Atalmedialwijzer. Voor: artsen en (co) assistenten Alrijne Ziekenhuis Leiderdorp/Alphen

Transcriptie

1 Atalmedialwijzer Laboratorium Voor: artsen en (co) assistenten Alrijne Ziekenhuis Leiderdorp/Alphen Informatie en richtlijnen voor het optimaal gebruik van de diensten van Atalmedial vs 2 januari

2 Inhoudsopgave 1 Voorwoord Klinisch chemici Atalmedial Telefoonnummers en adressen Openingstijden laboratorium en bloedafnamepoli Laboratorium Aanvragen en bloedafname Algemeen Algemeen Prikrondes Bloedsuikers Cito aanvraag Doorlooptijden Afname door de afdeling en buizenpost Correct identificeren van materiaal Aanleveren lichaamsvochten Aanleveren van urine aanleveren van LIQUOR Aanleveren van andere lichaamsvochten (bijv. drain-, pleura-, ascitesvocht) Poliklinische bloedafname Kweekmateriaal Spermaonderzoek Dysmorfe ery s Screening Bence Jones Cito ANCA / ANF/ M-proteïne diagnostiek Foeto-maternale transfusie Galzure zouten Prikaccidenten Inzien van laboratoriumresultaten Gebruik GLIMS Beenmergservice Immuuncytologisch onderzoek B.A.L Medicijnspiegelbepalingen Vrijwaringsformulier bloedafname Afspraken m.b.t. transfusies met kort houdbare bloedproducten Informatiefolders

3 8 Principeafspraken Aanvullend onderzoek Trials Verzendbepalingen Allergie-onderzoeken Allergenentabel Bepalingsfrequentie Automatismen (vervolgonderzoek) Doorbellen van sterk afwijkende resultaten Suggesties

4 1 Voorwoord Atalmedial Atalmedial is het regionale laboratorium voor klinische chemie. Naast specialisten van het Alrijne Ziekenhuis Leiderdorp/Alphen besteden ook huisartsen, verloskundigen, GGZ instelling Rivierduinen en InGeest, verzorging- en verpleeghuizen uit de regio Amsterdam, Zuid-Kennemerland, Haarlemmermeer, de Bollenstreek en regio Leiden, specialisten van Kennemer Gasthuis, Spaarne Ziekenhuis en Alrijne Ziekenhuis Leiden hun klinisch chemisch onderzoek uit bij Atalmedial. Ook de Trombosedienst uit deze regio is een onderdeel van Atalmedial. Kijk voor meer informatie over Atalmedial op Het vak klinische chemie De klinische chemie is gericht op diagnostisch onderzoek aan de hand van analyse van lichaamsmateriaal. Bloed en urine zijn de bekendste voorbeelden, maar het kan ook gaan om feces, zweet, beenmerg, uitgeademde lucht of diverse vochten. In het lichaamsmateriaal kunnen allerlei lichaamseigen componenten worden bepaald zoals eiwitten, vetten, koolhydraten, vitaminen, mineralen, elektrolyten, metabolieten en antistoffen, maar ook cellen of DNA. De hoeveelheid en samenstelling van deze componenten in het lichaamsmateriaal geeft informatie over het functioneren van lichaam, weefsels en organen. Hiermee levert het vakgebied klinische chemie en laboratoriumgeneeskunde een cruciale bijdrage aan vaststellen en monitoren van ziekten en is daarmee een onmisbare discipline in de medische praktijk. Kwaliteitsborging Atalmedial onderhoudt een systeem van integrale kwaliteitsborging en streeft ernaar aan u, als aanvrager, klant en collega, diensten en producten te leveren die beantwoorden aan uw wensen. Wij stellen kritiek en suggesties te allen tijde op prijs. U kunt onze medewerkers en klinisch chemici daarover aanspreken. Opmerkingen en/of suggesties over deze Atalmedialwijzer kunt u richten aan de afdeling Kwaliteitszorg, t: e: kwaliteitszorg@atalmedial.nl. Atalmedial is gecertificeerd met het kwaliteitskeurmerk CCKL. 2 Klinisch chemici Atalmedial Naam drs. F.J.M. (Ferry) Bergkamp, klinisch chemicus dr. B.A. (Bauke) de Boer, klinisch chemicus dr. M.M. (Madelon) Buijs, arts, klinisch chemicus dr. J (Jeannette) Gootjes, klinisch chemicus dr. M.H. (Martien) Herruer, klinisch chemicus dr. J.A. (Jurgen) Kooren, klinisch chemicus dr. C.J. (Claudia) Pronk-Admiraal, MBA klinisch chemicus drs. R.C. (Reni) Rotteveel, klinisch chemicus dr.ir. H.N. (Hong) Bui, klinisch chemicus in opleiding dr. S.M.I. (Susan) Goorden, klinisch chemicus in opleiding Op werkdagen is één van de klinisch chemici dienstdoend voor het beantwoorden van vragen (28345). Het kan zijn dat er al doorschakeling plaatsvindt terwijl u wacht op telefonisch contact. 4

