Ontdekkingsreis. naar een duurzame. toekomst

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ontdekkingsreis. naar een duurzame. toekomst"

Transcriptie

1 Ontdekkingsreis naar een duurzame toekomst

2 Ontdekkingsreis naar een duurzame \toekomst Tekst: Matty van Ewijk Illustraties: Kees Wijnmaalen

3

4 Als we opereren zonder conceptuele consensus, dolen we in duisternis. Alleen met een gezamenlijk doel zijn we effectief. Karl Hendrik Robèrt, oprichter The Natural Step

5 colofon: Een ontdekkingsreis naar een duurzame toekomst is een uitgave van de NJMO. Het boekje is op 19 december 2001 verschenen bij het afscheid van de NJMO. Vanaf 1 januari 2002 gaan de activiteiten van de NJMO verder binnen de Nationale Jeugdraad. Doelstellingen: - De NJMO komt op voor de belangen van jongeren en van toekomstige generaties inzake duurzame ontwikkeling. - Activering van jongeren om hun eigen belangen inzake duurzame ontwikkeling te behartigen. - Streven naar de realisatie van een duurzame samenleving. Nationale Jongerenraad voor Milieu en Ontwikkeling Maliebaan 80 Postbus DG Utrecht Tel. (030) Fax (030) info@njmo.nl Tekst: Matty van Ewijk Illustraties: Kees Wijnmaalen Vormgeving: Ontwerpburo Suggestie & illusie Drukwerk: USPbv Utrecht

6 Inhoudsopgave deel 1 Bewustwording 7 deel 2 Dromen 13 deel 3 Denken 19 deel 4 Doen 23 deel 5 Principes 29

7

8 deel 1 Bewustwording

9 Kok De kok en tevens eigenaar van visrestaurant Deze Wereld was vanochtend wakker geworden met een geweldige kater. Deze Wereld had de vorige avond een Braziliaans feestje gegeven, geheel in de stijl die Deze Wereld had gekozen sinds de onvergetelijke reis in 1992 naar Rio de Janeiro. Op het feest had hij iets te veel gedronken, maar niet alleen omdat het zo gezellig was. Het ging namelijk niet zo goed met Deze Wereld. Kopzorgen De laatste tijd had hij erg veel kopzorgen. Er kwamen steeds meer klachten van mensen die vonden dat Deze Wereld moest veranderen. Het eten van Deze Wereld zou bedreigend zijn voor de gezondheid en veiligheid van hun kinderen. Ook hoorde hij steeds de klacht dat er mensen werden buitengesloten door Deze Wereld. Al in 1987 was een rapport verschenen, waarin de conclusie werd getrokken dat Deze Wereld zich moest en kon ontwikkelen tot een Duurzame Wereld. Duurzame ontwikkeling had mevrouw Brundtland van het adviesbureau WCED dit genoemd. In 1992 was hij naar Rio de Janeiro gegaan om recepten te verzamelen voor het restaurant in de 21e eeuw. Deze Wereld had daarna wel een nieuw laagje verf gekregen, maar Kookboek 21, met recepten voor de 21e eeuw, was vooral in de kast blijven liggen. Klagers Al snel was hij tot de conclusie gekomen dat hij niet alleen uit moest gaan van de mensen die liepen te klagen. Ook de klagers bleven zelf meestal gewoon kiezen voor de vissticks van Deze Wereld. De snelle snacks stonden bekend als de specialiteit van Deze Wereld. 8

10 Uit zichzelf stonden de klagers hun plek in het restaurant ook niet af aan de mensen die werden buitengesloten. Alleen als hij zijn bezoekers heel hard probeerde te overtuigen, koos men soms voor gerechten uit Kookboek 21. Terwijl de gerechten uit Rio toch heel lekker en vaak goedkoper waren. Met de recepten uit Kookboek 21 konden er ook nog eens meer ouders en kinderen eten in Deze Wereld. Maar ja, wat de boer niet kent. Kapitaal Maar dat was niet de enige reden dat hij zich zorgen maakte. In de afgelopen jaren had Deze Wereld flink veel omzet gemaakt met het verkopen van snelle snacks. Deze Wereld liep prima, dacht hij, tot zijn dochter naar hem toe kwam. Zij had gisteren meegedaan met een workshop van de Nationale Jongerenraad voor Milieu en Ontwikkeling (NJMO). De NJMO was in 1993 opgericht, precies een jaar na de reis naar Rio de Janeiro. Tijdens de workshop had zij een quick-scan gedaan voor Deze Wereld. De conclusie was dat Deze Wereld op te grote voet leefde. De resultaten van de quick-scan lieten zien dat Deze Wereld weliswaar een grote omzet had gemaakt, maar helemaal geen winst. De boekhouder had niet alle kosten in de prijzen doorberekend. In werkelijkheid was het kapitaal van Deze Wereld daarom veel lager dan de kok altijd had gedacht. Deze Wereld was bijna failliet. Kinderen Nu het bijna te laat was met Deze Wereld begon de kok zich pas ongerust te maken. Het snelle geld met een snelle snack, dat is waar hij voor had gekozen. Had hij maar eerder naar zijn kinderen geluisterd. Vanuit de NJMO waren zijn zoon en dochter wel met 9

11 ideeën gekomen voor Deze Wereld, maar erg veel aandacht had de kok er niet aan besteed. Als iedereen maar werk had, dan kwam alles wel goed. Hij had hun ideeën als te idealistisch bestempeld en verder niet geluisterd, hoewel het toch om hun toekomst ging. De kok had altijd gezegd dat Deze Wereld van zijn kinderen was. Zijn kinderen waren erfgenamen en in feite aandeelhouders van Deze Wereld. En nu dreigde hij een failliete boedel achter te laten, in plaats van een bloeiend bedrijf. Kwaliteit Terwijl de hoofdpijn en de misselijkheid steeds heviger werden, zag de eigenaar van restaurant Deze Wereld zich gedwongen om na te denken over de toekomst van Deze Wereld. De prijzen van zijn gerechten moesten omhoog om de kosten te kunnen dekken. Dat betekende ook dat hij meer kwaliteit moest gaan leveren. Maar wat moest hij precies onder kwaliteit verstaan? De echte test voor kwaliteit werd gedaan door de klant. Hij wist dat het belangrijk was om niet klakkeloos uit te gaan van de vraag van zijn klanten. In plaats daarvan moest hij inspelen op de achterliggende behoeften van de klanten. Maar wie waren in de toekomst eigenlijk de klanten van Deze Wereld? Klanten In het restaurant kwamen vooral vaste bezoekers: ouders met kinderen. De kinderen vonden de vissticks en andere snelle snacks geweldig. Zij waren zich niet bewust van de gevaren voor de lange termijn als gevolg van slechte eetgewoonten. Hun ouders zouden beter moeten weten, maar zij wilden gewoon zo snel mogelijk hun kinderen stil zien te krijgen. Iedereen leek eigenlijk wel tevreden 10

