WINTER Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Interview met econoom en columnist Frank Kalshoven

Transcriptie

1 WINTER Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek Interview met econoom en columnist Frank Kalshoven In gesprek met staatssecretaris Jetta Klijnsma CBS-delegatie op VN-duurzaamheidstop Eerste hulp bij peilingen

2 Molens in Nederland Er zijn in Nederland nog molens. In Zuid- Holland staan de meeste molens: 220. Utrecht heeft de minste molens: 33. Ruim honderd jaar geleden waren er nog molens. Molens worden voor verschillende soorten werkzaamheden ingezet. Zo kennen we de poldermolen (die een polder bemaalt) en de korenmolen (waar graan tot meel wordt gemalen). Er zijn ook molens die gerst tot gort pellen, hout zagen, olie persen uit zaden en kleurstoffen vermalen. De laatste groep molens worden industriemolens genoemd. (Bron: Molen Educatief)

3 04 12 Gosse van der Veen Directeur-Generaal CBS Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek Verscheidenheid Colofon 04/12 is het relatiemagazine van het CBS dat als doelstelling heeft de externe relaties van het statistiekbureau te informeren over het CBS en met het CBS verwante relevante maatschappelijke ontwikkelingen. Het relatiemagazine verschijnt 4 keer per jaar. Uitgave: Centraal Bureau voor de Statistiek. Hoofdredactie: Miriam van der Sangen. Medewerkers: Jaap van Sandijk, Miriam van der Sangen, Annemieke Bos, Anita Toet, Cor Kooijman, Masja de Ree, Pit Dehing en Rosenbaum Selekt. Cover: Jetta Klijnsma is staatssecretaris Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kabinet Rutte II. Fotografie: ANP, Sjoerd van der Hucht. Illustraties: Andy Grogan. Oplage: exemplaren. Concept: Hans van Brussel. Vormgeving: Jan van Halm. Opmaak: Centraal Bureau voor de Statistiek, Grafimedia. Druk: Tuijtel, Hardinxveld- Giessendam. Reacties op het blad zijn welkom via msnn@cbs.nl. Het CBS heeft tot taak het publiceren van betrouwbare en samenhangende statistische informatie die inspeelt op de behoefte van de samenleving. Die samenleving kent een grote verscheidenheid aan groepen, die elk een eigen belang vertegenwoordigen, elk op hun eigen terrein. Daarom levert het CBS ook statistiek over zo n grote verscheidenheid aan onderwerpen. Iets van die grote verscheidenheid klinkt door in de onderwerpen die in dit blad aan de orde zijn. Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Jetta Kleinsma, noemt de onafhankelijkheid van het CBS een groot goed. Voeding vanuit de samenleving door gewone mensen van vlees en bloed, vindt zij belangrijk voor haar functioneren als bestuurder. Haar belangstelling en betrokkenheid bij een groot aantal onderwerpen komen in dit interview aan de orde. Econoom, columnist en mededirecteur van De Argumentenfabriek, Frank Kalshoven, heeft er zijn werk van gemaakt om thema s van alle kanten te belichten en complexe onderwerpen inzichtelijk te maken. Hij noemt zichzelf de grootste fan van het CBS en heeft ook enkele suggesties voor verdere verbetering. Duurzaamheid is een onderwerp waarvoor je een verscheidenheid aan gegevens samen moet brengen. Het CBS beijvert zich voor internationale vergelijkbaarheid en standaardisatie. Plaatsvervangend directeur-generaal Geert Bruinooge en statistisch onderzoeker Bram Edens bezochten daarvoor de VN-duurzaamheidstop Rio+20. Methodoloog bij het CBS en bijzonder hoogleraar survey methodologie aan de universiteit van Leiden, Jelke Bethelehem, maakt zich zorgen over de kwaliteit van de peilingen van de commerciële statistiekmakers. Samen met de Vereniging van onderzoeksjournalisten en het Plaform voor Surveyonderzoek heeft hij daarom de Checklist voor peilingen ontwikkeld. Dat je ook op gegevens van eind 17e en begin 18e eeuw nog interessante analyses kunt uitvoeren, blijkt wel uit het artikel van CBS-redacteur en promovendus aan de Universiteit van Amsterdam, Pit Dehing. 550 strekkende meter Wisselbankarchief vormde de basis voor zijn promotieonderzoek Geld in Amsterdam. Gosse van der Veen, Directeur-Generaal 3