5 3 Telefoonnummers en adressen Secretariaat Raad van Bestuur Atalmedial Medische administratie/ opvragen uitslagen Telefoonnummer Fax adres l.nl Klinisch chemicus van dienst ( uur) Buiten kantooruren Via portier ziekenhuis drs. F.J.M. Bergkamp (023) dr. B.A. de Boer dr. ir H.N. Bui dr. M.M. Buijs (023) dr. S.M.I. Goorden (023) dr. J. Gootjes (023) dr. M.H. Herruer (023) dr. J.A. Kooren (088) dr. C.J. Pronk-Admiraal (023) drs. R.C. Rotteveel Medisch Leider Trombosedienst dr. M.C. Nierman (088) Eindverantwoordelijk voor het KCL is de Raad van Bestuur van Atalmedial en haar wetenschappelijke staf. Dr. B.A. (Bauke)de Boer, klinisch chemicus, is aanspreekpunt voor de ziekenhuisorganisatie en specialisten. Hij is bereikbaar op telefoonnummer of Hij wordt bijgestaan door de teammanagers laboratorium: - I. Wolvers ( ) en - C. de Swart-Scholtes ( ) - en door de teammanager Afnamedienst Wilbert Koops ( ) 5

6 Onderstaand tabel geeft aan met welk nummer u moet bellen: Binnen kantooruren: ma t/m vr: uur Buiten kantooruren: ma t/m vr: uur Za-en zondag, feestdag en verplichte vrije dag: Vragen over tijdstip van bekend zijn van een uitslag Toevoegen van aanvragen aan een recent afgenomen monster Aanvragen van bloedkweken tel: (071-58)28351 tel: (071-58)28347 Melden dat een monster in de buizenpost is geplaatst tel: (071-58)28347 Transfusie tel: (071-58)28363 tel: (071-58)28347 Aanvragen van CITO-onderzoek* tel: (071-58)28347 tel: (071-58)28347 * Een CITO-aanvraag is alleen geïndiceerd als op grond van de te ontvangen uitslag acuut een beslissing genomen of een diagnose gesteld wordt met belangrijke medische consequenties voor de patiënt. Zie de bepalingenklapper op om te zien welk onderzoek wel of niet CITO aangeboden wordt. Indien toch een CITO-wens bij niet CITO aanvraagbare bepaling, graag overleg met de dienstdoende klinisch chemici. In geval van CITO medicijnspiegels die niet op locatie worden uitgevoerd dienst er eerst contact te worden opgenomen met de dienstdoende apotheker. 4 Openingstijden laboratorium en bloedafnamepoli 4.1 Laboratorium Het laboratorium van Atalmedial in Hoofddorp is 24 uur per dag, 7 dagen per week bereikbaar. Tijdens kantooruren levert het laboratorium service voor het gehele onderzoekpakket. Het onderzoekpakket omvat bepalingen in bloed, urine, feces, beenmerg, liquor, CAPD-vocht, pleuravocht, ascites, semen en andere lichaamsvochten. Buiten kantooruren geldt een beperkt onderzoeks- (CITO) pakket; in X/Care (of de Bepalingenklapper, zie > Zorgverleners > Downloads > Bepalingenklapper) is aangegeven welke bepalingen CITO aanvraagbaar zijn. Bloedafnamepoli De bloedafnamepoli op locatie Leiderdorp en locatie Alphen a/d Rijn is geopend op maandag t/m vrijdag (m.u.v. feestdagen) van uur. 6

7 Op zondag is alleen de bloedafnamepoli locatie Leiderdorp specifiek geopend voor preoperatieve bloedafname. De bloedafname opent op uur en sluit zodra alle patiënten zijn geprikt. 5 Aanvragen en bloedafname 5.1 Algemeen Informatie over aanvraagformulieren, bloedafname, uitslagen enz. is tijdens kantooruren in te winnen bij de Medische Administratie, tel: Buiten kantooruren is deze informatie in te winnen bij de dienstdoende analist: tel (071-58) Aanvragen van laboratoriumonderzoek via X/Care Klinische patiënten Ten behoeve van laboratoriumaanvragen voor klinische patiënten wordt altijd gebruik gemaakt van de aanvraagprocedure via X/Care. Indien over het plaatsen van laboratoriumaanvragen via X/Care vragen of onduidelijkheden zijn dient allereerst contact opgenomen te worden met de applicatiebeheerders X/Care via de helpdesk I&A van het Alrijne Ziekenhuis Leiderdorp en Alphen a/d Rijn, tel (071-58) Cito-aanvragen of nabepalingen moeten altijd telefonisch worden aangemeld. Zie voor juiste telefoonnummers hoofdstuk 3. Niet vermelde testen moeten met een zogenaamd RZ-formulier (MR8J) worden aangevraagd. Poliklinische patiënten Laboratoriumaanvragen voor poliklinische patiënten moeten met behulp van het groene aanvraagformulier (MR218) worden aangevraagd. Niet aanwezige onderzoeken kunnen worden bijgeschreven of met het zogenaamde RZ-formulier worden aangevraagd. Voor genetische onderzoeken altijd de daarvoor bestemde formulieren (meestal LUMC) gebruiken. Bij inhoudelijke vragen ten aanzien van onderzoek contact opnemen met de dienstdoende klinisch chemicus tel (071-58) Klinische bloedafname 5.2 Algemeen Om verwisseling te voorkomen is het afnamepersoneel verplicht de identiteit van de patiënt te controleren. Draagt de patiënt geen polsbandje, dan wordt de patiënt verzocht naam en geboortedatum te noemen. Indien de patiënt hiertoe niet in staat is vindt identificatie plaats met hulp van een derde persoon (arts, verpleegkundige, familie). Indien een venapunctie niet lukt, wordt met de aanvragend arts overlegd over de verdere handelwijze. Voor de bloedafname bij neonaten, baby s of kleine kinderen worden speciaal daartoe getrainde medewerkers ingezet. 5.3 Prikrondes Alle afdelingen m.u.v. SEH, ICU, EHH en dialyse: Op alle dagen is er een prikronde van ± tot ± uur (de 8-uur ronde). Tijdens deze prikronde wordt door de laboratoriummedewerkers op de meeste klinische afdelingen bloed afgenomen. Aanvragen voor deze 8-uur prikronde dienen op de ochtend voorafgaand aan de bloedafname, vóór uur te worden georderd via X/Care. Op werkdagen om uur is er een extra prikronde voor spoedopnames of wanneer er acuut een verslechtering in de toestand van de patiënt is opgetreden (de middagronde). Aanvragen voor deze middagprikronde dienen uiterlijk om uur te worden georderd via X/Care. Indien een afdeling een analyse wenst buiten bovengenoemde tijden en er is geen sprake van CITO (zie 5.5) dan kan afdeling zelf bloed afnemen. Informatie over de benodigde buis is te 7

