Beweeginterventie. Mild en Matige COPD (GOLD 1 en 2) Tot stand gekomen door de werkgroep COPD in opdracht van FYNE

Transcriptie

1 Beweeginterventie Mild en Matige COPD (GOLD 1 en 2) Tot stand gekomen door de werkgroep COPD in opdracht van FYNE

2 Inhoud FYNE Omschrijving fysiotherapie bij mild COPD (Gold 1 en 2). Bldz Overzicht van de beweeginterventie. Bldz Toelichting op de beweeginterventie. Bldz Testformulier. Bldz Gesprekstechnieken. Bldz Toelichting op testen Bldz Lijst ambivalentie. Bldz Logboek. Bldz Evaluatieformulier. Bldz Eisen met betrekking tot de begeleidende fysiotherapeut. Bldz 19.

3 1. Omschrijving fysiotherapie bij mild COPD (Gold I-II) Volgens de multidisciplinaire ketenrichtlijn COPD is fysiotherapie een belangrijk onderdeel van de ketenzorg bij COPD-patiënten. Er is voldoende bewijs dat fysieke training het inspanningsvermogen en de kwaliteit van leven van patiënten met matig ernstig of ernstig COPD gunstig beïnvloedt. Regelmatige lichamelijke activiteit verhoogt de zelfredzaamheid en verlaagt de medische afhankelijkheid. Daarom wordt aanbevolen dagelijks een half uur matig intensief te wandelen, fietsen of fitnessen. Helaas is het realiseren van dit bewegingsgedrag voor patiënten met een chronische aandoening als COPD problematisch. Er zijn verschillende belemmerende factoren die er toe leiden dat COPD patiënten er onvoldoende in slagen aangepast bewegingsgedrag te vertonen. Te denken valt aan factoren als ontbrekende kennis omtrent de aandoening, geen inzicht in trainingsprincipes, onvoldoende motivatie of onvoldoende zelfvertrouwen. Het gevolg is een achteruitgang van de belastbaarheid, lagere kwaliteit van leven en meer afhankelijkheid van medicijnen en medische hulp dan noodzakelijk. De fysiotherapeutische standaard beweeginterventie is gericht op het opheffen van deze belemmerende factoren zodat de COPD patiënt er wel in slaagt het gewenste activiteiten niveau te realiseren. Indicatiegebieden fysiotherapie 1. Inventarisatie beweeggedrag en inspanningsvermogen o 0-meting bij gediagnosticeerde COPD o Beweegadvies en eventueel tijdgebonden reactievatietraject (beweegprogramma) o Screenen na exacerbaties 2. Beweegprogramma o Inhoudelijk: ontwikkelen en onderhouden van een actieve leefstijl leren kennen van eigen fysieke grenzen en leren omgaan met fysieke beperkingen optimaliseren van het inspanningsvermogen overwinnen van angst voor inspanning bestrijden van beïnvloedbare risicofactoren en het bewerkstelligen van gedragsverandering inzichtelijk maken van de ziekte COPD en de mogelijkheden om door training de belastbaarheid te vergroten. o Dit kan bereikt worden door: vergroten van het maximale aerobe uithoudingsvermogen trainen van lokale (perifere spierkracht) spierkracht en spieruithoudingsvermogen optimaliseren van de mobiliteit van de wervelkolom, de ribben en gewrichten van de extremiteiten indien geïndiceerd verbeteren van coördinatie tijdens bewegen. functioneel trainen voor cliënten met COPD verlagen van risicofactoren voor andere morbiditeit gedragsverandering o Tijdgebonden, niet-chronisch traject o Het uiteindelijke doel is uitstroom naar het reguliere bewegen sportaanbod, dat wil zeggen zelfstandig bewegen zonder supervisie van de fysiotherapeut

4 3. Reactief handelen (m.n. tijdens- en na exacerbatie) o Ademregulatie o Verbeteren van mucusklaring Bronnen: 1. KNGF Richtlijn COPD (2008) 2. KNGF Standaard beweeginterventie chronische obstructieve longziekten (COPD) (2009) 3. LESA COPD (2007); landelijke eerstelijns afspraken, afgeleid van de NHG standaard 4. KNGF Standaard beweeginterventie chronische obstructieve longziekten (COPD) (2009) 5. LESA COPD (2007); landelijke eerstelijns afspraken, afgeleid van de NHG standaard