12 met Deze Wereld. En de klanten van de toekomst? Die waren nog niet eens geboren. Aan toekomstige generaties kan hij moeilijk vragen hoe de kaart van Deze Wereld er in de toekomst uit zou moeten zien. Hoe moest hij bepalen wat zij als kwaliteit zouden zien? Moedeloos sloot de eigenaar van Deze Wereld zijn ogen en viel in slaap. 11

13

14 deel 2 Dromen

15 Kapitein In zijn droom was hij kapitein Kok van de beroemde viskotter De Westerse Wereld 31. De afgelopen eeuw was een Gouden Eeuw geweest voor de schepen van De Westerse Wereld, want zij hadden de oceanen gedomineerd. Er waren steeds meer schepen van De Westerse Wereld bijgekomen. De vis leek bijna zelf de netten in te zwemmen. Sommige schepen van De Oosterse Wereld hadden het succes van De Westerse Wereld kunnen kopiëren. De schepen van De Derde Wereld verkeerden vaak in een slechte staat. Sommige schepen konden amper blijven drijven. Laat staan dat zij genoeg vis konden vangen om de hele bemanning te laten eten. Klimaat Het klimaat op de oceaan was de laatste tijd snel veranderd. Het succes van De Westerse Wereld en De Oosterse Wereld had geleid tot overbevissing van de oceaan. De gezamenlijke voedingsbodem raakte langzaam uitgeput. Hierdoor werd niet alleen het voortbestaan van De Westerse Wereld bedreigd, maar ook van De Oosterse Wereld en De Derde Wereld. Eerdere afspraken hadden nog weinig effect gehad. Ondertussen dreigden veel schepen van De Derde Wereld dreigden te zinken. Onder alle bemanningen op de oceanen heerste ontevredenheid over de verdeling van de opbrengsten. Enkele bemanningsleden van De Oosterse Wereld waren zelfs gaan muiten en hadden hun schepen omgebouwd tot een kaperschip. Koers De kapitein van het grootste en rijkste schip van De Westerse Wereld zag tot voor kort weinig nut in een koerswijziging. Hij was 14

16 vooral bang dat dit ten koste zou gaan van de opbrengst van zijn eigen schip. Veel kapiteins van de Derde Wereld keken ook wantrouwend naar alle plannen voor een betere toekomst. In het verleden had ook bijna niemand aandacht besteed aan hun positie. Maar het risico van de huidige klimaatveranderingen was te groot om nog langer te negeren. Uit voorzorg was doorvaren op de koers van uitputting en ongelijkheid eigenlijk niet langer een optie. Kapitein Kok zag maar één oplossing: een andere koers varen en op ontdekkingsreis gaan naar een betere toekomst voor iedereen. Als hij een duidelijk beeld van een betere toekomst kon schetsen, was iedereen een stuk makkelijker te overtuigen. Kust In het begin van de ontdekkingreis werd geen enkel resultaat geboekt. Kapitein Kok en zijn bemanning voeren een aantal keer de hele aarde rond. Hoewel kapitein Kok een vreedzame ontdekkingsreis naar een betere toekomst voor iedereen maakte, was de tocht zwaar en gevaarlijk. Als De Westerse Wereld 31 ging vissen, werden ze door vissers van De Derde Wereld gezien als een bedreiging. Ook moesten ze oppassen voor de gevaarlijke kapers. Ondertussen bleef het aantal schepen op de oceaan groeien, terwijl de hoeveelheid vis steeds verder afnam. Steeds maar in hetzelfde kringetje rond de aarde blijven rondvaren had dus geen enkele zin. De kapitein besloot daarom koers te zetten naar de kust om daar kokosnoten te eten en eerst eens rustig na te denken over een nieuwe koers. Koksmaatje Op het strand liep het koksmaatje als eerste naar de rand van het bos en pakte een kokosnoot van de grond. Terwijl hij de kokosnoot 15

17 oppakte, vroeg hij zich af waarom ze eigenlijk niet op land verder gingen zoeken naar een duurzame toekomst. Voorzichtig zei hij dit ook hardop. Meteen barstte de hele bemanning los met allerlei bezwaren tegen het leven op land. Maar Kapitein Kok luisterde wel. Het is al weer eeuwen geleden dat er voor het laatst mensen op land hadden gewoond. Er zijn allerlei bezwaren te verzinnen, maar niemand is er ooit geweest. Op zee weet je zeker wat je te wachten staat: steeds minder vis. Leven op zee met overbevissing en ongelijkheid is geen optie voor de toekomst. Binnenkort zetten ook de andere schepen koers naar de wal op zoek naar voedsel. Er zijn niet genoeg kokosnoten voor iedereen. We moeten snel een andere manier vinden om te voorzien in de behoeften van huidige generaties zonder de mogelijkheden in gevaar te brengen voor toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien. Kapitein Kok besloot om een commissie het bos in te sturen om op zoek te gaan naar een betere toekomst voor iedereen. Kader Het bos leek één groot doolhof. Bij iedere boom kreeg de commissie ruzie over de richting voor de volgende stap. Al snel zagen zij door de bomen het bos niet meer. Uiteindelijk keerde de commissie zonder resultaat weer terug naar de kust. Kapitein Kok kwam tot de conclusie dat eerst het doel duidelijk moest worden geformuleerd. Zonder een helder kader zou nooit duidelijk worden wanneer de ontdekkingsreis was geslaagd. Aan boord van het schip was al vaak gesproken over de reis naar een betere toekomst. Maar het enige duidelijke was dat de reis een duurzame ontwikkeling moest zijn. Dit hadden de kapiteins van alle schepen vroeger afgesproken, maar niemand wist meer precies wat duurzame ontwikkeling was. 16

18 Besloten werd om dit eerst kort en bondig te beschrijven. Samen kwamen ze tot de volgende formulering: Duurzame ontwikkeling is de mondiale samenwerking gericht op het verbeteren van de kwaliteit van leven van iedereen, met een evenwicht tussen mensen en tussen mens en natuur. Hoewel ze nog geen echt duidelijk beeld voor ogen hadden, besloten ze om met dit kader opnieuw te gaan zoeken in het bos. Kans Dit keer stuurde kapitein Kok geen commissie van ervaren mensen op pad. Zij waren het langste op zee van iedereen, waardoor het moeilijk was om op land te werken. Voor de jongeren was het makkelijker om nieuwe paden te betreden. Het koksmaatje had dit bewezen. Bovendien waren de jongeren de grootste belanghebbenden en stonden het dichtste bij de toekomstige generaties. Wie anders zouden beter in staat zijn dan de jongeren om de weg te wijzen naar een duurzame toekomst? Besloten werd om jongeren de kans te geven om in het bos op ontdekkingsreis te gaan naar een duurzame toekomst. 17

