18 Zeven procent excellent. Aanschuiven in een Bestse boerderij. Dat doet de deur dicht! Antivries voor roomijs

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "18 Zeven procent excellent. Aanschuiven in een Bestse boerderij. Dat doet de deur dicht! Antivries voor roomijs"

Transcriptie

1 4 juni 2015 jaargang 57 Tweewekelijks blad van de Technische Universiteit Eindhoven Voor het laatste nieuws: en volg tuecursor op en 18 Zeven procent excellent Zeven procent van alle TU/e-studenten moet excellent worden, is de eis vanuit het ministerie van OCW. De Honors Academy is de speeltuin waarbinnen dit moet gebeuren Aanschuiven in een Bestse boerderij Dat doet de deur dicht! Antivries voor roomijs En de schapen zijn vernoemd naar het CvB De deur dicht voor flexplekken Grote subsidies voor ICMS-onderzoekster Ilja Voets Check out our English section on pages 21-28

2 2 Vooraf 4 juni 2015 Nieuws 3 CURTOON Colofon Hoofdredacteur Han Konings Eindredacteur Brigit Span Redactie Judith van Gaal Tom Jeltes Wetenschap Norbine Schalij Monique van de Ven Medewerkers Angela Daley Freke Sens Nicole Testerink Fotografie Rien Meulman Bart van Overbeeke Coverbeeld Natasha Franc Opmaak Natasha Franc Vertalingen Annemarie van Limpt (p.20,21,27) Benjamin Ruijsenaars (p.22,23) Aangesloten bij Hoger Onderwijs Persbureau Redactieraad prof.dr. Cees Midden (voorzitter) prof.dr. Marco de Baar Angela Stevens- van Gennip Thomas Reijnaerts (studentlid) Arold Roestenburg Anneliese Vermeulen-Adolfs (secretaris) Redactieadres TU/e, Matrix MB Eindhoven tel cursor@tue.nl Cursor online Druk Janssen/Pers, Gennep Advertenties Bureau Van Vliet BV tel Hoge hoed Oud-rector Hans van Duijn zal deze week wellicht toch nog even een zucht van verlichting slaken bij het horen van de nieuwe plannen van onderwijsminister Bussemaker. Ik kan nog levendig herinneren dat hij eind 2013 in de University Club een stevig glas whisky aan de lippen zette toen bekend werd dat zijn TU/e de Instellingstoets Kwaliteitszorg goed had doorstaan. Een jaar lang had dit het nodige gevergd van de organisatie, maar de klus was geklaard. Over tot de orde van de dag: onderwijs en onderzoek. Maar de ambtenaren op het ministerie van OCW zijn een creatief clubje. Deze week toverde Jet Bussemaker een nieuw en ongetwijfeld weer veel tijd consumerend konijn uit de hoge hoed: de Instellingsaccreditatie voor het onderwijs. Drie universiteiten en drie hogescholen mogen hiermee gaan experimenteren vanaf Ze moeten laten zien dat ze zelf de vinger aan de pols kunnen houden voor wat betreft hun onderwijs. Laat ik nu gedacht hebben dat de goedkeuring bij die eerder- Winterharde insecten Een bijzonder fenomeen uit de natuur kan de basis leggen voor een bloeiende wetenschappelijke carrière. Geïnspireerd door een publicatie over de sneeuwvlo besloot Ilja Voets de werking van antivries-eiwitten tot haar studieobject te maken. Vier jaar geleden leverde deze fascinatie haar een plek op binnen het ICMS, en recent haalde ze twee prestigieuze subsidies binnen: een Europese Starting Grant voor nader onderzoek aan deze wonderlijke eiwitten en een Vidi-beurs Han Konings genoemde Instellingstoets ook de accreditaties op opleidingsniveau een stuk soepeler zou laten verlopen. Da s blijkbaar toch niet genoeg. Dus tuig maar weer een werkgroep of taskforce op die deze exercitie door de organisatie gaat jagen. Ik kan me voorstellen dat men hier op de werkvloer vurig hoopt niet tot die drie uitverkoren universiteiten te gaan behoren. Overigens mogen er een jaar later weer drie mee van start. De ontwikkeling en het uitrollen van de Graduate School is hier nu in volle gang en niemand zit te wachten op een proefkonijnstatus in 2017 onder toeziend van Jet, of wie er dan op haar stoel zit. Tom Jeltes waarmee ze andere zelforganiserende moleculen mag bestuderen. Waar een artikel over een winterhard insect niet toe kan leiden NIET EENS Poll Het geld dat het leenstelsel gaat opleveren, zal gestoken worden in het aantrekken van extra docenten, zo beloofde minister Bussemaker. 