5 2. Overzicht van de beweeginterventie COPD Gold 1 en 2: 1. Intakesessie * Motivatie van patiënt inzichtelijk maken. Eventueel met behulp van het invullen van de vragenlijst Ambivalentie. * Bespreken hoofddoel en subdoelen. * Anamnese. * invullen vragenlijsten PSK, CCQ, MRC, IPQ-K. * Uitleg geven hoe de patiënt het logboek moet gaan invullen. 2. testsessie * BMI. * Bloeddruk. * Huidplooimeting. * Baseline MicroFet2 kracht m. Quadriceps. Baseline MicroFet2 kracht m. Biceps. Baseline MicroFet2 kracht Deltoideus. * Buikomvang. * 6 MWT. * Astrand submaximaaltest (als dit mogelijk is) 3. Individuele begeleiding: 2 weken trainen, 2 sessies per week in de praktijk en 1 sessie thuis. Naast cardiovasculairetraining en periferespierkrachttraining komen de volgende zaken aan bod: * ziekte inzicht. * informatie mbt training in de praktijk. * informatie mbt training thuis. * ademhalingstechnieken (zonodig). * sputumklaringstechnieken (zonodig). 4. Groepstraining: * 12 weken trainen, 2 sessies per week in de praktijk en 1 sessie thuis. 5. Evaluatie- en testsessie: 1 e Evaluatie na 12 weken. 2 e testsessie na 12 weken. 6. Evaluatie/ en testsessie: 2 e evaluatie na 24 weken. 3 e testsessie na 24 weken.

6 3. Toelichting op de beweeginterventie 1. Intakesessie: Bespreken van hoofddoel: Het doel van dit programma is het stimuleren en het verbeteren van het beweeggedrag (dat uiteindelijk moet voldoen aan de NNGB) en het bijbrengen van adequaat coping gedrag van de patiënt zodat deze in staat is adequaat om te gaan met zijn/haar ziekte. Daarnaast is het doel het verbeteren van de fysieke belastbaarheid om op die manier de kwaliteit van leven te doen toenemen en de patiënt in staat stellen deze leefstijl te handhaven zonder verdere supervisie van de fysiotherapeut of ondersteuning van het programma. Bespreken van subdoelen: 1. Verbeteren leefstijl a. het verbeteren van de kwaliteit van leven (activiteiten ADL). b. actieve leefstijl ontwikkelen waarbij minimaal de Nederlandse norm gezond bewegen behaald wordt.. 2. Vergroten kennis en inzicht patiënt mbt COPD 3 Toename algemeen uithoudingsvermogen irt baseline meting. 4. Toename perifere spierkracht irt baseline meting. 5. Het optimaliseren van de ademhalingstechniek Bespreken motivatie van de patiënt om deel te nemen aan de beweeginterventie: Als de patiënt ambivalent is met betrekking tot een verandering van zijn of haar beweeggedrag kan het zinvol zijn de vragenlijst Ambivalentie in te vullen. Aan de hand van de voor- en nadelen kan de patiënt beter bepalen welke keuze voor hem of haar belangrijker is. Anamnese: Tijdens de anamnese wordt besproken welke bewegingsactiviteiten binnen de mogelijkheden van de patiënt het best gedaan kunnen worden. Persoonlijke en omgevingsfactoren spelen bij deze keuze een belangrijke rol. Tevens zal tijdens de anamnese gevraagd worden naar bewegingsactiviteiten van de patiënt in de afgelopen 2 maanden. Deze activiteiten worden genoteerd in een bewegingslogboek. Dit bewegingslogboek moet door de patiënt dagelijks worden bijgehouden en zal dus door de patiënt mee naar huis worden genomen. Dit logboek zal tijdens de 1 e en 2 e evaluatiesessie besproken worden. Een stappenteller kan een waardevolle aanvulling zijn om het beweeggedrag in kaart te brengen.

