Energie- en eiwitverrijkt dieet

Transcriptie

1 Energie- en eiwitverrijkt dieet

2 Inhoud Inleiding 3 Voor wie is het energie- en eiwitverrijkt dieet? 3 Waarom dit dieet? 3 Wat kunnen gevolgen zijn van slechte voeding? 4 Algemene adviezen 4 Wat houdt het energie- en eiwitverrijkt dieet in? 4 Welke voedingsmiddelen bij dit dieet? 5 Tips en adviezen 6 Tussendoortjes 6 Dranken 7 Broodmaaltijd 7 Warme maaltijd 7 Nagerecht 9 Recepten energierijke drank 9 Recept zonder dieetpreparaat 10 Recept met dieetpreparaat 10 Meer informatie of vragen? 11 Sint Maartenskliniek 11 Colofon 12 2

3 Inleiding Deze folder is bedoeld om informatie te geven over het energie- en eiwitverrijkt dieet. Voor wie is het energie- en eiwitverrijkt dieet? De diëtist kan u een energie- en eiwitverrijkt dieet adviseren als: u een slecht genezende wond heeft u een geïnfecteerde wond heeft u bent ondervoed (onbedoeld gewichtsverlies en/of te laag lichaamsgewicht) Waarom dit dieet? Op dit moment is het belangrijk dat u aansterkt voor een operatie óf juist herstelt van een operatie. Voeding is belangrijk bij het herstel van een wond en voor conditieverbetering. In eerste instantie wordt ernaar gestreefd om het gewicht stabiel te houden, maar ook gewichtstoename kan een doel zijn. Energierijk Eten en drinken leveren de energie, de brandstof, die het lichaam nodig heeft om te kunnen functioneren en bewegen. Voor u is het nu belangrijk om uw voeding energierijker te maken. Op deze manier kunt u (verder) onbedoeld gewichtsverlies voorkomen. Eiwitrijk Eiwitten zijn bouwstoffen. Ze zijn nodig bij het opbouwen en herstellen van spieren, organen, bloed en het zenuwstelsel. Bij onvoldoende energie-inname worden de eiwitten uit de voeding als brandstof in plaats van als bouwstof gebruikt, hetgeen niet wenselijk is. In tegenstelling tot energie kan het lichaam geen grote reservevoorraad van eiwitten aanleggen. De eiwitten moeten dus elke dag opnieuw met de voeding worden opgenomen. Als er sprake is van extra afbraak of verliezen in het lichaam kan de behoefte aan eiwit groter zijn dan normaal. Bijvoorbeeld na een operatie, bij onbedoeld gewichtsverlies en (open) wonden. 3

4 Wat kunnen gevolgen zijn van slechte voeding? Als u te weinig energie en eiwitten binnen krijgt, kan dat nadelige effecten hebben op het ziekteverloop en wondherstel. Het algehele herstel kan langer duren en door een verminderde weerstand krijgen infecties meer kans, bijvoorbeeld na een operatie. Daarom is het van belang de voedselinname en het gewichtsverloop goed in de gaten te houden. Bij onbedoeld gewichtsverlies en/of een te laag lichaamsgewicht heeft u gedurende een bepaalde periode onvoldoende energie en voedingsstoffen zoals eiwitten binnengekregen. Door het verlies van spier- en vetweefsel kan uw conditie verslechteren en u kunt zich moe en slap voelen. Algemene adviezen Voedingsadviezen Om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen, is het belangrijk om regelmatig en vaak over de dag verdeeld te eten. Dit betekent dat u in plaats van 3 hoofdmaaltijden beter 6 à 7 kleinere maaltijden kunt gebruiken. Neem rustig de tijd om te eten. Zorg voor variatie in smaak, temperatuur, kleur en keuze van ingrediënten en bereidingsmethoden. Drink voldoende over de hele dag, tenminste 1½ - 2 liter, vooral energie- en eiwitrijke dranken. Beweging Naast een goede voeding is het ook van belang om uw lichamelijke conditie op peil te houden of te verbeteren door voldoende beweging. Als u fit bent, zal u doorgaans ook sneller en beter herstellen na een operatie. Als u hierbij begeleiding wilt, dan kunt u terecht bij uw huisarts of bij een fysiotherapeut bij u in de buurt. Wat houdt het energierijk- en eiwitverrijkt dieet in? Bij dit dieet adviseren we energierijke en eiwitrijke producten zoals room en volvette kaas. Deze producten komen niet overeen met de richtlijnen goede voeding. Omdat het dieet tijdelijk is, hoeft u zich geen zorgen te maken over uw gezondheid op de lange termijn. 4