4 Aan dit nummer werkten mee... Miriam van der Sangen (1958) studeerde rechten aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Daarna volgde zij diverse opleidingen op het gebied van management en journalistiek. Begin jaren tachtig trad zij in dienst van het CBS, waar zij verschillende functies bekleedde. De afgelopen 18 jaar werkte zij bij de sector Communicatie. Masja de Ree (1973) studeerde Nederlandse Taal- en Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Ze was docent Nederlands en alfabetisering en werkt sinds 2003 als zelfstandig bedrijfsjournalist en eindredacteur voor opdrachtgevers bij de overheid en in de gezondheidszorg. Annemieke Bos (1966) volgde de opleiding Voorlichtingskunde aan de Haagse Hogeschool. Zij werkte vijf jaar als voorlichter bij de Stichting Vakopleiding Bouwbedrijf (tegenwoordig Fundeon) en daarnaast als freelance journaliste voor de Delftsche en Westlandsche Courant. Sinds 1995 is ze actief als freelance tekstschrijver/redacteur. Jaap van Sandijk (1960) studeerde aan de Pedagogische Academie, maar koos na de afronding daarvan voor de journalistiek. Na ervaring te hebben opgedaan bij de regionale radio en het Leidsch Dagblad vestigde hij zich als freelance journalist. Hij schrijft voor diverse vakbladen, waaronder Adformatie, Salesmanagement en Twinkle. 4

5 04 12 Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek Interview met econoom en columnist Frank Kalshoven 10 In gesprek met staatssecretaris Jetta Klijnsma 20 CBS-delegatie op VN-duurzaamheidstop 30 Eerste hulp bij peilingen 38 CBS in de klas ontwikkeld mét en voor docenten 8 Inhoud kort gezond 6 7 CBS in de klas ontwikkeld mét en voor docenten 8 9 Interview met econoom en columnist Frank Kalshoven kort IT CBS in de schijnwerpers met Volkstelling In gesprek met staatssecretaris Jetta Klijnsma kort sport Een cijfermatig totaalbeeld van gezondheid en zorg CBS-delegatie op VN-duurzaamheidstop kort reizen Eerste hulp bij peilingen kort actueel Over de historie van de Wisselbank kort culinair recente publicaties Op een doorsnee dag 56 5

6 kort gezond 79,2 jaar: levensverwachting voor mannen De levensverwachting van vrouwen in Nederland is nog steeds hoger dan die van mannen. Maar de mannen komen wel steeds dichterbij. Tussen 1985 en 2000 groeide de levensverwachting bij geboorte voor mannen namelijk met 2,5 jaar, terwijl bij vrouwen deze groei slechts 0,9 jaar bedroeg. Daarna trad een versnelling op. Tussen 2000 en 2011 bedroeg de toename bij mannen zelfs 3,6 jaar. Vrouwen boekten in deze periode een winst van 2,3 jaar. De voorlopige stand? In 2011 was de levensverwachting bij geboorte voor vrouwen 82,9 jaar, tegen 79,2 jaar voor mannen. (Bron: CBS, Eurostat) Aantal zelfdodingen stijgt naar In 2011 hebben Nederlanders een einde aan hun leven gemaakt. Dat zijn er 47 meer dan een jaar eerder. Zelfdoding komt vooral voor onder mannen: 7 van de 10 is man (1 136 mannen versus 511 vrouwen). Bijna de helft van alle zelfdodingen vindt plaats in de leeftijdsgroep van 40 tot 60 jaar. Zelfdoding gebeurt het meest door ophanging. De helft van de mannen die zich van het leven berooft, doet dit door ophanging. Vrouwen kiezen in een derde van de gevallen voor ophanging. Alleen bij jongeren tot 20 jaar is voor de trein springen de meest voorkomende manier. (Bron: CBS) Sigaretten en shag in 5 jaar 38 procent duurder De afgelopen 5 jaar zijn sigaretten en shag in Nederland met 38 procent in prijs gestegen. Een stijging die ruim 2,5 keer harder uitpakt dan in onze buurlanden. Sinds juni 2007 zijn de tabaksprijzen in België en Duitsland met 14 procent gestegen de kleinste stijging in de eurozone. De flinke stijging in Nederland wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door accijnsverhogingen. Zonder deze verhogingen zouden de Nederlandse prijzen vrijwel gelijk zijn opgegaan met die in onze buurlanden. (Bron: CBS) 6