19

20 deel 3 Denken

21 Kwartje Met een schok werd de kok weer wakker. Het kwartje was gevallen! In zijn droom waren de jongeren al snel weer terug van hun ontdekkingsreis. Een duurzame toekomst was helemaal niet moeilijk te vinden, zolang je maar op de goede manier zocht. Ze hadden ieder een schatkistje bij zich met hun visie op duurzame ontwikkeling. De inhoud van het kistje stond de kok nog helder voor de geest. Kompas In ieder kistje zaten zeven kompassen. Ieder kompas stond voor een principe: Freedom, Ownership, Respect, Equality, Security, Trust en 4 Ever. Samen wezen ze in het bos de richting naar een duurzame toekomst: FOREST 4 FUTURE. De jongeren konden nu aan de rest vertellen hoe zij met behulp van de kompassen een duurzame toekomst konden vinden. Als de wijzers van alle kompassen in de goede richting stonden, waren ze bij een duurzame toekomst aangekomen. Koek Zoals goede zeelui betaamd, hadden de jongeren allemaal een blik met scheepskoeken meegenomen. Ook op ontdekkingsreis in het bos moet je eten. Tijdens de ontdekkingsreis hadden ze besloten om vier soorten koek in hun blik te stoppen, die allemaal nodig waren om te overleven. Onderweg hadden ze steeds weer nieuwe koek gebakken. Ze hadden ontdekt dat bij duurzame ontwikkeling de hoeveelheid van iedere soort steeds groter kon worden. In ieder geval moesten ze zorgen dat van geen enkele soort koek de hoeveelheid kleiner werd, want dan kwam hun leven in gevaar. 20

22 Kaart Naast het kompas en de koek zat in de kistjes een kaart van een duurzame toekomst. Op de kaart stonden drie groepen van zeven kaartjes: mondiale samenwerking, evenwicht tussen mensen, evenwicht tussen mens en natuur. Samen vormen de 21 afzonderlijke kaartjes één grote kaart van een duurzame wereld. Kikker Het vreemdste attribuut in de schatkist was de kikker. De jongeren kwamen tijdens hun reis soms bij een schijnbaar onoverwinbare barrière. Op de rug van de kikker konden de jongeren een sprong maken naar een duurzame toekomst, zodat ze het probleem vanuit een andere perspectief konden bekijken. Door met de kikker gekke gedachtesprongen te maken, kwamen de jongeren op creatieve oplossingen voor problemen. Kijker Op ontdekkingsreis is een goede kijker noodzakelijk om de omgeving af te speuren naar opduikende kansen en bedreigingen. Door aan te sluiten bij bestaande stromingen in de omgeving kan een duurzame wereld sneller worden bereikt. Knoop Als laatste zat in iedere kist een touw met knopen. Achter een schip gebonden, geeft het aantal knopen de snelheid van het schip. Het touw dat de jongeren meebrachten kon ook op het land worden gebruikt. Het aantal knopen was een indicator voor de snelheid waarmee wordt gereisd naar een duurzame toekomst. De kok besloot om zelf de knoop nu echt door te hakken. Hij ging op reis naar een duurzame toekomst! 21

23

24 deel 4 Doen

25 Kracht Daar zat hij dan in de keuken van restaurant Deze Wereld. Eigenlijk wist hij allang wat er moest gebeuren, maar nu ging hij het ook echt doen. De droom had hem nieuwe kracht gegeven. Hij voelde de energie weer stromen in zijn lichaam. Net als toen in 1992 in Rio de Janeiro. De kok was vastbesloten om nu echt te gaan zorgen dat restaurant Deze Wereld een Duurzame Wereld zou worden. Keurmerk Hij liep naar de kast en pakte de kwaliteitseisen voor een Duurzame Wereld. De NJMO had in de afgelopen jaren nagedacht over een keurmerk voor Duurzame Wereld. Om het keurmerk te krijgen, moest Deze Wereld gaan voldoen aan 21 kwaliteitseisen. Samen gaven ze een duidelijk beeld van wat Deze Wereld moest doen om het keurmerk voor een Duurzame Wereld te krijgen. Toen hij de kwaliteitseisen nog eens doorlas, kwam hij al snel tot een conclusie. Deze Wereld voldeed nog lang niet aan de kwaliteitseisen voor een Duurzame Wereld. En daar zou hij wat aan gaan doen! Kern Duurzame ontwikkeling werd voortaan de kern van de zaak. Met duurzame ontwikkeling als kernactiviteit van Deze Wereld zou hij gaan zorgen dat iedereen zou willen en kunnen eten bij Deze Wereld. Hij zou goed letten op het kapitaal van Deze Wereld. Het vermogen mocht niet langer meer krimpen, maar weer gaan groeien. Hierdoor voorkwam hij een faillissement van Deze Wereld. Door duurzame ontwikkeling zou hij later Deze Wereld als een gezond bedrijf kunnen overdragen aan zijn kinderen. Met het keurmerk voor een Duurzame Wereld zouden ook toekomstige generaties gezond en veilig kunnen eten in Deze Wereld. 24

26 Kookboek Volgend jaar zou hij met alle andere koks in Johannesburg bij elkaar komen om recepten voor duurzame ontwikkeling uit te wisselen. Tot zijn schrik kwam hij er achter dat hij eerder had toegezegd om een eigen receptenboek te presenteren. De kok pakte het oude Kookboek met recepten voor de 21e eeuw uit de kast om hier weer eens in te kijken. Het Kookboek 21 zat onder het stof. Hij las dat de koks vroeger hadden afgesproken om allemaal voor hun restaurant samen met hun kinderen, klanten, leveranciers en personeel een eigen kookboek met recepten voor de 21e eeuw te schrijven. Maar er was geen tijd meer om iedereen daar nog bij te betrekken. Hij moest snel gaan schrijven om op tijd voor Johannesburg een tekst klaar te hebben. Daarvoor raapte hij al zijn oude recepten bij elkaar. Later zou hij wel samen met zijn kinderen, klanten, leveranciers en personeel over nieuwe recepten gaan nadenken. Kookklas De kok van Deze Wereld besloot in ieder geval om later een kookcursus te gaan volgen. Waar moest hij anders de kennis vandaan halen om zijn nieuwe taak te kunnen uitvoeren? Tot zijn spijt was er geen cursus te vinden waar kant en klare recepten voor duurzame ontwikkeling werden aangeboden. Hij besloot om een kookklas te starten samen met zijn kinderen, klanten, leveranciers en personeel. In de kookklas konden ze leren van elkaar en samen nieuwe recepten bedenken. De kok zou voortaan vooral in de gaten houden of de nieuwe recepten wel voldeden aan de kwaliteitseisen voor een Duurzame Wereld. Dat was hij immers verplicht aan de klanten van Deze Wereld in de 21e eeuw: de toekomstige generaties. 25