5 Zodra u weer bent hersteld en een goed gewicht heeft bereikt, is het niet nodig om gebruik te blijven maken van deze energierijke voedingsmiddelen. Wanneer het energie- en eiwitverrijkt dieet niet langer noodzakelijk is, is het van belang dat dit soort producten weer wordt vervangen door gezonde voedingsmiddelen. Kijk voor meer informatie hierover op Gewichtsverloop Het is belangrijk om uw gewicht in de gaten te houden door minimaal 1 x per week even op de weegschaal te staan. Het liefst `s ochtends op hetzelfde tijdstip, zonder kleding, na het plassen en voor het ontbijt. Als uw gewicht onbedoeld achteruitgaat, is het belangrijk om dit te bespreken met uw specialist, huisarts of diëtist. Welke voedingsmiddelen bij dit dieet? Belangrijke voedingsmiddelen in het energie- en eiwitverrijkte dieet zijn: zuivelproducten: volle (chocolade)melk, volle yoghurtdrank, milkshake (zie recepten op pagina 9), volle/room(vruchten)kwark, volle/room vla/(vruchten)yoghurt, pap van volle melk, roomijs, volvette kaas vlees: vette vlees(waren)/worstsoorten, gevogelte, vette vis vleesvervanger: tempé, tahoe, ei/eierproducten, Valess, Quorn, e.d. peulvruchten: bonen, linzen, kapucijners, erwten, e.d. noten, pinda s Wanneer het bij gebruik van bovenstaande voedingsmiddelen toch nog moeilijk is om het gewicht te handhaven of in gewicht aan te komen, kunt u speciale energierijke voedingsmiddelen gebruiken zoals: Room Ongeklopte slagroom of koffieroom kunt u verwerken in: koffie, melk, chocolademelk, karnemelk vla, yoghurt, kwark, pap, milkshake gebonden soep, saus, groente, aardappelpuree Ongeklopte slagroom geeft minder snel een vol gevoel zodat u er meer van kunt eten dan van geklopte slagroom. Margarine Brood kunt u besmeren met margarine in plaats van met halvarine. U kunt margarine toevoegen aan groenten, aardappelpuree en stamppotten. 5

6 Suiker, honing en voedingssuikers Suiker of honing kunt u in allerlei gerechten doen. Denk aan thee, koffie, vla, yoghurt, pudding of milkshake. Als u niet houdt van de zoete smaak van suiker of honing is er een alternatieve soort smaakloze suiker, met hetzelfde aantal calorieën, namelijk speciale voedingssuiker. Deze suiker, bijvoorbeeld Fantomalt (Nutricia), is verkrijgbaar bij de drogist, thuiszorgwinkel of apotheek. Overleg met uw diëtist of uw huisarts of gebruik hiervan nodig is. Kant-en-klare dieetproducten Daarnaast bestaan er speciale dieetproducten in de vorm van drankjes en toetjes evenals poeders voor in uw eten en drinken. Deze producten leveren energie, eiwit, vitamines en mineralen. Ze kunnen een waardevolle aanvulling zijn op uw voeding of deze zelfs vervangen. Overleg met uw diëtist of uw huisarts of gebruik hiervan nodig is. Tips en adviezen Tussendoortjes een krentenbol of mueslibol met (dieet)margarine en volvette kaas een plak ontbijtkoek met dik (dieet)margarine stukjes volvette kaas, stukje worst of plakjes vleeswaren uit het vuistje een Evergreen, Sultana s, mueslireep e.d. een glas volle melk, chocolademelk (met slagroom), warme melk met anijs, oploskoffie, een (zelfgemaakte) milkshake (zie recepten blz. 9) een schaaltje volle pap, vla, (vruchten)yoghurt, (vruchten)kwark of een ander kant- en klaar toetje roomijs met slagroom tosti of een slaatje handje nootjes, pinda s of studentenhaver Dranken Streef ernaar om per dag 1,5 tot 2 liter vocht te drinken, dit zijn ongeveer 10 à 15 kopjes. Kies voornamelijk dranken die ook energie (calorieën) bevatten in de vorm van eiwit, vet of suikers: volle melk en andere volle melkproducten vruchtensap zoals sinaasappelsap en druivensap, aanmaaklimonade, frisdrank en energierijke sportdrankjes gebonden soep 6

