DE RESTAURATIE VAN DE KERK IN SCHAGERBRUG- VANDAAG

Transcriptie

1 De kerk is nu bijna anderhalve eeuw oud. Het is één van de gebouwen die het beeld van de Zijpe bepalen, en het is voor vijf generaties van dorpsgenoten dé kerk van Schagerbrug. Al die tijd is de kerk als Godshuis in gebruik geweest. De zondagse diensten zullen ook in de toekomst in deze kerk worden gehouden. DE RESTAURATIE VAN DE KERK IN SCHAGERBRUG- VANDAAG Over verbouwingen en onderhoud van de kerk in het verleden weten we niet veel. Rond 1920 is door Bergmeyer en Van Dam het huidige orgel gebouwd en in de kerk geplaatst. Het lijkt er op dat toen ook de twee kamertjes links en rechts van de ingang zijn gemaakt; de achterste kerkbanken zien eruit alsof ze voor dat doel zijn ingekort. Het is bekend dat in de jaren 1968 en 1969 herstelwerkzaamheden zijn uitgevoerd aan de gevels en de toren. Maar tevens moet er veel zijn opgeknapt door handige doehet-zelvers; overal in de kerk zie je de resultaten van hun timmer-, schilder- en pleisterwerk. Naast de kerk heeft een gebouwtje gestaan waarin de zondagsschool bijeenkwam. Het is niet bekend of dit gebouw tegelijk met de kerk is gebouwd, of dat het er later naast is gezet. Dit gebouw is in verval geraakt en is in de jaren zeventig afgebroken en vervangen door een iets groter gebouw, waarbinnen eveneens plaats is voor een keuken en een toilet. Door veel zelfwerkzaamheid konden de bouwkosten beperkt blijven tot ƒ Dit nieuwe bijgebouw wordt nog steeds druk gebruikt voor de zondagsschool en voor alle mogelijke andere activiteiten. In diezelfde tijd is eveneens het dak van de kerk gerestaureerd voor ƒ De oude oliekachel, die tot dan toe midden in de kerk stond, is toen vervangen door zes gas-straal kachels. KROONLUCHTERS En dan zijn er de drie koperen kroonluchters; twee Hollandse en één Vlaamse, doch alledrie zijn ze ouder dan de kerk. Waar ze vandaan zijn gekomen is ons niet bekend. Gezien de vormgeving van het houten gewelf, zou het best zo kunnen zijn dat bij de bouw van de kerk al rekening is gehouden met de plaatsing van deze drie kroonluchters. Eveneens is onbekend wanneer in de luchters elektrische lampjes zijn gemaakt. Een gift van de hervormde gemeente Bussum in 1991 heeft het mogelijk gemaakt deze kroonluchters te laten restaureren door een van de laatste Swellengrebel. Interieur met de kroonluchters (opname 1985). Foto Dienst Welzijn, Economie en Bestuur Provincie Noord-Holland. 'geelgieters' (kopergieters) in ons land, de firma Brink en Van Keulen te Haarlem. Aan de gift was de voorwaarde verbonden dat daarmee de eredienst zou worden ondersteund. Wij hebben bedacht dat verbetering van de verlichting ertoe leidt dat de gemeente beter kan lezen in bijbel en liedboek. Met Bussum zijn wij overeengekomen dat dit inderdaad een ondersteuning betekent van de eredienst in deze kerk. MONUMENT In 1988 is de kerk op de Monumentenlijst van de provincie Noord-Holland geplaatst. De volgende overwegingen hebben tot dit besluit geleid: De kerk is van architectuurhistorische waarde: a. als authentiek voorbeeld van een kerk onder 'waterstaat' gebouwd rond het midden van de 19e eeuw, waarbij de eenvoud van constructie en detaillering kenmerkend is; b. vanwege het gewelf op de zuilen in het interieur; c. vanwege de behouden hoofdvorm. De kerk is van cultuurhistorische waarde als element uit de kerkgeschiedenis, in casu de geschiedenis van de hervormde kerk in Noord-Holland. Tot zo ver de Provinciale Monumentenlijst. Een bijzonder kenmerk van deze kerk is verder de ongewone kapconstructie. Deze vertoont duidelijke overeenkomsten met de spantconstructie van de Noordhollandse stolpboerderij. 19.

2 Restauratie hervormde kerk te Schagerbrug. Bestaande toestand schaal 1:200. Noonp-oosr cc ver 20.

3 IANGS DOORSNCDC rune GROND Restauratie hervormde kerk te Schagerbrug. Bestaande toestand schaal 1:

4 mmèêmm^ i i «iuuii! Willij! JQPQBW P &. DVARS DOOnSNCDC J>-3 Restauratie hervormde kerk te Schagérbrug. Nieuwe toestand schaal 1:200.