8 vinden in de Bepalingenklapper op > Zorgverleners > Downloads > Bepalingenklapper. Afdelingen die zelf bloed afnemen: Op de afdeling SEH, ICU, CCU en EHH en dialyse worden alle bloedafnames door de afdeling zelf verricht. Orders voor de geplande ICU rondes (bijv 6 uur) moeten uiterlijk 15 minuten van tevoren worden aangevraagd. Patiënt afwezig op zaal bij bloedafname door KCL We gaan er vanuit dat indien er een aanvraag is geplaatst voor 8 uur, de patiënt tussen uur aanwezig is, zodat bloedafname op zaal mogelijk is. Indien de patiënt om moverende redenen afwezig is, wordt u verzocht in onderling overleg een nieuwe afnametijdstip te regelen. U belt hiervoor naar tel: Indien u vooraf geen contact opneemt laten wij de aanvraag vervallen. Voor de prikronde van uur verwachten wij dat de patiënt aanwezig is op de kamer totdat de afname heeft plaatsgevonden. 5.4 Bloedsuikers De bloedsuikers worden volledig door de afdeling zelf geprikt met behulp van de Accu-Chek point-of-care glucosemeters. Bij problemen met de Accu-Chek kan contact opgenomen worden met het KCL. Hiervoor is binnen kantooruren telefoonnummer bereikbaar. Buiten kantooruren kan de dienstdoende analist via bereikt worden. 5.5 Cito aanvraag Een CITO-aanvraag is alleen geïndiceerd als op grond van de te ontvangen uitslag acuut een beslissing genomen of een diagnose gesteld wordt met belangrijke medische consequenties voor de patiënt. Deze aanvragen moeten in X/Care met de indicatie worden voorzien en telefonisch op worden aangemeld. Cito-aanvragen die in X/Care worden geplaatst zonder indicatievermelding en zonder dat hierover telefonisch contact is opgenomen met het KCL zullen niet worden gehonoreerd en naar de volgende prikronde worden verschoven. Voor een CITO-aanvraag voor een medicijnspiegel zie Doorlooptijden Voor alle bepalingen die tot het onderzoekspakket van het KCL behoren, is vastgelegd wat de frequentie is waarmee deze bepaald wordt. Verder is aangegeven of de betreffende bepaling tot het cito-pakket behoort. Voor het merendeel van de routinebepalingen geldt dat de meting dagelijks plaatsvindt. De resultaten worden m.b.v. het laboratoriuminformatiesysteem GLIMS dezelfde dag binnen 4 uur na aankomst op het laboratorium beschikbaar gesteld. Voor citoaanvragen geldt dat het KCL zich ten doel stelt om binnen één uur na binnenkomst van het materiaal de uitslagen beschikbaar te hebben. Een cito-aanvraag vertraagt de doorlooptijden van regulier bloedonderzoek. 5.7 Afname door de afdeling en buizenpost Zelfafname wordt zoveel mogelijk toegepast op de SEH, IC, CCU/EHH en Dialyse. Zelfafname in combinatie met de buizenpost is de snelste methode om uitslagen te verkrijgen. Indien aldus aangeboden worden deze cito s direct in behandeling genomen. Buiten kantooruren (en ook in het weekend en op feestdagen) vóór afname contact opnemen met tel: De aanwezige analist is mogelijk niet voortdurend aanwezig op het laboratorium vanwege werkzaamheden elders. Om die reden moet indien buiten kantoortijden aangevraagd wordt: lactaat, ammoniak of bloedgas dan wel ph voorafgaand aan de bloedafname even met het lab worden overlegd of afname direct kan plaatsvinden of dat er even gewacht moet worden met de afname. Afnamemateriaal Het te gebruiken afnamemateriaal is te vinden in de Bepalingenklapper op > Zorgverleners > Downloads > Bepalingenklapper. 8