7 Kies minder voor bouillon, thee en koffie zonder suiker en melk, water en light frisdrank. Deze dranken geven wel een vol gevoel maar geen calorieën en andere voedingsstoffen. Broodmaaltijd Besmeer uw brood royaal met (dieet)margarine/roomboter en gebruik dubbel beleg. Geroosterd brood of een vers broodje is ook een goede keus. Varieer ook het broodbeleg: kaas met appelstroop/jam chocoladepasta (met stukjes banaan) pindakaas (met chocoladehagelslag) kaas, tomaat en ui onder de grill of als tosti een buitenlandse kaassoort gekookt ei met mayonaise/tomatenketchup, roerei of gebakken ei met spek, omelet notenpasta, volle kwark met jam warme ragout (uit blik), hamburger, frikadel, kroket of knakworstje gebakken vis, haring of vis uit blik (tonijn, zalm) Warme maaltijd Probeer elke dag een warme maaltijd te gebruiken. Deze levert meestal meer energie en voedingsstoffen dan een broodmaaltijd of een tussendoortje. Als afwisseling kunt u ook eens een maaltijdsoep, een maaltijdsalade of een stamppot eten. Is het niet mogelijk om zelf te koken, dan is het eventueel mogelijk om kant en-klare maaltijden van de supermarkt of maaltijden van Tafeltje dekje te nemen. Wanneer u weinig eetlust heeft, beperk dan de hoeveelheid bouillon of soep, deze vullen uw maag en leveren nauwelijks eiwit en energie. Aardappelen In plaats van gekookte aardappelen kunt u ook gebruiken: gebakken aardappelen, frites, aardappelpuree of stamppot met extra (dieet)margarine gekookte rijst, macaroni, spaghetti of peulvruchten 7

8 Groente Neem liever geen grote hoeveelheid rauwkost, dat geeft snel een vol gevoel. U kunt beter kiezen voor gekookte groente, deze kunt u serveren met: extra (dieet)margarine een sausje van (dieet)margarine en bloem of maïzena met melk geraspte kaas en fijngesneden ham (bij witlof, prei, andijvie en bloemkool) een kant-en-klaar groentesausje Vlees, vis en vleesvervanging Gebruik bij voorkeur iedere dag vlees, vis of vleesvervanging. Een geschikte vervanging voor 100 gram vlees kan zijn: 100 gram vleeswaren gram vis, gebakken, gestoofd, gekookt of als ragout 1 à 2 eieren, gebakken, gekookt, als roerei of omelet gram kaas, als gebakken kaasplak of kaassaus. Kaas bevat geen ijzer; kies het daarom niet vaker dan 1x per week als vleesvervanging 100 gram vegetarische hamburger of schnitzel gram Quorn, een vegetarische vleesvervanging, te verwerken als vlees 100 gram sojabrokjes, te verwerken als gehakt of ragout 150 gram tahoe of tempé gram noten, te verwerken als gehakt of in een maaltijdsalade 250 gram gare peulvruchten, als maaltijdsoep of in combinatie met groente gram Valess een vegetarische vleesvervanging, te verwerken als vlees Soms kan gebraden vlees tegenstaan. Neem dan eens koud gebraden vlees in dunne plakjes (bijvoorbeeld gehakt), rolletjes vleeswaar, vlees van de grill, een ragout met vlees of een vleessalade. Jus De jus kunt u binden tot een sausje met bloem of maïzena. Voeg naar uw eigen smaak zout, peper, kruiden en andere smaakmakers zoals een uitje, champignons of een scheutje ongeklopte slagroom, zure room of crème fraîche toe. 8

