Het EXAMENBLAD VO. Jaargang 12, april 2013, no. 35

Transcriptie

1 Het EXAMENBLAD VO Jaargang 12, april 2013, no. 35 ETE Schouwburgweg Curaçao Tel : (5999) Fax: (5999) Ministerie van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport Bestemd voor - de schoolbesturen - de scholen voor voortgezet onderwijs - de examenklas-docenten van het voortgezet onderwijs - de landsexamencommissie - de directie onderwijs en wetenschap - de onderwijsinspectie - de constructiegroepsleden VO van het ETE - de onderwijsvakbond Datum 16 april 2013 Kenmerk 2013/Ex-103 Inhoud Woord vooraf Aandachtspunten Centrale Examens Aanlevering examengegevens aan het ETE en de Inspectie Ophalen examenopgaven en examenbescheiden Procedure en aandachtspunten ophalen examenpakketten Bekendmaking correctievoorschriften van examens uit Nederland Status van het correctievoorschrift De aanwijzingsprocedure gecommitteerde en tweede correctie Errata schriftelijke centrale examens Melding commentaar centrale examens voor eventueel erratum Grootschrift/spraaksynthese en geheimhouding Hulpmiddelen centrale examens Tweede tijdvak aangewezen examens Aantallen examenopgaven tweede tijdvak adressen Inzenden deelscores aan het ETE, eerste tijdvak via WOLF Bekendmaking Cesuur en Omzettingstabellen Vakspecifieke mededelingen en aandachtspunten Centrale Examens VWO, HAVO, 11 VSBO Mededelingen per vak voor 2013 vwo-havo Pilots moderne vreemde talen wiskunde natuurkunde natuurkunde, scheikunde, biologie kunst algemeen (kunstvak) Mededelingen per vak voor 2013 vmbo Algemene vakken vmbo Centrale examenrooster tweede tijdvak Tweede tijdvak 2013 centrale examens VSBO, HAVO, VWO, inclusief de examens 13 afkomstig uit Nederland 35.4 Applicatie Waardepapieren Programma Helpdesk / Examenlijn ETE Centrale Examens Help-desk / Examenlijn ETE Inspectie van het Onderwijs Ministerie van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport Contactpunten Examenlijn ETE 18 Bijlagen: I. Tijdschema inleveren reactie op examenopgaven II. Evaluatie verloop WOLF 2012 en aandachtspunten WOLF III-a Brief aanbieding WOLF-programma 21 III-b Brief aanbieiding WOLF-ZWI en UV 22 IV. Brief uitstel proefexamen kunstvak 23 V. Formaat vastleggen uitslag centrale examens 25 ETE Management Contactpersonen: Esther Padilla-Bomberg, Hoofd ETE: estherbomberg@gmail.com Emy Coelho, Directie-secretaresse : emilia.coelho@gobiernu.cw Telefoonnummers: / Faxnummer : Mobielnummer : (Esther Padilla-Bomberg) 1

2 Woord vooraf De eindexamenperiode is op 11 maart 2013 begonnen met de praktijkexamens voor de sectorprogramma s VSBO Pbl en Pkl leerwegen. De praktijkexamens voor de sectorprogramma s vinden plaats in de periode van 11 maart tot en met 26 april Over ongeveer een maand beginnen ook de schriftelijke centrale examens VSBO, HAVO, VWO. Een tijdige voorbereiding is voor een goed verloop van de examens noodzakelijk. Deze editie van het Examenblad VO (voortgezet onderwijs) bevat de belangrijke zaken aangaande de centraal eindexamens Tevens is in dit Examenblad het definitieve tweede tijdvak examenrooster van de examens afkomstig van Nederland opgenomen. Neem dit Examenblad én voorgaande Examenbladen dus goed door bij de voorbereidingen op de eindexamenperiode. Voor deze examens zijn ook van belang de Maartmededeling 2013 van het College voor Examens (CvE), de Septembermededeling van de CvE van september 2012, het Examenblad- VO-ETE, no. 31. Aan de schooldirecties wordt verzocht om goed kennis te nemen van deze informatie en een exemplaar van dit Examenblad aan de onder hen ressorterende examenklas-docenten te doen toekomen! Het ETE wenst u veel sterkte en succes met de examenperiode voor het schooljaar

3 35.1 Aandachtspunten Centrale Examens Aanlevering examengegevens aan het ETE en de Inspectie Het bevoegd gezag moet er zorg voor dragen dat de wettelijk bepaalde gegevens op de vastgestelde data ingeleverd worden bij de autoriteiten, te weten de Onderwijsinspectie en het Expertisecentrum voor Toetsen & Examens. In onderstaande tabel zijn de data van de in te leveren gegevens, zowel door het bevoegd gezag als door het ETE, nogmaals weergegeven. Van het bevoegd gezag wordt verwacht dat de betreffende gegevens stipt op de vastgestelde datum ingeleverd worden. Datum en tijd uiterlijk Tijdschema Centrale Examens 2013 ETE Scholen Bijzonderheden levert aan de scholen leveren in bij ETE / Inspectie wo. 17 april WOLF-Cd-rom - Contactpersonen voor WOLF-Programma: Milly Medema, telefoon Lisette Candelaria-Quarton, telefoon Zie ook punt voor meer informatie over het WOLF. HAVO/VWO: wo. 8 mei 2013 VSBO: wo. 8 mei 2013 di. 7 mei 2013 wo. 8 mei 2013 wo. 22 mei 2013, uur ma. 3 juni uur ma. 3 juni 2013 di. 4 juni 2013, uur wo. 5 juni 2013, uur wo. 12 juni 2013, uur do. 13 juni 2013, uur do. 13 juni 2013, uur do. 13 juni 2013 HAVO-VWO: - Examens 1 e tijdvak - Waardepapieren VSBO: - Examens 1 e tijdvak - Waardepapieren Bekendmaking normen en omzettingstabellen praktijk examens CPE, CIE, CSPE VSBO Bekendmaking normen en omzettingstabellen 1 e tijdvak CSE VSBO Bekendmaking normen en omzettingstabellen 1 e tijdvak HAVO en VWO VSBO-HAVO-VWO: - Examens 2 e tijdvak Schoolexamencijfers (EX-2) - Onderwijsinspectie: ondertekend en voorzien van stempel Deelscores WOLF van de CEpraktijk VSBO Enquête Praktijkexamens VSBO Deelscores WOLF van de CEschriftelijke examens VSBO Deelscores WOLF van de CEschriftelijke examens HAVO- VWO Overzicht uitslag 1 e tijdvak Drie dagen vóór de aanvang van het eerste tijdvak van het centraal examen moeten de schoolexamencijfers zijn vastgesteld. Zie voor de instructies met betrekking tot het ophalen van de examens. Zie ook Examenblad ETE no , tijdschema. Zie voor de instructie met betrekking tot het ophalen van de examens. Zie ook Examenblad ETE no , tijdschema. De scores van de examens kunnen uitsluitend via verstuurd worden naar: wolfprogramma@yahoo.com Deze gegevens worden dit jaar net als vorig jaar uitsluitend via ter beschikking gesteld aan de scholen. De enquête wordt in Examenblad no. 36 gepubliceerd. De scores van de examens kunnen uitsluitend via verstuurd worden naar: wolfprogramma@yahoo.com De scores van de examens kunnen uitsluitend via verstuurd worden naar: wolfprogramma@yahoo.com - Deze gegevens worden dit jaar net als vorig jaar uitsluitend via ter beschikking gesteld aan de scholen. - Het tijdstip van bekendmaking van de normen van de uit Nederland afkomstige examens is uur (Nederlandse tijd). Van die examens wordt de officiële bekendmaking op Examenblad.nl ( gepubliceerd; tegelijkertijd worden dezelfde gegevens ook op gepubliceerd. - Idem Het overzicht uitslag moet direct na vaststelling van de uitslag aan het ETE worden aangeleverd (per e- mail) conform het formaat in bijlage V. 3