27 Kwantificeren De kok realiseerde zich dat hij de vooruitgang dan wel goed in de gaten moest houden. Na 1992 waren de restaurants immers ook blijven hangen in vage afspraken zonder al te veel concrete resultaten. Meten is weten, dacht de kok. Hij zou een systeem ontwikkelen om de groei van het kapitaal en de verbetering van de kwaliteit te kwantificeren. Groei van Deze Wereld zou hij voortaan zichtbaar maken in een 4 kapitalenrekening. Hij dacht verder aan een aantal indicatoren om de vooruitgang in duurzame ontwikkeling van Deze Wereld te meten. Het leek hem wel slim om de indicatoren samen met zijn kinderen, klanten, leveranciers en personeel vast te stellen. En natuurlijk zou hij ook de Nationale Jeugdraad uitnodigen, die per 1 januari de activiteiten van de NJMO zou overnemen. Wie zou anders de belangen van de toekomstige generaties moeten gaan behartigen? Keuzemenu Het belangrijkste was dat de kok wist wat de 21 kwaliteitseisen waren voor een Duurzame Wereld. Op basis hiervan zou hij samen met zijn kinderen, klanten, leveranciers en personeel een nieuw keuzemenu gaan samenstellen. Mogelijke onzekerheid bij zijn kinderen, klanten, leveranciers en personeel zou hij bij voorbaat wegnemen door iedereen duidelijk te maken waar de veranderingen toe zouden leiden. Zeker was dat Deze Wereld in de toekomst zou gaan voldoen aan de 21 kwaliteitseisen voor een Duurzame Wereld. In het begin zouden de klanten wel een beetje moeten wennen, maar hij wist zeker dat Deze Wereld een trend zou zetten. Als snel zouden ze de continue veranderingen in het keuzemenu normaal gaan vinden. Sterker nog: de kok sloot aan bij de behoefte van zijn 26

28 bezoekers om steeds iets nieuws te proberen. En met de nieuwe menukaart zouden ze kunnen kiezen voor meer kwaliteit, met nog steeds voor iedere smaak en cultuur wat wils. Het einde van dit verhaal is natuurlijk dat de kok nog lang en gelukkig leefde. En de kinderen van de kok ook. En zijn kleinkinderen ook. En hun kinderen ook. En hun kinderen.. En. 27

29

30 deel 5 Principes

31 Principes: FOREST 4 FUTURE Duurzame ontwikkeling is gebaseerd op de volgende principes: Freedom + Ownership + Respect + Equality + Security + Trust = 4 Ever + FUTURE. Als aan alle principes wordt voldaan, is sprake van een duurzame wereld. Freedom Vrijheid betekent kunnen denken, zeggen en kiezen wat je wilt. In vrijheid zorgen creativiteit en leren optimaal voor groei, innovatie en kennis. Vrijheid kent wel grenzen en afhankelijk van de mogelijkheden uit je omgeving. Vrijheid verdien je door het respecteren van de vrijheid en behoeften van anderen. Waarom zouden zij anders jouw vrijheid respecteren? Ownership Eigendom is onlosmakelijk verbonden met verantwoordelijkheid en betrokkenheid. Een probleem zonder eigenaar wordt niet opgelost. De wereld is van iedereen. Alle mensen en hun organisaties zijn dus medeverantwoordelijk voor het oplossen van mondiale problemen. Alle oplossingen en veranderingen beginnen bij één persoon. Dus waarom niet bij jou? Respect Duurzame ontwikkeling begint met respect voor jezelf en respect voor de (eigen) waarde van alle vormen van leven: planten, dieren, ecosystemen, mensen en culturen. Dit respect komt mede vanuit het bewustzijn dat je afhankelijk bent van je omgeving (en de omgeving dus ook van jou). Respect uit zich in houding, gedrag en onderlinge afspraken over die omgeving. 30

32 Equality In een duurzame samenleving zijn er voor iedereen op de wereld gelijke rechten en gelijke kansen tot ontplooiing, voor huidige en toekomstige generaties. Tegenover de gelijke rechten staan echter ook gelijke plichten. Gelijkheid van rechten en plichten is een belangrijke voorwaarde voor participatie van iedereen. Dit betekent vooral: one man (m/v), one vote. Security Veiligheid en zekerheid zijn de basis voor een stabiele en rechtvaardige wereld. Iedereen moet de zekerheid hebben dat hij altijd in zijn basisbehoeften kan voorzien. Grote risico s voor de gezondheid en veiligheid van huidige en toekomstige generaties (zoals oorlog, armoede, milieurampen en criminaliteit) moeten worden voorkomen. Trust Duurzame ontwikkeling vereist samenwerking, van mondiaal tot lokaal niveau. Vertrouwen in elkaar is hierbij onmisbaar. Het is de basis voor effectieve communicatie, waardoor we van elkaar kunnen leren en collectieve afspraken kunnen maken over duurzame ontwikkeling. Vertrouwen kun je verdienen door in de samenwerking zelf open en eerlijk te communiceren. 4 Ever Duurzaam betekent letterlijk voor altijd. Ontwikkeling is pas echt duurzaam als dit niet structureel ten koste gaat van één van de 4 soorten kapitaal: natuurlijk, individueel, sociaal, en economisch kapitaal. Groei van het individueel, sociaal en economisch kapitaal 31

33 komt vooral uit de rente van het natuurlijk kapitaal: de vernieuwbare hulpbronnen. Future Duurzame ontwikkeling zorgt voor een toekomst waarin iedereen kan (blijven) genieten van een leuk, gezond, veilig, waardig en zinvol leven. Er is evenwicht, waardoor innerlijke rust kan ontstaan. Toch blijft het spannend en dynamisch. Niemand kan voorspellen wat er precies komen gaat. Stap voor stap leren we samen hoe het beter kan. Duurzame ontwikkeling is een ontdekkingsreis naar een steeds leukere toekomst. Voor iedereen. 32