9 Als meerdere buizen afgenomen moeten worden, dient bij voorkeur de hierna vermelde volgorde te worden aangehouden: - kweken - buizen zonder toevoegingen - buizen voor onderzoek van bloedstolling - buizen met toevoegingen in de volgorde: Stol(gel), Li-heparine(gel), +EDTA, NaF, BSE (Na-citraat) Het is verboden (contra-indicatie) om bloed af te nemen uit: - een arm aan dezelfde lichaamshelft waar een mastectomie heeft plaatsgevonden - een arm, waarin een infuus is aangesloten, behalve als het infuus 5 minuten eerder is stilgezet. Vochten, zoals liquor, ascites e.d. dienen in dezelfde buizen te worden aangeleverd als bloed. Bijvoorbeeld: celonderzoek in EDTA-buis (paarse dop) en chemie bepalingen in heparinebuis (mintgroene dop). Let er op dat bij een open afname (zonder vacuüm), de juiste dop op de juiste buis wordt teruggeplaatst. Materiaal opgevangen in verschillende buizen kan niet worden samengevoegd/ overgeheveld i.v.m. beïnvloeding van de testresultaten (bv Kalium!). De volgende materialen mogen NIET per buizenpost worden verstuurd - Liquoren en andere lichaamsvochten of punctaten - Urines voor onderzoek naar dysmorfe ery s - Materiaal dat direct op ijs moet worden gezet na afname - Bloedproducten (ook niet leeg) - Dialysaat voor leukocytentelling Vrijwaringsformulier bloedafname Indien bloed afgenomen moet worden in een door het laboratorium niet-geïndiceerde arm, zal de laboratoriummedewerker aan de aanvragende arts een formulier voorleggen dat getekend dient te worden. De labmedewerker mag geen bloedafname verrichten voordat een vrijwaringsformulier ondertekend is. Niet-geïndiceerde arm: arm met infuus, shuntarm, arm na okseltoilet en eventuele andere problemen. Om geen tijdverlies te lijden wordt aanbevolen om bij het plaatsen van de aanvraag alvast dit formulier in te vullen. Het is mogelijk dit formulier de hele dag te laten gelden. 5.8 Correct identificeren van materiaal Vermeld op de buis altijd naam, voorletters en geboortedatum van de patiënt en de afnamedatum + tijd. Plak geen etiketten over elkaar heen. Niet goed geïdentificeerd materiaal wordt niet in behandeling genomen. U zult als aanvrager geïnformeerd worden indien niet geïdentificeerd materiaal door Atalmedial is ontvangen. Het ongeïdentificeerd materiaal wordt vernietigd en u zult te allen tijde moeten zorg dragen dat een nieuwe afname bij de juiste patiënt gedaan wordt en correct geïdentificeerd naar Atalmedial wordt gebracht. Over dit kwaliteitsissue bij overdracht van verantwoordelijkheden kan niet worden gediscussieerd. Zie ook geldende procedure op Rijnweb: Identificatie patiënt (ZORG.I.7). Lever het materiaal, vergezeld van volledig ingevulde aanvraagformulieren in bij een analist op het laboratorium. Waarschuw de analist, als deze niet aanwezig is, op tel (buiten kantoortijden). Ook mag gebruik worden gemaakt van de buizenpost (ook telefonisch bevestigen). 5.9 Aanleveren lichaamsvochten Aanleveren van urine Algemeen geldt dat urineonderzoek binnen 2 uur na lozing uitgevoerd dient te worden, want i.v.m. de verminderde betrouwbaarheid van de resultaten heeft later inleveren geen zin. Tijdens kantooruren: De urine kan worden geplaatst in de daarvoor bestemde bak op de distributie van het 9