4 Datum en tijd uiterlijk vr. 14 juni 2013, uur wo. 26 juni 2013, uur vr. 28 juni 2013, uur vr. 28 juni 2013, uur Tijdschema Centrale Examens 2013 ETE Scholen Bijzonderheden levert aan de scholen leveren in bij ETE / Inspectie Bekendmaking normen en omzettingstabellen 2 e tijdvak VSBO, HAVO, VWO Aanmelding 2 e tijdvak aangewezen examens VSBO, HAVO en VWO Alleen de aangewezen examens die door het ETE afgenomen worden moeten bij het ETE opgegeven worden. (zie het rooster) Ook de uitslag van de aangewezen examens wordt op deze datum bekend gemaakt. Overzicht uitslag 2 e tijdvak Het overzicht uitslag moet direct na vaststelling van de uitslag aan het ETE worden aangeleverd (per e- mail) conform het formaat in bijlage V. Eindexamencijfers (Ex-5) - Onderwijsinspectie: ondertekend en voorzien van stempel - ETE: digitaal per . - Indien er in het 3 e tijdvak wijzigingen zijn, dient het gewijzigd EX-5 binnen één week na de uitslagbepaling van het 3 e tijdvak bij de Inspectie en het ETE ingeleverd te worden. - ETE: estherbomberg@gmail.com en emilia.coelho@gobiernu.cw vr. 28 juni 2013 di. 2 juli 2013, uur Enquête schriftelijke examens VSBO,HAVO,VWO Aanmelding 3 e tijdvak VSBO, HAVO en VWO De enquête wordt in Examenblad no. 36 gepubliceerd. Deelname aan het derde tijdvak dient vooraf door de Onderwijsinspectie goedgekeurd te worden. Pas na een schriftelijke goedkeuring door de onderwijsinspectie wordt de aanmelding door de school voor het derde tijdvak door het ETE in behandeling genomen. 4

5 Ophalen examenopgaven en examenbescheiden Tijdschema Het tijdschema voor het aanleveren van de examenopgaven en de correctievoorschriften eerste tijdvak van de centrale schriftelijke examens is als volgt. Schooltypen St. Maarten Bonaire St. Eustatius Curaçao VSBO wk 22 april 2013 wk 22 april 2013 wk 22 april mei 2013 HAVO / VWO wk 22 april 2013 wk 22 april 2013 wk 22 april mei 2013 Locatie Dienst Examens RCN/OCW RCN/OCW ETE examenzaal St. Maarten begane grond Tijdstip te bepalen door DES te bepalen door RCN/OCW te bepalen door RCN/OCW uur De examens voor Bonaire, St. Maarten en St. Eustatius worden met beveiligde post in de hierboven genoemde periode aan de examendiensten aangeleverd. De examens worden op dezelfde dagen als op Curaçao door de scholen opgehaald. De betreffende examendiensten roepen de scholen op voor het ophalen Procedure en aandachtspunten ophalen examenpakketten Bij het ophalen van de examenpakketten door de scholen gelden de volgende procedures en aandachtspunten: 1) De pakketten dienen door de directeur of adjunct-directeur opgehaald te worden. Indien de directeur iemand anders aanwijst om de pakketten op te halen, dan moet die een machtigingsbrief overleggen. Let er wel op dat de betreffende persoon een juiste inhoudelijke controle kan doen! De machtigingsbrief en een legitimatiebewijs moeten direct bij aankomst aan het hoofd ETE of hoofd examendiensten (op desbetreffende eilanden) of een door haar aangewezen medewerker overhandigd worden en door deze gecontroleerd worden. 2) Voor een juiste controle van de pakketten dient u uw bestellijst mee te nemen. 3) U ontvangt zowel de pakketten van de lokale examens (ETE), als de pakketten van de examens afkomstig uit Nederland (CvE). Het kan voorkomen dat het CvE per ongeluk examens stuurt die niet lokaal afgenomen mogen worden. Let bij dat laatste goed op dat u geen examens meeneemt die u niet besteld heeft en/of die niet bestemd zijn voor de lokale markt. Deze examens moet u ter plekke direct afgeven aan de aanwezige medewerker. 4) U wordt verder verzocht bij het ophalen van de examenpakketten: - ter plekke de pakketten (niet de enveloppen!) aan de hand van uw bestellijst te openen en te controleren; - de op de etiketten vermelde aantallen opgaven te vergelijken met de aantallen die vermeld zijn op uw bestelformulier; - aan de hand van de ontvangstverklaring na te gaan of u alle enveloppen met examenopgaven en correctievoorschriften en evt. errata aantreft die uw school nodig heeft; U geeft dit per vak en voor alle bescheiden aan op de ontvangstverklaring; - direct door te geven aan de aanwezige medewerker(s) van het ETE / de examendienst indien een examen ontbreekt of u onvoldoende opgaven heeft; - na de controle van de pakketten bij het ETE / de desbetreffende examendiensten de ontvangstverklaring in tweevoud te ondertekenen. Een exemplaar bewaart u voor uw administratie; - de dozen direct ter plekke bij het ETE/ de desbetreffende examendiensten weer goed dicht te maken met plakband. 5) Alle dozen en enveloppen moeten onmiddelijk na ontvangst op een absoluut veilige plaats (bij voorkeur in een kluis/brandkast) op school opgeborgen en bewaard worden. 6) De examenenveloppen mogen onder geen beding eerder geopend worden dan op het moment zoals op de enveloppe aangegeven c.q. bij de aanvang van de examens. 5

