Clary van der Veen Lonneke van Leeuwen. Open en Alert. Procesevaluatie van de implementatie in JJI De Heuvelrug, locatie Overberg

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Clary van der Veen Lonneke van Leeuwen. Open en Alert. Procesevaluatie van de implementatie in JJI De Heuvelrug, locatie Overberg"

Transcriptie

1 Clary van der Veen Lonneke van Leeuwen Open en Alert Procesevaluatie van de implementatie in JJI De Heuvelrug, locatie Overberg

2

3 Clary van der Veen Lonneke van Leeuwen Open en Alert Procesevaluatie van de implementatie in JJI De Heuvelrug, locatie Overberg Trimbos-instuut, Utrecht, 2009

4 Colofon Opdrachtgever en financier Ministerie van Justitie Projectleiding Lonneke van Leeuwen, Trimbos-instituut Uitvoering pilotonderzoek Clary van der Veen, Trimbos-instituut Pilotuitvoering Open en Alert (training en behandeling) Centrum Maliebaan, instelling voor verslavingspsychiatrie, regio Utrecht: Lennard Lamers, afdeling preventie Utrecht Gisèle Hoevenaars, afdeling preventie Utrecht Karin van Doornum, afdeling curatie Veenendaal Annegien Loth, afdeling curatie Utrecht Pilotuitvoering Open en Alert (implementatie) Justitiële Jeugdinrichting De Heuvelrug, locatie Overberg: Marijke van Kraaikamp, directeur behandeling en diagnostiek van de JJI De Heuvelrug Esther Schuitemaker, teamleider Overberg Inge de Boer, behandelcoördinator locatie Overberg Begeleidingscommissie Open en Alert Marijke van Kraaikamp, directeur behandeling en diagnostiek van de JJI De Heuvelrug Harry Bosma, locatiedirecteur Overberg Esther Schuitemaker, teamleider Overberg Herman Kaal, adjunct directeur van het JOC Hans Jagers, senior beleidsadviseur en plv. directeur van de Sprengen Juliette Sonderman, directeur pedagogisch beleid van de Doggershoek Jet Gudden, locatiedirecteur van de Hunnerberg Deborah Leue, Dienst Justitiële Inrichtingen Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van het Trimbos-instituut. Deze procesevaluatie is te downloaden via Trimbos-instituut Da Costakade 45 Postbus AS Utrecht T: F: , Trimbos-instituut, Utrecht. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande toestemming van het Trimbos-instituut.

5 Inhoud Voorwoord 7 1 Inleiding Aanleiding project Doel, onderzoeksvragen en respondentgroepen procesevaluatie Projectfasen Projectstructuur Projectfinanciering 13 2 Beschrijving uitgangssituaties betrokken organisaties De uitgangssituatie van Overberg Uitgangssituatie instelling voor verslavingszorg, Centrum Maliebaan 15 3 Uitvoering Open en Alert Train-de-trainer bijeenkomst Werkgroep Stuurgroep Begeleidingscommissie Training 19 4 Resultaten Resultaten onderzoeksvraag Resultaten onderzoeksvraag Resultaten onderzoeksvraag Resultaten onderzoeksvraag Resultaten onderzoeksvraag Resultaten onderzoeksvraag Resultaten en aanbevelingen Resultaten Randvoorwaarden Aanbevelingen Slotconclusie 50 6 Literatuur 51 Bijlage 1 Tevredenheid training 53 Bijlage 2: Vragenlijst 55 TRIMBOS-INSTITUUT 5

6 6 TRIMBOS-INSTITUUT

7 Voorwoord Voor u ligt de rapportage over de pilot-implementatie van het door het Ministerie van Justitie gefinancierde project Open en Alert, alcohol- en drugspreventie in de justitiële jeugdinrichting. In hoofdstuk 1 is een beschrijving te vinden waarom de pilot Open en Alert is opgezet, de vraagstelling van de pilot en de onderscheidende fasen in de uitvoering van de pilot. In hoofdstuk 2 vindt u een beschrijving van de uitgangssituatie van de betrokken organisaties bij de pilot Open en Alert, de Justitiële Jeugdinrichting de Heuvelrug, locatie Overberg en de Instelling voor Verslavingszorg Centrum Maliebaan. In hoofdstuk 3 staat de uitvoering van de pilot Open en Alert beschreven en de randvoorwaarden, onderverdeeld in belemmerende en bevorderende factoren van de uitvoering en implementatie. In hoofdstuk 4 volgt de evaluatie van de pilot Open en Alert en hoofdstuk 5 sluit vervolgens af met het bespreken van resultaten en aanbevelingen. Open en Alert is in eerste instantie ontwikkeld en uitgetest als aanbod voor instellingen voor verslavingszorg en residentiële jeugdhulpverlening. Om Open en Alert verder te ontwikkelen en toepasbaar te maken voor justitiële jeugdinrichtingen is Open en Alert van in een pilot-implementatie uitgevoerd en geëvalueerd. Dit proces staat in dit rapport beschreven. Op basis van de resultaten uit de pilot-implementatie en de evaluatie is het handboek Open en Alert voor preventiewerkers van instellingen voor verslavingszorg aangepast en een nieuw handboek voor implementatie in de justitiële jeugdinrichting ontwikkeld. Meer informatie over de materialen kunt u vinden op de website en de materialen kunt u bestellen via Graag willen we de organisaties die hebben deelgenomen aan de pilot Open en Alert bedanken. Ook de deelnemers van de begeleidingscommissie voor het volgen van het proces en de resultaten. Dankzij Centrum Maliebaan, afdeling preventie hebben we een aangepast handboek voor trainers, waarmee andere instellingen voor verslavingszorg Open en Alert aan justitiële jeugdinrichtingen kunnen aanbieden. Dankzij de Heuvelrug, locatie Overberg hebben we Open en Alert uit kunnen testen en hebben we een handboek voor implementatie ontwikkeld, waarmee andere justitiële jeugdinrichtingen van start kunnen gaan met Open en Alert. Ook willen we de werkgroepleden van Overberg bedanken voor het implementeren van Open en Alert. Alle medewerkers van Overberg bedankt voor de deelname aan de training, het invullen van de vragenlijsten en de medewerking aan de interviews. Ook de jongens op Overberg worden bedankt voor het invullen van de vragenlijsten. Clary van der Veen & Lonneke van Leeuwen Trimbos-instituut TRIMBOS-INSTITUUT 7

8 8 TRIMBOS-INSTITUUT

9 1 Inleiding 1.1 Aanleiding project Landelijke cijfers over middelengebruik onder scholieren (10-18 jaar) laten zien dat 79% wel eens alcohol heeft gedronken, 17% wel eens cannabis heeft gebruikt, tussen de 3-4% wel eens andere drugs heeft gebruikt en bijna de helft (44%) ooit op een gokkast heeft gespeeld (Monshouwer e.a., 2008). De omvang van het gebruik van middelen door jongeren in de justitiële jeugdinrichting is echter vele malen groter. In de Justitiële Jeugdinrichting (JJI) heeft 92% van de jongeren wel eens alcohol gedronken, heeft 86% wel eens cannabis gebruikt en heeft 33% wel eens andere drugs genomen (Vreugdenhil, 2003). Ook de Dienst Justitiële Inrichtingen ( 2008) meldt dat 80% van de jongeren stevig softdrugs gebruikte voordat zij in de inrichting kwamen. Jongeren die in een Justitiële Jeugdinrichting (JJI) verblijven zijn een risicogroep voor problematisch middelengebruik. Onder problematisch middelengebruik wordt verstaan: Het gebruik van een middel op zo n manier, dat hierdoor lichamelijke, psychische of sociale problemen ontstaan, of op zo n manier dat maatschappelijke overlast ontstaat. Problematisch gebruik is niet altijd verslaving' (van Laar, 2007). Uit onderzoek (Vreugdenhil e.a., 2004) blijkt dat 55% van de jongens in Nederlandse Justitiële Jeugdinrichtingen middelen misbruiken of verslaafd zijn. Uit onderzoek onder meisjes (Hamerlynck e.a., 2006) blijkt sprake te zijn van 52% drugsmisbruik en 30% drugsafhankelijkheid. Onder deze groep was het alcoholmisbruik en afhankelijkheid veel lager, respectievelijk 19% en 6%. De recidive onder jongeren die in aanraking komen met justitie is hoog. Van de jongeren die een leerstraf opgelegd hebben gekregen komt ongeveer 60% binnen 5 jaar opnieuw met justitie in aanraking (Plaisier, 2007). Van de jongeren die in een justitiële inrichting hebben gezeten komen meer dan de helft (54%) binnen 2 jaar weer met justitie in aanraking (Wartna e.a., 2008). Het gebruik van alcohol en/of drugs wordt gezien als één van de criminogene factoren die invloed hebben op het risico op recidive (Plaisier, 2007). Ondanks dat veel jongeren in een JJI problematisch alcohol of drugs gebruiken en recidive percentages hoog zijn, maken JJI s weinig gebruik van voorzieningen in de verslavingszorg. Enerzijds heeft dit te maken met een tekort aan kennis over middelen bij professionals en vaardigheden om druggebruik te signaleren en bespreekbaar te maken met jongeren en daardoor geen hulp wordt gezocht. Anderzijds ervaren jongeren hun alcoholof drugsgebruik vaak zelf niet als een probleem en staan niet open voor hulp (Vlugt e.a., 2005). Tegen deze achtergrond is het van belang dat JJI s structureel aandacht hebben voor het voorkomen en behandelen van problematisch alcohol- en drugsgebruik. Dat professionals voldoende kennis over alcohol en drugs hebben, getraind zijn in het signaleren van problematisch gebruik en jongeren (m.b.v. motiverende gespreksvoering) tot behandeling zouden kunnen motiveren. Het is belangrijk dat meer effectieve behandelprogramma s voor jeugdige gebruikers worden ontwikkeld en dat de JJI s de jongeren op een methodische manier toeleiden naar deze behandelprogramma s. Dat betekent meer samenwer- TRIMBOS-INSTITUUT 9