103 mensen lieten weten of we die belofte serieus moeten nemen. Haar krediet is maar magertjes. Ja, want beloftes zijn heilig voor OCW Zeker, waar zou het anders naartoe moeten? Echt wel, anders breekt de pleuris uit in de universitaire wereld 34% 22.3% 26.2% 4.9% 1.9% 10.7% Nee hoor, dat geld belandt gewoon op de grote overheidshoop Echt niet, het ontbreekt Bussemaker aan visie op het hoger onderwijs Onzin, dit wordt vast weer een sigaar uit eigen doos Nu vragen we op EENS VSNU-voorzitter Karl Dittrich wil af van externe opleidingsaccreditaties en de universiteiten zelf hun onderwijskwaliteit laten bewaken. Is dat een goed idee? KOers wint opnieuw innovatieprijs met betonkano 2 juni - KOers heeft tijdens de jaarlijkse Europese Betonkanorace opnieuw de prijs voor de meest innovatieve kano in de wacht gesleept. Het is de derde keer op rij dat de studievereniging van Structural Design (een mastertrack binnen de faculteit Bouwkunde) deze bokaal wint. De TU/e ers deden dit jaar mee met een kano vervaardigd met behulp van vacuümin. Hiervoor stortten de studenten een plaat beton in folie, die vervolgens luchtdicht is afgesloten en onder vacuüm werd gebracht. De zak met beton werd daarna in de gewenste vorm in een frame gehangen, waar het beton kon uitharden. Nieuw studententeam wil eerste mierenzuurauto bouwen 29 mei - FAST, een nieuw team van TU/e-studenten, wil binnen een jaar de eerste auto bouwen die op mierenzuur rijdt. De studenten borduren hiermee voort op het onderzoek van Georgy Filonenko, die hierop eind april cum laude promoveerde. In de zomer van 2016 hopen ze met hun mierenzuurauto door Europa te kunnen reizen. Waterstof wordt gezien als een belangrijke toekomstige energiedrager. Het gas laat zich echter alleen onder hoge druk opslaan en vervoeren, waardoor het toepassen ervan in vervoermiddelen niet alleen lastig is, maar zelfs gevaarlijk kan zijn. Door kooldioxide (CO2) toe te voegen, kan waterstof worden omgezet in vloeibaar mierenzuur - en weer terug -: minder riskant qua opslag en transport. TU/ecomotive haalt eindstreep als één van slechts elf teams 27 mei - TU/ecomotive kijkt tevreden en trots terug op de Shell Eco-marathon, waaraan het team afgelopen week meedeed met zijn modulaire elektrische auto Nova. De wagen kwam pas zaterdag, na dagenlang last-minute sleutelen, door de keuring. Maar TU/ecomotive bereikte vervolgens wél het eindklassement - wat in de Urban Concept-klasse uiteindelijk slechts 11 van de 38 teams lukte. De studenten van TU/ecomotive moesten in Rotterdam nog flink aan de bak; Nova bleek niet te voldoen aan de eisen die de Shell Eco-marathon aan de deelnemende voertuigen stelt. De studenten moesten onder meer de ingekochte motorcontroller vervangen door een zelfgebouwd exemplaar. Bouwkundestudent strandt in China na studiereis 26 mei - Studievereniging Mollier moest op 25 mei de Surinaamse masterstudent Jonathan Ezechiels noodgedwongen achterlaten op het vliegveld van Beijing. De reisdocumenten van Ezechiels, waarmee hij vanuit Nederland en Duitsland nog wel tot China was toegelaten voor een studiereis, werden door de