalen we jaarlijks bij het Meerjaren Investerings Programma (MIP). Onderstaand plaatje geeft aan voor welke uitgaven we wel (of niet) willen lenen: Subsidies voor cultuur/ sport (reguliere uitgave) Aanleg pleintje (maatschappelijk nut) Laptop (ec. nut/geen inkomsten) Niet voor lenen Jaarlijks terugkerende kosten, niet via tarieven terug te verdienen Wel voor lenen (als het moet) Uitgave die is terug te verdienen via tarieven, waardestijging, verkoop, kostenbesparingen Gemeente Aanleg sportpark (ec. nut/verhuur) Uitleggebieden (grondbedrijf/verkoop) Het nieuwe werken (ec.nut/kostenbesparing) 12 gemeente Eindhoven
13 December 2013 Financiën helder en op orde - De stappen Het overhevelen van bedragen van het huidige boekjaar naar het volgende boekjaar is aan banden gelegd. Reserves kunnen we alleen voor een beperkt aantal situaties instellen. Ten eerste voor projecten en/of incidentele middelen, zoals rijksmiddelen die we later besteden dan gepland. Daarnaast leggen we geld opzij voor egalisatie van onregelmatige uitgaven, zoals onderhoud. Tenslotte reserveren we voor onderbouwde toekomstige ontwikkelingen, zoals de decentralisaties en sparen voor specifieke doelen. We onttrekken in principe alleen geld uit de reserves als dit in de begroting is opgenomen. Niet bestede middelen vallen vrij in het rekeningresultaat. Voor bijzondere reserves (het eigen kapitaal en de Endinetreserve) zijn aanvullende spelregels opgesteld. Het eigen kapitaal is onze algemene reserve en de buffer voor tegenvallers. In de Endinetreserve zit geld om bezuinigingen te realiseren (bijvoorbeeld voor mobiliteit van personeel). Ook een bijzondere reserve is de reserve MIP. Hierin verzamelen we middelen voor investeringen. We actualiseren de stand van deze reserve jaarlijks aan de hand van de financiële resultaten op de investeringen. Onder de huidige financiële ontwikkelingen is het niet langer toereikend om te sturen op een sluitende begroting. De gemeente Eindhoven gaat daarin verder. Naast de wettelijke kaders spelen ook flexibiliteit, weerbaarheid en stabiliteit een belangrijke rol. In de Kadernota hebben we voor het sturen met normen een driedeling aangebracht: harde normen (dit zijn de normen waaraan we ons wettelijk moeten houden), streefwaarden (dit zijn normen waar we beargumenteerd van af kunnen wijken) en indicatoren (die bijdragen aan transparantie en vergelijkbaarheid met andere gemeenten). Daarnaast zijn er landelijk diverse trends die mogelijk de gemeentebegroting gaan belasten. Denk hierbij aan economische groei, werkeloosheid en vergrijzing. We onderzoeken nog of we door het volgen van deze meta-indicatoren een beschouwing kunnen geven op de externe risico s voor de gemeentebegroting. gemeente Eindhoven 13
14 3 Uitvoering Aan de opgestelde uitgangspunten en aan de opdrachten in het coalitieakkoord hebben we uitvoering gegeven. We hebben een stresstest laten uitvoeren op de begroting. Een stresstest laat zien of een gemeente in verschillende crisissituaties kwetsbaar is. Wij concluderen uit de test dat onze organisatie wendbaarder moet worden om sneller te kunnen reageren op veranderingen. Enerzijds organisatorisch wendbaar om goed in te kunnen spelen op uitbreiding of juist inkrimping in ons takenpakket. Anderzijds financieel wendbaar door onze begroting op orde te houden, ons vermogen minder langjarig vast te leggen en een grotere financiële buffer aan te houden. We hebben de planning- en controlcylus aangepakt. Deze cyclus bestaat uit richting geven (kadernota), begroten, rapporteren/bijsturen (turap) en verantwoorden (jaarrekening). Niet alle documenten in deze cyclus werden beschouwd als uitnodigend tot lezen. We hebben de cyclus vereenvoudigd. De programmabegroting bestaat nu, naast de bestuurlijke en financiële hoofdlijn, uit 9 beleidshoofdstukken (in plaats van 26). Om meer sturingsinformatie te krijgen hebben we onder meer de liquiditeitsprognose en de effect- en prestatie-indicatoren aangescherpt. Daarnaast nemen we niet langer separate ontwikkelingen op in het raadsvoorstel; alles staat nu in de primaire begroting. En om gedurende het jaar goed te kunnen sturen, brengen we op drie momenten in het jaar een werkbegroting uit (januari, mei en oktober). Begrotingswijzigingen worden gebundeld aangeboden via een verzameldossier, waarbij de criteria zijn vereenvoudigd. 14 gemeente Eindhoven
15 December 2013 Financiën helder en op orde - De stappen Recent is een app geïntroduceerd, waarin de Programmabegroting eenvoudig toegankelijk wordt gemaakt, zowel voor de raad als de burgers van Eindhoven. We maken nu één tussentijdse rapportage. We willen de app zo doorontwikkelen dat we over 2 à 3 jaar weer vaker tussentijdse informatie kunnen geven over de belangrijkste zaken. Gedurende het jaar volgen we nu de voortgang met stafsessies waarin de portefeuillehouder Financiën de andere portefeuillehouders bevraagt over knelpunten, bijsturingsmaatregelen, beoogde reserveringen, resultaten en meevallers. We blijven telkens zoeken naar mogelijkheden om de planning & control-cyclus te verbeteren en te versnellen, bijvoorbeeld door van informatie op papier steeds meer over te gaan tot een dialoog met de raad. Nieuw in de planning & controlcyclus is het Meerjaren Investerings Programma (MIP). Hierin staan alle geplande investeringen bij elkaar. Om tot een afweging te komen binnen de beschikbare investeringsruimte wordt de Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA) toegepast. Een goede projectadministratie staat aan de basis van alle verbeterslagen die we willen maken. Eind 2012 hebben we als voorloper op de transitie van het ruimtelijk domein een start gemaakt met het verbeteren van projectbeheersing. In 2013 zijn we gestart met de verbetering van projectadministratie. Ook is een (externe) analyse gemaakt van de waardering en sturing van het grondbedrijf. De aanbevelingen worden nu, in samenhang met de transitie van het ruimtelijk domein, verder uitgewerkt. gemeente Eindhoven 15