5 r^ MOORD- WCST GCVZL Restauratie hervormde kerk te Schagërbrug. Nieuwe toestand schaal 1:

6 ALLES WORDT OUD Wat is er nu loos aan deze kerk? Eigenlijk is er niets buitengewoons aan de hand. Alleen: alles wordt oud. Er is nooit genoeg geld geweest voor een degelijke onderhoudsbeurt en het hele gebouw raakt daardoor een beetje in verval. Dat gaat zó geleidelijk dat het nauwelijks opvalt. Maar ineens breekt het besef door: dit kan zo niet langer, want straks gebeuren er nog ongelukken! Op de tekening van de noord-oost gevel ziet u links en rechts boven de ramen de scheuren in de muur aangegeven; de 'pleister' onder de toren is met recht oplap werk geweest. Op de andere tekeningen ziet u hier en daar eveneens scheuren en zwak 'pleisterwerk' aangegeven. Al dat achterstallige onderhoud maakt nu een algehele grote opknapbeurt noodzakelijk. De deskundigen noemen dat 'een restauratie'. PLAN Om een restauratie te kunnen uitvoeren moet eerst een plan worden gemaakt: wat moet er allemaal gebeuren en wat moet dat kosten. De Kerkeraad heeft zijn wensen hierover op papier gezet en het architectenbureau De Haan uit Den Oever heeft op grond hiervan een eerste restauratieplan opgesteld. Het bleek dat de prijs van dit plan te hoog was voor de beurs van de Hervormde Gemeente. Het plan is daarom aangepast. Zo is de restauratie van het bijgebouw geheel geschrapt. Op de belangrijkste posten, het herstel van muren, ramen en houten gewelven in de kerk, was nauwelijks een bezuiniging mogelijk. Maar het idee om een vloerverwarming aan te leggen is vervangen door een veel goedkopere verwarming met hete lucht. Voorts zijn alle niet echt noodzakelijke verfraaiingen uit het plan geschrapt. Ondanks al deze bezuinigingen blijven de kosten van het plan erg hoog. Om niet te hoeven wachten tot al het benodigde geld bijeen is gebracht, is het restauratieplan in drie delen gesplitst, die elk apart kunnen worden uitgevoerd. Wij hopen dan ook dat in april 1993 begonnen zal zijn met de uitvoering van tenminste één van deze drie deelplannen. Vanaf het moment dat dit werk begint zullen de zondagse erediensten worden gehouden in de kerk te Petten. Het restauratieplan ziet er nu als volgt uit. DeelA Het restaureren van de muren en het dak Op verschillende plaatsen zitten er scheuren in de muren (zie afb. p. 20). Ook is er nogal wat losliggend en vergaan metselwerk. Op al deze plaatsen worden de losse en gescheurde stenen weggehakt, zodat in dezelfde plaatsen onbeschadigde bakstenen kunnen worden ingemetseld. Om te kunnen bekijken of de ankers en de balkkoppen in de muren moeten worden hersteld, dan wel vervangen, worden hier gaten in de muren gehakt die later weer netjes worden dichtgemetseld. En dan natuurlijk het voegwerk! Er wordt op gerekend dat bijna y 2 m 3 voegspecie zal moeten worden verwerkt. De vensters worden hersteld. Tenminste tien van de achttien vensters zijn er slecht aan toe. Twee daarvan zullen zelfs geheel moeten worden vervangen. Voor de ingang wordt een geheel nieuwe omtimmering gemaakt. De dakgoten met de afvoerpijpen zullen eveneens worden vervangen. Deze worden in koper uitgevoerd om ze minder onderhoudsgevoelig te maken. Het enige nieuwe is een nooduitgang, die vóór in de kerk onder het voorste raam in de linker zijmuur zal worden gerealiseerd. DeelB Het restaureren van de binnenzijde van de kerk Dit omvat de wanden, de houten zuilen en de gewelven. Het was aanvankelijk de bedoeling het orgel te demonteren om het - waar nodig - te kunnen herstellen. Na voltooiing van de restauratie zou het dan weer moeten worden opgebouwd. Uit een onderzoek door de Orgelcommissie van de Nederlandse Hervormde Kerk is evenwel gebleken dat het orgel in redelijke staat verkeert en dat demontage en opbouw erg kostbaar wordt. Daarom is besloten het orgel gewoon te laten staan. Daarom is het allereerste wat moet gebeuren het stofvrij inpakken van het orgel. De acht bankblokken worden gedemonteerd en opgeslagen. Na voltooiing van de gehele restauratie worden zes van deze blokken weer teruggeplaatst tegen de zijmuren van de kerk, doch enigszins verschoven ten opzichte van hun huidige plaats. De twee bankblokken die momenteel tegen de achterwand in de kerk staan worden niet meer teruggeplaatst. De stenen muren worden ontpleisterd. Net als aan de buitenkant van de muren wordt ook aan de binnenkant het metselwerk hersteld en worden de balkankers voor controle en herstel vrijgehakt en later weer dichtgemetseld. Tenslotte worden de muren opnieuw gepleisterd volgens een nauwkeurig omschreven werkwijze. Van de houten gewelven moet ongeveer 300 m 2 worden vervangen. Daarna wordt al het houtwerk zorgvuldig geschilderd. De drie kroonluchters worden vervolgens een stuk opgetrokken, opdat de predikant vanaf de kansel en de gemeente in de kerk elkaar kunnen zien en zij niet, zoals nu op sommige plaatsen het geval is, tegen de kronen behoeven aan te kijken. 24.