Chinese autoriteiten niet goed bevonden voor de terugreis. De studievereniging van de mastertrack Building Physics and Services startte een inzamelactie. Het visum kon snel worden geregeld en Ezechiels is inmiddels terug in Nederland. Een greep uit het online nieuws van de afgelopen twee weken. Kijk voor nog meer nieuws op TU/e zakt in strijd om duurzaamheid 1 juni - Wageningen Universiteit is voor de derde keer op rij verkozen tot de meest duurzame hogeronderwijsinstelling van het land. De TU/e zakt maar liefst zes plaatsen ten opzichte van vorig jaar en eindigt nu als tiende. Voor de uitreiking van de jaarlijkse SustainaBul oordeelt studentennetwerk Morgen niet alleen over waterbesparing, duurzame inkoop en afvalreductie van hogescholen en universiteiten; de studenten bekijken ook of aan instellingen onderzoek wordt gedaan naar bijvoorbeeld biodiversiteit en of studenten les krijgen over duurzaamheid. De TU/e bezette in 2013 en 2014 respectievelijk de vijfde en vierde plaats, posities die goed waren voor het predikaat goud, maar moet dit jaar genoegen nemen met zilver. TU/e wil ijsbaan helpen redden 27 mei - Een coalitie van Eindhovense bedrijven en kennisinstellingen, waaronder de TU/e, dringt er bij de gemeente op aan de voorgenomen sluiting van de ijsbaan met minstens twee jaar uit te stellen. De TU/e, Fontys Hogescholen, TNO Industrie, Philips, ASML, DAF, NXP, FEI, Brainport Development en het Studentensportcentrum benadrukken in hun brief dat zeker niet klakkeloos akkoord gegaan moet worden met een structureel verlies, maar zien diverse mogelijkheden voor verlaging van de exploitatiekosten van de ijsbaan. Geopperd worden het efficiënter maken van de ijsmachines, een betere benutting van de ruimte en het realiseren van combinaties met andere accommodaties, zoals de door TU/e-hoogleraar David Smeulders voorgestelde energie-uitwisseling met het nabijgelegen zwemsportcentrum. Flinke stap voorwaarts met nieuw onderwijssysteem 27 mei - Studenten en docenten digitaal een zo compleet mogelijk pakket aan diensten aanbieden. Dat is wat de TU/e beoogt met het nieuwe Learning Management System (LMS), dat vanaf september 2016 een groot deel van de bestaande onderwijssystemen moet gaan vervangen. De huidige systemen zijn verouderd en vragen teveel onderhoud. Ook ontwikkelingen zoals de opkomst van MOOC s maken dat het tijd is voor een flinke stap voorwaarts. Het LMS helpt docenten en studenten om met elkaar samen te werken en te communiceren over vak-gerelateerde data en informatie. Atlas Award voor scheidend TU/e-hoogleraar Maas 26 mei - Een artikel van de TU/e over afvalverwerking, van onder anderen scheidend deeltijdhoogleraar Ger Maas, krijgt van uitgever Elsevier de Atlas Award. Deze prijs wordt maandelijks toegekend aan een publicatie met grote maatschappelijke impact. Het ruim twee jaar oude artikel is de meest gedownloade publicatie van het Elsevier-tijdschrift Waste Management. Het artikel Solid waste management challenges for cities in developing countries helpt via een lijst met aanbevelingen beleidsmakers overal ter wereld om inzicht te krijgen in het afvalprobleem. Alumni als coach voor studenten 22 mei - De faculteit Scheikundige Technologie is onlangs een pilot gestart waarbij studenten met vragen over hun carrière terecht kunnen bij alumni via een online platform. Ze kunnen zelf bepalen aan welke alumnus ze worden gekoppeld en hij of zij coacht de student vervolgens. Rond de zomer wordt gekeken hoe succesvol de coachingspilot is en wordt bepaald of het initiatief verder op de TU/e wordt uitgerold.