6 In eventuele onvoorziene gevallen moet u direct contact leggen met het Hoofd van het ETE. Indien er in het tweede tijdvak voor een vak geen kandidaat is, mag de desbetreffende examenenveloppe niet eerder geopend worden dan na afloop van de examenzitting van het desbetreffende tweede tijdvak. 7) Verpakking cd s uit Nederland Voor zover besteld: Eerste tijdvak De cd's voor het eerste tijdvak worden in 2 aparte dozen geleverd. Eén met cd's voor spraaksynthese en één met Daisy-cd's. Voor het eerste tijdvak wordt één cd voor Daisy en spraaksynthese per schoolsoort, per vak, per kandidaat geleverd. Het is niet toegestaan deze cd's vóór aanvang van de examens te installeren. Als het toch noodzakelijk is voorafgaand aan het examen enige handelingen te verrichten, dan is opening van een verzegeld pakket kort voor de examenzitting onder strikte voorwaarden toegestaan (zie hoofdstuk 1.11 Grootschrift/spraaksynthese en geheimhouding van Maartmededeling van CvE op Examenblad.nl). Tweede tijdvak De cd's voor het tweede tijdvak (spraaksynthese en Daisy) worden in één doos geleverd. Voor het tweede tijdvak wordt één Daisy-cd voor het vak Nederlands en één voor het vak Engels per schoolsoort geleverd. Voor het tweede tijdvak wordt tevens één spraaksynthese-cd geleverd per schoolsoort, waarop alle vakken vermeld staan. Het omzetten van de spraaksynthese- en Daisy-cd's naar andere gegevensdragers (bijvoorbeeld usb-sticks) of naar een ander bestandsformaat (bijvoorbeeld KES voor Kurzweil) of de plaatsing op het netwerk is onder strakke voorwaarden mogelijk; zie de bijlage 'Centrale examens VO en kandidaten met een beperking: aanvullende mededelingen' in de Maartmededeling op Examenblad.nl 8) Sealing examenpakketten De sealing dient u tot de aanvang van de examens intact te laten! Zie de bijlage 'Centrale examens VO en kandidaten met een beperking: aanvullende mededelingen' in de Maartmededeling op Examenblad.nl voor de condities waaronder een opening kort voorafgaand aan de examenzitting is toegestaan, bijvoorbeeld indien toch een extra vergroting nodig is of een bestand naar een andere gegevensdrager moet worden omgezet. Voor de praktijkexamens (reeds in afname/afgenomen) geldt een uitzondering. De examinator mag bij de praktijkexamens een aantal dagen vóór het examen het opgavenboekje inzien. 9) Correctievoorschriften Van de examens afkomstig uit Nederland worden de correctievoorschriften niet met de examenpakketten aangeleverd. Deze worden na afloop van het examen uitsluitend digitaal ter beschikking gesteld. Van de examens afkomstig van het ETE worden de correctievoorschriften wel met de examenpakketten aangeleverd. Zie subparagraaf voor de publicatiedata van de correctievoorschriften van de uit Nederland afkomstige examens. 10) De aangewezen examens tweede tijdvak worden niet aan de scholen aangeleverd. Deze worden uitsluitend door de landsexamencommissies afgenomen. 11) N.B. Van de praktijkexamens CPE, CIE en CSPE VSBO wordt geen tweede tijdvak aangeleverd. Het in maart 2013 ontvangen pakket examens is zowel voor het eerste, als voor het tweede tijdvak bestemd. Voor verdere aanwijzingen betreffende de regels bij afname praktijkexamens, wordt verwezen naar de Instructieboeken voor Examinatoren van de verschillende praktijkexamens Bekendmaking correctievoorschriften van examens uit Nederland Van de centraal schriftelijke eindexamens afkomstig van CvE Nederland worden de correctievoorschriften uitsluitend digitaal ter beschikking gesteld. N.B. De school ontvangt dus geen enveloppen vooraf met correctievoorschriften voor de examens afkomstig uit Nederland. 6

7 Publicatie correctievoorschriften examens 2013 eerste tijdvak van de uit Nederland afkomstige examens, op de datum van afname: Eerste tijdvak VMBO HAVO/VWO Ochtendzittingen 14.00* uur (8.00 u lokale tijd) 14.00* uur (8.00 u lokale tijd) Middagzittingen 16.00* uur (10.00 u lokale tijd) 17.00* uur (10.00 u lokale tijd) Tweede tijdvak VMBO HAVO/VWO Ochtendzittingen 14.00* uur 14.00* uur Middagzittingen 16.00* uur 17.00* uur. * De tijden zijn Nederlandse tijden. zie examenblad.nl voor rooster Nederland Status van het correctievoorschrift Status van het correctievoorschrift: bindend Het correctievoorschrift heeft een bindend karakter en valt onder de wet- en regelgeving Landsbesluit eindexamens VSBO, HAVO, VWO. De corrector mag dus niet afwijken van het correctievoorschrift. Veel gestelde vraag over het correctievoorschrift: mag antwoord van de kandidaat in een andere taal dan de instructietaal goed worden gerekend? Het antwoord daarop is NEE. Een antwoord in een andere taal dan de vastgestelde instructietaal op de school is niet toegestaan. Indien een kandidaat echter eenmalig een of twee woord(en) in een andere taal dan de instructietaal gebruikt, is dat niet bezwaarlijk en zou niet als fout gerekend moeten worden. Wat echter niet toegestaan is, is als het hele examen in een andere dan de instructietaal wordt beantwoord. Uitzondering: De talenexamens. In de talenexamens is aangegeven of de vragen in de taal van het examen (bijvoorbeeld Spaans) of in het Nederlands respectievelijk Papiaments of Engels beantwoord moeten worden De aanwijzingsprocedure gecommitteerde en tweede correctie De aanwijzingsprocedure gecommitteerde en de tweede correctie is een verantwoordelijkheid van de Inspectie. Deze stelt ook nadere voorschriften vast ten aanzien van de tweede correctie. Overeind blijft het principe dat eerste en tweede corrector overeen kunnen komen de scores, zoals door beiden vastgesteld, te middelen Errata schriftelijke centrale examens Onvolkomenheid in een examen kan of vooraf of achteraf worden bekendgemaakt. De op het moment van ophalen / aanleveren van de examens bekende errata op de opgaven voor het eerste en tweede tijdvak worden (op papier) in gesloten enveloppe aangeleverd. Een erratum op een opgave moet aan het begin van de examenzitting aan de kandidaten worden bekendgemaakt. Errata op examens van het CvE staan ook op de site Als het CvE of het ETE na afname vaststelt dat een centraal examen een onvolkomenheid bevat, kan het besluiten tot een aanvulling op het correctievoorschrift. Een aanvulling op het correctievoorschrift wordt zo spoedig mogelijk nadat de onvolkomenheid is vastgesteld via Examenblad.nl bekend gemaakt of via mail door het ETE verstuurd aan de examensecretarissen. Soms komt een onvolkomenheid pas geruime tijd na de afname aan het licht. In dat geval vermeldt de aanvulling: NB a. Als het werk al naar de tweede corrector is gezonden, past de tweede corrector deze aanvulling op het correctievoorschrift toe. b. Als de aanvulling niet is verwerkt in het WOLF-programma; voert ETE dezelfde wijziging door die de correctoren op de verzamelstaat doorvoeren. Een onvolkomenheid kan ook op een tijdstip geconstateerd worden dat een aanvulling op het correctievoorschrift ook voor de tweede corrector te laat komt. In dat geval houdt het ETE of CvE bij de vaststelling van de N-term/ de cesuur rekening met de onvolkomenheid Melding commentaar centrale examens voor eventueel erratum Commentaar van scholen op de examens is van harte welkom, doch moet omwille van de planning binnen de vastgestelde tijdsperiode geleverd worden. Voor de goede orde en om de leerlingen niet te duperen worden de scholen op het hart gedrukt om rekening te houden met het tijdschema voor inleveren van commentaar op de centraal eindexamens. 7