16 Het op orde hebben van de bedrijfsvoering is een vereiste voor elke organisatie. Zowel externe ontwikkelingen (zoals de rijksbezuinigingen en de risico s bij het Grondbedrijf) als ook interne ontwikkelingen (inrichting en besturing van de organisatie) hebben aanleiding gegeven voor aanvullende beheersingsmaatregelen om zaken nog beter in control te krijgen. Voor een goede sturing op de bedrijfsvoering is het beschikbaar hebben van tijdige, juiste en volledige (stuur)informatie onmisbaar. In de nota Bedrijfsvoering is hiervoor een ontwikkel- en verbeterkader en een prioriteitenvolgorde vastgesteld. We participeren in (landelijke) initiatieven zoals de Benchmark overhead gemeenten van Berenschot en Vensters voor bedrijfsvoering, een initiatief van De Vereniging van Gemeentesecretarissen (VGS), ICTU en het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING). De benchmark geeft objectieve vergelijkingsinformatie ten aanzien van o.a. salariskosten en de omvang van ondersteunende afdelingen. De Vensters kijken naar de bedrijfsvoering vanuit feiten en beleving, zoals interne klanttevredenheid. Ontwikkeling van de bedrijfsvoering is een doorlopend proces. Daarom werken nu aan een nieuw meerjarenplan bedrijfsvoering, dat begin 2014 komt. Begin 2014 passen we ook de doorbelasting van kosten aan projecten aan. Doorbelasting van kosten is er op het gebied van gemeentebrede overhead (huisvesting, ict en ondersteunende sectoren), sectorale overhead (staf) en interne rente. Kosten belasten we zo veel mogelijk door naar de producten waarvoor ze worden gemaakt. Zo kunnen we de integrale kostprijs van een product bewaken. Sommige producten kunnen al deze doorbelaste kosten als gevolg van de economische crisis niet meer dragen. Voor verliesgevende planexploitaties van het grondbedrijf wordt daarom nu al een rente van 1,5% gehanteerd (in plaats van de reguliere 4,5%). Verbonden partijen zijn rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft. We hebben de sturing op deze partijen geïntensiveerd. Aandeelhoudersvergaderingen worden met het gehele college van burgemeester en wethouders voorbereid. We hebben de risicobeheersing onderzocht; dit heeft geleid tot verhoogde alertheid bij een aantal partijen. We gebruiken onze invloed onder meer om te voorkomen dat we opdraaien voor onverwachte kosten. Ook pakken we (waar mogelijk) maatschappelijk onacceptabele vergoedingen aan bestuurders aan. Begin 2014 presenteren we nog verdere aanpassingen in het deelnemingenbeleid. 16 gemeente Eindhoven
17 December 2013 Financiën helder en op orde - De stappen 4 Uitkomsten De uitgangspunten en de uitvoering daarvan hebben geleid tot uitkomsten. Deze uitkomsten komen vooral tot uitdrukking in het balansbeeld (onze bezittingen en schulden) en in het begrotingsbeeld (onze baten en lasten). Een belangrijk onderdeel van het balansbeeld is het weerstandsvermogen. Een gezonde financiële positie van de gemeente is een absolute voorwaarde voor haar slagkracht. Dat vergt niet alleen een sluitende begroting, maar óók voldoende weerstandscapaciteit in relatie tot de risico s. In de ontwikkeling van het risicomanagement zijn stappen gezet bij onder andere de verantwoording van externe subsidies zoals SiSa (de verantwoording aan het Rijk over specifieke uitkeringen) en Brabantstad. In 2012 is ook een nieuwe norm voor het eigen kapitaal vastgesteld. Het eigen kapitaal moet minimaal 10% zijn van de uitkering gemeentefonds en de onroerende zaakbelasting plus het benodigd weerstandsvermogen voor het grondbedrijf. Deze ondergrens is variabel en beweegt jaarlijks met de ontwikkelingen mee. Wanneer de resultaten van het grondbedrijf verslechteren, komt de ondergrens hoger uit. Wanneer de resultaten verbeteren zal de ondergrens lager liggen en kunnen we eventueel een alternatieve inzet van het eigen kapitaal overwegen. Het eigen kapitaal zit in 2013 ruimschoots boven de ondergrens. Vanwege de risico s op het gebied van frictiekosten eigen personeel, het grondbedrijf en doorbelasting van kosten aan projecten is alternatieve inzet van het eigen kapitaal echter nog niet aan de orde. De omvang van de leningen is de afgelopen jaren toegenomen. De kapitaallasten van de investeringen die er mee gefinancierd zijn, gaan echter niet over de norm van 10% van het begrotingstotaal heen. gemeente Eindhoven 17
18 Bron: Eindhovens Dagblad In het begrotingsbeeld hebben we in 2015 een pakket aan bezuinigingen gerealiseerd van zo n 76 miljoen euro. Met dit pakket (en de reguliere indexering van tarieven) was het mogelijk om de korting op de algemene uitkering en het Participatiebudget op te vangen, de incidentele dekking voor structurele lasten aan te pakken, te intensiveren en te investeren in de stad en tegenvallers op te vangen, waaronder het grondbedrijf. Met de vacaturestop hebben we de taakstellingen ten aanzien van personeel financieel kunnen invullen. De kosten voor inhuur zijn transparant gemaakt en teruggedrongen. We willen dat de begroting structureel sluitend is. In de eerste jaarschijf van de meerjarenbegroting (en zo mogelijk ook het laatste jaar) moeten alle structurele uitgaven worden gedekt met structurele inkomsten. Onttrekkingen aan reserves zijn er voor incidentele uitgaven. De provincie ziet hier op toe. De begroting voor het jaar 2014 voldoet aan de eisen. Het meerjarenbeeld vanaf 2015 is opgesteld vanuit het voorzichtigheidsbeginsel: nadelen inboeken als ze op kunnen treden en voordelen nog niet inboeken als ze nog niet hard zijn. Dit leidt er toe dat de begroting vanaf 2015 nog niet sluitend is. Het voorzichtigheidsbeginsel hebben we toegepast op het gemeentefonds, het sociaal domein en indexering. Hier zitten dus nog knoppen waaraan gedraaid kan worden. Ook hebben we in miljoen gespaard voor de decentralisaties. Hiermee zijn we goed voorbereid op de komende jaren, met realistische cijfers, in plaats van jaar op jaar ad hoc tegenvallers weg te werken. Gezien de nieuwe opgave die voor ons ligt zullen we voor aanvang van de nieuwe collegeperiode in 2014 het beeld over de beïnvloedbaarheid van de begroting actualiseren. 18 gemeente Eindhoven