10 afnamelaboratorium. Indien de urine met spoed dient te worden nagekeken, meld dit dan bij de medewerker van het laboratorium. Buiten kantooruren: Buiten kantooruren worden uitsluitend urine-onderzoeken verricht welke een cito-indicatie hebben of in geval van moeilijk op te vangen materiaal. Neem in deze gevallen contact op met de dienstdoende analist op tel: In het algemeen hoeft een urine niet cito uitgewerkt te worden. Er zijn echter uitzonderingen, waarbij de uitslag van het urineonderzoek directe gevolgen heeft voor de behandeling van de patiënt. Enkele voorbeelden: 1. Bij verdenking op urinewegontsteking 2. Bij ernstige hyponatriëmie 3. Bij bepaalde ernstige nierafwijkingen zoals nefrotisch syndroom, pyelonefritis, glomerulonefritis. Voor onderzoek in 24-uurs urine moet urine verzameld worden in bokalen, welke opgehaald kunnen worden bij het verzamelpunt in de kliniek of bij het priklab. Gevulde bokalen voor dit onderzoek kunnen direct bij het laboratorium worden ingeleverd aanleveren van LIQUOR Iedere liquor vooraf aanmelden op tel: 28347, zowel binnen als buiten kantooruren, wegens het gereed maken van de apparatuur voor de metingen in liquor. Liquor opvangen in kweekbuisjes met witte dop. Liquor met minste bloedbijmenging moet gebruikt worden voor de metingen op het KCL. NIET met de buizenpost naar het KCL sturen, wegens het kapotgaan van de cellen. Persoonlijk afgeven aan een medewerker van het KCL. N.B. bepalingen voor medische microbiologie en pathologie moeten in aparte buizen en op aparte formulieren worden aangevraagd en bij de betreffende afdelingen worden afgeleverd Aanleveren van andere lichaamsvochten (bijv. drain-, pleura-, ascitesvocht) Materiaal voor chemie (bv LD, Totaal Eiwit) opvangen in een lithiumheparinebuis (buis met licht groene dop) Materiaal voor hematologiebepalingen (Hb, Leuko) opvangen in een EDTA-buis (buis met lila-dop) Voor de ph meting in pleuravocht dient het materiaal in een spuit afgenomen te worden en de spuit moet DIRECT naar het KCL worden gebracht en persoonlijk worden afgegeven aan een medewerker va het KCL. Niet met de buizenpost naar het KCL sturen, wegens het kapotgaan van de cellen. N.B. bepalingen voor medische microbiologie en pathologie moeten in aparte buizen en op aparte formulieren worden aangevraagd en bij de betreffende afdelingen worden afgeleverd Poliklinische bloedafname Bij een poliklinisch order moet het betreffende aanvraagformulier altijd aan de patiënt worden meegegeven. De patiënt kan zich met dit aanvraagformulier melden op iedere priklocatie van Atalmedial. Zie voor onze locaties Kweekmateriaal Voor de klapdeur ingang laboratoria staat een kastje en een koelkast voor het plaatsen van kweekmaterialen. Het materiaal wordt hier op vaste tijden door de analisten microbiologie weggehaald. 10

11 5.12 Spermaonderzoek Gebruik voor spermaonderzoek het hiervoor bestemde opvangmateriaal. De patiënt kan dit materiaal ophalen bij de poli bloedafname. Het sperma dient op specifieke tijdstippen ingeleverd te worden met een Atalmedial-aanvraagformulier. Zie voor meer informatie de informatiefolders Basaal spermaonderzoek op en Sterilisatie bij de man (vasectomie) op (afdeling urologie) Dysmorfe ery s Bij een microscopische hematurie kan onderzoek naar dysmorfe erytrocyten worden gedaan ter onderscheid van een nefrologische of een urologische oorzaak. Resultaten van dysmorfe erytrocyten in urine worden gerapporteerd als percentage van het totaal aantal erytrocyten. Interpretatie volgens Snoek et al, NTvG 1994: 138; met een afkappunt van 40% voor een urologische oorzaak (aanwezigheid van 40% dysmorfe erytrocyten sluit een urologische oorzaak van de hematurie uit). Voor dit onderzoek is 1ste ochtendurine niet geschikt. Tevens dient minimaal 3 ml urine te worden ingeleverd voor dit onderzoek. Urine kan alleen na afspraak worden ingeleverd op de Atalmedial locatie Leiderdorp. De urine moet op locatie, op het afgesproken tijdstip van onderzoek worden geproduceerd. Met het onderzoek naar dysmorfe erytrocyten zal de urine ook beoordeeld worden op aanwezigheid van erytrocyten- en leukocytencilinders. De kans op het vinden van deze cilinders is het grootste vlak na mictie. Wanneer erytrocyten- en/of leukocytencilinders aanwezig zijn, is ook bij minder dan 40% dysmorfe erytrocyten een nefrologische hematurie vrijwel zeker. Katheterurine kan ook voor dit onderzoek gebruikt worden, mits urine < 1 uur oud is. De bepaling wordt niet uitgevoerd: - Bij < 2 erytrocyten per gezichtsveld - Bij macroscopisch bloed - Wanneer urine bij aankomst op het lab ouder dan 1 uur na mictie is (of geen mictietijd is vermeld) Screening Bence Jones Bence Jones onderzoek in een portie urine (screening Bence Jones; monoklonaal vrije lichte ketens) is vervangen door de bepaling vrije lichte ketens in serum (SVLK). Bij de SVLK bepaling worden de concentraties van vrije lichte ketens kappa en lambda in het serum bepaald en wordt de vrije kappa/lambda ratio berekend. Indien deze ratio verschoven is, dan is dit suggestief voor de aanwezigheid van vrije lichte ketens in serum (en urine). Bij een verdenking multipel myeloom is het geïndiceerd om bij een verschoven kappa/lambda ratio 24 uurs urine te laten verzamelen voor onderzoek naar en kwantificering van de vrije lichte ketens in 24 uurs urine Cito ANCA / ANF/ M-proteïne diagnostiek Bij verdenking op een acute glomerulonefritis kan afhankelijk van de klinische presentatie, ANCA / as-gbm / ANF / M-proteïnediagnostiek geïndiceerd zijn. Cito ANCA (as-mpo en as_pr3) / as-gbm vindt alleen plaats na overleg met de dienstdoende klinisch chemicus. De afspraak is dat een resultaat van een cito as-mpo, as-pr3 en/of as-gbm binnen 24 na overleg met dienstdoende klinisch chemicus bekend zal zijn. De test wordt alleen overdag gedaan. Samen met de dienstdoende klinisch chemicus kan de planning van analyse besproken worden, zodat het resultaat binnen 24 uur bekend is. Doordeweeks wordt gebruik gemaakt van de referentiemethode (ELISA format; kwantitatieve rapportage); analysetijd is 3 uur. In het weekend wordt gebruik gemaakt van een blottest; analysetijd 4 uur (kwalitatieve rapportage). Een resultaat van een blottest wordt altijd een volgende werkdag geconfirmeerd met de referentiemethode. Vanwege de complexiteit van de uitvoering moet het materiaal voor 15:00 op het laboratorium van de uitvoerende locatie zijn. Indien het materiaal na 15:00 uur op het laboratorium is, wordt de test de volgende ochtend uitgevoerd. Bij de cito afhandeling met de referentiemethode zal altijd ook een as-ena en een as-dsdna worden bepaald. Cito ANF (immuunfluorescentietest) en/of M-proteïnediagnostiek vindt alleen plaats na overleg met de dienstdoende klinisch chemicus. Dit onderzoek wordt alleen overdag op doordeweekse dagen uitgevoerd. Vanwege de complexiteit van de uitvoering moet het materiaal voor 12:00 op het laboratorium van de uitvoerende locatie zijn. 11