7 2. Testsessie De volgende testgegevens dienen vastgelegd te worden. Dit schema is onderdeel van een groter schema waar, naast deze testgegevens, ook uitslagen van spirometrie en de vragenlijsten genoteerd kunnen worden. Dit schema is opgenomen in de bijlage. Klinimetrie mild en matige COPD Gold 1 en 2 Eenheid Aanvulling op test Baseline Datum 1 e evaluatie ORM/Microfet2 Kg/N Knie extensie... ORM/Microfet2 Kg/N Elleboog flexie... ORM/Microfet2 Kg/N Schouder abductie... Bloeddruk mmhg... Lengte Cm... Gewicht Kg... BMI... Buikomvang Cm... Som 4 huidpl. Mm... Perc.vet %... Vo2max L/min min wandeltest Meter 2 e evaluatie 5. Evaluatie en testsessie. Tijdens de 1 e evaluatie worden de testresultaten van de 2 e testsessie besproken en vergeleken met de baselinetestserie. Daarnaast wordt gevraagd hoe de patiënt de trainingen in de praktijk en thuis heeft ervaren. Tevens zal het beweeglogboek besproken worden. De patiënt zal ook gevraagd worden het evaluatieformulier in te vullen. Tijdens de 2 e testsessie worden dezelfde testen gedaan als tijdens de baselinemeting. 6. Evaluatie en testsessie. Tijdens de 2 e evaluatie worden de testresultaten van de 3 e testsessie besproken en vergeleken met de baselinetestserie en de 2 e testserie. Tevens zal het beweeglogboek nogmaals besproken worden. Tijdens de 3 e testsessie worden dezelfde testen gedaan als tijdens de baselinemeting en de 2 e testsessie. Ook zal besproken worden of patiënt het hoofddoel en de subdoelen behaald heeft.

8 4. Testformulier COPD GOLD 1 en 2 testformulier Naam Geboortedatum ============================================================================== Trainingszone met de formule van Karvonen: Maximale Hartfrequentie 1. Max.Hf =.. Hartfreq.rust = hartfreq. Gemeten in rust. 2. Hartfreq.rust =... Hartfrequentie reserve = (1.Max.Hf) (2.Hfrust) 3. Hartfreq.reserve = % Hfreserve = % Hfreserve =. 80% Hfreserve(bovengrens) + Hfrust =... Hf trainingsbovengrens 60% Hfreserve(ondergrens) + Hfrust =... Hf trainingsondergrens Beginners trainen dicht bij de ondergrens. Trainingszone Ilmarinen (220-(0,9 x leeftijd) = schatting Hfmax = 80% Hfreserve(bovengrens) + Hfrust =... Hf trainingsbovengrens 60% Hfreserve(ondergrens) + Hfrust =... Hf trainingsondergrens Beginners trainen dicht bij de ondergrens.. Gebruikt patiënt B-blokkers: Ja / Nee Spirometrie FVC FEV1 FEV1/VC Diagnose huisarts/longarts: Obstructief longlijden van het type acute luchtwegobstructie. Chronisch obstructief longlijden van het type emfyseem. Persoonlijk streefdoel: Datum baseline. Datum test 2. Datum test 3.

9 Klinimetrie COPD GOLD 1 en 2 Datum Eenheid Aanvulling op test Baseline 1 e evaluatie 2 e evaluatie Leeftijd Jaar... ORM/Microfet2 Kg/N Knie extensie... ORM/Microfet2 Kg/N Elleboog flexie... ORM/Microfet2 Kg/N Schouder abductie... Bloeddruk mmhg... Lengte Cm... Gewicht Kg... BMI... Buikomvang Cm... Som 4 huidpl. Mm... Perc.vet %... Vo2max L/min min wandeltest Meter Vragenlijst MRC Vragenlijst IPQ/K Vragenlijst CCQ Vragenlijst PSK

10 5. Gesprekstechnieken Om het doel van de beweeginterventie COPD Gold 1 en 2 te bereiken is het van belang dat de fysiotherapeut gesprekstechnieken kan hanteren die de patiënt kan motiveren om zijn of haar beweeggedrag te optimaliseren (tot minimaal de NNGB). Uiteindelijk moet deze gedragsverandering worden geborgd in zijn of haar Activiteiten Dagelijkse Leven. Het volgende model geeft een overzicht van de fase van gedragsverandering. fig. stage of change en acties van de L.A. Een persoon die zich ambivalent voelt kan mogelijk van de contemplationfase doorschuiven naar de preparationfase na het invullen van de volgende vragenlijst. Na het invullen kunnen de voordelen en nadelen makkelijker tegen elkaar worden afgewogen. Ambivalentie Ik moet eigenlijk veranderen Nee Wil ik veranderen Ja Voordelen Nadelen Voordelen Nadelen