10 king tussen JJI s en verslavingszorg en hulpverlening aan deze jongeren tijdens het verblijf in een JJI en als nazorg. Op aanvraag van het hoofd behandeling van de Heuvelrug, locatie Overberg heeft het Trimbos-instituut een projectplan uitgewerkt voor het uittesten van de interventie Open en Alert binnen justitiële jeugdinrichtingen. Om problematisch alcohol- en druggebruik bij jongeren aan te pakken heeft het Trimbos-instituut in voor professionals werkzaam in de residentiële hulpverlening de interventie Open en Alert ontwikkeld. Open en Alert is gericht op het ontwikkelen van beleid, verbeteren van kennis over middelengebruik, deskundigheidsbevordering en het verbeteren van de samenwerking met verslavingszorginstellingen. Open en Alert is in de periode als pilot uitgetest op de Heuvelrug, locatie Overberg. 1.2 Doel, onderzoeksvragen en respondentgroepen procesevaluatie Doel van het project Open en Alert vanuit het Trimbos-instituut is het ontwikkelen van een good-practice interventie, een interventie die bruikbaar, werkbaar, succesvol en relevant is voor Justititële Jeugdinrichtingen. Op basis van deze procesevaluatie en het advies van de begeleidingscommisie wordt geconcludeerd of Open en Alert geschikt is voor implementatie in Justitiële Jeugdinrichtingen. Het Trimbos-instituut voert de procesevaluatie uit aan de hand van de volgende onderzoeksvragen: 1. Wat zijn bevorderende en belemmerende factoren bij de implementatie van Open en Alert in een JJI? 2. Hoe worden de pijlers van Open en Alert ingezet en gewaardeerd door de professionals binnen de pilot JJI en Centrum Maliebaan? a. Ontwikkelen alcohol- en drugsbeleid b. Deskundigheidsbevordering c. Samenwerken met verslavingszorg op het gebied van preventie en behandeling 3. Welke invloed heeft Open en Alert op het proces van de ontwikkeling van een alcohol- en drugsbeleid binnen de pilot JJI? 4. Welke invloed heeft het invoeren van Open en Alert op het begeleiden van jongeren die (problematisch) alcohol en drugs gebruiken? 5. Welke invloed heeft Open en Alert op het tot stand komen van eventuele hulpverlening door Centrum Maliebaan bij problematisch alcohol- en drugsgebruik? Het Trimbos-instituut voert daarnaast een behoeftepeiling uit voor Open en Alert onder alle 12 JJI s. Met behulp van deze behoeftepeiling onderzoeken we: 6. In welke mate denken JJI s baat te hebben bij of behoefte te hebben aan Open en Alert. 10 TRIMBOS-INSTITUUT

11 In het opzetten en implementeren van Open en Alert werkt de Heuvelrug nauw samen met de instelling voor verslavingszorg Centrum Maliebaan (CMB) aan de ontwikkeling van een alcohol- en drugsbeleid en deskundigheidsbevordering. Een werkgroep bestaande uit medewerkers werkzaam op Overberg en de preventiewerker van CMB is verantwoordelijk voor het ontwikkelen van middelenbeleid. Vier teams begeleiders (gesloten en de open afdeling) van Overberg, inclusief behandelaars, onderwijzers en mensen van de beveiliging (AID rs) krijgen een deskundigheidstraining. Om de onderzoeksvragen te beantwoorden zijn verschillende methoden toegepast: Onderzoeksvraag 1 en 2: Om te weten te komen welke bevorderende en belemmerende factoren bij de implementatie van Open en Alert een rol speelden hebben we op drie manieren data verzameld. We hebben met verschillende medewerkers werkzaam op Overberg en CMB gesproken om ervaringen te horen over de uitvoering van Open en Alert. Daarnaast hebben we tijdens overleggen van de werkgroep, stuurgroep en trainingen geobserveerd. Als derde hebben de voorzitter van de werkgroep op Overberg en de preventiewerker /trainer van CMB logboeken ingevuld. Onderzoeksvraag 3: We hebben de invloed van Open en Alert op de ontwikkeling van alcohol- en drugsbeleid binnen de JJI onderzocht door de uitgangssituatie te vergelijken met de situatie aan het einde van de pilot. Met behulp van het vergelijken van beleidsstukken, vragenlijsten en gesprekken met medewerkers van Overberg hebben we dit in kaart gebracht. Onderzoeksvraag 4: We hebben de invloed van Open en Alert op het begeleiden van jongeren die (problematisch) alcohol en drugs gebruiken onderzocht door het ervaren effect te meten van de training en de toename aan kennis en vaardigheden van de deelnemers. We hebben dit gemeten aan de hand van vragenlijsten (voor- en nameting). Daarnaast hebben we met behulp van een vragenlijst bij jongens navraag gedaan of de toename aan vaardigheden van de groepsleiders door hen werd opgemerkt en gemeten of het middelengebruik onder jongens is afgenomen. Onderzoeksvraag 5: De invloed van Open en Alert op het tot stand komen van eventuele hulpverlening door CMB bij problematisch alcohol- en drugsgebruik hebben we onderzocht door een toename van het aantal doorverwijzingen en behandelingen van jongens die problematisch gebruiken en afspraken die zijn gemaakt tussen beide organisaties over vervolgtraining en het geven aan consultatie. Met behulp van registratiecijfers en gesprekken met medewerkers van Overberg (hulpverlener, behandelcoördinator en teamleider) van CMB en Overberg is dit in kaart gebracht. Onderzoeksvraag 6: Door het landelijk uitzetten van een vragenlijst bij alle justitiële jeugdinrichtingen hebben we de behoefte gemeten aan Open en Alert. TRIMBOS-INSTITUUT 11

12 1.3 Projectfasen De pilot-implementatie kende 3 fasen die hieronder worden beschreven. Fase 1 (juli 2007 december 2007) Voorbereiding van uitvoering Open en Alert Werkgroep en stuurgroep samenstellen Probleemanalyse uitvoeren: wat is de huidige en wat de wenselijke situatie op Overberg Ontwikkeling protocollen en alcohol- en drugbeleid Selecteren van de te trainen teams en plannen van data Trainen van de uitvoerders van Centrum Maliebaan (CMB) Voorbereiding van uitvoering Open en Alert Onderzoek naar Open en Alert Voorbereiden van het onderzoek door onderzoeksinstrumenten te ontwikkelen Nulmeting uitvoeren: interviews houden met medewerkers van CMB en Overberg; vragenlijst uitzetten onder medewerkers van Overberg en jongens Fase 2 (januari 2008 september 2008) Invoering Open en Alert: Deskundigheidsbevordering van de teams Invoering nieuwe protocollen en alcohol- en drugbeleid Onderzoek naar Open en Alert: Observeren tijdens vergaderingen van de werkgroep, stuurgroep en trainingen Vragenlijsten uitzetten onder deelnemers om training te evalueren Logboeken analyseren Fase 3 (oktober 2008 december 2008) Evaluatie invoering Open en Alert: Evaluatie en bijstelling protocollen en alcohol- en drugbeleid door de werkgroep Plannen en/of afspraken maken voor continuering of vervolgactiviteiten en implementatie door de werkgroep Onderzoek naar Open en Alert: Nameting uitvoeren: interviews houden met medewerkers van CMB en Overberg; vragenlijst uitzetten onder alle medewerkers en jongens van Overberg Fase 4 (januari 2009 maart 2009) Onderzoek naar Open en Alert Verwerken van resultaten Bijstelling producten Rapportage procesevaluatie 12 TRIMBOS-INSTITUUT

13 1.4 Projectstructuur Deelnemers aan het project Open en Alert zijn de Heuvelrug, locatie Overberg, Centrum Maliebaan, afdeling preventie en behandeling, en het Trimbos-instituut geweest. De drie organisaties hebben in alle fasen samengewerkt en in goed overleg de projectstructuur vastgelegd: De Heuvelrug, locatie Overberg is in dit project de gedelegeerde opdrachtgever geweest. De onderzoeksgroep van het Trimbos-instituut. De onderzoeker voert de procesevaluatie uit en verzamelt hiervoor gegevens. De stuurgroep stuurt de werkgroep aan en hierin nemen de projectleiders deel van Overberg en CMB. De onderzoeker neemt deel aan de stuurgroep als observant. De werkgroep stelt het nieuwe alcohol- en drugsbeleid samen, beschrijft de protocollen/het beleid en is verantwoordelijk voor de verspreiding van het beleid. In de werkgroep nemen afgevaardigden deel vanuit alle disciplines op Overberg en een projectmedewerker van CMB die ook de training uitvoert. De onderzoeker neemt deel als observant. De begeleidingscommissie bestaat uit afgevaardigden van vijf justitiële jeugdinrichtingen en leden van de stuurgroep. De locatiedirecteur van Overberg is voorzitter. De begeleidingscommissie ziet erop toe dat de doelstelling en opzet van het project conform het projectvoorstel worden gerealiseerd. 1.5 Projectfinanciering De pilotimplemenatie en procesevaluatie zijn gefinancierd door het ministerie van Justitie in opdracht van De Heuvelrug, locatie Overberg. TRIMBOS-INSTITUUT 13