7 kort gezond Huisarts krijgt een 7,7 Nederlanders zijn over het algemeen tevreden over hun huisarts. Het gemiddelde rapportcijfer van zowel mannen als vrouwen voor de huisarts is een 7,7. Ouderen blijken in het algemeen positiever te zijn in hun oordeel dan jongeren van 20 tot 30 jaar. Ook gezonde patiënten oordelen, in vergelijking met patiënten die hun gezondheidstoestand als minder dan goed beoordelen, positiever over hun huisarts. Van de gezonde patiënten geeft 98 procent de huisarts een 6 of hoger als cijfer. Van de groep die de gezondheid als minder goed beoordeelt geeft 93 procent de huisarts minimaal een zes. Ook over andere zorgverleners zijn we tevreden. Specialisten krijgen gemiddeld een 7,8. Tandartsen en fysiotherapeuten waarderen we gemiddeld met een 7,9. Mannen en vrouwen waarderen de tandarts en de fysiotherapeut even hoog. Wat specialisten betreft zijn mannen net iets positiever dan vrouwen. (Bron: CBS) 7

8 aan het woord... LIEKE STROUCKEN (29) studeerde vrijetijdwetenschappen aan de Universiteit van Tilburg. Na haar studie kwam ze bij het CBS in dienst als onderzoeker voor de onderwijsstatistieken. Gaandeweg trok het werk als projectleider haar toch meer. Sinds anderhalf jaar is ze coördinator van het project CBS in de klas. Voor meer informatie: 8

9 CBS in de klas ontwikkeld voor én met docenten De cijfers van het CBS worden niet alleen door onderzoekers en beleidsmakers gebruikt. Steeds meer docenten en scholieren in het voortgezet onderwijs weten de informatie ook te vinden. Deze is speciaal voor hen samengebracht op de website CBS in de klas. Lieke Stroucken is coördinator van dit project. in de klas biedt docenten gratis CBS- CBS materiaal dat direct bruikbaar is in de klas en dat past in het lesprogramma voor de vakken aardrijkskunde, economie en maatschappijleer. We hebben de site anderhalf jaar geleden ontwikkeld, in nauwe samenspraak met docenten, vertelt Stroucken. Mijn taak is het om de site te onderhouden, uit te breiden en te promoten. We zoeken actief het contact met de gebruikers op om het aanbod zo goed mogelijk op hun wensen af te stemmen. Een pool van docenten denkt mee en geeft feedback. Dat is heel belangrijk. We vinden bij het CBS de input vanuit het onderwijs essentieel. Zo ontwikkelen we nu naar aanleiding van reacties uit het veld een lesmodule grafieken lezen. We vinden bij het CBS de input vanuit het onderwijs essentieel We zijn na een succesvolle test dit jaar ook van start gegaan met de landelijke Conjunctuur- BekerStrijd. Leerlingen van de havo- en vwo-bovenbouw met economie in hun profiel voorspellen met hun docent de Nederlandse conjunctuur. Ze vinden daarvoor informatie over een tiental indicatoren op de site. Bijvoorbeeld de economische groei, werkloosheid en inflatie. Begin oktober hadden we ruim negentig voorspellingen binnen. In november hebben we de kwartaalcijfers naar de scholen gezonden, zodat ze konden bekijken of ze in de goede richting zitten met hun voorspelling en waar een eventuele afwijking vandaan kan komen. In maart volgend jaar reiken we een prijs uit aan de klas die het dichtst bij de door het CBS gemeten cijfers zit. Het is leuk om te zien hoe de scholen dit oppakken. We ontvangen positieve reacties. Leerlingen vinden het leuk om op deze manier met cijfermateriaal bezig te zijn. De lesstof wordt er concreter door en beklijft ook beter. Stroucken is vastbesloten om zich te blijven verdiepen in de doelgroep en deze te betrekken bij de verdere ontwikkeling van de website. Annemieke Bos 9

10 relaties Frank Kalshoven is econoom en columnist voor de Volkskrant. Ook is hij eigenaar van de Argumentenfabriek, een onafhankelijk analysebedrijf dat organisaties helpt helder na te denken over goede en snelle resultaten. 10