3 4 Gelinkt 4 juni 2015 Gelinkt 5 De kunstuitleen is echt jouw kindje, maar ik zal er goed voor zorgen De TU/e: dagelijks het tweede thuis van zo n tienduizend studenten en medewerkers. Een relatief kleine gemeenschap, met ontelbare banden tussen de leden - zakelijk en/of privé. In Gelinkt laten we steeds twee van hen aan het woord over hun relatie met elkaar en de universiteit. Hetty de Groot (65 jaar) draagt na 17 jaren met een beetje pijn in haar hart haar werkzaamheden bij Studium Generale over aan haar opvolgster Florence Bouvier (49 jaar). De een kijkt vooral met veel plezier terug en de ander is net met veel enthousiasme begonnen aan haar nieuwe baan. Heeft Hetty vooral passie voor de kunst en de fotografie, het hart van Florence gaat sneller kloppen van muziek en dans. Maar beiden houden van zelfstandig en gevarieerd werk, contact met studenten en medewerkers en een dynamische werkplek. Hetty startte zeventien jaren geleden na diverse andere banen via een open sollicitatie bij Studium Generale. Ik had via een kennis een paar klussen bij SG gedaan en vond het er meteen ontzettend leuk en interessant: films, theatervoorstellingen, exposities, workshops en lezingen, het sprak me allemaal enorm aan. Als er ooit een plek vrijkomt, wist ik, dan wil ik daar werken. Dat is dus gelukt, vertelt Hetty in haar kamer in het Auditorium waar ze al die jaren heeft gewerkt. Afwisseling, zelfstandig werken, een dynamische omgeving en contact met studenten en medewerkers, somt Hetty op als haar gevraagd wordt wat er zo leuk is aan haar baan. Ja, dat was voor mij ook de reden om hier te solliciteren, vult Florence aan, die haar werk bij Industrial Design, een triofunctie met receptie, facilitaire zaken en ict-ondersteuning, inruilde voor deze baan. Er worden hier zoveel leuke en interessante dingen georganiseerd, die afwisseling spreekt me erg aan. Je zit hier ook heel centraal, dus er is volop leven om me heen. Dat ben ik ook gewend van ID. Van lener naar uitlener In de afgelopen jaren heeft Hetty veel zien veranderen bij SG: De communicatie is veel digitaler geworden en er is daardoor - helaas - minder contact met studenten. Ook breidden haar werkzaamheden zich steeds meer uit, ook vanwege de komst van filmhuis De Zwarte Doos en het Gaslab. Uiteindelijk zorgen nu twee medewerkers en een studentassistent voor de financiën, de administratie, de Kunstuitleen, de reserveringen en de website. Een groot deel van Hetty s taken, in ieder geval de Kunstuitleen, neemt Florence - nog maar net drie dagen aan het werk - over. Vanochtend heb ik de collectie gezien en heeft Hetty het systeem uitgelegd. Maar voorlopig doe ik alleen de uitleen, niet de aankoop. Wel grappig dat ik nu van lener, uitlener word. Toen ik nog bij ID werkte, kwam ik vaak kunst lenen. Nu zit ik er nog dichter op, aldus Florence, geboren en getogen in Lyon. Florence noemt zichzelf geen groot kunstkenner, maar houdt wel erg van klassiek en modern ballet, zowel om zelf te doen als ook om ernaar te kijken. Hoewel Hetty s werk voornamelijk bestond uit de administratie en financiën van SG vond ze de Kunstuitleen het allerleukste onderdeel van haar werk. Niet alleen beheerde ze achthonderd werken waarvan er tegen de vijfhonderd zijn uitgeleend, maar zorgde ze samen met Leonie van Santvoort (grafiekcommissie) dat er niet alleen grafieken, maar sinds kort ook foto s werden aangeschaft. Ook aan de wanden van haar werkkamer prijken foto s. Die zijn van Sofie Knijff, een aanstormend talent van wie de prijzen in korte tijd verdubbeld zijn (op de foto houdt Hetty werk van Knijff vast, red.). Hetty s liefde voor fotograferen