Introductie gemeenteraad in de financiën. Bob van der Sleen / Jan Sanders Sector Control 27 februari 2014
Introductie gemeenteraad in de financiën Bob van der Sleen / Jan Sanders Sector Control 27 februari 2014 Inhoud Algemeen: Wat is het belang van de begroting en de jaarrekening, wat doet de raad en wat
Nadere informatieb Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college Financiën helder en op orde
gemeente Eindhoven Inboeknummer 12bst01585 Dossiernummer 12.38.651 18 september 2012 Commissienotitie Betreft startnotitie over Sturen met normen: domein 'flexibiliteit'. Inleiding Op 28 augustus is in
Nadere informatieKaders Financieel gezond Brummen
Kaders Financieel gezond Brummen 1. Inleiding Naar aanleiding van de vaststelling van de Programmabegroting 2019-2022 en de aanbevelingen die de provincie heeft gedaan in haar besluit financieel toezicht
Nadere informatieGrip op Financiën. 13 januari 2015 Sector Control
Grip op Financiën 13 januari 2015 Sector Control Opbouw presentatie Inzicht in ontwikkeling leningenportefeuille en rente Normenkader van de gemeente Eindhoven Beheersmaatregelen Huidige leningenportefeuille
Nadere informatieFinanciële positie: sturen op stabiliteit, flexibiliteit, weerbaarheid en wettelijke kaders. VBG 3 oktober 2012 Staf Depla
Financiële positie: sturen op stabiliteit, flexibiliteit, weerbaarheid en wettelijke kaders VBG 3 oktober 2012 Staf Depla Begroting helder en op orde Baas over je eigen prioriteiten Alleen dan geld voor
Nadere informatieCursus Financiën voor raadsleden
Cursus Financiën voor raadsleden René de Bonte Teamleider Financiën Maandag 22 juni 2015 19:00 21:00 uur Programma Inleiding Planning en control cyclus Evaluatie p&c Kaders gemeentefinanciën Algemene begrippen
Nadere informatieBIEO Begroting in één oogopslag
BIEO 2017 Begroting in één oogopslag INLEIDING Voor u ligt de begroting in één oogopslag (BIEO) 2017 van de gemeente Wierden. Naast het begrotingsjaar 2017 wordt er aandacht geschonken aan de ontwikkeling
Nadere informatieMeerjarenbegroting Gemeentefinanciën Bloemendaal
Meerjarenbegroting 2019-2022 1 Belangrijke data: 25 september 2018 vastgesteld in college 11 oktober 2018 informatiebijeenkomst (beeldvormend - technisch) 16, 17 en 18 oktober 2018 commissiebehandeling
Nadere informatieb Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college Financiën helder en op orde
gemeente Eindhoven Inboeknummer 12bst01885 Dossiernummer 12.44.651 30 oktober 2012 Commissienotitie Betreft startnotitie over Sturen met normen (overige domeinen) Inleiding Om te kunnen sturen op onze
Nadere informatieRaadsstuk. Onderwerp Decemberrapportage 2018 Nummer 2018/ Portefeuillehouder Snoek, M. Programma/beleidsveld 7.2 Algemene dekkingsmiddelen
Raadsstuk Onderwerp Decemberrapportage 2018 Nummer 2018/802709 Portefeuillehouder Snoek, M. Programma/beleidsveld 7.2 Algemene dekkingsmiddelen Afdeling Concerncontrol Auteur Geffen, M. van Telefoonnummer
Nadere informatieAan de raad AGENDAPUNT NR. 8. Doetinchem, 26 oktober 2016 GEWIJZIGD VASTGESTELD 3 NOVEMBER Programmabegroting 2017
Aan de raad AGENDAPUNT NR. 8 GEWIJZIGD VASTGESTELD 3 NOVEMBER 2016 Programmabegroting 2017 Te besluiten om: 1. De programmabegroting 2017 vast te stellen, waarmee tevens wordt besloten om: 2. Voor de financiën
Nadere informatieRaadsvoorstel agendapunt
Raadsvoorstel agendapunt Aan de raad van de gemeente IJsselstein Zaaknummer : 489473 Datum : 10 oktober 2017 Programma : Alle Blad : 1 van 6 Commissie : Bestuur Portefeuillehouder: mr. P.J.M. van Domburg
Nadere informatieDe raden van alle gemeenten in de provincie Limburg
De raden van alle gemeenten in de provincie Limburg Cluster FIN Behandeld J.G.G.M. Janssen Ons kenmerk Telefoon +31 43 389 72 38 Uw kenmerk Maastricht 20 maart 2018 Bijlage(n) Verzonden Onderwerp Aandachtspunten
Nadere informatieBijlagen 1 Voorjaarsnota
Raadsvoorstel Agendapunt: Onderwerp Voorjaarsnota 2012 Datum voorstel 10 april 2012 Datum raadsvergadering 15 mei 2012 Bijlagen 1 Voorjaarsnota Ter inzage Aan de gemeenteraad, 0. Samenvatting De voorjaarsnota
Nadere informatieInzicht verkrijgen kost tijd, geen inzicht hebben kost kapitalen
Inzicht verkrijgen kost tijd, geen inzicht hebben kost kapitalen 1 1. Korte introductie 2. Inkomsten van de gemeente 3. Uitgaven van de gemeente 4. instrument begroting 5. Begrotingscyclus 6. Controle
Nadere informatieThemaraad financiën 3 april
Themaraad financiën 3 april 2017 1 Aanleiding en doelstelling P&C-cyclus Robuust financieel beleid Begroting Financiële positie Risico s Afsluiting Agenda 2 Aanleiding en doelstelling Aanleiding Vanuit
Nadere informatieProgramma 10. Financiën
Programma 10 Financiën Aandeel programma 10 in totale begroting 1% Financiën Overige programma's 99% Programma 10 Financiën Inleiding Ons college hanteert als uitgangspunt bij haar financiële beleid dat
Nadere informatieGemeente Breda ~Q~ ~,,~ Registratienr: [ 40523] Raadsvoorstel
~,,~ Raadsvoorstel Agendapuntnummer: Registratienr: [ 40523] Onderwerp Instemmen met het doonoeren van een stelselwijziging voor de verantwoording- en dekkingswijze van investeringen met maatschappelijk
Nadere informatieHoe financieel gezond is uw gemeente?