11 Ik ben de grootste fan van het CBS Interview met econoom en columnist Frank Kalshoven Al zestien jaar maakt hij De knikkers en het spel, de column die elke zaterdag in het economiekatern van de Volkskrant verschijnt. Frank Kalshoven analyseert daarin de wereldeconomie aan de hand van steeds drie dezelfde vragen: Wat zien we? Wat gebeurt hier? Hoe moeten we dit begrijpen? De etherlucht is allang verdwenen, maar de galm zit er nog stevig in, vooral in de lange gangen. Na de sluiting in 1983 biedt het voormalige Wilhelmina Gasthuis nu onderdak aan bedrijven. Ook de Argumentenfabriek van mededirecteur Frank Kalshoven heeft hier, in Amsterdam Oud-West, zijn thuisbasis. De Argumentenfabriek is een onafhankelijk analysebedrijf dat organisaties helpt helder na te denken over goede en snelle resultaten. Kalshoven en zijn medewerkers begeleiden denksessies waarin vraagstukken helder en overzichtelijk in kaart worden gebracht. We hebben een methode van informatie verzamelen en presenteren ontwikkeld die thema s van alle kanten belicht, legt hij uit. We bundelen en ordenen alle argumenten en schrijven dat zó compact op dat het op een A3 tje past. Betere beslissingen Aan de hand van de zelf ontwikkelde Argumentenkaart maakt de Argumentenfabriek voor de klant complexe onderwerpen inzichtelijk. Zo kunnen mensen gestructureerd nadenken en betere beslissingen nemen. Aan de Mensen realiseren zich niet welke macht ze hebben om de wereld te verbeteren hand van de visualisatie kunnen ze ook altijd terugredeneren waaróm ze tot bepaalde besluiten zijn gekomen. De Argumentenfabriek bestaat inmiddels bijna zeven jaar. Aanvankelijk was het niet de bedoeling dat het idee zou uitmonden in een bedrijf. Kalshoven werkte destijds, samen met toenmalig collega-redacteur Kees Kraaijeveld van de Volkskrant, aan de ontwikkeling van een zondagskrant. In die krant wilden we een weekoverzicht van het publieke debat bieden zonder daar lange lappen tekst aan te wijden. Zo kwamen we op de Argumentenladder en de Argumentenkaart. Die zondagskrant kwam er niet. Uitgever PCM zag er van af. Kalshoven: Maar na jaren bij de krant waren we toe aan iets nieuws. Toen zijn Kees en ik samen dit bedrijf begonnen. Verklaren En zo werd de econoom en journalist dus ondernemer. Maar wat Kalshoven ook deed tussen 1996 en nu, De knikkers en het spel is hij altijd blijven schrijven. Dat is echt een vast punt in mijn leven, zegt hij. Wat voor baan ik ook had de afgelopen zestien jaar, voor mij gold elke vrijdagochtend: stukkie tikken. En dat is nog steeds zo. Hij wijst naar de deur: Hier weten ze op vrijdagochtend: hij werkt aan De Knikker. In dat stukkie van zo n zeshonderd woorden analyseert de auteur de wereldeconomie aan de hand van drie simpele vragen. Wat zien we? Wat gebeurt hier? Hoe moeten we dit begrijpen? De wereldeconomie zit volgens Kalshoven best ingewikkeld in elkaar. Bij het schrijven van een stukje dwing ik mezelf om helder te formuleren hoe dingen zijn te verklaren. Nog even los van de vraag wat je ervan moet vinden. 11