34 Een ontdekkingsreis naar een duurzame toekomst beschrijft het verhaal van de kok van restaurant Deze Wereld. Om in de toekomst succesvol te blijven, komt de kok tot de conclusie dat Deze Wereld moet gaan voldoen aan 21 kwaliteitseisen voor een Duurzame Wereld. Het verhaal is een introductie op de visie op duurzame ontwikkeling van de NJMO. De volledige visie is te vinden op De titels van alle paragrafen beginnen met de letter K van Kennis. Kennis, gedefinieerd als het vermogen om een taak uit te voeren, is nodig voor duurzame ontwikkeling. Hopelijk geven het verhaal en de visie de lezer nieuwe kracht en inspiratie om te werken aan duurzame ontwikkeling. Tekst: Matty van Ewijk Illustraties: Kees Wijnmaalen De NJMO is een platform van landelijke jongerenorganisaties van uiteenlopende signatuur met een gezamenlijke achterban van jongeren. De NJMO is opgericht vanuit het idee dat er iets gedaan moet worden aan het ongelimiteerd doorschuiven van milieu en ontwikkelingsproblemen naar toekomstige generaties. Vanaf 1 januari 2002 zet de NJMO zich binnen de Nationale Jeugdraad in voor een duurzame toekomst. Nationale Jongerenraad voor Milieu en Ontwikkeling

Er was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig

Nadere informatie

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

OBSERVATIE. Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt. Robbert Kooiman G&I 1-C

OBSERVATIE. Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt. Robbert Kooiman G&I 1-C OBSERVATIE Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt Robbert Kooiman G&I 1-C Contents Inleiding... 2 Covert of Overt... 2 Analyse... 3

Nadere informatie

Het tweede avontuur van Broer Vos en Broer Konijn

Het tweede avontuur van Broer Vos en Broer Konijn Het tweede avontuur van Broer Vos en Broer Konijn Oom Remus bron. Z.n., z.p. ca. 1950 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/remu001twee01_01/colofon.php 2010 dbnl / erven J.C. Harries 2 [Het

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Verhalen uit het. Midden-Oosten. naverteld door Sandra van der Stege

Verhalen uit het. Midden-Oosten. naverteld door Sandra van der Stege Verhalen uit het Midden-Oosten naverteld door Sandra van der Stege Moeilijke woorden staan schuin. Ze worden uitgelegd in de woordenlijst op pagina 63. Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen Inhoud

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

Gijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden

Gijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden Gijsje zonder staart geschreven door Henk de Vos (in iets gewijzigde vorm) Er was eens een klein lief konijntje, dat Gijs heette. Althans, zo noemden zijn ouders hem, maar alle andere konijntjes noemden

Nadere informatie

Krabbie Krab wordt Kapper

Krabbie Krab wordt Kapper E-boek Geschreven en Vormgeving Esther van Duin Copyright Esthers Atelier www.esthersatelier.nl email info@esthersatelier.nl Krabbie Krab wordt Kapper Krabbie krab was een kunstenaar. Hij maakte beelden

Nadere informatie

't gummybeertje le journal D' Hoge School redactie: Tom & Senne 24-10-08 jaargang 3 nr. 7 http://zevensprong.org frankieweyns@hotmail.

't gummybeertje le journal D' Hoge School redactie: Tom & Senne 24-10-08 jaargang 3 nr. 7 http://zevensprong.org frankieweyns@hotmail. 't gummybeertje le journal D' Hoge School redactie: Tom & Senne 24-10-08 jaargang 3 nr. 7 http://zevensprong.org frankieweyns@hotmail.com Het aapje en de sleutels Er was eens een man en die had de sleutels

Nadere informatie

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al: Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:

Nadere informatie

Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg.

Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg. Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg. Ik begon deze week met het gevoel ik heb er zin in en ik zie wel wat we allemaal gaat gebeuren, ik laat het wel op me afkomen. Na de eerste dag voor

Nadere informatie

Een goed leven voor.

Een goed leven voor. Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een

Nadere informatie

De week van Springmuis.

De week van Springmuis. De week van Springmuis. Vandaag is het verhaal verteld over Springmuis. Het verhaal is afkomstig van een legende van de Noord Amerikaanse vlakte-indianen. Het verhaal gaat over onzekerheid, het verlangen

Nadere informatie

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd. Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik

Nadere informatie

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1 Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht

Nadere informatie

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt

Nadere informatie

Bijbel voor Kinderen. presenteert JONA EN DE GROTE VIS

Bijbel voor Kinderen. presenteert JONA EN DE GROTE VIS Bijbel voor Kinderen presenteert JONA EN DE GROTE VIS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Jonathan Hay Aangepast door: Mary-Anne S. Vertaald door: Erna van Barneveld Geproduceerd door: Bible

Nadere informatie

Niet in slaap vallen hoor!

Niet in slaap vallen hoor! Niet in slaap vallen hoor! Marcus 13: 33-37: Dierenversie Geïllustreerd door: 30 november 2014 Maria Koninginkerk Baarn 2 De oude leeuw heeft vakantieplannen. Dat vertelde hij vanmorgen aan alle dieren:

Nadere informatie

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.

Nadere informatie

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard

Nadere informatie

HET VERHAAL VAN KATRIN

HET VERHAAL VAN KATRIN HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds

Nadere informatie

De ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters.

De ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters. Over dit boek De ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters. Dit boek bestaat uit twee delen. Het eerste deel gaat over een man die vlucht naar Europa.

Nadere informatie

Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag.

Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Onze vragen: 1. Wanneer bent u met uw schrijfcarrière begonnen? 8 jaar geleden ben ik begonnen met het schrijven.

Nadere informatie

Beet! 1. Aanzetten. 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent.

Beet! 1. Aanzetten. 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. 1. Aanzetten Beet! 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. GA IK DOEN 2 UITNODIGING 15 minuten 3 UITZOEKEN 30 minuten

Nadere informatie

Klein Kontakt. Jarigen. in april zijn:

Klein Kontakt. Jarigen. in april zijn: A Klein Kontakt Het is alweer eind maart wanneer dit Kontakt uitkomt, het voorjaar lijkt begonnen, veel kinderen hebben kweekbakjes met groentes in de vensterbank staan, die straks de tuin in gaan. Over

Nadere informatie

De kleine draak vindt het drakenland Iris Kater. Vandaag wil ik jullie iets vertellen over een kleine draak.

De kleine draak vindt het drakenland Iris Kater. Vandaag wil ik jullie iets vertellen over een kleine draak. De kleine draak vindt het drakenland Iris Kater Vandaag wil ik jullie iets vertellen over een kleine draak. Deze kleine draak werd in de mensenwereld geboren en heeft lang bij zijn vriend Maurice en zijn

Nadere informatie

DINEREN IN DE HOFTRAMMM

DINEREN IN DE HOFTRAMMM DINEREN IN DE HOFTRAMMM De bijzondere creatie van Bobby van Galen en Pierre Wind Foto s en tekst: Martien Versteegh Eigenaar en gastheer Bobby van Galen heet u van harte welkom Het begon met een droom

Nadere informatie

Je mag stralen je mag huilen je mag dwalen je mag schuilen je mag vragen je mag dromen je mag klagen je mag komen Hij wacht op jou

Je mag stralen je mag huilen je mag dwalen je mag schuilen je mag vragen je mag dromen je mag klagen je mag komen Hij wacht op jou Je mag stralen je mag huilen je mag dwalen je mag schuilen je mag vragen je mag dromen je mag klagen je mag komen Hij wacht op jou Heb je naar aanleiding van dit dagboek vragen of opmerkingen? Mail me

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Geschiedenis groep 6 Junior Einstein

Geschiedenis groep 6 Junior Einstein De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten

Nadere informatie

De ronde volle maan. Alleen als de maan rond en vol is, wordt dit feest gevierd. En dat heeft een hele bijzondere reden.