Hoe financieel gezond is uw gemeente? drs. R.M.J.(Rein-Aart) van Vugt RA A.(Arie)Elsenaar RE RA 1 Hoe financieel gezond is uw gemeente? In dit artikel geven de auteurs op hoofdlijnen aan welke indicatoren
Nadere informatieFINANCIEEL PERSPECTIEF KADERNOTA
FINANCIEEL PERSPECTIEF KADERNOTA 2019-2022 BIJLAGE BIJ DE KADERNOTA 2019-2022 1 Inhoudsopgave COALITIEAKKOORD... 3 MAARTCIRCULAIRE EN MEICIRCULAIRE 2018... 4 INTERNE REKENRENTE... 4 LOON-/PRIJSBIJSTELLING...
Nadere informatieProvincie Noord-Holland
POSTBUS 3007 2001 DA HAARLEM Gedeputeerde Staten Aan de raden van de se gemeenten. Gemeente Bloemendaal Postbus 201 2050 AE OVERVEEN Uw contactpersoon mw. W.J.C. de Wit-Scholten AD/KAB/IBT Telefoonnummer
Nadere informatieZuidplas. Raadsvoorstel. Aan de raad van de gemeente Zuidplas
Raadsvoorstel raadsvergadering 04/07/2017 portefeuillehouder J. Hordijk L. Evers behandelend ambtenaar datum 24/05/2017 bijlagen Openbaar Geheim 8 ja nee Aan de raad van de gemeente Toelichting op de beslispunten
Nadere informatie2015-415. Nieuwegein. Gemeenteraad. Raadsvoorstel Afdeling Financiën. 1 Onderwerp. Programmabegroting 2016. 2 Gevraagd besluit
Nieuwegein m S\ Gemeenteraad Onderwerp Programmabegroting 2016 Datum 25 september 2015 Raadsvoorstel Afdeling Financiën Portefeuillehouder mr. J.A.N. Gadella 2015-415 1 Onderwerp Programmabegroting 2016
Nadere informatieNota reserves en voorzieningen
Nota reserves en voorzieningen 2019 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 1 1. INLEIDING... 3 1.1 Waarom een nota reserves en voorzieningen?... 3 1.2 Inhoud van de nota... 3 2 Regelgeving en definities reserves
Nadere informatieGemeentefinanciën Delft
Gemeentefinanciën Delft Politiek Café GroenLinks Gemeente Delft/Controlling 1 oktober 2014 1 Gemeentefonds (1) Uitkering van het Rijk voor de uitvoering van taken door de gemeente; Circulaires Min. van
Nadere informatiegemeente Eindhoven Betreft startnotitie over uitwerking spelregel Financiën helder en op orde: investeringen maatschappelijk nut.
gemeente Eindhoven Raadsnummer Inboeknummer 13R5485 13bst00984 Dossiernummer 13.24.251 16 augustus 2013 CommissieNotitie Betreft startnotitie over uitwerking spelregel Financiën helder en op orde: investeringen
Nadere informatieBEGROTING BIEO (begroting in één oogopslag)
BEGROTING 2015 BIEO (begroting in één oogopslag) INLEIDING Voor u ligt de begroting in één oogopslag (BIEO) 2015 van de gemeente Wierden. Naast het begrotingsjaar 2015 wordt er aandacht geschonken aan
Nadere informatieAgendapunt. Op grond van artikel 192 van de gemeentewet is de raad het bevoegd orgaan om de begroting tussentijds te wijzigen.
RAADSVOORSTEL Agendapunt Raad 27 oktober 2016 Afdeling Middelen Voorstel nummer 2016.00077 Datum 27 september 2016 Onderwerp Tweede bestuursrapportage 2016 Programma Alle begrotingsprogramma's Inlichtingen
Nadere informatieZienswijze ontwerp begroting 2018 Veiligheidsregio Brabant Zuidoost.