12 5.16 Foeto-maternale transfusie Het bepalen van het promillage foetale erytrocyten bij een zwangere kan helpen bij het inschatten van een mogelijke foeto-maternale transfusie. Atalmedial bepaalt het promillage foetale erytrocyten m.b.v. de flowcytometrie-methode, welke superieur is boven de klassieke Kleihauer Betke test. De flowcytometrische detectie van foetale erytrocyten wordt bepaald op maandag tot en met vrijdag van tot en met uur. Een aanvraag in het weekend of op feestdagen wordt op de eerste volgende werkdag geanalyseerd Galzure zouten Het bepalen van galzure zouten in serum wordt regulier dagelijks op maandag tot en met vrijdag uitgevoerd. De uitslag is binnen 24 uur beschikbaar. Indien het materiaal voor uur op het laboratorium aanwezig is dan wordt de bepaling nog diezelfde dag uitgevoerd. Een aanvraag in het weekend of op feestdagen wordt op de eerste volgende werkdag uitgevoerd Prikaccidenten Medewerkers Alrijne Ziekenhuis Leiderdorp/Alphen volgen de procedure accidenteel bloedcontact (HI.A.01) Inzien van laboratoriumresultaten Voor het inzien van resultaten van laboratoriumonderzoek dient in eerste instantie gebruik gemaakt te worden de resultaatmodule van X/Care. In geval van twijfel over de juistheid van de (weergave) van de uitslag of bij het niet beschikbaar zijn van X/Care moet contact worden opgenomen met de helpdesk I&A van het Alrijne Ziekenhuis Leiderdorp/Alphen (071-58) Gebruik GLIMS Het KCL maakt gebruik van een laboratoriuminformatiesysteem, GLIMS genaamd. Het systeem is gelinkt met de patiëntenregistratie en bevat diverse koppelingen met analyseapparatuur. GLIMS archiveert alle uitslagen die worden geproduceerd en stelt deze beschikbaar in X/Care. Dit is een toepassing die door de aanvragers wordt gebruikt om inzage te hebben in de aangevraagde onderzoeken Beenmergservice Van dinsdag t/m donderdag tussen uur zal het laboratorium beschikbaar zijn voor assistentie bij beenmergpuncties en beoordeling van de kwaliteit van het materiaal. Assistentie bij beenmergafname moet van tevoren worden aangevraagd op telefoonnummer Ter plekke wordt een aantal preparaten gemaakt en er zal ook een bloeduitstrijkje (uit een vingerprik) gemaakt worden. De preparaten worden op het laboratorium gekleurd met de May-Grunwald/Giemsa kleuring en beoordeeld. Tevens wordt op aanvraag, na ijzerkleuring van 2 preparaten, de ijzerreserve van het beenmerg beoordeeld. Eindbeoordeling vindt plaatst in samenwerking met de pathologie Alrijne Ziekenhuis Leiderdorp/Alphen Immuuncytologisch onderzoek B.A.L. Immuuncytologisch onderzoek van leukocyten in Broncho-alveolaire lavage vloeistof (BALF) kan bij bepaalde longaandoeningen een waardevolle bijdrage leveren. Gedacht moet worden aan aandoeningen veelal gepaard gaande met een lymfocytaire infiltratie in het longcompartiment en een verschuiving van de lymfocytensubpopulaties in de BALF, zoals sarcoïdose, IPF, BOOP en EAA. Immuuncytologisch onderzoek in BALF kan alleen na telefonische afspraak op worden gedaan Medicijnspiegelbepalingen De bepalingen lithium, vancomycine, gentamycine, paracetamol en drugs of abuse (urine) kunnen zonder tussenkomst van de ziekenhuisapothekers cito worden aangevraagd. Honorering van andere medicijnspiegelbepalingen moet door de ziekenhuisapotheker worden gedaan. Na honorering zal Atalmedial zorg dragen voor logistiek en analyse van de aanvraag. 12