8 Commentaar dat na de vastgestelde tijdsperiode binnenkomt, kan helaas niet in behandeling genomen worden. In bijlage I is het tijdschema met de uiterlijke data en tijden voor het aanleveren van commentaar op de examens opgenomen Grootschrift/spraaksynthese en geheimhouding Bij de Septembermededeling van het CvE voor de centrale examens 2013 is voor het eerst een bijlage gevoegd waarin de regels rondom 'examinering en beperking' gebundeld zijn opgenomen. Enkele zaken worden in een aanvullende bijlage bij de Maartmededeling opnieuw opgenomen. Hieronder staan links naar bedoelde documenten op het Examenblad.nl: Link naar de bijlage in de Septembermededeling Aanvulling met enkele procedures en antwoorden op vragen, nieuw in de Maartmededeling: 'Aanvullende mededeling bij kandidaten met een beperking, centrale examens 2013' Enkele voorbeelden van examens in puntgrootte 12 Een voorbeeld van een pdf geschikt voor spraaksynthese Papieren centrale examens afkomstig van Nederland worden vanaf het centraal examen 2013 geleverd met als standaardletter Arial punt 12. Bijschriften in grafieken en tabellen kunnen iets kleiner zijn, voor de afwisseling wordt soms bij moderne vreemde talen van de standaard letter afgeweken. Dat was in voorgaande jaren ook al zo. Omdat vergroting niet meer nodig is (examens afkomstig van Nederland), behoort het eerder openen van verzegelde pakketten tot het verleden. Een letter van grootte 12 is in beginsel adequaat voor een kandidaat met dyslexie. Als het toch noodzakelijk is voorafgaand aan het examen enige handelingen te verrichten, dan is opening van een verzegeld pakket kort voor de examenzitting onder strikte voorwaarden toegestaan. In het tweede tijdvak wordt dit jaar voor het eerst een Daisy-cd geleverd voor de centrale examens Nederlands en Engels; voor de overige centrale examens is geen Daisy-cd beschikbaar. De kandidaat die in het eerste tijdvak Daisy gebruikte, krijgt (behalve bij Engels) door de school een individuele voorleeshulp toegewezen die op aanwijzen van de kandidaat passages voorleest. In het tweede tijdvak worden alle spraaksynthese-pdf's per schooltype op één schijf geleverd. Dat vereist enige aanpassing van de procedures, zie de bijlage 'Aanvullende mededeling bij kandidaten met een beperking, centrale examens 2013' in de Maartmededeling op Examenblad.nl. Bovenstaande procedure geldt ook voor de scholen op Curaçao en de overige eilandgebieden. Mochten de scholen op Curaçao en de andere eilandgbieden vragen hebben daarover, dan moeten ze contact opnemen met respectievelijk het Hoofd ETE of de betreffende leidinggevende van de examendiensten. Voor de examens afkomstig van het ETE wordt zoals voorgaande jaren papiere grootschrift aangeleverd. Het formaat is wel anders dit jaar, tw. folioformaat: 25.5 cm x 36 cm. Dit laatste is op verzoek van een aantal scholen aangepast. Folioformaat is praktischer en prettiger voor de kandidaat Hulpmiddelen centrale examens Voor informatie over de toegestane hulpmiddelen bij het examen wordt verwezen naar Examenblad VO-ETE no. 31, juni Overeind blijft dat bij alle centrale schriftelijke eindexamens (ook de praktijk minitoetsen) een woordenboek toegestaan is Tweede tijdvak aangewezen examens Conform het landsbesluit eindexamens VWO-HAVO-VSBO, d.d. 23 juni 2008, artikel 19, lid 4, kan de Minister van Onderwijs vakken aanwijzen waarin volgens zijn aanwijzingen het eindexamen in een of meer tijdvakken wordt afgenomen door de landsexamencommissie. In een nog te volgen Examenblad wordt nadere informatie over de aangewezen examens gegeven, o.a. de procedure, het rooster, het aanmeldingsformulier en model oproep voor de kandidaten. De resultaten (cijfers) van de examens tweede tijdvak van de aangewezen vakken worden uiterlijk vrijdag 28 juni 2013 naar de verschillende scholen verzonden. 8