gemeente Eindhoven 17R7206 Raadsnummer Inboeknummer 17bst00423 B&W beslisdatum 04 april 2017 Dossiernummer 17.14.151 Raadsvoorstel Zienswijze ontwerp begroting 2018 Veiligheidsregio Brabant Zuidoost. Inleiding
Nadere informatie*1518441* Statenvoorstel
Statenvoorstel ** Aan Provinciale Staten Onderwerp Zomernota 2013 Besluitvormingsronde Statendag 25 september 2013 (ov) / 16 oktober 2013 Agendapunt 1. Beslispunten 1. De Zomernota 2013 vast te stellen;
Nadere informatieDoorkiesnummer : (0495) 57 50 00 Agendapunt: - ONDERWERP VOORSTEL COLLEGE
Meijer, Jacco FIN S3 RAD: RAD150701 woensdag 1 juli 2015 BW: BW150526 voorstel gemeenteraad Vergadering van de gemeenteraad van 1 juli 2015 Portefeuillehouder : H.A. Litjens Behandelend ambtenaar : Jacco
Nadere informatieBijlage bij raadsvoorstel nr Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen
Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen 2012-2015 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding a. Aanleiding en kader b. Proces 2. Risicomanagement a. Risico's en risicomanagement b. Invoering van risicomanagement
Nadere informatieBIEO Begroting in één oogopslag
BIEO 2016 Begroting in één oogopslag INLEIDING Voor u ligt de begroting in één oogopslag (BIEO) 2016 van de gemeente Wierden. Naast het begrotingsjaar 2016 wordt er aandacht geschonken aan de ontwikkeling
Nadere informatieGemeente Langedijk. 2e Kwartaalrapportage Verzonden aan de raad 23 juli e Kwartaalrapportage Gemeente Langedijk - 1 -
Gemeente Langedijk 2e Kwartaalrapportage 2014 Verzonden aan de raad 23 juli 2014. - 1 - - 2 - Inleiding Hierbij ontvangt u de 2 e Kwartaalrapportage 2014. In de nu voorliggende kwartaalrapportage wordt
Nadere informatieOnderwerp : Beschikbaar stellen krediet IBAproject
Aan de Gemeenteraad Raad Status 26 maart 2009 Besluitvormend Onderwerp Beschikbaar stellen krediet IBAproject Punt no. 15b Korte toelichting Het voorstel dat voor u ligt is gebaseerd op de uitkomsten van
Nadere informatieNotitie financiële positie gemeente Pekela
Notitie financiële positie gemeente Pekela De laatste jaren is er sprake van krappe begrotingen en overschotten bij rekeningen vooral als gevolg van het incidenteel zijn van verschillende meevallers. In
Nadere informatieVERGADERING VAN DE REGIORAAD. Van de Regioraad wordt gevraagd: Samenvatting CONCEPT. Dhr. Reneman
Vergaderdatum Regioraad (16-10-2018) Agendapunt CONCEPT Onderwerp Programmabegroting 2019-2022 Portefeuillehouder Dhr. Reneman Van de Regioraad wordt gevraagd: 1 Kennis te nemen van de ontvangen zienswijzen
Nadere informatieB&W Informatieavond 11 oktober Gericht investeren in de toekomst
B&W Informatieavond 11 oktober 2017 Gericht investeren in de toekomst Programma B&W infoavond Opening Toelichting Grondexploitatie & Vastgoedexploitatie 2017 Toelichting Begroting 2018 Slotwoord Einde
Nadere informatieNieuw begrotingsresultaat
Portefeuille: A. van Amerongen Dronten, 22 september 2015 Financiële ontwikkeling begroting 2016-2019 Aan de gemeenteraad VOORSTEL Wij stellen u voor: Deze toelichting op de financiële resultaten vast
Nadere informatieb Onvermijdelijk Er moeten keuzes worden gemaakt ten aanzien van de investeringsportefeuille.
gemeente Eindhoven Raadsnummer Inboeknummer 12BST02184 Beslisdatum B&W Dossiernummer RaadsvoorstelMeerjaren Investeringsprogramma 2013 na MKBA Inleiding De gemeente Eindhoven wil blijvend investeren in
Nadere informatiePresentatie voor de gemeenteraad van Haarlem. Jaarverslag en jaarrekening 2013
Presentatie voor de gemeenteraad van Haarlem Jaarverslag en jaarrekening 2013 Algemeen: P&C cyclus Algemeen: verantwoording Terugkijken Wat hebben we bereikt? Wat hebben we gedaan? Wat heeft het gekost?
Nadere informatieAan de raad AGENDAPUNT NR. 7. Doetinchem, 22 mei 2013. Bijstellen begroting rentekosten met ingang van begrotingsjaar 2014
Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7 Bijstellen begroting rentekosten met ingang van begrotingsjaar 2014 Voorstel: 1. Met ingang van de programmabegroting 2014-2017 een bijstelling doorvoeren van de wijze van
Nadere informatieAnalyse begrotingsscan 2016
23 juni 2016 1 Analyse begrotingsscan 2016 Inleiding In het voorjaar van 2015 is er door het ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties, in samenwerking met de provincie Fryslân en de gemeente
Nadere informatieOntwerpbesluit pag. 3. Toelichting pag. 4. Bijlage(n): Najaarsrapportage 2016
College van Gedeputeerde Staten statenvoorstel DATUM 13-9-2016 NUMMER PS PS2016PS17 AFDELING MAO COMMISSIE BEM STELLER Leo Donker DOORKIESNUMMER 0646994683 DOCUMENTUMNUMMER 818ACAEO PORTEFEUILLEHOUDER
Nadere informatieOnderwerp Bestuursrapportage 2016 en Begroting 2017
Onderwerp Bestuursrapportage 2016 en Begroting 2017 Portefeuillehouder Zoetendal Datum collegebesluit 4 oktober 2016 Opsteller A. de Boer Registratie GF16.20071 Agendapunt 3/4 Voorstel 1. Vaststellen van
Nadere informatieS. Nieuwenburg 3580
steller telefoonnummer email Agendapunt commissie: 5.1 S. Nieuwenburg 3580 Stefan.Nieuwenburg@a2samenwerking.nl agendapunt kenmerk datum raadsvergadering 250782/250832 portefeuillehouder H. Tindemans Van
Nadere informatieRaadsstuk. Onderwerp: Actualisatie financiële verordening Haarlem BBV nr: 2015/98823
Raadsstuk Onderwerp: Actualisatie financiële verordening Haarlem BBV nr: 2015/98823 1. Inleiding De gemeenteraad stelt kaders vast o.a. in de vorm van gemeentelijke verordeningen. De financiële beheersverordening