7 Boven deze kamers komen balkons, links en rechts van het orgel. Deze kunnen wortden gebruikt voor allerlei muzikale activiteiten waarvoor nu eigenlijk geen ruimte is. In de kerkvloer worden kanalen gemaakt voor hetelucht-verwarming. De luchtroosters voor deze verwarming worden onder de opnieuw te plaatsen bankblokken gemaakt. De uitvoering van de drie beschreven onderdelen van de restauratie zal ongeveer ƒ kosten. Of we al dit geld op tijd bijeen kunnen brengen is niet zeker. Teneinde aan geld te komen hebben we in de eerste plaats onszelf, de Hervormde Gemeente Zijpe, en de inwoners van Schagerbrug aangesproken. We hebben onszelf ten doel gesteld om ƒ bijeen te brengen. Er zijn daarvoor een groot aantal acties en evenementen op touw gezet die in juni 1992 zijn begonnen met een collecte voor het Anjerfonds; deze acties zullen ook in 1993 worden voortgezet onder meer met bazars en muziekavonden. Vervolgens heeft het Provinciale Bestuur van Noord-Holland voor de restauratie van dit provinciale monument een subsidie van ƒ toegezegd. Preekstoel (opname 1985). Foto Dienst Welzijn, Economie en Bestuur Provincie Noord-Holland. Speciaal voor de restauratie van de preekstoel is van het Anjerfonds een gift van ƒ ontvangen. Aan de onderzijde van de preekstoel zijn kleine, erg onduidelijke schilderingen ontdekt. Getracht zal worden deze voorstellingen tijdens de restauratie op te knappen. Restauratie wil niet zeggen: als nieuw maken. Het mag best zichtbaar blijven dat iets oud is. Om deze reden worden de grote langs-scheuren in de vier houten zuilen in de kerk niet dichtgesmeerd. Wél wordt de binnenkant van de grootste scheuren meegeverfd in dezelfde kleur als de buitenkant van deze zuilen. DeelC Herstel vloerconstructie met verwarmingsvoorzieningen en wijziging orgelbalkon De kamertjes links en rechts van de hoofdingang worden iets breder gemaakt, zodat aan de ene kant ruimte komt voor een consistoriekamer. Aan de andere kant van de ingang blijft de doorgang naar het bijgebouw en komt er ruimte voor een veilige trap naar het orgel en voor de CV-installatie. Aan het Gemeentebestuur van Zijpe is eveneens gevraagd om bij te dragen aan de restauratie. Een vierde groep subsidiënten bestaat uit een groot aantal stichtingen die fondsen beheren, waaruit bijdragen worden gegeven voor allerlei activiteiten. Uit al deze stichtingen hebben wij er vijfentwintig uitgezocht die volgens hun doelstellingen ook de restauratie van kerkgebouwen ondersteunen. Het hierboven genoemde Anjerfonds is één van deze stichtingen. De laatste in deze rij van subsidiënten is de Generale Financiële Raad van de Nederlands Hervormde Kerk. Deze instantie subsidieert in het overblijvende tekort, nadat grotendeels bekend is welke bijdragen uit andere geldbronnen zijn verkregen. Ook aan deze Raad hebben wij een bijdrage gevraagd. Deze Raad let er bij haar beslissing vooral op hoeveel geld de aanvrager zelf bijeenbrengt. In het algemeen geldt: hoe meer de aanvrager zelf verzamelt, hoe meer de Raad bereid is daaraan bij te dragen. En dat is meteen de oproep die aan het slot van deze publicatie opklinkt: 9-Cd-pt allen mee om de restauratie van de kerk^te doen slagen! Uw giften kunnen worden gestort in het 'Restauratiefonds Kerk Schagerbrug', rekeningnummer bij de Rabobank Schagen en Omgeving; het gironummer van deze bank is