De ronde volle maan. Alleen als de maan rond en vol is, wordt dit feest gevierd. En dat heeft een hele bijzondere reden. De ronde volle maan Al vele duizenden jaren is Kabouterland een bijzondere plek voor Kabouters uit de hele wereld. Dit verhaal vertelt hoe bijzonder de samenwerking tussen de dieren en de kabouters in

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 4. Tips en suggesties 46

Inhoud. Voorwoord 4. Tips en suggesties 46 Inhoud Voorwoord 4 Het wordt licht 7 Goed verzorgd 9 Een lekkere geur 11 Aangeraakt worden 13 Noem mijn naam 15 Sta op en eet wat 17 De Heer is mijn herder 19 Niemand houdt de liefde tegen 21 Een open

Nadere informatie

September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden,

September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden, September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst Hallo mede dierenvrienden, Na mijn indrukwekkende reis naar India, is mij gevraagd om een kort verhaaltje

Nadere informatie

Maatschappelijk werk (alweer)

Maatschappelijk werk (alweer) Maatschappelijk werk (alweer) Na mijn tweede miskraam heb ik toch weer besloten om het er op te wagen naar maatschappelijk werk te gaan. Ik vond de stap echt wel heel zwaar, want ik hou er niet zo van.

Nadere informatie

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne>

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne> Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 Inleiding Timo is een ander mens geworden door zijn grote vriend Tommy. Toch was het niet altijd zo geweest, Timo had Tommy gekregen voor

Nadere informatie

Kok als beroep Thomas en Lasse Het Baken 8a 28-1-2011

Kok als beroep Thomas en Lasse Het Baken 8a 28-1-2011 Kok als beroep Thomas en Lasse Het Baken 8a 28-1-2011 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Het ontstaan van koken... 3 De eerste ontdekking... 3 Het eerste beetje koken... 3 De ontwikkelingen... 3 Kok worden...

Nadere informatie

Voor de ouders of verzorgers

Voor de ouders of verzorgers Voor de ouders of verzorgers Dit boekje is bedoeld voor kinderen tussen drie en zes jaar. Acht kunstwerken uit de collectie oude kunst van het Centraal Museum zijn geselecteerd voor dit boekje. Deze werken

Nadere informatie

Sindbad. De Vier Windstreken

Sindbad. De Vier Windstreken Nieuwsgierig naar de wereld achter de horizon, vertrekt Sindbad op een schip naar Oost-Indië. Hij bevaart alle zeeën en oceanen waar de zon op schijnt en beleeft de meest fantastische avonturen. Hongerige

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Kinderen zonder papieren

Kinderen zonder papieren VPM VPM Kinderen zonder papieren Je ziet het bijna elke dag op de tv of in de krant: beelden van landen in oorlog, mensen in armoede. Op zoek naar een betere plaats om te leven, slaan ze op de vlucht.

Nadere informatie

Tik-tak Tik-tak tik-tak. Ik tik de tijd op mijn gemak. Ik haast me niet zoals je ziet. Tik-tak tik-tak, ik denk dat ik een slaapje pak.

Tik-tak Tik-tak tik-tak. Ik tik de tijd op mijn gemak. Ik haast me niet zoals je ziet. Tik-tak tik-tak, ik denk dat ik een slaapje pak. Tik-tak - Lees het gedicht tik-tak voor. Doe dit in het strakke ritme van een langzaam tikkende klok: Tik - tak - tik - tak Ik tik - de tijd - op mijn - gemak. Enzovoort. - Laat de kinderen vrij op het

Nadere informatie

Kunstlessen over Hundertwasser

Kunstlessen over Hundertwasser Kunstlessen over Hundertwasser Bovenbouw primair onderwijs en vmbo - een tekst met vragen en opdrachten voor een les op school - opdrachten in de tentoonstelling in het Cobra Museum Colofon 2013 Uitgave

Nadere informatie

FLIPPEN. Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2

FLIPPEN. Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2 FLIPPEN Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2 Verantwoording: Opleiding: Media Vormgeven School: Media college Amsterdam Jaar: 1 Projectomschrijving: Het maken van

Nadere informatie

Inhoud Slaapkamer 6 Opwarming 8 Een jaar later 10 Genoeg 12 Terrorist 14 Geheim 16 Olie 20 R.O.A. 23 Betty 26 Vertrouwen 29 Feiten 32 G.O.F. 35 Protest 38 Warm 42 Reuzenmachine 44 Een bewaker! 47 Terrorist?

Nadere informatie

Musical De Eendenclub verdwaalt

Musical De Eendenclub verdwaalt Pagina 1 van 9 Musical De Eendenclub verdwaalt Normale versie voor 3 typetjes (Otto/Elle/Izzi) Een eigen productie van Recrateam Zang: Leonie van Gent en Martijn Boer Stemmen op de cd-versie: Martijn Boer

Nadere informatie

LES 11. Respect tonen of een lesje leren? Sabbat

LES 11. Respect tonen of een lesje leren? Sabbat LES Respect tonen of een lesje leren? Heb je ooit het gevoel dat je niet respectvol of eerlijk werd behandeld? Behandel jij anderen altijd op die manier? Omdat we allemaal Gods kinderen zijn, moeten we

Nadere informatie

KINDEREN VAN HET LICHT

KINDEREN VAN HET LICHT KINDEREN VAN HET LICHT Verteller: Het gebeurde in een donkere nacht, heel lang geleden, dat er herders in het veld waren, die de wacht hielden over hun schapen. Zij stonden net wat met elkaar te praten,

Nadere informatie

TOEN GOD ALLES MAAKTE

TOEN GOD ALLES MAAKTE Bijbel voor Kinderen presenteert TOEN GOD ALLES MAAKTE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: Bob Davies en Tammy S. Vertaald door: Erna van Barneveld

Nadere informatie

Eerste druk, 2013 2013 Arinka Linders AVI E5 M6 Illustraties: Michiel Linders

Eerste druk, 2013 2013 Arinka Linders AVI E5 M6 Illustraties: Michiel Linders Leo Leeuwtje Eerste druk, 2013 2013 Arinka Linders AVI E5 M6 Illustraties: Michiel Linders isbn: 9789048431052 nur: 282 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming

Nadere informatie

Wij zijn twee vrienden... jij en ik

Wij zijn twee vrienden... jij en ik Wij zijn twee vrienden... jij en ik Twee dikke vrienden... jij en ik voor Nona voor altijd negen... voor altijd in mijn hart Kika Konijn Kika Konijn was een goede vriendin van alle dieren in het bos. Ze

Nadere informatie

02-01-2006-28-04-2014 (8 jaar)

02-01-2006-28-04-2014 (8 jaar) BELLA (II) 02-01-2006-28-04-2014 (8 jaar) In 2007 kwam je voor het eerst lessen op onze hondenschool. Je had als pup eerder getraind op een andere school maar moest daar stoppen vanwege ED operaties aan

Nadere informatie

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Inleiding Om onderzoek te doen naar rituelen is het in eerste plaats belangrijk om te definiëren wat een ritueel is.