Nadere informatieRaadsvoorstel Stelselwijziging: activeren investeringen Maatschappelijk Nut
TER EERSTE LEZING gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6508 Inboeknummer 15bst01152 Beslisdatum B&W 1 september 2015 Dossiernummer 15.36.652 Raadsvoorstel Stelselwijziging: activeren investeringen Maatschappelijk
Nadere informatieAlgemeen Bestuur. De commissie heeft geadviseerd het voorstel door te geleiden voor besluitvorming in het Algemeen Bestuur
Algemeen Bestuur Onderwerp: Jaarstukken 2014 Portefeuillehouder: B. de Jong Vertrouwelijk: nee Vergaderdatum: 8 juli 2015 Afdeling: MO Medewerker: A Peek Dossiernummer: 927419 versie 7 Behandeld in Datum
Nadere informatieRaadsvergadering van 1 november 2012 Agendanummer: 5
RAADSVOORSTEL Verseon kenmerk: 368891 Raadsvergadering van 1 november 2012 Agendanummer: 5 Onderwerp: Beleidsbegroting 2013-2016 Verantwoordelijk portefeuillehouder: Drs. F.P. Fakkers SAMENVATTING Vanuit
Nadere informatieGESPREKSNOTITIE VOORJAARSGESPREK 23 JUNI 2017 VS
GESPREKSNOTITIE VOORJAARSGESPREK 23 JUNI 2017 VS 20170512 1. INLEIDING In 2016 hebben we met u en met de samenleving intensief gesproken over de toekomst van Zutphen. Gezamenlijk hebben we vastgesteld
Nadere informatieVisiedocument Financieel Beleid
1. Financieel beleid Grip Om grip te houden op de gemeentefinanciën voert de gemeente financieel beleid uit. Enerzijds betreft dit wettelijke taken, zoals het opstellen van een begroting en een jaarrekening,
Nadere informatieTelefoonnummer Onderwerp: Nota weerstandsvermogen en risicobeheersing 2015 Gemeente Harlingen
Voorstel aan de gemeenteraad van Harlingen *GR15.00077* GR15.00077 Behandeld in Gezamenlijke commissie Mens & Bestuur en Omgeving Datum Commissie 17 juni 2015 Agendanummer 9 Datum Raad 1 juli 2015 Agendanummer
Nadere informatieOXT.?W III III MUI MUI INI II 13.017609. Advies B&W. Beslissing. Bespreken. Burgemeester Gelok. Registratienummer
Advies B&W B&W Registratienummer 2 2 OXT.?W Beslissing Burgemeester Gelok Raadsinformatiebijeenkomst 7 november 203 Secretaris Van den Berge Gemeenteraadsbijeenkomst n.v.t. Wethouder Schenk T Bespreken
Nadere informatieBIJDRAGE CONCERN AAN DEEL 3 BELEIDSBEGROTING 2002. d.d. 11-07-2001
BIJDRAGE CONCERN AAN DEEL 3 BELEIDSBEGROTING 2002 d.d. 11-07-2001 1. Productgroepnummer: 0001 3. Productgroepnaam: Financieringsmiddelen Het betreft een verzameling van mogelijke financieringsmiddelen,
Nadere informatieNaam en telefoon. Coen van den Hout (9300) Afdeling. Portefeuillehouder
Onderwerp Invoering nieuwe voorschriften Besluit Begroting & Verantwoording (BBV). Datum 25 mei 2016 Naam en telefoon Coen van den Hout (9300) Afdeling F&C Portefeuillehouder Frank den Brok Waarover wil
Nadere informatieProgramma 10 Financiën / Algemene dekkingsmiddelen
Programma 10 Financiën / Algemene dekkingsmiddelen Commissie Bestuur (Coördinerende) Portefeuilles Financiën en personeel Afdeling(en) Concernstaf, Middelen en Services Programmadoelstelling (missie) Werken
Nadere informatieCollege van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel. Ontwerpbesluit pag. 5. Toelichting pag. 6
2018BEM55 College van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel DATUM 12 juni 2018 NUMMER PS AFDELING MAO COMMISSIE BEM STELLER Arjan Vermeeren DOORKIESNUMMER 3321 DOCUMENTUMNUMMER 81D3E4D8 PORTEFEUILLEHOUDER
Nadere informatieNota risicomanagement 2014
Nota risicomanagement 2014 Opgesteld door: Afdeling concerncontrol D.d.: Februari 2014 2 Inhoud 1 Inleiding... 5 2 Wettelijk kader en doelstellingen... 6 2.1 BBV... 6 2.2 Doelstellingen... 6 3 Risicomanagement...
Nadere informatieIIIIIIIIIIIIIIIIIIII INI
Raadsvoorstel IIIIIIIIIIIIIIIIIIII INI Onderwerp Najaarsnota 2017 Registratienumm er R17.000080 Raadsvergadering 07/11/2017 Portefeuillehouder J. Hordijk Behandelend ambtenaar L. Evers Datum Bijlagen Openbaar
Nadere informatieGemeente Bladel Economisch hart van de Kempen llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Gemeente Bladel Economisch hart van de Kempen llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll Nummer : R2017.037 Onderwerp : Vaststellen perspectiefnota 2017 Bladel Casteren Hapert Hoogeloon Netersel
Nadere informatieNB beide formulieren invullen (2 tabbladen)
Behandelend ambtenaar gemeente Begroting 2015 is Meerjarenbegroting 2016-2018 is Datum vaststelling begroting 2015 Datum ontvangst begroting 2015 Maatstaven Aantal inwoners per 1-1-2015 Aantal woonruimten
Nadere informatie4.2. Financiële positie en toelichting
4.2. Financiële positie en toelichting De paragraaf financiële positie geeft een integraal beeld van de gemeentelijke financiën (vermogen, exploitatie en risico s) voor het begrotingsjaar en verdere jaren.
Nadere informatieReactie college op onderzoek Jaarstukken 2017 Rekenkamercommissie
Reactie college op onderzoek Jaarstukken 2017 Rekenkamercommissie 30 mei 2018 Concerncontrol Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Aanbevelingen RKC 3 2 1. Inleiding De Rekenkamercommissie (RKC) heeft naar aanleiding
Nadere informatieRaadsstuk. Haarlem. Onderwerp: Decemberrapportage 2016 BBVnr: 2016/ Inleiding
Haarlem Raadsstuk Onderwerp: Decemberrapportage 2016 BBVnr: 2016/487091 1. Inleiding De Decemberrapportage is na de Bestuursrappportage 2016 het volgende document in de planning en control cyclus 2016.