14 2 Beschrijving uitgangssituaties betrokken organisaties 2.1 De uitgangssituatie van Overberg De Heuvelrug, locatie Overberg is een justitiële jeugdinrichting voor jongens in de leeftijd jaar met een onder toezichtstelling (OTS) of met een plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (PIJ-maatregel). Middelengebruik Op Overberg is het (problematisch)druggebruik een groot probleem. Minder zicht heeft Overberg op de alcoholproblematiek bij jongens. Volgens eigen inschatting gebruikt 70% van de jongens op Overberg softdrugs. De mate van alcohol- en druggebruik heeft een negatieve invloed op het functioneren van de jongens op Overberg en hun prestaties in het werk en onderwijs en het toekomstperspectief van de jongens. Regelmatig worden scholings- en begeleidingsprogramma s van jongens afgebroken door (problematisch) druggebruik. Sommige jongens recidiveren na vrijlating uit de JJI en hierin speelt druggebruik een rol. Beleid Op Overberg werd een zogenaamd zero tolerance beleid gehanteerd om (problematisch) druggebruik tegen te gaan. Bij binnenkomst op Overberg, incidenteel en bij verdenking van alcohol- of druggebruik werd met behulp van een urine controle (UC) jongens gescreend op alcohol en drugs. Daarnaast vinden bij de jongens regelmatig kamercontroles plaats. Een positief bevonden jongen krijgt straf en moet op zijn kamer zitten of verliest zijn verlof. De regelgeving rondom middelengebruik en UC staat beschreven in de laatste Aanpak middelengebruik Overberg, opgesteld in mei De 'zero tolerance' aanpak werd ongeveer 13 jaar geleden ingevoerd en leidde in eerste instantie tot een sterke afname van druggebruik onder de jongens. De laatste jaren werkte deze aanpak onvoldoende; de jongens gebruikten ondanks het verbod, de jongens die problematisch gebruiken kregen geen begeleiding en het zero tolerance beleid werd niet door alle werkers nageleefd. In ons onderzoek (nulmeting) onder 35 medewerkers (groepsleiders en onderwijzers) op Overberg kwam naar voren dat bijna 46% niet op de hoogte was van de Aanpak middelengebruik Overberg en de regels over hoe je moest omgaan met jongens die alcohol of drugs gebruikten. Op de vraag of de regels voor jongens die alcohol- en druggebruiken ook werden toegepast gaf 77% (n=35) aan dat er verschil bestond tussen de regels op papier en de toepassing ervan in de praktijk. Samenwerking met verslavingszorg Een ander probleem waar medewerkers op Overberg tegen aan liepen was de slechte samenwerking en afstemming tussen Overberg en de instelling voor verslavingszorg (IVZ). Incidenteel werkte Overberg samen met de instellingen voor verslavingszorg CMB en Iriszorg. Zij voerden leefstijltrainingen uit bij sommige jongens die op open groep verbleven en die binnen afzienbare tijd Overberg zouden verlaten. Daarnaast werden jongens die problematisch gebruikten soms door Overberg verplicht naar een instelling voor verslavingszorg gestuurd voor behandeling. Deze jongens werden ook vaak weer onbehandeld teruggestuurd omdat ze ongemotiveerd waren voor behandeling. Verschillende visies tussen de instellingen voor verslavingszorg (IVZ) en de justitiële jeugdinrichting de Heuvelrug, locatie Overberg bemoeilijkte de samenwerking. 14 TRIMBOS-INSTITUUT

15 Het moeizaam verlopen van de samenwerking tussen IVZ en Overberg had ook te maken met de cultuur binnen deze jusititiële jeugdinrichting die overigens niet op zichzelf staat. 'De JJI s zijn eilandjes met een eigen cultuur die naar binnen gericht zijn waardoor JJI s minder geneigd zijn om samen te werken met andere organisaties. Samenwerking tussen JJI s en instellingen voor verslavingszorg is niet eenvoudig', aldus John Konings, voormalig hoofd behandeling op Overberg. Niet alleen is sprake van eilandencultuur tussen de verschillende instellingen, maar ook tussen de verschillende afdelingen binnen Overberg. Door de inspectie werden in 2007 problemen gesignaleerd in de samenwerking en communicatie tussen onderwijs, trajectbegeleiding, groepsleiding, behandeling en beveiliging (Inspectie, 2007). Volgens John de Konings hadden de werkers op Overberg onvoldoende kennis en vaardigheden om de jongens te motiveren hun druggebruik aan te pakken en de jongens die problematisch drugs gebruikten te motiveren om hulp te zoeken. In ons onderzoek (nulmeting) hebben we 35 medewerkers (onderwijzers en groepsleiders) gevraagd naar de kennis en vaardigheden op het gebied van middelengebruik. Bijna 30% van de medewerkers gaf aan (ruim)onvoldoende kennis over softdrugs te hebben en ruim 54% had (ruim)onvoldoende kennis over andere drugs zoals xtc en cocaïne. Een groot deel van deze werkers wilde zijn/haar vaardigheden in het omgaan met (problematisch) middelengebruik verbeteren. Ongeveer eenderde beoordeelde de eigen vaardigheden op het gebied van signaleren (ruim)onvoldoende, 60% had (ruim)onvoldoende vaardigheden om de jongens die middelen gebruiken te begeleiden en te motiveren voor behandeling en 64% had (ruim)onvoldoende vaardigheden om de jongens met problematisch gebruik door te verwijzen. 2.2 Uitgangssituatie instelling voor verslavingszorg, Centrum Maliebaan Centrum Maliebaan (CMB) is een instelling voor verslavingspsychiatrie in de provincie Utrecht. Verslavingspsychiatrie is een gespecialiseerde vorm van geestelijke gezondheidszorg. CMB biedt zorg aan mensen (jongeren, volwassenen en ouderen) die problemen hebben door gebruik van alcohol, drugs, medicijnen of door gokken. CMB heeft 11 locaties in Utrecht, Amersfoort, Veenendaal en Den Dolder. CMB was van oorsprong een wat meer naar binnen gerichte tweedelijns organisatie waarin weinig aandacht was voor out-reachend werken en voor preventie. Dit beleid is de laatste jaren veranderd. CMB hanteert een wijkgerichte aanpak, ze zijn meer vraag in plaats aanbod gericht en ze zijn gericht op samenwerking. Een andere relevante ontwikkeling is dat CMB in 2008 een zorglijn Jeugd & Jongeren heeft opgezet waarin het team jeugd en jongvolwassenen (t/m 23 jaar) is aangesteld, 'B-open'. Voor jongeren die problematisch middelen gebruiken is het volgende aanbod beschikbaar: Individuele behandeling, voorbereidende (motiverende) gesprekken, leefstijltraining (4 gesprekken), leefstijltraining (10 gesprekken), groepsvariant leefstijltraining en nazorg. Ook CMB erkent dat de samenwerking met Overberg tot nu toe moeizaam is verlopen door een afstand in cultuur en gestelde doelstellingen over behandeling van jongeren met problematisch druggebruik. Overberg zit op het algehele verbod van drugs (zerotolerance) waardoor het drugsgebruik bij de jongens onbespreekbaar is terwijl CMB alleen probleemgebruikers wil behandelen die niet afwijzend staan tegenover een behandeling. Medewerkers van Overberg kunnen een negatieve houding van probleemgebrui- TRIMBOS-INSTITUUT 15

16 kers proberen te beïnvloeden door het aangaan van gesprekken over druggebruik. Door samen met Open en Alert aan de slag te gaan en het beleid op Overberg aan te passen hoopt CMB met Overberg overeenstemming te krijgen. Binnen CMB wordt het belang van samenwerken met JJI s breed gedragen. JJI s passen binnen het preventiebeleid van CMB, onder andere binnen de zorglijn Jeugd & Jongeren (verslavingsproblematiek). Binnen deze zorglijn worden nu maar een te beperkt aantal jongeren behandeld terwijl het een omvangrijke doelgroep is. Door de samenwerking tussen CMB en Overberg zou de doorverwijzing van cliënten sneller kunnen verlopen (inkorten van de wachtlijsten). Door de samenwerking wil CMB ook nieuwe cliënten bereiken en zou zij meer expertise kunnen ontwikkelen over deze jongeren en hun problematiek. 16 TRIMBOS-INSTITUUT