ontstond in Toen won ze de derde prijs met een foto van de Sahara bij een wedstrijd voor het leukste vakantieverhaal of -foto naar aanleiding van het 55-jarig bestaan van de TU/e. Daarna volgde de eerste prijs bij de prijsvraag Eindhoven verrassend groen en vanaf dat moment was ik echt verslaafd. Een mooie herinnering blijft de komst van de World Press Photo-expositie die haar collega s op haar voorstel naar Eindhoven haalden en die elk najaar met veel succes wordt herhaald. Welk advies kan Hetty aan Florence meegeven? Ik hoop dat ze net zo enthousiast wordt als ik. Je kunt er zoveel van maken, actief mensen proberen te interesseren voor kunst door gesprekjes aan te gaan, kaartjes uit te delen om het lenen onder de aandacht te brengen bij TU/e-medewerkers. Onlangs is er nog een digitale flyer rondgestuurd vanwege de verhuizing naar de kelder van het Auditorium. De kunstuitleen is echt jouw kindje, maar ik zal er goed voor zorgen hoor, verzekert Florence Hetty lachend. Hetty s afscheid gaat - vanzelfsprekend - gepaard met foto s, niet alleen om naar te kijken, maar ook om mee naar huis te nemen. Er is een mini foto-expositie van haar werk in het Auditorium en bij het afscheid krijgt iedereen een mapje foto s. Nu is het tijd om zich te richten op, hoe kan het ook anders, nog meer fotograferen, maar ook reizen, rotzooi opruimen, fietsen, wandelen en nog veel meer. Maar eerst na 47 jaren maar eens wennen aan een leven zonder werk. Interview Tiny Poppe Foto Bart van Overbeeke Hetty de Groot Florence Bouvier

4 6 Student 4 juni 2015 Student 7 Clmn Jim Stolk student Industrial Design Verzuring Zo n type dat bij elke schuine opmerking de lipjes tuit, geïrriteerd wegkijkt en waarbij de linkse neusvleugels opengaan als je vertelt over het Zwarte Piet-feestje van je neefje. Van die mensen die zo policor zijn dat ze de wereld zogenaamd zonder kleuren zien en dus eigenlijk alleen maar over fijne dingen willen praten waar geen kritiek of negativiteit in voorkomt. O wee als je een keer een impopulaire mening uit, dan is het prettige gesprek meteen over. Conversaties zijn daarentegen veel amusanter als de ph-waarde laag is. Vooral oud-bestuurders die verregaand en intens verzuurd zijn na hun bestuursjaar tonen zich prima gesprekspartners. Een in de weg lopende sjaars (c.q. kandidaattweedejaars ), hun eigen langzaam doch zeker naderende verburgering en vooral de incapabelheid van opvolgers zijn de beste onderwerpen om zuur over te zijn. Voor niets dat op de campus gebeurt neemt men nog verantwoording (je hebt dat immers al een jaar lang gedaan) maar alles is per definitie helemaal TeMa (=kut) en iemand zou er eens iets aan moeten doen. Genieten, dit soort gesprekken. Verzuring, in tegenstelling tot verburgering, is helemaal niets om bang voor te zijn. Er komt kleur in de conversatie en het geeft aanleiding tot gevatte drive-by insults waar men nog maanden over schuddebuikt. Sinds ik besloten heb ook zuur te zijn, ben ik al regelmatig een nare man genoemd, maar ervaar ik een gevoel van intense bevrijding. Heb je het gevoel voorzichtig te moeten zijn met wat je zegt dan bevind je je niet in de juiste kring. Zuur (kunnen) zijn is fijn en de mensen om je heen die daarin mee kunnen doen, zijn veel beter gezelschap. Mijn leraar Social Sciences op de middelbare school zei altijd: I could make an effort and be loved, but I d rather be hated than inconvenienced. Op vind je meer columns. De volgens de redactie beste column plaatsen we hier. Foto Bart van Overbeeke Aanschuiven bij TU es Nathan Buijs (20 jaar) Tweedejaars bachelor Industrial Design Jamie Oliver s lamsgehaktballetjes