9 Aantallen examenopgaven tweede tijdvak Voor het tweede tijdvak worden de aantallen examenopgaven volgens volgend overzicht bepaald. Dit geldt voor alle vormen van onderwijs: Aantal kandidaten eerste tijdvak Meer dan Aantal opgaven tweede tijdvak N.B. 1 Als het aantal voor het tweede tijdvak te verwachten kandidaten groter is dan het op grond van deze tabel te leveren aantal, dan kunnen de extra opgaven per via estherbomberg@gmail.com c.c. emilia.coelho@gobiernu.cw worden besteld bij ETE adressen In de examenperiode wordt gebruik gemaakt van om de scholen steeds zo snel mogelijk te kunnen informeren. Ook worden diverse examenstukken dit jaar niet op papier maar per toegestuurd. Deze berichten worden gestuurd naar het officiële adres dat de school aan het ETE heeft doorgegeven. De informatie is bedoeld voor de examensecretaris en de betrokken docenten. U dient ervoor te zorgen dat ETE een betrouwbaar adres heeft van uw school en nog een extra adres als back-up Inzenden deelscores aan ETE, eerste tijdvak via WOLF De normering van de examens wordt mede gebaseerd op de door de kandidaten behaalde scores. Scholen leveren hiervoor via het programma WOLF gegevens aan. Via WOLF worden per examen de deelscores van alle kandidaten ingezonden. Wij hebben er dit jaar weer voor gekozen om de handleiding van WOLF digitaal aan te bieden. U kunt deze vinden op de CD-rom van WOLF. Houd er rekening mee dat u de bestanden die u op de CD aantreft eerst kopieert op uw harde schijf en van daaruit op de harde schijf werkt. Werk dus niet vanuit de CD, want dan zal het WOLF-programma niet werken. Het adres waarnaar de deelscores verzonden moeten worden is: wolfprogramma@yahoo.com Wij wijzen u er nogmaals op om alleen dit mailadres te gebruiken om de gegevens naar ETE te sturen. Belangrijk: geef als onderwerp van de mail aan: wolf de naam van uw school. bv.wolf ReginaPacis. In bijlage II is de evaluatie van het WOLF 2012 en aandachtspunten voor 2013 opgenomen. In de bijlagen IIIa en b zijn de brieven met de richtlijnen over het inleveren van het WOLF opgenomen. Voor een aantal examens is de WOLF invoer opgesplitst, vanwege de limiet van het aantal scorepunten dat in WOLF verwerkt kan worden. U ontvangt met de WOLF-CD een aparte instructie daarvoor. Gelieve daar goed rekening mee te houden. Het bovenstaande geldt voor de volgende examens: Zorg & Welzijn CSPE PBL en PKL Uiterlijke verzorging CSPE PBL en PKL Een goede verwerking van WOLF is essentieel voor een goede en betrouwbare analyse van de resultaten van onze kandidaten en normering. De contactpersonen bij het ETE voor het WOLF zijn: - Milly Medema, telefoon , milly.medema@gobiernu.cw - Lisette Candelaria-Quarton, telefoon : lisette.candelaria@gobiernu.cw 9

10 Bekendmaking Cesuur en Omzettingstabellen De data van bekendmaking van de cesuur en omzettingstabellen zijn in het Examenblad.VO-ETE, no. 31, van juni 2012, in het tijdschema centrale examens 2013 bekendgemaakt. De data zijn als volgt: Normen Centrale Praktijkexamens maandag 3 juni 2013 Normen Centrale Schriftelijke examens VSBO woensdag 12 juni 2013 Normen Centrale Schriftelijke examens HAVO-VWO donderdag 13 juni 2013 De normen van de examens afkomstig van Nederland. Op woensdag 12 juni 2013 worden de N-termen voor de algemene vakken vmbo bekend gemaakt, en op donderdag 13 juni 2013 die voor de examens havo en vwo. Het tijdstip van bekendmaking is telkens uur. De officiële bekendmaking is op Examenblad.nl ( tegelijkertijd worden dezelfde gegevens ook op gepubliceerd. 10

11 35.2 Vakspecifieke mededelingen en aandachtspunten Centrale Examens VWO, HAVO, VSBO Mededelingen per vak voor 2013 vwo-havo Examens afkomstig van Nederland (uit Examenblad.nl Maartmededeling ) De inhoudelijke mededelingen zijn gegeven in de Septembermededeling over het examen De documenten waarnaar verwezen wordt, staan alle op Examenblad.nl. Sinds 2009 wordt de examenstof voor havo en vwo gespecificeerd in syllabi. Het verdient aanbeveling deze syllabi onder de aandacht van de docenten/examinatoren te brengen. Gevolgen van de troonswisseling voor de centrale examens (voor Curaçao en overige landen geen gevolgen) De examensecretaris wordt verzocht om de onderstaande gevolgen van de troonswisseling aan de docenten en de leerlingen bekend te maken. In het uitgangsmateriaal of de context die in een centraal examen bevraagd wordt, kan een via de media bekend persoon genoemd zijn in een functie die hij/zij op dat moment niet meer vervult. In het bijzonder zou dit in de centrale examens van 2013 bijvoorbeeld koningin Beatrix, paus Benedictus of tennisster Esther Vergeer kunnen betreffen. Voor de beantwoording van de vragen is het daarbij niet relevant dat de persoon de functie op het afnametijdstip van het examen niet bekleedt. Een uitzondering op het bovenstaande betreft de centrale examens maatschappijwetenschappen. In deze examens kunnen vragen voorkomen over de functie van koningin Beatrix. Toen de examens voor 2013 gemaakt werden, was nog niet bekend dat koningin Beatrix op 30 april zal aftreden en opgevolgd zal worden door koning Willem- Alexander. Als er in de bovengenoemde examens vragen gesteld worden over de koningin wordt hiermee bedoeld: koningin Beatrix in haar functie van staatshoofd. Zo'n vraag gaat dus niet over de persoon van de koningin, maar over de functie die de koning(in) als staatshoofd (m/v) uitoefent. In verband hiermee zal bij het examen maatschappijwetenschappen vwo (eerste tijdvak) een erratum verschijnen, dat voorafgaand aan afname van het examen wordt meegedeeld Pilots Voor de vakken wiskunde A, wiskunde B, wiskunde C, natuurkunde, scheikunde, biologie, geschiedenis, economie (vwo) en maatschappijwetenschappen (havo), nemen enkele scholen deel aan een pilot met een experimenteel examenprogramma. Alleen scholen die van het ministerie van OCW toestemming hebben aan de pilot deel te nemen, ontvangen de pilotexamens moderne vreemde talen Bij de examens havo en vwo wordt voor ieder afzonderlijk examen (dus per taal en per schooltype) op een model van een antwoordblad geplaatst. Tijdstip van plaatsing: eerste tijdvak 12 april, tweede tijdvak 5 juni.* Scholen zijn vrij om van deze model-antwoordbladen gebruik te maken. * Data gewijzigd door de redactie van Examenblad.nl. Dit geldt alleen voor de examens Engels, Duits en Frans afkomstig van Nederland wiskunde In Euclides, het vakblad van de NvvW (Nederlandse vereniging van Wiskundeleraren), is in het februarinummer 2013 een artikel verschenen "(Werk)woorden in de centrale examens", blz , 88ste jaargang, nr. 4. Dit artikel gaat over de lijst van veel gebruikte examenwerkwoorden met hun betekenis die aan de syllabus van 2014 in een bijlage is toegevoegd. Deze lijst sluit aan bij de gangbare praktijk bij centrale examens en als zodanig ook bruikbaar voor de centrale examens van Het artikel is beschikbaar middels een link in de digitale versie van de Maartmededeling op Examenblad.nl. (Werk)woorden in de centrale examens 11