11 6. Toelichting op de testen Buikomvang. Bij abdominale vetverdeling en-of clienten vanaf 70 jaar gebruikt u de middelomtrek Mannen Vrouwen < 94 cm < 80 cm Gezond gewicht cm cm Overgewicht 102-hoger 88-hoger Obesitas Astrandtest Fiets instellen: Zadelhoogte, als trapper rechts naar beneden staat moet rechter knie nog licht gebogen zijn. Inschatten aanvangswaarde: Weerstand mannen Weerstand vrouwen Weinig beweging Af en toe beweging Sportief Zadelhoogte: Voorafgaand aan test neemt de proefpersoon neemt 5 min rust in acht in zittende houding Starten met 30 sec op 50% geschatte Wattage, daarna geschatte weerstand instellen. Gewenst toerental = 50 omwentelingen per minuut. Watt Baseline Test 2 Test 3 Hf 1 min... Hf 2 min... Hf 3 min... Hf 4 min... Hf 5 min... Hf 6 min... Is de Hf na 1 minuut lager dan 110 sl/min dan watt opvoeren. Is de Hf hoger dan 150 sl/min dan test afbreken Test is geslaagd als tijdens 5 e en 6 e minuut de Hf niet meer dab 5 sl/min is toegenomen. De steady state is bereikt. Intake 1 Test 2 Test 3 Gemiddelde Hf van 5 e en 6 e minuut:... Voorsp. VO2max (L.min-1)... Tab. 1 bld 88 Idem met lft. Correctie... Tab. III bld 90 Correctiefactor voor leeftijd leeftijd Correctie factor 0,87 0,83 0,78 0,75 0,71 0,68 0,65 Tabel gemod. Overgenomen uit ergometrie en trainingsbegeleiding Dr.Jan Vos

12 Huidplooimeting Linker m. biceps brachii, halverwege de spierbuik Meting 1 Meting 2 Gemiddelde Intake meting... 2 e meting... 3 e meting... Linker m. triceps brachii, halverwege de spierbuik Meting 1 Meting 2 Gemiddelde Intake meting... 2 e meting... 3 e meting... Linker subscapula, ter hoogte van angulus inferior Meting 1 Meting 2 Gemiddelde Intake meting... 2 e meting... 3 e meting... Linkerzijde, suprailiacaal, lateraal op de crista iliaca rand Meting 1 Meting 2 Gemiddelde Intake meting... 2 e meting... 3 e meting... Totaal opgeteld, Intake meting. 2 e meting. 3 e meting.

13 7. Lijst Ambivalantie Ambivalentie Ik moet eigenlijk veranderen Nee Wil ik veranderen Ja Voordelen Nadelen Voordelen Nadelen

14 8. Logboek Logboek Beschrijving van bewegingsactiviteiten afgelopen 4 weken: Borgschaal Score Inspanningsgevoel Heel erg licht (rust) Erg licht, bijvoorbeeld rustig lopen. Betrekkelijk licht Matig zwaar, constant tempo Zwaar Erg zwaar Heel erg zwaar Uitputting Week Bewegingsactiviteit Tijdsduur activiteit Borgscore Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag

15 Week Bewegingsactiviteit Tijdsduur activiteit Borgscore Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Week Bewegingsactiviteit Tijdsduur activiteit Borgscore Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Week Bewegingsactiviteit Tijdsduur activiteit Borgscore Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag

16 Week Bewegingsactiviteit Tijdsduur activiteit Borgscore Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Week Bewegingsactiviteit Tijdsduur activiteit Borgscore Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Week Bewegingsactiviteit Tijdsduur activiteit Borgscore Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag

17 9. Evaluatieformulier Evaluatie formulier COPD GOLD 1 en 2 1. Voldeed de cursus aan bij uw verwachting? 0 zeer goed 0 goed 0 redelijk goed 0 matig 0 slecht 0 zeer slecht 2. In hoeverre heeft u nieuwe dingen geleerd? 0 zeer goed 0 goed 0 redelijk goed 0 matig 0 slecht 0 zeer slecht 3. Is er tijdens de cursus voldoende ingegaan op uw specifieke situatie? 0 zeer goed 0 goed 0 redelijk goed 0 matig 0 slecht 0 zeer slecht 4. Ervaart u een verbetering van uw belastbaarheid sinds u met de cursus begonnen bent? 0 zeer goed 0 goed 0 redelijk goed 0 matig 0 slecht 0 zeer slecht 5. Zijn bewegings- en of sportmogelijkheden in uw nabije omgeving voldoende met u besproken. 0 zeer goed 0 goed 0 redelijk goed 0 matig 0 slecht 0 zeer slecht 6. Voldoet u inmiddels aan de Nederlandse Norm van Gezond Bewegen? 0 Ja 0 Nee