17 3 Uitvoering Open en Alert 3.1 Train-de-trainer bijeenkomst Ter voorbereiding op de pilot organiseerde het Trimbos-instituut op 31 juni 2007 een train-de-trainer bijeenkomst voor de aan de pilot deelnemende IVZ, CMB. Het Trimbosinstituut was verantwoordelijk voor het programma en de uitvoering van de train-detrainer bijeenkomst. Het doel van de training was de preventiewerkers kennis te laten maken met de opzet van Open en Alert, het handboek en om de preventiewerker voor te bereiden op de uit te voeren pilot. Aan de hand van het handboek werden tijdens de train-de-trainer alle fasen van de implementatie van Open en Alert doorgenomen: contactlegging en oriëntatie, voorbereiding, uitvoering, evaluatie en continuering. Bij de train-de-training waren een preventiewerker en de projectleider van CMB aanwezig en twee medewerkers (uitvoerder van het onderzoek en projectleider) van het Trimbosinstituut. Het Trimbos-instituut heeft de train-de-trainer geëvalueerd aan de hand van een vragenlijst. De verschillende programma onderdelen (inleiding Open en Alert, uitwisseling stand van zaken preventie in justitiële jeugdinrichtingen, ingrediënten en inhoud van Open en Alert, discussie en de oefening wat is problematisch ), van de training werden als voldoende tot goed beoordeeld. Door de training zagen de deelnemers de JJI als een belangrijke setting voor preventie activiteiten, waren ze gemotiveerd en enthousiast geworden om te gaan werken met Open en Alert in de JJI. Het gemiddelde rapportcijfer voor de train-de-training was een 7½. 3.2 Werkgroep De werkgroep Open en Alert is met name verantwoordelijk voor het aanpassen of ontwikkelen van alcohol- en drugsbeleid op Overberg. Het hoofd behandeling op Overberg heeft de werkgroep samengesteld. Uit alle disciplines (hoofd onderwijs, behandelcoördinator, groepsleider, AID r, trajectbegeleider en een verpleegkundige) nam een afgevaardigde deel. Ook nam een preventiewerker van de IVZ CMB deel aan de werkgroep. In totaal namen 11 mensen deel aan de werkgroep, waarvan de harde kern uit 6 mensen bestond. Voor het uitvoeren van de pilot zijn uiteindelijk 4 groepen (2 open en 2 gesloten afdelingen) jongens geselecteerd. Iedere groep was in de werkgroep vertegenwoordigd door een groepsleider. De teamleider van deze 4 groepen werd aangesteld als voorzitter van de werkgroep. Als vice-voorzitter werd in eerste instantie het hoofd onderwijs aangesteld, maar deze werd later vervangen door een behandelcoördinator. De preventiewerker van de IVZ hield toezicht op de voortgang van Open en Alert en heeft advies gegeven tijdens de ontwikkeling van het beleid en de protocollen. De werkgroep is van september 2007 tot eind 2008 twaalf keer bijeengekomen. De eerste twee bijeenkomsten stonden in het teken van kennismaken met elkaar, taken en verantwoordelijkheden in het project vaststellen en het bespreken van het beleid met de knelpunten. Een knelpunt was dat het hedendaagse instellingsbeleid niet breed werd gedragen binnen Overberg. Dit was de aanleiding om de werkgroep samen te stellen door afgevaardigden van alle disciplines. Hierdoor heeft Overberg een breed draagvlak neergezet voor beleidsverandering en beleidsuitvoering. TRIMBOS-INSTITUUT 17

18 Het opstarten van de werkgroep ging moeizaam. Een groot deel van de deelnemers was niet of slecht geïnformeerd over het project en de taken en verantwoordelijkheden van de leden van de werkgroep. Deels kwam dit omdat het aan voorbereiding schortte en het handboek voor preventiewerkers nauwelijks was bestudeerd. De informatie gepresenteerd in dit handboek bleek te weinig specifiek te zijn voor de werkgroepleden. Op basis van deze ervaring is besloten om een handboek samen te stellen voor werkgroepleden gericht op de implementatie van Open en Alert binnen een JJI en waarin de taken en verantwoordelijkheden duidelijk staan omschreven. In de drie bijeenkomsten die daarop volgden is gesproken over de knelpunten die de werkgroepleden ervaren met druggebruik en het zero-tolerance beleid dat door sommigen wel en door anderen niet werden toegepast in de praktijk. De werkgroep heeft aan de hand van de twee voorbeeld beleidsstukken uit het handboek Open en Alert een contour geschetst hoe het beleid binnen Overberg eruit moet komen te zien. Na goedkeuring van het management is dit contour uitgewerkt tot een conceptbeleidsstuk met protocollen. In februari 2008 is het concept beleid door de werkgroep aan 55 medewerkers op Overberg gepresenteerd op een kick-off bijeenkomst. In een bijeenkomst van 2 uur werd het beleid toegelicht en konden medewerkers vragen stellen en werd volgens het format van het Lagerhuis discussies over preventie van middelengebruik gevoerd. In de bijeenkomsten van de werkgroep na de kick-off is de aandacht uitgegaan naar de voortgang van de trainingen en knelpunten die optraden bij de uitvoering van het beleid op de 4 pilotgroepen. Vanaf 1 juni is het beleid over geheel Overberg uitgezet en ging in de werkgroep meer aandacht naar de implementatie van Open en Alert, het aanstellen van een aandachtsfunctionaris middelengebruik op Overberg, het uitzetten van vervolgtrainingen voor de medewerkers van de groepen die niet hebben deelgenomen aan de pilot, opfristrainingen, het verloop van de samenwerking met CMB en de uitvoering van het beleid. In november 2008 heeft een werkgroeplid met de onderzoeker van het Trimbos-instituut een workshop gegeven over Open en Alert op de inspiratiedag van de dienst justitiële jeugdinrichtingen. Deze workshop werd door 35 belangstellenden, werknemers van verschillende justitiële jeugdinrichtingen bezocht. Opvallend aan de workshop was dat er veel belangstelling was voor Open en Alert en dat de behoefte aan deskundigheidstraining bij medewerkers van de verschillende JJI's gedeeld werden. Ook is Open en Alert genomineerd voor de 'WHO Health in Prisons Award 2009'. Medio 2009 zal de uitslag van de Award bekend worden gemaakt. 3.3 Stuurgroep De Stuurgroep bestaat uit twee mensen, projectleider Open en Alert van Overberg (hoofd behandeling) en een projectleider van de IVZ CMB. De stuurgroep was verantwoordelijk voor het formeren en de aansturing van de werkgroep. Tijdens de looptijd van het project kwam de stuurgroep vijf keer bijeen. Tijdens de eerste 2 bijeenkomsten werd het accent vooral gelegd op het opstarten van het project, het installeren van de werkgroep en de besluitvorming rondom de deskundigheidstraining. In de andere bijeenkomsten is de voortgang in de werkgroep (beleidsontwikkeling) en de trainingen besproken. Daarnaast werden de mogelijkheden tot samenwerking met CMB verkend bij het vervolgen van deskundigheidstrainingen, het opzetten van consultatie aan teams en intake en de begeleiding van jongens op Overberg. 18 TRIMBOS-INSTITUUT

19 3.4 Begeleidingscommissie Op initiatief van de JJI Heuvelrug, locatie Overberg werd een begeleidingscommissie samengesteld. De begeleidingscommissie bestond uit afgevaardigden van de justitiële jeugdinrichtingen Doggershoek, Hunnerberg, JOC en Sprengen, een afgevaardigde van de dienst justitiële jeugdinrichtingen (DJI) en de locatiedirecteur van Overberg die tevens de vergaderingen voorzat. De begeleidingscommissie kwam tijdens de looptijd van het project drie keer bijeen. Het doel van de begeleidingscommissie was het volgen van de voortgang van Open en Alert op Overberg en het beoordelen van de resultaten en aanbevelingen van Open en Alert. De leden van de stuurgroep, onderzoeksgroep en de werkgroep hebben in de vergaderingen van de begeleidingscommissie informatie gegeven aan de hand van presentaties. In de laatste bijeenkomst heeft het Trimbos-instituut de concept-materialen en de resultaten van de procesevaluatie gepresenteerd. 3.5 Training Vier groepen van ieder 16 medewerkers van Overberg (groepsleiding, verpleegkundigen, gedragscoördinatoren, AID rs, onderwijzers) zijn getraind in de periode maart-mei Er waren drie groepen waarbij de samenstelling van disciplines gemengd waren en een groep bestond hoofdzakelijk uit docenten. In iedere groep zat tenminste één werkgroeplid. Deze had de taak om en het beleid toe te lichten in de trainingsgroep en eventuele vragen en knelpunten over het beleid terug te koppelen naar de werkgroep. De training bestond uit twee gedeelten. Het eerste deel, de basiscursus, bestond uit 2 bijeenkomsten van 3,5 uur met algemene informatie over alcohol, drugs en (problematisch)gebruik. Het tweede deel, de vaardigheidstraining, bestond uit 3 bijeenkomsten van 3,5 uur met aandacht voor de volgende thema's: 1. hoe kun je als onderwijzer/groepsleider/gedragcoördinator (problematisch) gebruik voorkomen; 2. wat zijn de signalen van (problematisch) gebruik; 3. hoe bespreek je als onderwijzer/groepsleider/gedragcoördinator het alcohol- en druggebruik met een jongere; 4. hoe begeleid je een jongere die alcohol- en/of drugs gebruikt; 5. hoe verwijs je een jongere die problematisch alcohol- en/of drugs gebruikt door naar de instelling voor verslavingszorg. TRIMBOS-INSTITUUT 19

20 20 TRIMBOS-INSTITUUT

Open en Alert. en drugsgebruik door (delinquente) jongeren met LVG. Els Bransen, projectleider

Open en Alert. en drugsgebruik door (delinquente) jongeren met LVG. Els Bransen, projectleider Improving Mental Health by Sharing Knowledge Open en Alert Aanpakken van alcohol en drugsgebruik door (delinquente) jongeren met LVG Els Bransen, projectleider ebransen@trimbos.nl Jeugd en middelengebruik

Nadere informatie

14-12-2011. Programma. Problematisch middelengebruik voorkomen bij mensen met LVB. Alcohol- en drugsgebruik bij LVB. Definitie LVB

14-12-2011. Programma. Problematisch middelengebruik voorkomen bij mensen met LVB. Alcohol- en drugsgebruik bij LVB. Definitie LVB Problematisch middelengebruik voorkomen bij mensen met LVB Marijke Dijkstra Trimbos instituut Focus op onderzoek Utrecht, 2 december 2011 Improving Mental Health by Sharing Knowledge Programma Middelengebruik

Nadere informatie

Integraal samenwerkingsproject Tactus Ambiq (2010-2012)

Integraal samenwerkingsproject Tactus Ambiq (2010-2012) www.ambiq.nl Integraal samenwerkingsproject Tactus Ambiq (2010-2012) Februari 2012 Inhoud Geschiedenis samenwerking Ambiq-Tactus Uitgangspunten Uitwerking Plannen 2012 e.v. Werkzame elementen Vragen Geschiedenis

Nadere informatie

Integraal samenwerkingsproject Tactus Ambiq (2010-2012, e.v.)