12 natuurkunde In NVOX, het vakblad van de NVON (Nederlandse Vereniging voor het Onderwijs in de Natuurwetenschappen) is in het januarinummer 2013 een artikel verschenen, "De letter en de geest", met als ondertitel: vakspecifieke regels bij de centrale examens; blz , 38ste jaargang, nr. 1. Het artikel gaat over de aangepaste versie vakspecifieke regels natuurkunde havo/vwo. Het artikel is beschikbaar middels een link in de digitale versie van de Maartmededeling op Examenblad.nl. De letter en de geest natuurkunde, scheikunde, biologie De uitgever van Binas heeft "errata" op internet geplaatst. Deze zijn raadpleegbaar op: De informatie is eveneens raadpleegbaar via een doorlink in de digitale versie van de Maartmededeling op Examenblad.nl. Het is toegestaan deze fouten in Binas voorafgaand aan de examenperiode op eenduidige wijze te verbeteren. Examens afkomstig van ETE kunst algemeen (kunstvak) In het gepubliceerde rooster in Examenblad VO-ETE, no. 31 is het proefexamen kunst algemeen op 30 mei 2013 ingeroosterd. Recentelijk heeft het ETE van het Ministerie van Onderwijs de officiële mededeling gehad dat het proefexamen kunst algemeen dit examenjaar niet meer doorgaat. De afspraak is dat het proefexamen wel in het schooljaar afgenomen wordt. Zie bijlage IV in dit Examenblad, voor brief Ministerie van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport. Examens afkomstig van Nederland Mededelingen per vak voor 2013 vmbo Inhoudelijke mededelingen zijn gegeven in de Septembermededeling over het examen Deze mededelingen per vak staan, met de syllabi, in de digitale versie van de Septembermededeling (paragrafen III.3.3 en III.5) en Maartmededeling (paragrafen 9.1 en 9.2) op Sinds 2009 wordt de examenstof voor vmbo gespecificeerd in syllabi. Het verdient aanbeveling deze syllabi onder de aandacht van de docenten/examinatoren te brengen. Leeswijzer globale examenprogramma's Eventuele onduidelijkheid naar aanleiding van de lay-out van de globale examenprogramma's over wat wel en niet tot de centraal examenstof behoort, wordt hier uitgelegd. Zie voor de uitleg de leeswijzer globale examenprogramma's in de Maartmededeling op Examenblad.nl ( Leeswijzer globale examenprogramma's Algemene vakken vmbo algemene vakken vmbo vakspecifieke informatie * wijzigingen in vakspecifieke info t.o.v. Septembermededeling? syllabi* 2013 Engels info En ce 2013 nee syllabus wiskunde info wi ce 2013 vs2 ja syllabus natuur- en scheikunde I natuur- en scheikunde II info nask1 ce 2013 vs2 info nask2 ce 2013 vs2 ja ja syllabus syllabus biologie info bi ce 2013 vs2 ja syllabus economie info ec ce 2013 vs2 ja syllabus * In de digitale versie van de September- en Maartmededeling op Examenblad.nl ( kunt u de vakspecifieke informatie en de syllabus openen door op de link te klikken. 12

13 35.3 Centraal examenrooster tweede tijdvak Tweede tijdvak 2013 centrale examens VSBO, HAVO, VWO, inclusief de examens afkomstig van Nederland. In Examenblad VO-ETE, no. 31 d.d. 14 juni 2012 is het vastgestelde centrale examenrooster 2013 gepubliceerd. Het tweede tijdvak rooster was toen nog niet definitief, daar het rooster voor de examens afkomstig van Nederland nog niet definitief vastgesteld was. In de Maartmededeling 2013 van CvE is het definitieve tweede tijdvak rooster gepubliceerd. In dit Examenblad wordt dan ook het defintieve rooster tweede tijdvak gepubliceerd. Er is echter geen wijziging in het rooster tweede tijdvak, wel zijn de datum en tijd van de examens Frans en Duits HAVO en VWO nu bekend gemaakt. VSBO, HAVO, VWO Praktisch Basisgerichte Leerweg (PBL) Praktisch Kadergerichte Leerweg (PKL) Theoretisch Kadergerichte Leerweg (TKL) VASTGESTELDE ROOSTER CENTRALE EXAMENS 2013 TWEEDE TIJDVAK HAVO VWO DATUM TIJD en VAK TIJD en VAK TIJD en VAK TIJD en VAK TIJD en VAK 5-12 juni 2013 C.P.E. en C.S.P.E. C.I.E. en C.S.P.E. CE CE CE ma. 17 juni Engels - Spaans - Papiamentu - M&M 1,2 di. 18 juni Nask 1 - Economie - Biologie Engels -Spaans - Papiamentu M&M 1, Nask 1 - Biologie Economie Engels - Spaans - Papiamentu M&M 1, Nask 1 - Nask 2 - Economie - Biologie - Wiskunde Spaans Engels Nederlands Spaans Engels Wiskunde wo. 19 juni Nederlands Wiskunde Nederlands Nederlands Papiamentu - Informatica Frans - Duits Papiamentu - Informatica Frans - Duits Wiskunde A - Wiskunde B - Natuurkunde - Scheikunde - Biologie - Economie - Management & Organisatie Wiskunde A - Wiskunde B - Wiskunde C - Natuurkunde - Scheikunde - Biologie - Economie - Management & Organisatie do. 20 juni Sectorprogrammavakken: Adm. & Cie. Hos K&S Hos B&B Sectorprogrammavakken: Adm. & Cie. Hos K&S Hos B&B Sectorprogrammavakken: Adm. & Cie. Hos K&S Hos B&B Aardrijkskunde Geschiedenis Aardrijkskunde Geschiedenis Sector Techniek vakken: Bouw, Metaal, Motorvt, Instalectro Sector Techniek vakken: Bouw, Metaal, Motorvt, Instalectro Techniek Alg Zorg&Wz Int vr. 21 juni Nederlands 13