Nadere informatieRaadsvoorstel. Aan de raad,
Raadsvoorstel Zaaknummer Portefeuillehouder Voorstel 765996 De heer H. ter Heegde, burgemeester Zienswijze indienen over de jaarstukken 2017 en de ontwerpbegroting 2019 Veiligheidsregio Gooi en Vechtstreek
Nadere informatiestresstest Een financieel beeld van gemeente Geldermalsen
stresstest Een financieel beeld van gemeente Geldermalsen Stresstest algemeen Doelstelling gemeente Inzicht verkrijgen in financiële flexibiliteit en weerbaarheid van uw Noodzaak algemeen Dalende opbrengsten
Nadere informatieOntwikkelingen, Prestaties (wat gaan we doen) en financiële consequenties per product
Programma 11 Overzicht algemene dekkingsmiddelen Burgemeester W.J.F.M. van Beek Ontwikkelingen, Prestaties (wat gaan we doen) en financiële consequenties per product Product 11.01 Beleggingen en Treasury
Nadere informatieOnderwerp: Raadsmededeling over: Voorlopig saldo Jaarrekening 2015 - Besluitvormend
VOORSTEL OPSCHRIFT Vergadering van 29 maart 2016 Besluit nummer: 2016_BW_00263 Onderwerp: Raadsmededeling over: Voorlopig saldo Jaarrekening 2015 - Besluitvormend Beknopte samenvatting: Vooruitlopend op
Nadere informatieCollege van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel. Ontwerp-besluit pag. 4. Toelichting: pag. 5
2017MME151 College van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel DATUM 26 september 2017 NUMMER PS AFDELING Managementondersteuning COMMISSIE Alle STELLER Alex van der Weij DOORKIESNUMMER 3992 DOCUMENTUMNUMMER
Nadere informatieTotaal
Raadsvoorstel Onderwerp: Perspectiefnota 2015 Datum collegevergadering 10 mei 2016 Ambtenaar Registratienummer Telefoon Portefeuillehouder(s) A. Verkaik E-mailadres Voorgesteld raadsbesluit Kennis te nemen
Nadere informatieGEMEENTE SCHERPENZEEL. Raadsvoorstel
GEMEENTE SCHERPENZEEL Raadsvoorstel Datum voorstel : 18 augustus 2015 Raadsvergadering : 29 september 2015 Agendapunt : Bijlage(n) : 8 Kenmerk : Portefeuille : wethouder H.J.C. Vreeswijk Behandeld door:
Nadere informatieWat gaat het kosten? Baten & lasten totaal. Bedragen * Inkomsten Lasten Bijdrage gemeente
Wat gaat het kosten? Bedragen * 1. Inkomsten Lasten Bijdrage gemeente Integratie-uitkering 3.55 3.55 Bbz24 177 298 12 44.28 4.855-3.173 Bijzondere bijstand en minimabeleid 4.331 4.331 Organisatie (incl.
Nadere informatieProgrammabegroting
Programmabegroting 2017-2020 Technische toelichting Planning en Control 3 oktober 2016 Structuur begroting Delft 4 hoofdstukken + Raad + Algemene dekkingsmiddelen + overhead* 12 doelstellingen (programma
Nadere informatiebedrag * begrotingsoverschot bij begroting
Actueel financieel beeld voor de jaren 2018-2022 Met dit overzicht schetsen wij het actuele financiële beeld voor de gemeente Gooise Meren voor de komende jaren. Dit overzicht dient meerdere doelen. Ten
Nadere informatieRAADSVOORSTEL Rv. nr.: B&W-besluit d.d.: B&W-besluit nr.:
RAADSVOORSTEL 09.0097 Rv. nr.: 09.0097 B&W-besluit d.d.: 6-10-2009 B&W-besluit nr.: 09.1079 Naam programma +onderdeel: Onderwerp: Rapportage 2009 als onderdeel van de planning en controlcyclus Aanleiding:
Nadere informatiegezien het voorstel van burgemeester en wethouders van 2 december 2014;
Gemeenteraad Onderwerp: Volgnummer 2014-83 Actualisatie verordeningen 212, 213, en 213a Dienst/afdeling GFC De raad van de gemeente Oss; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van 2 december
Nadere informatieDE RAAD AAN DE KNOPPEN
DE RAAD AAN DE KNOPPEN Het financiële roer in handen Raad op Zaterdag WAT GAAN WE DOEN? - Dik 1 uur: dus beperkte tijd - Doelgroep workshop: geen voorkennis vereist - Algemene wijsheden gemeentefinanciën
Nadere informatieHaarlem, 23 augustus 2011. Onderwerp: Begroting 2012. Bijlagen: ontwerpbesluit, begroting
Haarlem, 23 augustus 2011 2011 77 Onderwerp: Begroting 2012 Bijlagen: ontwerpbesluit, begroting 1 Inleiding De voor u liggende begroting 2012-2015 is de eerste begroting van het nieuwe college na de verkiezingen
Nadere informatieVoorstel van het college aan de raad. Raadsvergadering d.d. 7 juli 2016 Onderwerp: Jaarverslag en Jaarrekening 2015.