13 De uitslag wordt doorgebeld naar de dienstdoende apotheker Vrijwaringsformulier bloedafname Indien bloed afgenomen moet worden in een door het laboratorium niet-geïndiceerde arm, zal de laboratoriummedewerker aan de aanvragende arts een formulier voorleggen dat getekend dient te worden. De labmedewerker mag geen bloedafname verrichten voordat een vrijwaringsformulier ondertekend is. Niet-geïndiceerde arm: arm met infuus, shuntarm, arm na okseltoilet en eventuele andere problemen. Om geen tijdverlies te lijden wordt aanbevolen om bij het plaatsen van de aanvraag alvast dit formulier in te vullen. Het is mogelijk dit formulier de hele dag te laten gelden. 13

14 6. Afspraken m.b.t. transfusies met kort houdbare bloedproducten Algemeen Voor de toediening van bloedproducten worden de indicaties gehanteerd zoals beschreven in de CBO Richtlijn Bloedtransfusie 2011, Transfusiegids 2011 en Sanquin bloedwijzer 2012 Deze zijn te vinden op onze website Aanvragen voor bloedproducten die niet aan deze indicaties voldoen dienen eerst met de dienstdoende klinisch chemicus te worden overlegd. Aanvraagprocedure Bloedproducten worden aangevraagd via het aanvraagformulier bloedtransfusie. De aanvraag wordt alléén in behandeling genomen als deze volledig is ingevuld. Bij spoed of een massale bloeding dient er altijd gebeld te worden over de aanvraag van bloedproducten (kantooruren 28363/buiten kantooruren 28347). Om voldoende zekerheid te verkrijgen over de juistheid van de bloedgroep van de ontvanger (richtlijn bloedtransfusie), moet voor een bloedtransfusie de bloedgroep minstens 2 keer bepaald zijn uit 2 afzonderlijk afgenomen monsters. Het laatste monster dient binnen 72 uur voor de geplande bloedtransfusie afgenomen te worden. Bij het ophalen van bloedproducten dient een patiëntidentificatie (X/Care sticker) te worden meegenomen. 7. Informatiefolders Er zijn voor de patiënt diverse informatiefolders beschikbaar, onder andere met betrekking tot functieproeven, verzamelen van urines of nuchter blijven. De aanvrager verstrekt deze folders aan de patiënt. De folders worden door het laboratorium opgesteld. De meest up-to-date versie is beschikbaar via op informatiefolders. 8 Principeafspraken 8.1 Aanvullend onderzoek Binnen de vastgestelde bewaartermijnen van monstermateriaal is het, afhankelijk van de bepaling, mogelijk om aanvullend onderzoek uit dit materiaal te laten verrichten. Hiervoor dient tijdens kantooruren contact te worden opgenomen met de Medische Administratie: , buiten kantooruren met tel: De bewaartermijn van buizen staat in de bepalingenklapper en is via Leukocyten-differentiatie De machinaal verkregen differentiatie-uitslag wordt gerapporteerd, als de uitslag aan door het laboratorium vastgestelde criteria voldoet. In andere gevallen wordt het bloedbeeld microscopisch beoordeeld en gerapporteerd. Herhaling van een leukocytendifferentiatie binnen 72 uur wordt stopgezet. Alleen na honorering aanvraag door klinisch chemicus wordt deze differentiatie uitgevoerd. 8.2 Trials Contactpersoon voor trials is dr. B.A. de Boer (klinisch chemicus, tel: ). Een trial aanvraag wordt door de klinisch chemicus, samen met het hoofd Trials met de aanvrager (tenminste locale studiecoördinator) besproken. Eventueel is ook een externe studiecoördinator aanwezig. Tijdens het initiatiebezoek wordt de studie aan de hand van het trialformulier doorgenomen. Hierbij wordt ook het protocol doorgenomen en worden mogelijkheden en onmogelijkheden besproken. Op basis van de in dit gesprek vergaarde gegevens maakt het hoofd trials een laboratoriumprotocol en stelt de klinisch chemicus een contract op inclusief kostenberekening. Op verzoek worden referentiewaarden, het certificaat van het laboratorium en CV's verstrekt. Wanneer de onderzoeker/sponsor akkoord gaat met het kostenvoorstel, worden de voorbereidingen voor de trial afgerond en kan de studie starten. 14