12 We gingen van een financiële crisis naar een crisis in de reële economie, naar een crisis in de openbare financiën van landen en vervolgens naar een muntcrisis Crises De laatste jaren schrijft Kalshoven hoe kan het anders veel over de crisis. Nou ja, crisis zeg maar crises. Het is een sequentie. We gingen van een financiële crisis naar een crisis in de reële economie, naar een crisis in de openbare financiën van landen en vervolgens naar een muntcrisis. Als Europa kordaat had opgetreden, was het echter niet zo uit de hand gelopen, stelt hij. Het begon met Griekenland. Dat was een fluitje van een cent, een bosbrandje op een regenachtige dag. Eén telefoontje naar het IMF en het was in drie maanden geregeld. Maar dat druiste in tegen het eergevoel van Europa. Het IMF, dat is er toch voor Afrikaanse landen? Dat gaat toch niet het oude continent Europa vertellen hoe het een probleem moet oplossen? Dat weten we zelf wel! Zo werd het fikkie een bosbrand terwijl Europese politici al drie jaar lopen te rommelen. Nederland is met zijn open economie flink geraakt door die Europese crisis. Kunnen wij ons daar zelfstandig uit werken, zoals de PvdA in haar verkiezingscampagne suggereerde? PvdA-leider Samsom zei met regelmaat dat Nederland zich uit de crisis moet werken. Kalshoven: Dat is een buitengewoon naïeve uitspraak. Herstel van de Nederlandse economie is zeer afhankelijk van het herstel in Europa. Daarom moeten we de Zuid-Europese landen ook helpen en daar niet mee talmen, zoals ik al eerder schreef in mijn column. Nederland heeft overigens wel invloed op het herstel van de economie. Het nieuwe kabinet moet dan wel verstandig positie kiezen in Europa en Europa moet het eens worden over hervormingen. Je moet de overheidsfinanciën op orde houden zonder draconische bezuinigingen gehouden worden, kortom, het rijtje waarover al brede economische consensus is. En de openbare financiën? Op dat gebied moet je rustig aan doen. Je moet de overheidsfinanciën op orde houden zonder draconisch te gaan bezuinigen. Het negatieve effect daarvan is misschien wel groter dan we dachten. Daar kun je beter mee wachten tot de omgeving wat verbeterd is. Topeconoom Olivier Blanchard van het IMF heeft daarover verstandige dingen gezegd. Wat vindt Kalshoven in dit verband van het regeerakkoord van Rutte II? Helemaal niet slecht. Het meest positieve is dat VVD en PvdA positief hebben uitgeruild. Geen stilstand, maar vooruitgang. Maakbare economie Frank Kalshoven gelooft in een maakbare economie, laat hij weten in diverse publicaties. Maar is dat niet naïef? In een maakbare economie hadden we een crisis toch kunnen voorkomen? In de economie zijn allerlei impulsen. Daarin speelt de overheid natuurlijk een rol. Maar vergeet niet dat wij als burgers ook een belangrijke rol spelen in die aansturing van de economie. Als ik even een CBS-cijfer erbij mag pakken: een gemiddeld huishouden heeft een besteedbaar inkomen van 28 duizend euro. En het is alleen dat huishouden dat bepaalt hoe dit bedrag wordt aangewend en welke diensten en producten ermee worden afgenomen. Daar bemoeit niemand zich mee. Het effect dat we met ons eigen economisch gedrag kunnen bewerkstelligen, is fabelachtig groot. Met de keuzes die we maken, sturen we de wereldeconomie. Economenrijtje Nederland moet zelf ook de nodige hervormingen doorvoeren. Kalshoven is het eens met wat hij het economenrijtje noemt: De woningen arbeidsmarkt moeten worden hervormd, de hypotheekrenteaftrek en het ontslagrecht moeten eraan, de zorgkosten moeten in de klauwen Met de keuzes die wij maken sturen we de wereldeconomie Kapitalisme Dan legt Kalshoven de vinger op de zere plek. Want, zo constateert de econoom die de wereld graag duurzamer ziet, we gaan verkeerd om met die maakbaarheid. We doen allemaal domme dingen. We stoten teveel CO 2 uit, doen boodschappen bij de kiloknaller en doen nog veel meer din- 12