9 Nagerecht Varieer en combineer eens verschillende soorten nagerechten bijvoorbeeld: fruit of vruchtenmoes met vla, yoghurt, kwark of pap verschillende soorten vla, vla met yoghurt of kwark, ijs of een ander kant en klaar nagerecht Door te garneren met wafels, lange vingers, puddingsaus, advocaat, aanmaaklimonade, geklopte slagroom, hagelslag of chocoladevlokken maakt u iets bijzonders van het nagerecht. Gebruik het nagerecht eventueel wat later als tussendoortje. Recepten energierijke drank In deze tabel staat een overzicht van de ingrediënten waarmee u kunt variëren: Melkproduct IJs Toevoegingen Volle melk Volle yoghurt Volle kwark Volle hangop Roomijs Vanille-ijs Aardbeienijs Chocolade-ijs Mokka-ijs Hazelnootijs Vruchten (evt. uit blik) Vruchtenmoes Limonadesiroop Blanke vla Chocolade vla Citroenvla Hopjesvla Slagroom Koffieroom Sterke koffie Koffiepoeder Cacao Likeur Suikerstroop Honing Jam Bereiding Snijd het ijs in grove stukken. Voeg het melkproduct en andere toevoegingen (vruchten klein gesneden of geprakt) toe en mix het geheel met behulp van een mixer of mengbeker. 9

10 Recept zonder dieetpreparaat Aardbeien-yoghurt shake (470 kcal en 11 gram eiwit) Ingrediënten 100 gram aardbeien, vers of op siroop 50 ml volle yoghurt 50 ml halfvolle kwark 50 gram roomijs 50 ml slagroom 1 zakje vanillesuiker Bereiding Aardbeien schoonmaken en in kleine stukjes snijden. In een kom met mixer de aardbeien, yoghurt, kwark, roomijs, slagroom en vanillesuiker schuimig kloppen. Recepten met dieetpreparaat Milkshake (basisrecept) (550 kcal en 13 gram eiwit) Ingrediënten 30 gram Fantomalt (= 6 maatschepjes) 100 gram vanille/roomijs 50 ml volle melk 50 gram halfvolle kwark 75 gram aardbeiensaus naar smaak variëren met aardbeien(-saus), cacao (chocoladesaus), vruchten, fruit e.d. Bereiding In een kom of schaal met mixer alle ingrediënten luchtig kloppen. Milkshake met banaan en sinaasappel (470 kcal en 9 gram eiwit) Ingrediënten 150 ml volle melk 50 gram roomijs 30 gram Fantomalt (= 6 maatschepjes) halve banaan 150 ml sinaasappelsap 10

11 Bereiding Prak de banaan fijn en vermeng deze goed met het sinaasappelsap. Klop het ijs op met de melk. Roer de Fantomalt en het sinaasappelbanaanmengsel door het ijs. Meer informatie of vragen? Heeft u nog vragen na het lezen van deze folder, neem dan gerust contact op met uw diëtist (zie achterzijde folder). Sint Maartenskliniek De Sint Maartenskliniek is als enige ziekenhuis in Nederland volledig gespecialiseerd in houding en beweging. U kunt op verschillende locaties in het land bij ons terecht voor behandeling van eenvoudige tot zeer complexe aandoeningen op het gebied van orthopedie, reumatologie en revalidatie na ziekte, een ongeval of hersenletsel. Doordat we ons volledig richten op aandoeningen aan het houding- en bewegingssysteem is onze ervaring en kennis groot. We staan dan ook bekend als een vooraanstaand ziekenhuis dat in de behandeling gebruikmaakt van de laatste inzichten. Op onze onderzoeksafdeling ontwikkelen we nieuwe behandelmethoden en doen we onderzoek naar het effect ervan. De Sint Maartenskliniek beschikt verder onder meer over een gespecialiseerde apotheek en een pijnbehandelcentrum. Bij de Sint Maartenskliniek staat de patiënt centraal. U wordt persoonlijk benaderd, deskundig begeleid en u kunt rekenen op onze uitgebreide voorzieningen. Wij staan klaar om u gastvrij te ontvangen. Voor meer informatie over onze behandelingen en een overzicht van al onze behandellocaties, kunt u terecht op onze website 11

12 Meer informatie of vragen De afdeling Diëtetiek is telefonisch bereikbaar op telefoonnummer (024) van maandag t/m vrijdag van uur. Colofon Uitgave van de afdeling Communicatie, i.s.m. afdeling Diëtetiek. December 2016 Bestelcode Bezoekadres Hengstdal 3, 6574 NA Ubbergen (bij Nijmegen) Postadres Postbus 9011, 6500 GM Nijmegen Telefoon (024) Internet