14 Toelichting Op 17 juni 2013 begint het tweede tijdvak Centrale Examen. De lokaal aangewezen geheime examenvakken in examenjaar 2013 zijn cursief in oranje aangegeven. Voor toegestane hulpmiddelen zie Examenblad N.A. no. 31, juni De in de Maartmededeling 2013 van CvE definitief bekend gemaakte dagen en tijdstippen van de centrale examens afkomstig van Nederland in het tweede tijdvak zijn in dit rooster meegenomen. 14

15 35.4 Applicatie Waardepapieren Programma 2013 Zoals aan het begin van het schooljaar is meegedeeld, is het AWP 2013 in grote lijnen ongewijzigd ten opzichte van vorig jaar. De laatste programmaversie was 4.02 Dit jaar zal er niet meer gewerkt worden met deze aanduiding. De versie zal per jaar worden aangeduid. Mocht er in het jaar een update zijn, dan wordt dat aangeduid met 01, 02 etc. Dus de versie van dit jaar wordt versie Naar aanleiding van de evaluatie van het AWP 2012 zijn er uiteindelijk toch enige wijzigingen vastgesteld*. Programma updates worden automatisch via internet gedownload. De updates hebben betrekking op de volgende punten: a. het toevoegen van het diplomanummer aan het EX-5 formulier b. het in het Ex-5 formulier door middel van een voetnoot aangeven van puntverbetering c. geringe wijzigingen in het programma, die geen wijzigingen in de structuur van de database tot gevolg hebben; De nieuwe versie van het AWP-2013 zal uiteindelijk op 24 april 2013 beschikbaar zijn via internet. Bij het openen van AWP wordt de nieuwe versie en handleiding van internet gehaald en geïnstalleerd. De nieuwe versie = AWP versie Hieronder wordt nogmaals de algehele procedure van AWP 2013 beschreven. Procedure voor het schooljaar 2013: - maak van de bestaande AWP werkmap een kopie en noem die AWP2012. Dit is de volledige backup van examenjaar open daarna op de normale manier het programma en verwijder alle kandidaten. Voer daarna de nieuwe kandidaten in. Procedure beschrijving: Op de C-drive staat er een map (folder) die AWP heet [C;\AWP] Dit is de standaard werkmap van het AWP programma. Met daarin de database en de Ex bestanden. De eerste stap: - Maak van deze folder (C:\AWP) een kopie op dezelfde C-drive. (waarschijnlijk krijg je dan een folder die Copy of AWP of AWP_2 heet.) - Verander de naam van deze folder in AWP2012. Dus ( Copy of AWP wordt dan AWP2012) Dit wordt dan de volledige backup van vorig jaar met alle gegevens en Ex bestanden voor het ETE en de Inspectie. De tweede stap: Verander in de folder C:\AWP de oude database naam in xxxx2013.mdb ANCDO2013, MPC2013) xxxx = afkorting school (Bijv: CAL2013, MACC2013, SKAIH2013, Let op: Windows moet dan zodanig ingesteld zijn dat de bestandsextensies zichtbaar zijn. De derde stap Open het AWP programma en de nieuwe database xxxx2013.mdb Breng bij Schoolgegevens de eventuele wijzigingen aan. (datum diploma, naam directeur, etc) 15

16 Haal bij Examenkandidaten & Cijfers de kandidaten weg. [Menu-optie: Verwijder kandidaat ] (de database is dan weer leeg) Voer de nieuwe kandidaatgegevens in. Voor eventuele vragen en/of ondersteuning kunt u contact leggen met de heer Hans van Drunen via het nummer: / hanscur@hotmail.com * voor Sint Maarten zijn er nog adittionele wijzigingen ivm met de invoering van verscherpte exameneisen 16

17 35.5 Helpdesk / Examenlijn ETE Centrale Examens Net als de andere jaren kunnen na afname van het examen reacties via de ETE Examenlijn gemeld worden. Meer over de examenlijn kunt u in de volgende subparagrafen lezen. Uw commentaar kan invloed hebben op de uiteindelijke normering. Het is derhalve belangrijk dat u uw commentaar op de uiterlijk vastgestelde datum bekend gemaakt heeft. In bijlage I is een tijdsschema met de uiterlijke data voor het geven van commentaar op de examens opgenomen. Waarvoor en bij wie? Help-desk / Examenlijn ETE Examenopgaven in onjuiste aantallen of onvolledig ontvangen? Problemen met antwoordbladen? Problemen met formulieren? Bel het ETE, met het management via het secretariaat. mevrouw Emy Coelho: of in het uiterste geval via celnummer van mevrouw Esther Padilla-Bomberg Indien u meent een fout in de examenopgave of het correctiemodel ontdekt te hebben: doe hierover geen mededelingen aan de leerlingen, let eerst goed op eventuele berichtgeving via de site (Nederlandse examens) of via (ETE examens) afkomstig van het ETE. Meld de fout per omgaande aan de helpdesk van de examenlijn van het ETE. Uiteraard kunnen via de examenlijn ook algemene reacties op het examen gemeld worden. Zie voor de contactgegevens. De ETE helpdesk verzamelt en ordent de meldingen en evalueert de reacties. Afhankelijk van de aard van de reactie handelt het ETE de reactie tijdens of na de examenperiode af. Een erratum kan een resultaat zijn van de evaluatie. De examenlijn is in de examenperiode bereikbaar van uur en uur Voor de contactpersonen en telefoonnummers zie paragraaf Reacties kunnen ook via onze adressen doorgegeven worden: estherbomberg@gmail.com of emilia.coelho@gobiernu.cw Heeft u een algemene vraag of een beleidskwestie, of zijn diploma s, certificaten, cijferlijsten of bestelde waardepapieren niet op tijd of in onjuiste aantallen ontvangen: Bel het ETE, met het management via het secretariaat mevrouw Emy Coelho: of in het uiterste geval via celnummer van mevrouw Esther Padilla-Bomberg Vragen of ondersteuning bij het applicatieprogramma waardepapieren (AWP): Bel met de supporter Hans van Drunen: (599-9) hanscur@hotmail.com Vragen over het WOLF-programma: Milly Medema: / Lisette Candelaria-Quarton: Inspectie van het Onderwijs Voor het doorgeven van wettelijk vereiste informatie, bijvoorbeeld EX-2, EX-5 lijsten, verzoek aangepaste wijze van examineren, vrijstellingen, derde tijdvak. Als er bij het centraal examen een afwijking dreigt van de normale gang van zaken voorafgaand aan, tijdens, of in de afwikkeling van een examenzitting, dient de school dit probleem in eerste instantie op verantwoorde wijze binnen de wet zelf op te lossen. Een dergelijk probleem en de voorgenomen of reeds uitgevoerde oplossing dienen te worden gemeld aan de Inspectie. 17