13 13

14 We doen allemaal domme dingen. We stoten teveel CO 2 uit, doen boodschappen bij de kiloknaller en doen nog veel meer waar we niet gelukkig van worden gen waar we niet gelukkig van worden. De consument is, constateert Kalshoven, onnadenkend. Mensen realiseren zich niet welke macht ze hebben om de wereld te verbeteren. Ze geven vijf euro aan een goed doel, maar beseffen niet dat ze bijna dertigduizend euro te besteden hebben om werkelijk iets goeds te doen. Maar als de overheid dat nou eens wat meer zou stimuleren? Dat vind ik de redenering van een klein kind dat dol op chocola is en de pot leeg eet als zijn ouders er niet zijn. Moet pappie overheid ons gaan vertellen dat we ons beter moeten gedragen? Ik ben altijd voor de emancipatie van mensen of dat vrouwen, minderheden of gehandicapten zijn. Zo moeten we ons ook als Nederlandse en Europese bevolking emanciperen. Maakbaar of niet, crises zijn nooit te voorkomen. Bij kapitalisme, het systeem dat nu bijna driehonderd jaar bestaat, weet je twee dingen zeker, zegt Kalshoven. Het zorgt voor groei en welvaartstoename en het zorgt voor schommelingen, met van tijd tot tijd een flinke crisis. Het is een dynamisch systeem dat steeds om aanpassingen vraagt. En die aanpassingen gaan wel eens verkeerd. Hij blikt alvast vooruit naar de volgende schommeling: Eén van de oorzaken van de crisis is gebrek aan regelgeving en toezicht. Dus komt de politiek met meer regels. Daarin wordt vervolgens overdreven waarna bedrijven en banken zich beknot voelen in hun ondernemerschap. Dat is de periodiciteit in de politieke economie. Grootste fan Lezers van De knikkers en het spel weten dat Kalshoven in bijna al zijn columns verwijst naar cijfers van het CBS en Eurostat. Ik ben de grootste fan van het CBS, zegt hij lachend. Ik maak de wereld graag beter en dan moet je beginnen bij de wereld zoals-ie is. Voor een goede analyse heb je data nodig en het CBS is dé datafabriek van Nederland. Zonder het CBS zou het ons ontbreken aan feitelijk inzicht. Kalshoven zegt de CBS-site wekelijks één tot twee keer te bezoeken. Zijn favoriete statistiek is die over arbeidsproductiviteit. Ik heb één plaatje dat ik heel veel gebruik in mijn lezingen, vertelt hij. Het gaat over de groei van het inkomen per hoofd van de bevolking sinds de Tweede Wereldoorlog. Je ziet dat de baanduur vrij constant is, maar dat de arbeidsproductiviteit groeit. En met die groei van de arbeidsproductiviteit groeit het inkomen. Daarmee kun je goed laten zien dat groei van arbeidsproductiviteit hét thema moet zijn voor de politiek. Je moet er voor zorgen dat je meer produceert per uur. Innovatie is daarbij heel belangrijk. Kalshoven is positief over de toegenomen toegankelijkheid van de CBS-site, waar informatie op een aantrekkelijke manier wordt aangeboden. Maar ik vind dat StatLine, de database van het CBS, nog steeds onvoldoende toegankelijk is. Verder hoop ik dat het CBS de Nederlandse cijfers meer in een Europese context gaat plaatsen, want dat is voor mij heel essentieel. Jaap van Sandijk Curriculum vitae Frank Kalshoven (1965) studeerde economie en rechten aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde in 1993 in de economie. Van 1993 tot 1995 werkte hij als economieredacteur bij weekblad Elsevier. Daarna vertrok hij naar de Volkskrant, waar hij onder meer chef van de redactie economie en adjunct-hoofdredacteur was. Sinds 2005 werkt Kalshoven als zelfstandig columnist voor onder meer de Volkskrant en Vrij Nederland en treedt hij op als gastspreker. Sinds begin 2006 is hij medeoprichter en mededirecteur van de Argumentenfabriek. 14

15 15

16 kort IT Bijna 4 op de 5 Nederlanders bankiert via internet Nederland en Finland zijn koplopers op het gebied van internetbankieren binnen de Europese Unie. Maar liefst 79 procent van de Nederlanders en Finnen in de leeftijd van 16 tot 75 jaar handelt bankzaken af via het internet. Onderaan de Europese lijst staan Bulgarije (3 procent) en Roemenië (4 procent). Gemiddeld bankiert 37 procent van de 16- tot 75-jarigen in de Europese Unie via internet. (Bron: CBS, Eurostat) Weinig vrouwelijke ICT ers De ICT-wereld is een mannenwereld. Het aandeel vrouwen in deze sector schommelt rond de 11 procent. Dat is aanzienlijk lager dan het aandeel werkende vrouwen in de gehele economie. In 2011 bedroeg dit aandeel 45 procent. Ter vergelijking: in de ICT-sector is het percentage vrouwen in de periode vrijwel constant gebleven, terwijl dit aandeel in de rest van de economie met 5 procentpunten is toegenomen. (Bron: CBS) 94 procent heeft internettoegang In 2011 had 94 procent van de huishoudens in Nederland toegang tot het internet. Dit is gelijk aan het percentage huishoudens met een pc. Er zijn, kortom, vrijwel geen huishoudens met een pc zonder een internetaansluiting. Breedbandinternet is inmiddels zeer gangbaar in de Nederlandse huishoudens. In 2011 beschikte 83 procent van de huishoudens over een internetverbinding met breedbandsnelheid. In 2002 was dit nog maar 15 procent. (Bron: CBS, Eurostat) 16