Integraal samenwerkingsproject Tactus Ambiq (2010-2012, e.v.) www.ambiq.nl Integraal samenwerkingsproject Tactus Ambiq (2010-2012, e.v.) Februari 2013 Inhoud Geschiedenis samenwerking Ambiq-Tactus Visie en uitgangspunten Beleid Plannen 2013 e.v. Vragen Geschiedenis

Nadere informatie

Integraal samenwerkingsproject Tactus Ambiq ( ) Visie en uitgangspunten. Doelgroepen. Doelen middelenbeleid.

Integraal samenwerkingsproject Tactus Ambiq ( ) Visie en uitgangspunten. Doelgroepen. Doelen middelenbeleid. www.ambiq.nl Inhoud Integraal samenwerkingsproject Tactus Ambiq (2010-2012) Februari 2012 Geschiedenis samenwerking Ambiq-Tactus Uitgangspunten Uitwerking Plannen 2012 e.v. Werkzame elementen Vragen Geschiedenis

Nadere informatie

Auditinstrument. LVB & Middelengebruik

Auditinstrument. LVB & Middelengebruik Auditinstrument LVB & Middelengebruik Trimbos-instituut Organisatie: Organisatie-eenheid / locatie: Datum afname: Auditoren: Versie 9 mei 0 Pagina . Visie & beleid a. Beleid rondom middelengebruik De organisatie(eenheid)

Nadere informatie

Aanleiding. Probleemstelling en onderzoeksopzet. Samenvatting procesevaluatie doorzorgfunctionaris

Aanleiding. Probleemstelling en onderzoeksopzet. Samenvatting procesevaluatie doorzorgfunctionaris Samenvatting procesevaluatie doorzorgfunctionaris Aanleiding Het ministerie van Justitie en Veiligheid, onderdeel dienst Justitiële Inrichtingen, is eind 2016 gestart met de pilot doorzorgfunctionaris.

Nadere informatie

Middelengebruik bij jongens in Justitiële Jeugdinrichtingen

Middelengebruik bij jongens in Justitiële Jeugdinrichtingen Middelengebruik bij jongens in Justitiële Jeugdinrichtingen Het gebruik van tabak, alcohol, cannabis en drugs bij jongens met en zonder PIJmaatregel Samenvatting Annelies Kepper Violaine Veen Karin Monshouwer

Nadere informatie

'Integrale zorg voor mensen met een licht verstandelijke beperking en problematisch middelengebruik'

'Integrale zorg voor mensen met een licht verstandelijke beperking en problematisch middelengebruik' 'Integrale zorg voor mensen met een licht verstandelijke beperking en problematisch middelengebruik' Toelichting en handreiking bij het Auditinstrument Het verbeterproject LVB & Verslaving Het Trimbos-instituut

Nadere informatie

Preventie en voorlichting

Preventie en voorlichting Preventie Preventie en voorlichting Introductie De afdeling preventie geeft voorlichting en advies over genotmiddelen aan jongeren, ouders en professionals. Verslavingszorg verleent hulp aan volwassenen

Nadere informatie

Uitkomsten verbeterproject LVB en verslaving 16 april 2013

Uitkomsten verbeterproject LVB en verslaving 16 april 2013 Uitkomsten verbeterproject LVB en verslaving 16 april 2013 Alcohol en drugs in de gehandicaptenzorg Op twee momenten gepeild: vragenlijst aan begin en einde projectperiode Vragen over o.a.: - middelengebruik

Nadere informatie

Preventie en voorlichting

Preventie en voorlichting Preventie en voorlichting Verslavingszorg Preventie en voorlichting Verslavingszorg Mondriaan voor geestelijke gezondheid Verslavingszorg Preventie en voorlichting Doordacht dynamisch! Colofon Tekst Afdeling

Nadere informatie

Evaluatie SamenOud training Anders denken, anders doen Casemanagement

Evaluatie SamenOud training Anders denken, anders doen Casemanagement Evaluatie SamenOud training Anders denken, anders doen Casemanagement Deelprogramma voor wijkverpleegkundigen en ouderenadviseurs die opgeleid worden tot casemanager SamenOud R. Brans April 2013 Inhoud

Nadere informatie

Voorlichting Dialoogtafelmethodiek. Korte versie voor de deelnemende aan de dialoogtafel professionals

Voorlichting Dialoogtafelmethodiek. Korte versie voor de deelnemende aan de dialoogtafel professionals Voorlichting Dialoogtafelmethodiek Korte versie voor de deelnemende aan de dialoogtafel professionals Academische Werkplaatsen TJ Wat? Kennisinfrastructuur waarin praktijk, beleid, onderzoek en onderwijs

Nadere informatie

Informatie opleiding Brains 4 Use (B4U)

Informatie opleiding Brains 4 Use (B4U) Informatie opleiding Brains 4 Use (B4U) Den Dolder, mei 2014 Versie: 2.1 Auteur(s):Angela van den Berg/Marten Leistra Dolderseweg 120, 3734 BL Den Dolder Postbus 37, 3734 ZG Den Dolder T 088 8800300 E

Nadere informatie

Werkwijze Praktijktest

Werkwijze Praktijktest Januari 2016 Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz Postbus 20062 3502 LB UTRECHT T: 030 282 33 02 E: secretariaat@kwaliteitsontwikkelingggz.nl Inhoud 1 Toelichting... 2 2 Werkwijze... 3 Bijlage 1. Voorbeeld

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal Vergaderjaar 009 00 4 587 Justitiële Inrichtingen Nr. 39 BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 4 juni 00

Nadere informatie

NOTITIE.

NOTITIE. aan Tamara Pultrum, Petra Tjalma en Krijnie Schotel organisatie ForCA van I.L. Bongers, M.C.P. Peeters & Ch. van Nieuwenhuizen organisatie GGzE datum 30 juni 2016 onderwerp ForCA QuickScan Jongerenparticipatie;

Nadere informatie

Open en Alert: Alcohol- en drugspreventie in risicosettings

Open en Alert: Alcohol- en drugspreventie in risicosettings Open en Alert: Alcohol- en drugspreventie in risicosettings Factsheet Voor wie Met dit factsheet informeren wij gemeenten, zorgverzekeraars, hulpverleners en managers over een programma ter preventie van

Nadere informatie

Monitor. alcohol en middelen

Monitor. alcohol en middelen Gemeente Utrecht, Volksgezondheid Monitor www.utrecht.nl/gggd alcohol en middelen www.utrecht.nl/volksgezondheid Thema 3 Gebruik van de verslavingszorg in Utrecht - 2012 1 Colofon Uitgave Gemeente Utrecht,

Nadere informatie

Preffi 2.0: Preventie Effectmanagement Instrument. Ontwikkeling,validiteit, betrouwbaarheid en bruikbaarheid

Preffi 2.0: Preventie Effectmanagement Instrument. Ontwikkeling,validiteit, betrouwbaarheid en bruikbaarheid Preffi 2.0: Preventie Effectmanagement Instrument Ontwikkeling,validiteit, betrouwbaarheid en bruikbaarheid De gebruikers 1200 gezondheidsbevorderaars, voorlichters en preventiewerkers, werkzaam bij: GGD

Nadere informatie

Bedrijfsmaatschappelijk werker

Bedrijfsmaatschappelijk werker Bedrijfsmaatschappelijk werker Doel Verlenen van hulp aan werknemers met (dreigende) (psycho)sociale moeilijkheden, alsmede adviseren van leidinggevenden over (psycho)sociale vraagstukken, binnen het sociaal

Nadere informatie

Evalueren van projecten met externen Kennisdocument Onderzoek & Statistiek

Evalueren van projecten met externen Kennisdocument Onderzoek & Statistiek Evalueren van projecten met externen Kennisdocument Onderzoek & Statistiek Zwaantina van der Veen / Dymphna Meijneken / Marieke Boekenoogen Stad met een hart Inhoud Hoofdstuk 1 Inleiding 3 Hoofdstuk 2

Nadere informatie

Algemene informatie over Centrum Maliebaan

Algemene informatie over Centrum Maliebaan Algemene informatie over Centrum Maliebaan Centrum Maliebaan is een instelling voor verslavingspsychiatrie in de provincie Utrecht. Verslavingspsychiatrie is een gespecialiseerde vorm van geestelijke gezondheidszorg.

Nadere informatie

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie Welkom Docent: Siri Kruit sirikruit@live.nl iri Kruit Voorlichting en training 1 Programma Introductie - Kennismaking - Studiehandleiding, opbouw van de lessen

Nadere informatie

Invoering van de meldcode in de jeugdzorg

Invoering van de meldcode in de jeugdzorg Invoering van de meldcode in de jeugdzorg Inspectie Jeugdzorg Utrecht, april 2013 Samenvatting Eind december 2012 heeft de Inspectie Jeugdzorg via een digitale vragenlijst een inventariserend onderzoek

Nadere informatie

Beleid en implementatie aanpak ouderenmishandeling.