Meng 400 gram lamsgehakt met peper, zout en 1 tl garam masala en rol hiervan 4 ballen. Bak deze goudbruin. Week 1 snufje saffraan in kokend water. Snijd 1 Spaanse peper, 2 lente-uitjes en de steeltjes van een half bosje koriander fijn; doe ze met 1 el olijfolie in een pan en knijp er met een knoflookpers 2 ongepelde knoflooktenen bij. Bak het mengsel 40 seconden, voeg saffraan, 400 gram uitgelekte kikkererwten en 350 gram passata di pomodoro toe en breng de saus aan de kook. Giet de saus bij de gehaktballen. Bestrooi de balletjes met blaadjes koriander. Esmee s Griekse salade Snijd 1 komkommer, 2 tomaten, een handvol olijven, 1 kleine rode ui en een handvol feta in grove stukken. Voeg peper en zout toe en gebruik een scheut witte wijnazijn en extra vierge olijfolie als dressing. Waarom heb je voor deze studie gekozen? Op de middelbare school was ik altijd gefascineerd door biologie, vooral door evolutietheorieën. Ik hield echter ook van creativiteit en artistieke bezigheden. Ik heb na lang nadenken gekozen voor Industrial Design, aangezien ik met innovatie bezig wilde zijn. Ik wil zelf de toekomst kunnen maken. Wat zou je aan de TU/e willen veranderen? Ik had volgend jaar graag een minor in een ander vakgebied in het buitenland willen doen. Hierin werd ik echter absoluut niet gestimuleerd door de TU/e, terwijl ik vind dat je studenten moet aanmoedigen om het beste in zichzelf naar boven te halen. Dit heeft tot resultaat dat ik mijn master niet aan de TU/e ga doen. Wat is het meest opmerkelijke dat je ooit op je kamer hebt aangetroffen? Een pakje condooms, gedoneerd door mijn huisgenoten. Wat is volgens jou de ultieme stedentrip? Als eerstejaars naar de Milan Design Week met studievereniging Lucid. Overdag superinteressante dingen bezoeken en geïnspireerd raken, s avonds met de hele groep cocktails drinken op de lokale pleinen en s morgens wakker worden en je schoenen aan het plafond geducttaped zien. Als je de kans krijgt om één ding in je leven te doen waar je anders nooit de mogelijkheid voor zou hebben, wat zou dat dan zijn? Ik ben nogal een dromer, dus ik heb nog de illusie om mijn dromen daadwerkelijk úit te laten komen. Ik ga deze zomer naar Berlijn om m n Duits te verbeteren - om daar een master te kunnen doen - en ik zie mezelf later wel in het buitenland werken. Ook zou ik wel eens voor één dag professioneel artiest willen zijn, gewoon uit nieuwsgierigheid. Beschrijf de raarste droom die je ooit hebt gehad. Ik heb ooit gedroomd dat ik een kind had als alleenstaande vader. Ik werd in paniek wakker en was zeer opgelucht dat het een droom bleek te zijn. Als je jezelf zou moeten omschrijven aan de hand van een pizza, welke pizza is dat en waarom? Pizza alles van Magic Döner Pizza. Een grote grafbende op een pizza. Zoals je kunt zien, ben ik een beetje cynisch. Nathan wil de pizza-vraag graag lozen en wil in plaats hiervan van de volgende TU es-kandidaat weten: wat is het meest irritante geluid dat je kunt produceren? (MvdV) Nu eens geen verhalen over slaapkamertradities en deuren die verdiend moeten worden. Jim Stolk woont namelijk helemaal alleen in een vrijstaande boerderij in het buitengebied van Best. Als je shetlanders Trees, Fred en Mirjam en schapen Hans, Jan, Frank en Jo tenminste niet meetelt. Als je naar buiten kijkt, heb je bijna een kilometer helemaal niks. Na vorig jaar zijn bachelor Industrial Design gecombineerd te hebben met het presidentschap van verenigingskoepel FSE én het UR-lidmaatschap, was Jim toe aan rust. Daar kwam bij dat de 27-jarige wel studentenhuis-af was. Ik hoef niet meer zo nodig aluminium om mijn gaspitjes. In maart verruilde