15 8.3 Verzendbepalingen Atalmedial voert in principe veel aangevraagde bepalingen zelf uit. Met name zeer specialistisch onderzoek of laag frequente aanvragen worden uitbesteed aan andere (referentie) laboratoria. Bij uitbesteed onderzoek wordt gebruik gemaakt van een kleine groep, door Atalmedial op grond van kwaliteitscriteria geselecteerde, laboratoria. Bij hoge uitzondering, en slechts in overleg met een klinisch chemicus, kan onderzoek aan een ander laboratorium worden uitbesteed. 9 Allergie-onderzoeken Atalmedial doet alle in vitro allergiediagnostiek zelf op het Immunocap-systeem van Phadia. T.b.v. doelmatigheid bij allergieonderzoek is het advies om gericht allergieonderzoek aan te vragen op basis van een correcte anamnese en familiegeschiedenis. Vraag specifiek IgE daarom gericht aan. Er kan echter ook gekozen worden voor een drietal screeningspakketten voor de meest voorkomende inhalatie- of voedingsallergenen of een combinatie hiervan voor kinderen < 4 jaar. Bij positieve screening volgt automatisch onderzoek op een aantal specifieke IgE's en enkele mix-pakketten. Alleen na contact met de dienstdoende klinisch chemicus (28345) kan een positief mixresultaat (bijv. boompollen) verder uitgetypeerd worden (bijv. els, berk etc.). IgE tegen een specifiek allergeen kan ook separaat worden aangevraagd. Het meten van totaal IgE heeft geen toegevoegde waarde in allergiediagnostiek en wordt derhalve niet standaard meer bepaald bij een Phadiatop, Phadiatop Infant of Voedselscreening. In-vitro allergieonderzoek is al vanaf 0 jaar mogelijk (er is geen leeftijdsbeperking). Relatie klassen en kwantitatief IgE: Klasse ku/l interpretatie 0 < 0.35 negatief** zwak positief positief sterk positief zeer sterk positief extreem positief 6 > 100 extreem sterk positief ** = ook waarden <0,35 kunnen indicatief zijn voor een allergische reactie. Het interpreteren van specifiek IgE resultaten dient altijd in het licht van de kliniek te gebeuren. Het vinden van specifiek IgE in een patiënt geeft aan dat de patiënt gesensibiliseerd is, maar betekent niet dat er een daadwerkelijk allergische reactie is. 10 Allergenentabel Ga naar onze website 15

16 11 Bepalingsfrequentie Rapportage vindt continu plaats via X/Care. NB: Nog in constructie: Cyberlab. In Cyberlab zijn ook resultaten van laboratoriumonderzoek zichtbaar welke door andere zorgverleners (huisartsen, verloskundigen, etc.) in het verzorgingsgebied van Atalmedial zijn aangevraagd. De doorlooptijd/bepalingsfrequentie is na te slaan op Uitslagen van de volgende bepalingen komen 2 à 3 keer per week beschikbaar: Allergenen Hb-typering Testosteron ANF M-proteine diagnostiek SHBG Uitslagen van de volgende bepalingen komen wekelijks beschikbaar: ACE as-tsh receptor Proteïne C ACTH DHEA-s Proteïne S Antitrombine III Fact. V leiden mut Stollingsfactoren As-CCP Fact. II mutatie SHBG as-dsdna Groeihormoon Testosteron as-mpo/pr3/gbm Insuline TT3 as-ena Liquor-eiwitelectroforese TT4 as-tpo Nicotine (metabolieten) C-peptide Uitslagen van porfyrines, oxalaat en viscositeit komen eens per 2 weken, bij voldoende aanbod, beschikbaar. Hetzelfde geldt voor het onderzoek naar CF mutatie, α- thalassemie, BCR/ABL, JAK2 en HFE genmutatie onderzoek (hemochromatose) Indien een uitslag eerder dan hierboven genoemd gewenst is, dient contact te worden opgenomen met een van de klinisch chemici. Voor niet genoemde bepalingen kan bij het laboratorium worden nagevraagd, binnen welke tijd de uitslag bekend kan zijn. 12 Automatismen (vervolgonderzoek) Bij de volgende uitslagen wordt automatisch een vervolgonderzoek gedaan: Uitslag Vervolgonderzoek ANCA positief Titer en as-mpo en as-pr3 ENA positief Uittypering SSA, SSb, Sm, RNP of Scl70 IgG >18, IgA >4 of IgM > 4 g/l Eiwitspectrum TE > 100 g/l Eiwitspectrum TSH < 0.5 of > 4.2 mu/l FT4 Eiwitscreening in urine positief Kwantificering eiwit in urine Phadiatop, Phadiatop Infant of Uittypering (zie paragraaf 10 Voedselscreening positief 13 Doorbellen van sterk afwijkende resultaten Het laboratorium geeft in de volgende gevallen op eigen initiatief de sterk afwijkende resultaten telefonisch aan de arts door: 16

17 Voor een volledig overzicht van de referentiewaarden wordt verwezen naar de bepalingenklapper, zie onze website 17

18 14 Suggesties Wij stellen het zeer op prijs als u klachten, opmerkingen en suggesties voor verbetering van de dienstverlening van Atalmedial aan ons doet toekomen. Graag horen wij van u, als gebruiker van deze Atalmedialwijzer, of u ideeën en suggesties heeft ter verbetering van dit document. Reacties kunnen worden doorgegeven aan: Kwaliteitszorg Atalmedial T: E: kwaliteitszorg@atalmedial.nl 18