Beleid en implementatie aanpak ouderenmishandeling. Beleid en implementatie aanpak ouderenmishandeling. 1. Sociaal beleid in breder verband Ontwikkelen beleid: een complex proces Het ontwikkelen en implementeren van beleid voor preventie en aanpak van grensoverschrijdend

Nadere informatie

DOORDRINKEN DOORDRINGEN. Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting. Jos Kuppens Henk Ferwerda

DOORDRINKEN DOORDRINGEN. Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting. Jos Kuppens Henk Ferwerda DOORDRINGEN of Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting DOORDRINKEN Jos Kuppens Henk Ferwerda In opdracht van Ministerie van Veiligheid en Justitie, Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum,

Nadere informatie

Evaluatieverslag mindfulnesstraining

Evaluatieverslag mindfulnesstraining marijke markus spaarnestraat 37 2314 tm leiden Evaluatieverslag mindfulnesstraining 06 29288479 marijke.markus@freeler.nl www.inzichtinzicht.nl kvk 28109401 btw NL 079.44.295.B01 postbank 4898261 14 oktober

Nadere informatie

Quick scan Ambulant begeleid wonen

Quick scan Ambulant begeleid wonen Quick scan Ambulant begeleid wonen 21-07-2006 Rapport n.a.v. het onderzoek van de Inspectie jeugdzorg bij Jarabee Inspectie jeugdzorg Juli 2006 Inleiding De Inspectie jeugdzorg wil een inschatting maken

Nadere informatie

Lectoraat Acute Intensieve Zorg

Lectoraat Acute Intensieve Zorg Dr. Lilian Vloet (projectleider) Marijke Noome MSc (onderzoeker en verpleegkundige) Drs. Boukje Dijkstra (onderzoeker en IC-verpleegkundige) Lectoraat Acute Intensieve Zorg Inhoud Aanleiding project End-of-life

Nadere informatie

Samenvatting Het draait om het kind

Samenvatting Het draait om het kind Samenvatting Het draait om het kind Visie op monitoring in de opvoedingsvariant van pleegzorg Inleiding Aangezien de pleegzorg een onvoldoende geobjectiveerd overzicht heeft van hoe het met de jeugdige

Nadere informatie

De Veranderplanner. Vilans 2011 Michiel Rutjes, Carolien Gooiker, Marjolein van Vliet. Veranderplanner (Versie )

De Veranderplanner. Vilans 2011 Michiel Rutjes, Carolien Gooiker, Marjolein van Vliet. Veranderplanner (Versie ) De Veranderplanner Wanneer een zorgorganisatie een verandering invoert zijn er veel factoren die het succes van deze verandering bepalen. Dit instrument, de veranderplanner, is gemaakt om voorafgaand aan

Nadere informatie

IrisZorg. verslavingszorg. en maatschappelijke opvang. dicht bij mensen, ver in zorg

IrisZorg. verslavingszorg. en maatschappelijke opvang. dicht bij mensen, ver in zorg IrisZorg verslavingszorg en maatschappelijke opvang dicht bij mensen, ver in zorg > IrisZorg: dicht bij mensen, ver in zorg Bij IrisZorg kan iedereen rekenen op de deskundigheid en betrokkenheid van onze

Nadere informatie

Centrum voor Jeugd en Gezin. Bouwstenen voor de groei

Centrum voor Jeugd en Gezin. Bouwstenen voor de groei Centrum voor Jeugd en Gezin Bouwstenen voor de groei Moduleaanbod Stade Advies Centrum voor Jeugd en Gezin; Bouwstenen voor de groei Hoe organiseert u het CJG? Plan en Ontwikkelmodulen: Module Verkenning

Nadere informatie

Ervaren problemen door professionals

Ervaren problemen door professionals LVG en Verslaving Lectoraat GGZ-Verpleegkunde Ervaren problemen door professionals Kennisdeling 11 november 2010, Koos de Haan, deel 2 1 Wat komt aan bod? Onderzoek naar problemen door professionals ervaren

Nadere informatie

Palliatieve zorg in de eerste lijn

Palliatieve zorg in de eerste lijn Palliatieve zorg in de eerste lijn Resultaten van een landelijke behoefte-inventarisatie onder zorgverleners, patiënten en naasten en de rol van PaTz hierbij. Ian Koper Roeline Pasman Bart Schweitzer Bregje

Nadere informatie

In 10 stappen van project naar effect!

In 10 stappen van project naar effect! In 10 stappen van project naar effect! een handleiding voor slim zorgen > Betrek de belangrijke sleutelpersonen > Stel projectteam samen & kies pilotteams > Screen de huidige situatie > Organiseer een

Nadere informatie

De verschillende versies van Open en Alert bestaan uit handboeken en informatie voor cursisten.

De verschillende versies van Open en Alert bestaan uit handboeken en informatie voor cursisten. Interventie Open en Alert Samenvatting Doel Het doel van Open en Alert is een open en alerte houding te realiseren bij professionals in risicosettings tegenover alcohol en drugs en de (jonge) mensen die

Nadere informatie

Pilot Basistraining Ethiek in Sociaal Werk succesvol afgerond

Pilot Basistraining Ethiek in Sociaal Werk succesvol afgerond Pilot Basistraining Ethiek in Sociaal Werk succesvol afgerond nieuwe inzichten over het aanbieden van ethiektrainingen in de Sector Sociaal Werk December 2018 1 van 6 Inleiding In de periode november 2017

Nadere informatie

Evaluatie regiobijeenkomsten Vversterk. november december 2007

Evaluatie regiobijeenkomsten Vversterk. november december 2007 Evaluatie regiobijeenkomsten Vversterk november december 2007 Evaluatie regiobijeenkomsten Vversterk November - december 2007 Opdrachtgever: Sardes Utrecht, februari 2008 Oberon Postbus 1423 3500 BK Utrecht

Nadere informatie

Ondersteuningsaanbod op het terrein van mensen met een licht verstandelijke beperking die middelen gebruiken

Ondersteuningsaanbod op het terrein van mensen met een licht verstandelijke beperking die middelen gebruiken Ondersteuningsaanbod op het terrein van mensen met een licht verstandelijke beperking die middelen gebruiken Interventies 2 Meetinstrument SumiD-Q 2 Open en Alert 2 Kennis 2 Kennisplein gehandicaptensector

Nadere informatie

Kennis en rolopvatting van professionals gedurende Alcohol mij n zorg?!

Kennis en rolopvatting van professionals gedurende Alcohol mij n zorg?! Kennis en rolopvatting van professionals gedurende Alcohol mij n zorg?! Integrale aanpak vroegsignalering alcoholgebruik bij ouderen in de eerstelijn Drs. Myrna Keurhorst Dr. Miranda Laurant Dr. Rob Bovens

Nadere informatie

Middelengebruik behandelen en terugdringen. Brains4Use

Middelengebruik behandelen en terugdringen. Brains4Use Middelengebruik behandelen en terugdringen. Brains4Use Risico s op delicten verminderen. Brains4Use Jongeren in Justitiële Jeugdinrichtingen en Jeugdzorg (Plus) - instellingen vervallen soms in oude fouten

Nadere informatie

PIEP zei de muis. Martha de Jonge (Trimbos-instituut) Yteke Braaksma (Stichting Welzijn Amersfoort) Petra Havinga (Trimbos-instituut) KOPP-KVO Quizzz

PIEP zei de muis. Martha de Jonge (Trimbos-instituut) Yteke Braaksma (Stichting Welzijn Amersfoort) Petra Havinga (Trimbos-instituut) KOPP-KVO Quizzz PIEP zei de muis Martha de Jonge (Trimbos-instituut) Yteke Braaksma (Stichting Welzijn Amersfoort) Petra Havinga (Trimbos-instituut) KOPP-KVO Quizzz Vraag 1: Waar staat KOPP voor? Antwoord 1 : Kids Of

Nadere informatie

Middelengebruik en verslaving bij LVB

Middelengebruik en verslaving bij LVB Middelengebruik en verslaving bij LVB 14 februari 2019 Impulsdag, Gent Dr. Neomi van Duijvenbode Psycholoog i.o.t. GZ-psycholoog Senior onderzoeker n.vanduijvenbode@tactus.nl Verslaving bij LVB Adolescenten

Nadere informatie

Uitnodiging. Congres: Het gezin centraal. Gezinsgericht werken vanuit de (gesloten) instelling

Uitnodiging. Congres: Het gezin centraal. Gezinsgericht werken vanuit de (gesloten) instelling Uitnodiging Congres: Het gezin centraal Gezinsgericht werken vanuit de (gesloten) instelling Datum: Donderdag 1 oktober 2015 Tijd: Plaats: 09.30-16.00 uur The colour kitchen, Utrecht Project: Gezinsgericht

Nadere informatie

Kort verslag van de beleidsanalyse van het programma Valor in India

Kort verslag van de beleidsanalyse van het programma Valor in India Kort verslag van de beleidsanalyse van het programma Valor in India Inspectie jeugdzorg Utrecht, april 2008 2 Inhoudsopgave= Samenvatting...5 1. Inleiding...7 1.1. Aanleiding...7 1.2. Vraagstelling...7

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den

Nadere informatie

Preventie van middelengebruik wat kun je doen?

Preventie van middelengebruik wat kun je doen? Preventie van middelengebruik wat kun je doen? Workshop voor slotbijeenkomst LVB en verslaving 16 april 2013 Marijke Bouts Mondriaan Verslavingspreventie Tel. 046 457 10 60 Doel Preventie van schadelijk

Nadere informatie

Samenvatting Samenvatting

Samenvatting Samenvatting Samenvatting Jaarlijks doen vele jeugdigen met een lichte verstandelijke beperking In Nederland een beroep op de hulpverlening. Een aanmerkelijk aantal van hen krijgt deze hulp van een LVG-instituut.