18 Problemen rond de aanwijzing van de tweede correctoren (gecommitteerden): Mail de Inspectie: Inspecteur generaal a.i. : de heer R. Römer; reginald.romer@gobiernu.cw / telefoon: centrale: / / Ook voor overige wettelijke zaken betreffende afname van het examen zoals geregeld in de taak van de Inspectie, dient u de Inspectie te raadplegen Ministerie van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport Voor vragen over beleidszaken met betrekking tot de eindexamens: Bel het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport via het nummer , mevrouw Susan Larmonie Contactpunten Examenlijn ETE TCD TCD TCD TCD TCD Talen Thea v Dalen Ec & Mij MillyMedema Exacte vakken Alrick Crique Algemene-,creatieve-,verzorgende vakken Lisette Candelaria Cluster Techniek Esther Bomberg Spaans Economie NASK 1 Aardrijkskunde Metaal Engels Administratie & Commercie Biologie Geschiedenis Bouw Papiamentu Hospitality Wiskunde Zorg & Welzijn Intrasectoraal Uiterlijke Verzorging Motorvoertuigentechniek Nederlands Mens en Maatschappij Informatica Kunst Algemeen (proefexamen gaat niet door) Instalectro Techniek Algemeen 18

19 Bijlage I VAK VSBO Tijdschema inleveren reactie op examenopgaven 2013 Datum examen afname Leerweg Uiterste datum melden reactie Nederlands ma. 13 mei PBL PKL - TKL dinsdag 21 mei Biologie di. 14 mei PBL PKL woensdag 22 mei Papiaments wo. 15 mei PBL PKL - TKL vrijdag 24 mei Mens en Maatschappij do. 16 mei PBL PKL - TKL donderdag 23 mei Nask 1 vr. 17 mei PBL - PKL vrijdag 24 mei Spaans ma. 20 mei PBL PKL - TKL woensdag 29 mei Wiskunde di. 21 mei PBL PKL vrijdag 31 mei Engels wo. 22 mei PBL PKL dinsdag 28 mei Economie do. 23 mei PBL - PKL woensdag 29 mei Sectorprogramma-vakken di. 28 mei PBL PKL - TKL maandag 3 juni HAVO Nederlands di. 14 mei HAVO dinsdag 28 mei Geschiedenis wo. 15 mei HAVO vrijdag 24 mei Papiamentu do. 16 mei HAVO maandag 27 mei Spaans ma. 20 mei HAVO maandag 27 mei Aardrijkskunde wo. 22 mei HAVO vrijdag 31 mei Informatica wo. 29 mei HAVO dinsdag 4 juni VWO Nederlands ma. 13 mei VWO dinsdag 28 mei Geschiedenis wo. 15 mei VWO vrijdag 24 mei Papiamentu do. 16 mei VWO maandag 27 mei Spaans ma. 20 mei VWO maandag 27 mei Aardrijkskunde do. 23 mei VWO vrijdag 31 mei Informatica wo. 29 mei VWO maandag 3 juni - Opmerking: eventueel commentaar op de examens afkomstig van Nederland kan ook geleverd worden bij het ETE. 19

20 Bijlage II Evaluatie verloop WOLF 2012 en aandachtspunten WOLF 2013 Het versturen van de WOLF resultaten gaat elk jaar steeds beter. Voor het schooljaar 2011/2012 is het weer beter verlopen dan het jaar daarvoor. De procedure is duidelijk wat helderder geworden voor de scholen en ook werkt het programma veel beter. De nodige aanpassingen zijn in de loop van de tijd aan de hand van knelpunten van voorgaande jaren aangebracht. De problemen die scholen tegenkwamen met het programma waren nihil te noemen. De problemen díe nog geconstateerd werden, zijn na communicatie met het ETE zoveel mogelijk opgelost. Ondanks de positieve handelswijze die veel scholen hebben gebruikt wat betreft WOLF willen we toch weer benadrukken waar het om gaat: zorgvuldig omgaan met de werkzaamheden betreffende WOLF. Gegevens die niet binnenkomen, kunnen niet verwerkt worden, waardoor het ETE in de knel kan komen met de analyses en u als school geen invloed zal hebben op het eindresultaat. Het ETE hoopt dan ook dat deze positieve lijn doorgaat in het examenjaar 2012/2013. Aandachtspunten WOLF 2013 Bij eventuele vragen over examenopgaven en hun scorepunten is het zaak die aan het ETE voor te leggen. Wij vragen u om te wachten op het antwoord van het ETE alvorens de WOLFresultaten in te voeren. Voorbeeld: Een docent vindt dat een bepaalde vraag niet klopt en geeft dat door aan het ETE. Ondertussen kent hij alle kandidaten alvast het maximaal te behalen scorepunten voor die vraag toe. Dit is niet toegestaan! Na antwoord van het ETE kan de docent verder met de WOLF-invoer. Bij het toekennen van het maximaal aantal punten voor alle kandidaten zal er namelijk een vertekend beeld ontstaan bij de analyse van de resultaten. Dit heeft dan ook zijn gevolgen voor de uiteindelijke normering, dat dan niet berust zal zijn op de eigenlijke scorepunten. Alle scholen worden geacht de resultaten in WOLF in te voeren. Scholen met veel kandidaten kunnen het programma op verschillende computers installeren en zo het werk verdelen. U zult begrijpen dat wij erg tevreden zijn met de scholen die alles volgens de regels hebben ingeleverd. In de bijgeleverde handleiding met het WOLF-programma staat stapsgewijs aangegeven wat de benodigde handelingen zijn v.w.b. WOLF. Het ETE hoopt dat deze handleiding in de toekomst weer goed wordt doorgenomen en uitgereikt aan het docentenkorps zodat een ieder weet wat de werkzaamheden inhouden. Een goede verwerking van WOLF is essentieel voor een goede en betrouwbare analyse van de resultaten van onze kandidaten. 20