17 kort IT 25 procent internetters politiek-maatschappelijk actief Het internet is een walhalla voor het spelen van spelletjes, het bekijken van video s en andere vormen van vermaak. Maar hoe groot is eigenlijk het aantal internetters dat online leest over politieke en maatschappelijke kwesties en hierover ook met elkaar in discussie gaat? Ruim een kwart van alle internetgebruikers (27 procent) blijkt politiekmaatschappelijk actief te zijn op het internet. Deze groep leest of plaatst berichten én neemt deel aan online discussies en aan peilingen over maatschappelijke of politieke kwesties. Vooral personen tussen 25 en 45 jaar zijn politiek en maatschappelijk online actief. Het aandeel van deze leeftijdsgroep is met 29 procent van de internetgebruikers het grootst. Het minst actief zijn de 65-plussers. Het aandeel van deze leeftijdsgroep dat online politiek-maatschappelijk actief is, bedraagt 20 procent, (Bron: CBS) 17

18 aan het woord... ERIC SCHULTE NORDHOLT (45) studeerde wiskunde en econometrie. Vervolgens vond hij bij het CBS de baan die perfect op zijn studie aansloot. Dat is nu alweer ruim twintig jaar geleden. Naast senior onderzoeker is hij sinds eind 2002 projectleider van de volkstelling die iedere tien jaar plaatsvindt. 18

19 CBS in de schijnwerpers met Volkstelling 2011 Volkstellingen zijn zo oud als de mensheid. In 1795 werd in Nederland de eerste officiële landelijke volkstelling gehouden. Sindsdien vindt deze vrijwel iedere tien jaar plaats. Momenteel werkt het CBS aan de volkstelling over Eric Schulte Nordholt is projectleider van deze bijzondere operatie. Zo n drie jaar lang is gewerkt aan de voorbereidingen voor deze volkstelling. Momenteel verkeert het project in de hoofdfase. In subgroepen verzamelen de projectteamleden alle definitieve gegevens over Uiterlijk 1 april 2014 moeten de meer dan tabellen met gegevens worden opgeleverd aan Eurostat, het statistiekbureau van de Europese Unie. Het zijn tabellen met demografische gegevens, beroeps- en opleidingsgegevens en gegevens over de woonsituatie van alle in Nederland woonachtige personen. De meeste tabellen moeten per provincie worden samengesteld, maar sommige ook voor alle Nederlandse gemeenten afzonderlijk. We hebben straks een heel nauwkeurig plaatje van de Nederlandse samenleving en veranderingen daarin gedurende de afgelopen tien jaar. Daar kunnen we dan weer veel onderzoek op baseren. Bovendien zijn er Europese vergelijkingen te maken, legt Schulte Nordholt uit. Het verzamelen van de gegevens gebeurt op een zeer innovatieve manier. We doen een zogeheten virtuele volkstelling. Die voeren we uit op virtuele desktops. Het houdt in dat we gegevens ver zamelen uit tal van bestaande registers en enquêtes. Deze zijn zodanig statistisch gecombineerd en opgehoogd dat ze een betrouwbare weergave zijn van de stand van de gehele Nederlandse bevolking. Deze manier van werken Uiterlijk 1 april 2014 moeten de meer dan tabellen worden opgeleverd houdt in dat we de bevolking niet hoeven te bestoken met vragenlijsten. Dat scheelt een hoop enquêtedruk én enorm veel kosten, aldus Schulte Nordholt. Nederland is door deze innovatieve aanpak een voorbeeld voor veel andere Europese landen. We staan behoorlijk in de schijnwerpers en krijgen veel vragen van buitenlandse statistiekbureaus. Dat had ik me vooraf niet zo gerealiseerd, maar wij zijn qua aantal inwoners het grootste registerland ter wereld. Schulte Nordholt is nu bijna tien jaar projectleider volkstelling. Met plezier plakt hij er gerust nog eens tien jaar aan vast. Het is een ontzettend leuk project. Het loopt dwars door alle afdelingen en statistieken van het CBS heen. Ik kan me er heel erg in uitleven, voel me regelmatig een duizendpoot! Annemieke Bos 19