Nadere informatie

Gezondheid, Welzijn & Technologie

Gezondheid, Welzijn & Technologie Kenniscentrum Gezondheid, Welzijn & Technologie Wmo werkplaats Twente, fase 2 Praktijk 2: Bundeling van diensten op het gebied van welzijn, informele zorg en formele zorg Toegang tot de Wmo Evaluatierapport

Nadere informatie

Samenvatting en conclusies

Samenvatting en conclusies Samenvatting en conclusies Aanleiding In het meerjarenbeleidsplan van 2005-2010 Op weg naar nog eens 100 jaar stonden vijf kerndoelen centraal, waaronder een passend vrijwilligersbeleid. Een goed vrijwilligersbeleid

Nadere informatie

Plan van Aanpak Format. Pilot functiecreatie gemeente/provincie SW bedrijf

Plan van Aanpak Format. Pilot functiecreatie gemeente/provincie SW bedrijf Plan van Aanpak Format Pilot functiecreatie gemeente/provincie SW bedrijf Inhoudsopgave 1 Naar een inclusieve arbeidsorganisatie met functiecreatie. 1 2 Plan van aanpak pilot functiecreatie... 2 3 Projectstructuur

Nadere informatie

Effectiviteit van de Wiet-Check

Effectiviteit van de Wiet-Check Improving Mental Health by Sharing Knowledge Effectiviteit van de Wiet-Check FADO 17 november 2011 Anouk de Gee Cannabis gebruik & jongeren Actueel gebruik (laatste maand) 5,3 % van 12-16 jarigen 20,7

Nadere informatie

Werkt Guided Care in jouw huisartsenpraktijk? Resultaten van een pilot bij vijf Nederlandse huisartsenpraktijken. multi.

Werkt Guided Care in jouw huisartsenpraktijk? Resultaten van een pilot bij vijf Nederlandse huisartsenpraktijken. multi. Werkt Guided Care in jouw huisartsenpraktijk? Resultaten van een pilot bij vijf Nederlandse huisartsenpraktijken multi morbiditeit Nieuwe werkwijze voor mensen met meerdere chronische aandoeningen Werkt

Nadere informatie

Vragenlijst Ketensamenwerking Sociaal Kwetsbaren

Vragenlijst Ketensamenwerking Sociaal Kwetsbaren Vragenlijst Ketensamenwerking Sociaal Kwetsbaren Deze vragenlijst is ontwikkeld door AnnemiekeTomassen van de GG&GD te Utrecht. Zij stelt de evaluatie aan andere veldregisseurs en geïnteresseerden ter

Nadere informatie

Jaargang 2 nummer 1 16 dec 2010

Jaargang 2 nummer 1 16 dec 2010 Jaargang 2 nummer 1 16 dec 2010 Inhoudsopgave: Inleiding Minisymposium LVG en Verslaving De belangrijkste problemen volgens hulpverleners De ervaringen van cliënten De ervaringen van verwanten Vervolgstappen

Nadere informatie

Bijlage 1 Interviewleidraad voor het interview met locatiemanagers

Bijlage 1 Interviewleidraad voor het interview met locatiemanagers 245 Bijlage 1 Interviewleidraad voor het interview met locatiemanagers Datum van het interview : Vensterschool: Introductie: Het GION doet onderzoek naar de ontwikkeling van vier Vensterscholen: Vinkhuizen,

Nadere informatie

- Gezamenlijke visie - Algemeen of specifiek - Doelstelling vastgelegd - Doel SMART geformuleerd

- Gezamenlijke visie - Algemeen of specifiek - Doelstelling vastgelegd - Doel SMART geformuleerd Toetsingskader Verantwoorde zorg voor delictplegers met ernstige psychische en/of psychiatrische klachten (Netwerkniveau / Managementniveau); concept, 23 maart 2010 Aspect 1: Doelconvergentie De mate waarin

Nadere informatie

ToReachIt. Acceptance is the beginning of change!!!

ToReachIt. Acceptance is the beginning of change!!! ToReachIt Acceptance is the beginning of change!!! Acceptance is the beginning of change! Inhoudsopgave Voorwoord 1. Inleiding 1.1. Wat ontbreekt er in Nederland aan begeleiding voor onze doelgroep volgens

Nadere informatie

Het individuele leefstijlprogramma: samenwerking met diëtist en fysiotherapeut

Het individuele leefstijlprogramma: samenwerking met diëtist en fysiotherapeut Toelichting op project - met evaluatie en vervolgafspraken In het schooljaar 2014-2015 liep het project Mulock Houwer in Beweging op een VMBO school. Het project wil jongeren positieve energie geven: je

Nadere informatie

Vakopleiding Wijk- en buurtbeheerder

Vakopleiding Wijk- en buurtbeheerder Vakopleiding Wijk- en buurtbeheerder Informatiebrochure Inhoud Waarom een Vakopleiding Wijk- en buurtbeheerder? 3 Voor wie is de Vakopleiding Wijk- en buurtbeheerder bestemd? 3 Resultaten van de opleiding

Nadere informatie

Onderzoek Pilotprojecten campussen

Onderzoek Pilotprojecten campussen Onderzoek Pilotprojecten campussen 1. Beschrijving projecten en doelgroep B. Bieleman J. Snippe M. Boendermaker M. Hofman COLOFON St. INTRAVAL Postadres: Postbus 1781 9701 BT Groningen E-mail info@intraval.nl

Nadere informatie

Ik sta er niet meer alleen voor!

Ik sta er niet meer alleen voor! Ik sta er niet meer alleen voor! Zelfredzaamheid en eigen kracht zijn centrale begrippen in onze participatiesamenleving. Eén gezin, één plan, één hulpverlener is al uitgangspunt van beleid. Daaraan wordt

Nadere informatie

Het organiseren van een MDO

Het organiseren van een MDO Het organiseren van een MDO Handreiking voor de organisatie van Multidisciplinair Overleg i.h.k.v. de keten ouderenzorg ZIO, Zorg in ontwikkeling VERSIE 1.0, 170131 Inleiding Gezien het multidisciplinaire

Nadere informatie

De zorg is onze passie, verbeteren ons vak. Productive Ward

De zorg is onze passie, verbeteren ons vak. Productive Ward Productive Ward Verbeter de kwaliteit, veiligheid en doelmatigheid van uw zorg door reductie van verspilling Brochure Productive Ward CBO 2012 CBO, Postbus 20064, 3502 LB UTRECHT Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Jeugdmonitor Zeeland. Werkplan: Startnotitie primair onderwijs

Jeugdmonitor Zeeland. Werkplan: Startnotitie primair onderwijs Jeugdmonitor Zeeland Werkplan: Startnotitie primair onderwijs 2014 1 VOORWOORD JEUGDMONITOR ZEELAND De Jeugdmonitor Zeeland biedt beleidsmakers voor de Zeeuwse jeugd de mogelijkheid om statistische en

Nadere informatie

Checklist voor kwaliteit van de uitvoering van de groep Daar waar groep vermeld staat kan ook cursus of training gelezen worden.

Checklist voor kwaliteit van de uitvoering van de groep Daar waar groep vermeld staat kan ook cursus of training gelezen worden. Checklist voor kwaliteit van de uitvoering van de groep Daar waar groep vermeld staat kan ook cursus of training gelezen worden. Nr. Werving/eerste contact/aanmelding 1. Op de doelgroep gerichte publiciteit

Nadere informatie

BESLUITEN. B&W-nr.: d.d Pilot Jeugdpreventieteam

BESLUITEN. B&W-nr.: d.d Pilot Jeugdpreventieteam B&W-nr.: 06.0425 d.d. 04-04-2006 Onderwerp Pilot Jeugdpreventieteam BESLUITEN Behoudens advies van de commissie Burg 1. Alsnog in te stemmen met de deelname aan de pilot Jeugdpreventieteam (JPT) voor de

Nadere informatie

Werkblad beschrijving interventie

Werkblad beschrijving interventie Werkblad beschrijving interventie OPEN EN ALERT Gebruik de handleiding bij dit werkblad www.nji.nl/jeugdinterventies/beschrijven of www.loketgezondleven.nl/kwaliteit-van-interventies/beoordeling Contact

Nadere informatie

OVER HET PROGRAMMA. ZonMw financiert het programma (Zorg voor Beter)

OVER HET PROGRAMMA. ZonMw financiert het programma (Zorg voor Beter) OVER HET PROGRAMMA Kennis verbinden aan de praktijk CBO en Vilans organiseren i.s.m met andere partners (zoals het Trimbos Instituut) leernetwerken, werkplaatsen en andere activiteiten Vanuit het Kennisplein

Nadere informatie

Rapportage onderzoeksproject Genieten aan tafel Een toegepast onderzoek naar maaltijdbeleving in verpleeghuizen

Rapportage onderzoeksproject Genieten aan tafel Een toegepast onderzoek naar maaltijdbeleving in verpleeghuizen Rapportage onderzoeksproject Genieten aan tafel Een toegepast onderzoek naar maaltijdbeleving in verpleeghuizen De samenvatting van de interventie Genieten aan tafel die in zorginstellingen is uitgevoerd,

Nadere informatie

De nazorg van pleegzorg voor pleegouders

De nazorg van pleegzorg voor pleegouders 2014 Onderzoek en Innovatie Projectresultaat Dit onderzoek is verricht ten behoeve van het studieonderdeel Onderzoek &innovatie van de opleiding Pedagogiek aan de HAN te Nijmegen De nazorg van pleegzorg

Nadere informatie

Aanpak: Interventieteam Gezinnen. Beschrijving

Aanpak: Interventieteam Gezinnen. Beschrijving Aanpak: Interventieteam Gezinnen De gemeente heeft de vragenlijst betreffende deze aanpak ingevuld en relevante documentatie toegestuurd. Een beperktere vragenlijst over deze aanpak is ingevuld door: Fier

Nadere informatie

Behandeling bij Jongeren en Middelengebruik. Kinderen en Jeugdigen. Informatie voor ouders/verzorgers

Behandeling bij Jongeren en Middelengebruik. Kinderen en Jeugdigen. Informatie voor ouders/verzorgers Behandeling bij Jongeren en Middelengebruik Kinderen en Jeugdigen Informatie voor ouders/verzorgers Behandeling bij Jongeren en Middelengebruik Inleiding In deze brochure geven wij u informatie over de

Nadere informatie

Bestuurlijke afspraken in het kader van de voorbereiding transitie Jeugdzorg

Bestuurlijke afspraken in het kader van de voorbereiding transitie Jeugdzorg Bestuurlijke afspraken in het kader van de voorbereiding transitie Jeugdzorg Ter voorbereiding op de transitie maken gemeenten, georganiseerd in zes regio s, en Gedeputeerde Staten van provincie Utrecht,

Nadere informatie

Overdracht en samenwerking 1 e en 2 e lijns diëtisten bij de dieetbehandeling van ondervoede patiënten.