18 7. Welke vorm van bewegen of sport heeft u gekozen om te kunnen voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen? 8. In hoeverre kwamen de uitkomsten van de testmomenten overeen met uw eigen gevoel? 0 zeer goed 0 goed 0 redelijk goed 0 matig 0 slecht 0 zeer slecht

19 10. Eisen met betrekking tot de begeleidende fysiotherapeut * De begeleidende fysiotherapeut dient te werken in een praktijk die lid is van FYNE. * CKR-registratie en minstens 3 jaar werkervaring. * Specifieke COPD scholing gevolgd (afgeronde cursus beweegprogramma COPD van het KNGF en/of NPI-cursus COPD, COPD cursus Hogeschool Leiden. * Diploma reanimatie/basic Life Support. * Ervaring in het afnemen van: - conditietesten (6mwt/shuttle walk test/fietsergometer). - gezondheidstest (BMI en huidplooimeting) * Krachttests (manueel, of hand-held dynamometer) * Ervaring met interpretatie van testresultaten (longfunctie, inspanningsonderzoek en bloedgaswaarden). * Ervaring met het opstellen van trainingsschema s voor COPD patiënten. * Bekendheid met de principes van bewegingsstimulering en fasen van gedragsverandering. * Ervaring in het geven van individuele beweegadviezen. * Affiniteit met patiënten populatie. Eisen met betrekking tot de inrichting van de oefenruimte * Oefenzaal met voldoende ruimte (minimaal 50 m² bij 4 personen). * Ruimte voor warming-up en functionele oefeningen. * Ruimte voor apparatuur. * Afzonderlijke behandelruimte. De ruimtes moeten stof- en rookvrij zijn. Bij uitvoering van de 6mwt moet de oefenruimte of gang tenminste 10 meter lang zijn, en 1,25 meter breed zijn. De ruimte moet beschikken over een geschikte vloer (licht verend, geen hoogpolig tapijt, niet te glad om uitglijden te voorkomen). Apparaat/materiaal 1. Fitnessapparatuur (bij voorkeur een geijkte fietsergometer) 2. Multifunctionele krachtapparatuur (voor training onderste en bovenste extremiteiten romp) 3. Weegschaal 4. Lengte meter 5. Huidplooimeter 6. Bloeddrukmeter 7. Hartslagmeter 8. Saturatiemeter 9. Handheld dynamometer 10. Borg-schalen (oorspronkelijke of gemodificeerde versie) voor dyspnoe en subjectieve belasting. 11. Oefenmaterialen voor functionele training en mobiliteitstraining. 12. Voor de 6mwt: stopwatch, 2 pionnen, meetlint, stoel.

20 Eisen met betrekking tot de uitvoering * Mogelijkheid om een maximale inspanningstest uit te laten voeren in de nabije omgeving, door bijvoorbeeld een longarts, cardioloog, sportarts of inspanningsfysioloog op verwijzing van de huisarts. * Aanwezigheid van ten minste 1 bedrijfshulpverlener tijdens de groepsbehandeling van COPD- patiënten. * De gebruikte testapparatuur en oefenmaterialen moeten goed geijkt en onderhouden zijn. * Goede bereikbaarheid en toegankelijkheid van de praktijk voor chronisch zieken. * Beschikken over een operationeel calamiteitenplan. * Beschikken over een goede EHBO-kist. * Goede bereikbaarheid voor hulpdiensten (ambulance) * Goede informatieverschaffing aan de patiënten. * Goede controle tijdens en na testen en het uitvoeren van beweegactiviteiten. * Aansprakelijkheidsverzekering die genoemde activiteiten afdekt. Aanvullende eisen * Een maal per jaar deelname en participatie aan monodisciplinair overleg. * Bereid zijn tot samenwerking met andere disciplines in de ketenzorg. * Cursus motiverende gespreksvoering bij mensen met een chronische aandoening. Bronnen: 6. KNGF Richtlijn COPD (2008) Met dank aan de werkgroep leden : Court Comans Dimitri Eimers Loid Schellekens Remy Siroen