20 In gesprek met Jetta Klijnsma is sinds november 2012 staatssecretaris Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kabinet Rutte II. Daarvoor was zij lid van de PvdAfractie in de Tweede Kamer en wethouder en waarnemend burgemeester van Den Haag. In het kabinet Balkenende IV was zij eveneens staatssecretaris Sociale Zaken en Werkgelegenheid. 20

21 Jetta Klijnsma (1957) is sinds november van dit jaar staatssecretaris Sociale Medisch-ethische discussies met elkaar voeren U staat bekend als het sociale geweten van de PvdA. Waar komt uw sociale betrokkenheid vandaan? Vanwege mijn handicap ben ik als kind vaak geopereerd en heb ik in revalidatiecentra gebivakkeerd. Je ziet dan om je heen dat er andere kinderen zijn die het niet zo goed getroffen hebben als jij, omdat zij een progressieve ziekte hebben en heel snel dood gaan. Ik was eigenlijk een bofkont, want ik was alleen maar spastisch. Ik dacht: ik mag absoluut niet mopperen en vond het heel oneerlijk dat die andere kinderen de achttien niet zouden halen. Gaandeweg zie je ook dat de verdeling in de wereld niet bepaald eerlijk is en dat mensen dat zelf niet altijd naar hun hand kunnen zetten. Als je maar flink je best doet, dan word je zó van een dubbeltje een kwartje', wordt vaak beweerd. Maar zo simpel ligt het niet. Het heeft er alles mee te maken in welke omgeving je opgroeit en met welke 'rugzak' je de wereld in gestuurd wordt. Wat mij drijft, is er met zijn allen voor te zorgen dat de inhoud van al die rugzakjes iets gelijker wordt. In elke functie die u bekleedde van wethouder tot Tweede Kamerlid legde u frequent werkbezoeken af. In gesprek met Jetta Klijnsma Zaken en Werkgelegenheid in het kabinet Rutte II. Daarvoor was zij lid van de Tweede Kamerfractie van de PvdA. Eerder was zij wethouder en waarnemend burgemeester van Den Haag. Tijdens het kabinet Balkenende IV bekleedde zij eveneens de functie van staatssecretaris Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Toen ik bijvoorbeeld Kamerlid was, had ik altijd mensen op mijn netvlies. Gewone mensen van vlees en bloed Welke issues kwamen zoal ter sprake en hoe pakte u die op? Mijn achtergrond is nogal breed, je kunt mij dus voor van alles en nog wat inzetten. Tot voor kort was ik Tweede Kamerlid en woordvoerder over medisch-ethische kwesties, kunst en cultuur. Ik ben ook wethouder van welzijn, zorg, emancipatie, financiën en cultuur in Den Haag geweest en waarnemend burgemeester. Verder was ik staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kabinet Balkenende IV. Inmiddels ben ik weer op deze post benoemd, maar dan in het kabinet Rutte II. Voor mij is het in al die functies belangrijk om gevoed te worden. Toen ik bijvoorbeeld Kamerlid was, had ik altijd mensen op mijn netvlies. Gewone mensen van vlees en bloed, waarmee ik gesproken had. Ik was bijvoorbeeld bij een echtpaar thuis uitgenodigd. De man, nog vrij jong, is Alzheimerpatiënt, de vrouw is mantelzorgster. Aan die mijnheer is niets bijzonders te zien. Het is echter een enorme opgave in dat gezin om het leven te leven, omdat die mijnheer zoveel extra zorg nodig heeft vanwege het feit dat hij alles vergeet. Dat is een enorme handicap. Toen ik in de Tweede Kamer over mantelzorg praatte, had ik dit gezin voor ogen. Ik kan geen goede ideeën ontwikkelen, als ik niet zelf met de mensen spreek. Dat geldt op tal van terreinen. Wethouder van een grote stad zijn, noemde u ooit het mooiste beroep dat er is. Ja, het lokaal bestuur is wat mij betreft favoriet. Omdat je dan heel veel met mensen werkt, die het betreft. Dat doe je in de wijk zelf. Je kent de mensen. Er zijn fantastische vrijwilligers, die van alles en nog wat verzinnen; je hoeft hen maar een klein beetje ruggensteun te geven en dan gebeurt er gewoon iets! Mensen in de stad komen met heel mooie 21