Overdracht en samenwerking 1 e en 2 e lijns diëtisten bij de dieetbehandeling van ondervoede patiënten. Overdracht en samenwerking 1 e en 2 e lijns diëtisten bij de dieetbehandeling van ondervoede patiënten. Inleiding Ziekte gerelateerde ondervoeding is nog steeds een groot probleem binnen de Nederlandse

Nadere informatie

Herstellen doe je zelf; Evaluatie van een cliëntgestuurde cursus

Herstellen doe je zelf; Evaluatie van een cliëntgestuurde cursus Herstellen doe je zelf; Evaluatie van een cliëntgestuurde cursus Dr. Hanneke van Gestel-Timmermans Dr. Evelien Brouwers Dr. Marcel van Assen Prof. dr. Chijs van Nieuwenhuizen Herstellen doe je zelf Ontwikkeld

Nadere informatie

Zeker & Zorgeloos. Toets Nieuwe Toetreders Jeugdhulp. Gezond vertrouwen

Zeker & Zorgeloos. Toets Nieuwe Toetreders Jeugdhulp. Gezond vertrouwen Zeker & Zorgeloos Toets Nieuwe Toetreders Jeugdhulp Gezond vertrouwen Utrecht, mei 2018 Samenvatting De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in oprichting toetst of vanaf 2015 gestarte aanbieders van jeugdhulp

Nadere informatie

TKM Online, april 2012

TKM Online, april 2012 TKM- enquête onder ruim 1.400 professionals Het zwarte gat na een melding Marie-José Linders voor Tijdschrift Kindermishandeling 'Je ziet niet hoe het verder gaat met een kind. Wat gebeurt er? Wat doen

Nadere informatie

Signalering in de palliatieve fase

Signalering in de palliatieve fase Signalering in de palliatieve fase Train de trainer projectleiders dagdeel 2: implementatie en projectmatig werken december2015 Programma Ken uw doelgroep het implementatietraject taken en rol van projectleider

Nadere informatie

Jongeren. Experimenteren Zijn onzeker Overzien risico s niet of nauwelijks Kunnen moeilijk nee zeggen Voelen druk van buitenaf Willen indruk maken

Jongeren. Experimenteren Zijn onzeker Overzien risico s niet of nauwelijks Kunnen moeilijk nee zeggen Voelen druk van buitenaf Willen indruk maken Ontstaan Straathandel Niet alleen voor toeristen en personen die zich niet wilden laten registreren Ook jongeren werden aangesproken op straat Niet enkel wiet Ook andere drugs Jongeren Experimenteren

Nadere informatie

Actieplan Alcoholzorg. verslag activiteiten over het jaar 2003

Actieplan Alcoholzorg. verslag activiteiten over het jaar 2003 Actieplan Alcoholzorg verslag activiteiten over het jaar 2003 september 2004 Inhoudsopgave 1. INLEIDING...3 2. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN...4 3. RESULTATEN VAN HET TWEEDE JAAR ACTIEPLAN ALCOHOLZORG...5

Nadere informatie

Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut.

Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut. Samenvatting Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut. De Jeugdmonitor Zeeland De Jeugdmonitor Zeeland is een plek waar allerlei informatie bij

Nadere informatie

ehealth binnen de thuiszorg van Noorderbreedte

ehealth binnen de thuiszorg van Noorderbreedte ehealth binnen de thuiszorg van Noorderbreedte De ontwikkeling van de ehealth-koffer Naam : Seline Kok en Marijke Kuipers School : Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opleiding : HBO-Verpleegkunde voltijd

Nadere informatie

Laagdrempelige toegang voor mensen met een beperking

Laagdrempelige toegang voor mensen met een beperking Laagdrempelige toegang voor mensen met een beperking Evaluatie Pilot clientondersteuning in de Rotterdamse Vraagwijzers MEE Rotterdam-Rijnmond Datum Januari 2017 Opdrachtgever Opdrachtnemer Status Gemeente

Nadere informatie

Volwassenen. Mondriaan. voor geestelijke gezondheid

Volwassenen. Mondriaan. voor geestelijke gezondheid Volwassenen Mondriaan voor geestelijke gezondheid Verslavingszorg Introductie Verslavingszorg verleent hulp aan volwassenen met problematisch gebruik van alcohol, drugs, medicijnen, gameverslaving en met

Nadere informatie

DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN. Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen

DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN. Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen 2 3 INHOUDSOPAVE PAGINA Kennis over psychische problemen bij ouderen nodig?! 4 Praktische

Nadere informatie

Meldcode Kindermishandeling en Huiselijk Geweld

Meldcode Kindermishandeling en Huiselijk Geweld Meldcode Kindermishandeling en Huiselijk Geweld Zorgroutes interne en externe zorgstructuur in basisscholen 23 juni 2014 1 Inhoud INLEIDING... 3 MELDCODE KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD... 3 CRITERIA

Nadere informatie

- Samenvatting - Kies voor Verandering

- Samenvatting - Kies voor Verandering - Samenvatting - Kies voor Verandering Evaluatie van de theoretische onderbouwing, de uitvoering en uitkomsten van de training voor volwassen gedetineerden Janine Plaisier Daniëlle Bouma Allard Feddes

Nadere informatie

Taak- Functieomschrijving Aandachtsfunctionaris Huiselijk Geweld en Kindermishandeling

Taak- Functieomschrijving Aandachtsfunctionaris Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Taak- Functieomschrijving Aandachtsfunctionaris Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Deze taak-functieomschrijving is bruikbaar voor alle sectoren welke ondersteuning, begeleiding, zorg, hulp en bescherming

Nadere informatie

RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2015 EN 2016 IN DE GEMEENTE. Achtkarspelen

RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2015 EN 2016 IN DE GEMEENTE. Achtkarspelen RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2015 EN 2016 IN DE GEMEENTE Achtkarspelen Plaats : Buitenpost Gemeentenummer : 0059 Onderzoeksnummer : 288297 Datum onderzoek :

Nadere informatie

Format implementatieplan. Onderdeel van handreiking implementatie methodiek Signalering in de palliatieve fase

Format implementatieplan. Onderdeel van handreiking implementatie methodiek Signalering in de palliatieve fase Format implementatieplan Onderdeel van handreiking implementatie methodiek Signalering in de palliatieve fase november 2016 Format implementatieplan Onderdeel van handreiking implementatie methodiek Signalering

Nadere informatie

Het CCE biedt scholing voor zorgprofessionals

Het CCE biedt scholing voor zorgprofessionals Scholing en training 2016 Het CCE biedt scholing voor zorgprofessionals die werken met cliënten met ernstig en aanhoudend probleemgedrag. De cliënten bij wie wij betrokken zijn, hebben een stoornis of

Nadere informatie

Empowerment Kwaliteit Instrument: Operationalisering en Normering Voor gezondheidsbevorderaars en preventiewerkers als aanvulling op de Preffi 2.

Empowerment Kwaliteit Instrument: Operationalisering en Normering Voor gezondheidsbevorderaars en preventiewerkers als aanvulling op de Preffi 2. Empowerment Kwaliteit Instrument: Operationalisering en Normering Voor gezondheidsbevorderaars en preventiewerkers als aanvulling op de Preffi 2.0 Cluster 0: Randvoorwaarden 0.1 Empowermentvaardigheden

Nadere informatie

HUMANITAS NULMETING COMPLEXITEIT VAN DE HULPVRAAG

HUMANITAS NULMETING COMPLEXITEIT VAN DE HULPVRAAG HUMANITAS NULMETING COMPLEXITEIT VAN DE HULPVRAAG Datum : 2 juni 2017 Auteur : Heleen de Boer Inhoud INTRODUCTIE... 2 SAMENVATTING... 3 1. INLEIDING... 4 1.1. Aanleiding en doel... 4 1.2 De vragenlijst...

Nadere informatie

Sport- en beweegaanbod

Sport- en beweegaanbod Coach Organisatie: Centrum voor Beweging en Onderzoek Groningen Contactpersoon: mevrouw Siska Sprenger Contactpersoon 2: mevrouw Brechje Houet Erkenningen: Goed beschreven Sport- en beweegaanbod Achtergrond

Nadere informatie

Staat uw leven in het teken van drank en drugs? Een opname biedt uitkomst!

Staat uw leven in het teken van drank en drugs? Een opname biedt uitkomst! Staat uw leven in het teken van drank en drugs? Een opname biedt uitkomst! KLINISCHE BEHANDELING: ALS U DE CONTROLE OVER UW LEVEN TERUG WILT Onderdeel van Arkin Stoppen met alcohol of drugs en uw manier

Nadere informatie