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen

Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen Openingstekst: (Door een ouder en kind) A. Zeg zou jij het licht aandoen? Je moet opschieten, want het is bijna tijd. Dadelijk

Nadere informatie

Waar groeit mijn eten? handleiding afsluitende les

Waar groeit mijn eten? handleiding afsluitende les Waar groeit mijn eten? handleiding afsluitende les Uitgave: Amsterdams NME Centrum Waar groeit mijn eten? handleiding - afsluitende les Ontwikkeld in opdracht van Vereniging Boerenstadswens www.boerenstadswens.nl

Nadere informatie

Het feestje van Burgie, het aardvarken

Het feestje van Burgie, het aardvarken Het feestje van Burgie, het aardvarken Aardvarken Burgie is bijna jarig! Burgie heeft veel vrienden, allemaal dieren uit Burgers Zoo. De vrienden van Burgie komen bij elkaar. Ze bedenken een plan voor

Nadere informatie

Het Gouden Ei. De Voorstelling. Illustraties en tekst: Marijke Meyer

Het Gouden Ei. De Voorstelling. Illustraties en tekst: Marijke Meyer De Voorstelling Het Gouden Ei Illustraties en tekst: Marijke Meyer Inlichtingen en boekingen: Impresariaat Jongsma en Hartgring Kerkstraat 35b 2271CP Voorburg Tel.: 070-3867430 of 070-3871761 Fax : 070-3877277

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach.

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Karin de Galan Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Ze heeft zich gespecialiseerd in het trainen van trainers en richtte in 2007 de galan school voor training op. Eerder werkte ze als

Nadere informatie

De eekhoorn kon niet slapen. Hij liep van zijn deur om zijn tafel heen naar zijn kast, bleef daar even staan, aarzelde of hij de kast zou opendoen,

De eekhoorn kon niet slapen. Hij liep van zijn deur om zijn tafel heen naar zijn kast, bleef daar even staan, aarzelde of hij de kast zou opendoen, De eekhoorn kon niet slapen. Hij liep van zijn deur om zijn tafel heen naar zijn kast, bleef daar even staan, aarzelde of hij de kast zou opendoen, deed hem niet open, liep langs de andere kant van de

Nadere informatie

Iris marrink Klas 3A.

Iris marrink Klas 3A. Iris marrink Klas 3A. 1 Inhoud. 1- Voorpagina 2- Inhoud, inleiding & mijn mening 3- Dag 1 4- Dag 2 5- Dag 3 6- Dag 4 7- Dag 5 Inleiding. Ik kreeg als opdracht om een dagverslag te maken over Polen. 15

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands Met mijn ogen dicht door Maren Stoffels

Boekverslag Nederlands Met mijn ogen dicht door Maren Stoffels Boekverslag Nederlands Met mijn ogen dicht door Maren Stoffels Boekverslag door J. 1301 woorden 29 oktober 2016 5,2 31 keer beoordeeld Auteur Genre Maren Stoffels Jeugdboek Eerste uitgave 2010 Vak Nederlands

Nadere informatie

Canonvensters Michiel de Ruyter

Canonvensters Michiel de Ruyter ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout

Nadere informatie

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Soms voel je je gevangen door het leven. Vastgezet door de drukte, en beklemd in je eigen hoofd. Je voelt je niet vrij en je voelt geen liefde. Met deze tips breng

Nadere informatie

1 Vinden de andere flamingo s mij een vreemde vogel? Dat moeten ze dan maar zelf weten. Misschien hebben ze wel gelijk. Het is ook raar, een flamingo die jaloers is op een mens. En ook nog op een paard.

Nadere informatie

Als je je richt op resultaten, dan zul je niet veranderen. Als je je richt op verandering, dan zul je resultaten behalen.

Als je je richt op resultaten, dan zul je niet veranderen. Als je je richt op verandering, dan zul je resultaten behalen. Als je je richt op resultaten, dan zul je niet veranderen. Als je je richt op verandering, dan zul je resultaten behalen. Als alles tegenzit, bedenk dan dat een vliegtuig opstijgt bij tegenwind, niet met

Nadere informatie

Edward van de Vendel Toen kwam Sam. Met tekeningen van Philip Hopman

Edward van de Vendel Toen kwam Sam. Met tekeningen van Philip Hopman Edward van de Vendel Toen kwam Sam Met tekeningen van Philip Hopman Amsterdam Antwerpen Em. Querido s Uitgeverij bv 2011 1 De hond was er zomaar. Hij stond aan het begin van de oprit, met zijn voorpoten

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Kikkertje en de geheime schatkistjes

Kikkertje en de geheime schatkistjes Kikkertje en de geheime schatkistjes VOORWOORD Fibromyalgie informatie brochure Elske Gijbels-Schaap (2015 ) 0 Voorwoord : Deze brochure is onderdeel van een reeks brochures die omtrent Fibromyalgie zijn

Nadere informatie

Elke miskraam is anders (deel 2)

Elke miskraam is anders (deel 2) Elke miskraam is anders (deel 2) Eindelijk zijn we twee weken verder en heb ik inmiddels de ingreep gehad waar ik op zat te wachten. In de tussen tijd dacht ik eerst dat ik nu wel schoon zou zijn, maar

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Suriname Voorwoord Ik houd mijn werkstuk over het land Suriname. Ik heb het onderwerp gekozen omdat mijn oom uit Suriname komt en ik het daarom ook een heel interessant land vind waar ik graag meer over