GEMEENTE OLDEBROEK Raadsvergadering d.d. 7 juli 2016 Onderwerp: Jaarverslag en Jaarrekening 2015. Voorstel van het college aan de raad Agendapunt Portefeuillehouder: mw. A.A.C. Groot Kenmerk: 247735 /
Nadere informatieRaadsstuk. Onderwerp Bestuursrapportage Nummer 2018/ Portefeuillehouder Snoek, M. Programma/beleidsveld 7.2 Algemene dekkingsmiddelen
Raadsstuk Onderwerp Bestuursrapportage 2018 Nummer 2018/576433 Portefeuillehouder Snoek, M. Programma/beleidsveld 7.2 Algemene dekkingsmiddelen Afdeling Concerncontrol Auteur Geffen, M. van Telefoonnummer
Nadere informatieNota Reserves en Voorzieningen
Nota Reserves en Voorzieningen 1 2 Inhoud 1 Visie en wettelijke kaders 5 1.1 1.2 Visie Wettelijke kaders 2 Reserves 7 2.1 Soorten reserves 8 2.1.1 Algemene reserves 2.2 2.3 2.4 3 Voorzieningen 11 3.1 3.2
Nadere informatieGemeente fi Bergen op Zoom
Gemeente fi Bergen op Zoom Voorlegger Onderwerp Nummer voorstel Datum voorstel Portefeuillehouder(s) Contactpersoon Afdeling Contactpersoon Email Contactpersoon Telefoon Programmanummer en -naam Nota Investeren
Nadere informatieFinanciële begroting 2015 samengevat
Financiële begroting 2015 samengevat Begrotingscyclus Het beleid en de financiën van de provincie komen op een aantal momenten in het jaar provinciebreed aan de orde. Dit wordt ook wel de begrotings- of
Nadere informatieNota Reserves en Voorzieningen Gemeente Bergen (N-H)
Nota Reserves en Voorzieningen Gemeente Bergen (N-H) INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 1 1. INLEIDING... 2 1.1 Waarom een nota reserves en voorzieningen?... 2 1.2 Inhoud van de nota... 2 2 Regelgeving en
Nadere informatieF. Buijserd Burgemeester
emeente nieuwkoop afdeling bedrijfsondersteuning raadsvoorstel portefeuillehouder Jan Tersteeg opgesteld door Ellen Burgers / 186 kenmerk/datum 09.0017140 / 11 februari 2010 vergaderdatum raad 11 februari
Nadere informatieBeleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit. Vaststellen beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit
Aan de raad, Onderwerp: Beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit Voorstel: Vaststellen beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit 1 SAMENVATTING Tijdens de raadsinformatiebijeenkomst
Nadere informatie2. Financieel kader gemeenschappelijke regelingen in de regio van Hollands-Midden
1. Inleiding Ten tijde van het schrijven van de kadernota 2016 wordt nog volop gewerkt aan de uitwerking van het proces Kracht#15. Voor het besluitvormingsproces dient de Kadernota 2016 in januari 2015
Nadere informatieBestuurlijk spoorboekje planning en control 2015
Bestuurlijk spoorboekje planning en control Gemeente Velsen 17 december 2014 Inleiding In de Wet dualisering gemeentebestuur zijn de posities, functies en bevoegdheden van de Raad en het College formeel
Nadere informatieJAARREKENING Ja, IPA Acon heeft een goedkeurende verklaring afgegeven.
JAARREKENING 2015 Tijdigheid Is de jaarrekening op tijd (voor 15 april) ontvangen? Accountantsverklaringen Is de verklaring aanwezig (ja /nee) en welke soort verklaring? Weerstandsvermogen Hoogte algemene
Nadere informatieRaadsvoorstel 26 juni 2014 AB14.00447 RV2014.030
Raadsvergadering d.d. Casenummer Raadsvoorstelnummer Raadsvoorstel 26 juni 2014 AB14.00447 RV2014.030 Gemeente Bussum Vaststellen Perspectiefnota 2015 Brinklaan 35 Postbus 6000 1400 HA Bussum Aan de gemeenteraad.
Nadere informatieVerschil in accrespercentage
Bijlage 1. 1. De ontwikkeling van de contributie sinds 2011 Tot 2011 was de contributiesystematiek van de vereniging gebaseerd op de ontwikkeling van lonen en prijzen. In 2010 werd duidelijk dat het volgen
Nadere informatieToekomst Riegmeer: 3 e sessie werkgroep Raad 5 juli. 1. Inleiding
Toekomst Riegmeer: 3 e sessie werkgroep Raad 5 juli 1. Inleiding Met een commissie vanuit de raad is de afgelopen maanden gekeken welke opties en scenario s denkbaar zijn als het gaat om de toekomst van
Nadere informatieRichtlijnen van de commissie BBV
Richtlijnen van de commissie BBV Stellige uitspraken gelden met ingang van begrotingsjaar T+1, het jaar nadat de uitspraak is gepubliceerd. 1. Notitie Software, mei 2007 1.1 Software (als afzonderlijk
Nadere informatie2. -beaamt u daarmee dat 60% van de bestaande kosten van overhead op korte en middellange termijn niet beïnvloedbaar is?
Bij motie: Motie: Niet benodigde middelen voor Overhead die ten laste zijn gebracht van het budget sociaal Domein moeten weer terug naar het sociaal Domein en ingebracht in de Reserve sociaal Domein. 1.
Nadere informatieDe Algemene Vergadering wordt gevraagd in te stemmen met de Begroting 2016 van NOC*NSF
AGENDAPUNT 3.b. Notitie Ter besluitvorming aan van Algemene Vergadering NOC*NSF Bestuur NOC*NSF betreft Begroting NOC*NSF 2016 datum behandeling 16 november 2015 gevraagd besluit De Algemene Vergadering
Nadere informatie: dhr. J.L.M. Vlaar : drs M F C. Gadella-van Gils
RAADSVOORSTEL ter besluitvorming in de raad Datum Forum vergadering : 27 oktober 2016 Zaaknummer : 376584 Datum Raadsvergadering : 7 november 2016 Portefeuillehouder Verantwoordelijk MT-lid Evaluatiedatum;
Nadere informatieRAADSVOORSTEL. Aanleiding: Het college doet de raad voorstellen voor de financiële kaders voor de begroting 2016 en de meerjarenbegroting
RAADSVOORSTEL Rv. nr.: B en W-besluit d.d.: B en W-besluit nr.: Naam programma: Bestuur en dienstverlening Onderwerp: Vaststellen kaderbrief 2016-2019 Aanleiding: Het college doet de raad voorstellen voor
Nadere informatieRaadsvoorstel. Aan de raad, 8820 De heer J. Franx, wethouder Vaststellen Programmabegroting 2016 Gooise Meren (RV16.019)
Raadsvoorstel Zaaknummer Portefeuillehouder Voorstel 8820 De heer J. Franx, wethouder Vaststellen Programmabegroting 2016 Gooise Meren (RV16.019) Aan de raad, 1. Beslispunten Wij stellen u voor: 1. om
Nadere informatieNota Reserves en Voorzieningen 2014 Gemeente Zundert
Nota Reserves en Voorzieningen 2014 Gemeente Zundert Intern document 2014/10084 behorende bij B&W nota 2014/10024 Colofon Uitgave Mei 2014 Gemeente Zundert Markt 1 4881 CN Zundert Postbus 10.001 4880 CA
Nadere informatie