Nadere informatie

23 Spurgeons eerste gemeente Volmaakte mensen Hebben engelen zakken? Bidden en werken Een zacht antwoord Mevrouw

23 Spurgeons eerste gemeente Volmaakte mensen Hebben engelen zakken? Bidden en werken Een zacht antwoord Mevrouw Inhoud Eerst dit 7 1 De duivel wil niet dat je bidt 9 2 Wat gebeurt er in de kerk? 12 3 Alle beetjes helpen 14 4 God geeft ons wat we nodig hebben als wij op 17 Hem vertrouwen 5 Vliegen vangen! 20 6 Lees

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

Hoe de Koning een kater kreeg van D. blom

Hoe de Koning een kater kreeg van D. blom Hoe de Koning een kater kreeg van D. blom Na het ontbijt liepen zoals iedere morgen de koning en de koningin hun vaste rondje door de tuin. Genietend van het zonnetje en hun prachtig aangelegde tuin met

Nadere informatie

Suzanne Peters. Blijf bij me! liefdesroman

Suzanne Peters. Blijf bij me! liefdesroman Suzanne Peters Blijf bij me! liefdesroman Hoofdstuk 1 Katja belde aan bij het huis. Ze vond het toch wel erg spannend. Het was de tweede keer dat ze op visite ging bij de hondenfokker en deze keer zou

Nadere informatie

Ontdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2015/2016

Ontdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2015/2016 Ontdek ons zoute DNA Zonder de scheepvaart geen Nederland basisonderwijs 2015/2016 Welkom in het scheepvaartmuseum amsterdam Ontdek Het leven aan boord van verschillende schepen, doe mee aan het havenspel

Nadere informatie

Moeder worden, moeder zijn

Moeder worden, moeder zijn Moeder worden, moeder zijn Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: (020) 520 60 70 Fax: (020) 520 60 61 E-mail: info@eenvoudigcommuniceren.nl Website: www.eenvoudigcommuniceren.nl

Nadere informatie

Het Verloren Ei. Geschreven door. Judie McEwen www.rogueartistsspeak.blogspot.com. Illustraties van. Dick Rink www.blog.dickrink.

Het Verloren Ei. Geschreven door. Judie McEwen www.rogueartistsspeak.blogspot.com. Illustraties van. Dick Rink www.blog.dickrink. Het Verloren Ei Geschreven door Judie McEwen www.rogueartistsspeak.blogspot.com Illustraties van Dick Rink www.blog.dickrink.nl Copyright 2011 Uil was net wakker geworden uit zijn dagelijkse middag dutje,

Nadere informatie

Soms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw

Soms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw Soms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw gedrag gevaarlijk is voor andere mensen. Dit mag nooit

Nadere informatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker

Nadere informatie

De bij die niet kon vliegen

De bij die niet kon vliegen De bij die niet kon vliegen De kleine bij zat in het gras en keek treurig om zich heen. Daar vlogen alle andere bijen af en aan. Hun kleine pootjes vol met stuifmeel, de mond vol met de nectar van de mooie

Nadere informatie

Introductie: Brom en Bram

Introductie: Brom en Bram ! Activiteit 43 Brom, Bram en Brim Ontwikkelingsaspecten De kleuters doen ervaringen op met het onderscheiden van klanken (auditieve discriminatie). Materiaal kopies van de tekeningen van Brom en Bram

Nadere informatie

TEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden.

TEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden. TEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden. 5. Onderweg naar een feestje doe je nog even snel een boodschap.

Nadere informatie

droooo droooo oooom speurtocht je stad je toekomst 12 april - 3 juli oba is Paleis voor Volksvlijt

droooo droooo oooom speurtocht je stad je toekomst 12 april - 3 juli oba is Paleis voor Volksvlijt droooo oooom je stad speurtocht droooo oooom je toekomst 12 april - 3 juli oba is Paleis voor Volksvlijt Een speurtocht door de tentoonstelling Volksvlijt2056 voor jong (en oud) Ooit, heel lang geleden,

Nadere informatie

Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2)

Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2) Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2) Toen God begon met zijn schepping, was het donker en leeg. Maar God zei: Laat er licht zijn! En opeens was er licht. Nu was het niet donker meer, maar nog

Nadere informatie

Toekomst van uw biologische boerderijwinkel.

Toekomst van uw biologische boerderijwinkel. Toekomst van uw biologische boerderijwinkel. Naam: William Ton (1604410) Docent: Rob van den Idsert Specialisatie: Concept Periode: 2015-D Datum: 27-05-2015 Toekomst van uw biologische boerderijwinkel.

Nadere informatie

DE WONDEREN VAN JEZUS

DE WONDEREN VAN JEZUS Bijbel voor Kinderen presenteert DE WONDEREN VAN JEZUS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse

Nadere informatie

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen.

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen. Woensdag Ik denk dat ik gek word! Dat moet wel, want ik heb net gehoord dat mijn moeder kanker heeft. Niet zomaar een kankertje dat met een chemo of bestraling overgaat. Nee. Het zit door haar hele lijf.

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

ONTMOETEN KENNY KOKEN

ONTMOETEN KENNY KOKEN Gratis Excemplaar ONTMOETEN KENNY KOKEN WIL JIJ HET HELE (VOORLEES) VERHAAL GRAAG LEZEN? Je krijgt Ontmoeten Kenny Koken thuis gestuurd als je een mailtje stuurt naar timo-co@coderups.nl met je naam, adres

Nadere informatie

De drijfveren zijn ontwikkeld en aangeleverd door Coert-Jan Tomassen van CJT for Sales: Coert-Jan Tomassen info@cjtforsales.com www.cjtforsales.

De drijfveren zijn ontwikkeld en aangeleverd door Coert-Jan Tomassen van CJT for Sales: Coert-Jan Tomassen info@cjtforsales.com www.cjtforsales. Drijfveren Tool 1.0 Carolien van Herrikhuyzen www.cforcycling.nl www.cforcycling.com carolien@cforcycling.nl Om wat handvaten te hebben voor een gesprek met ons begeleidingsteam bij het formuleren van

Nadere informatie

HC zd. 42 nr. 31. dia 1

HC zd. 42 nr. 31. dia 1 HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:

Nadere informatie

Workshop BSO Rakker-Pret.

Workshop BSO Rakker-Pret. Workshop BSO Rakker-Pret. Workshop-programma Toneel Vissen Boskunstwerk Kerstmobiel Experimenten uitvoeren Kleien Overzicht workshops Kalender 2013 Weerkalender Poppenkastpop sint of Piet Bootjes wedstrijd

Nadere informatie

PIRATEN. WAT LEERT DE LEERLING? Nadenken over hoe ze er uit zien.

PIRATEN. WAT LEERT DE LEERLING? Nadenken over hoe ze er uit zien. LES 1 Jullie hebben net een filmpje gekeken over piraten. Bedenk hoe je zelf zou zijn als je een piraat was. Wat is je naam? Hoe zie je er uit? Bedenk een eigen piraten naam die echt bij jou past. Het

Nadere informatie