hij Eindhoven voor het platteland. Ik was bang in een sociaal gat te komen, maar dat is echt niet zo. Het enige verschil is dat alles meer gepland is. Wie eten er mee? Vanavond is het tijd voor een FSE-reünie met de oud-voorzitters van Japie (Tom Janssen), Thor (Esmee Huismans), Simon Stevin (Ardin Corbijn van Willenswaard) en Protagoras (Lisanne Kok). Vorig jaar vergaderden ze maandelijks, sindsdien proberen ze die traditie in ere te houden met etentjes. In dit geval een viergangendiner waarbij Lisanne zorgt voor het voorgerecht van gekarameliseerde peer met serranoham, Tom voor het dessert van chocolade lava cakejes en Esmee het hoofdgerecht op zich neemt. Lisanne en Ardin komen rechtstreeks van hun verenigingsborrel, dus de sfeer zit er al snel in. De gastheer schenkt bovendien flink bij met wijn. Jezus Jim, aldus de dames. Na afloop brengt Jim iedereen met de auto terug naar Eindhoven. Waar gaat het over aan tafel? Van genen die bepalen of je koriander lust, naar wie bij wie in bad lag naar het dibsen van de bestuursweekendlocatie van hun FSE-opvolgers. Tom: Eerlijk zullen we alles delen, ook de cholesterol. Esmee: Bestuursjaren staan erom bekend dat iedereen een paar kilo aankomt. Ondertussen vraagt Tom zich af waarom Jim kindercola in huis heeft. Jim: Ik probeer heel erg van mijn cola-addictie af te komen. Waarop Ardin mededeelt als tussengerecht coladrumsticks te serveren. Esmee: Je geeft ook nog twee poten per persoon. Ardin: Op één poot kun je niet staan. Lisanne: Je hebt hier de vijf grootste zwetsers bij elkaar. Hoe bevalt het buitenleven? Tom wil weten of Jim nog niks geks heeft gedaan met de schapen. Volgens Jim zijn die heel braaf. Ik heb wel last van vliegen hier op het platteland. Dus ik doe de deur niet zo vaak open. Als die uiteindelijk toch open gaat, krijgt Jim na een paar minuten een melding op zijn telefoon: Front door has been opened for five minutes. Security alert. Zijn er dan ook geen huisrituelen? Aan schermen geen gebrek in huize Stolk. Alleen al in de woonkamer zijn er vijf te vinden, waaronder een ingebouwd touchscreen in de salontafel. Behalve Jim s voorliefde voor series hebben die schermen nog een andere functie. Want Eindhovens studentenhuis of boerderij in Best; avonden bij Jim eindigen steevast met karaokespel SingStar. Lisanne: Heb je nog steeds SingStar? Want ik ben best wel in vorm. En hoe is het in Ingolstadt? Studenten van de TU/e gaan steeds vaker voor hun studie naar het buitenland. Voor stage of voor het verrichten van onderzoek, omdat het verplicht is of omdat ze het leuk vinden. Cursorlezers kunnen iedere twee weken over de schouder van een TU/e-student in het buitenland meekijken. Hallo vanuit Ingolstadt! Ingolstadt is een middelgrote stad in het zuiden van Duitsland. Waarschijnlijk denk je nu: Dat klinkt niet zo spannend als de andere (mogelijke vakantie-) bestemmingen die ik in deze rubriek voorbij zag komen. Maar oordeel niet te snel, Ingolstadt is de thuisbasis van de bekende Duitse automobielfabrikant Audi en huisvest de op twee na grootste automobielfabriek van Europa, waar elke dag meer dan mensen aan het werk zijn. Elk nieuw model van Audi wordt hier ontworpen en getest, niet alleen straatauto s maar ook de bekende Le Mans-winnende racewagens. Ik werk in de voorontwikkeling van zelfrijdende auto s (naar mijn mening het interessantste onderwerp in automotive op dit moment). Mijn afdeling heeft afgelopen oktober een auto zelfstandig over de Hockenheimring laten rijden met racesnelheid! Op dit moment denk je waarschijnlijk: Top, dat klinkt als een leuke werkomgeving als je van automotive houdt, maar hoe zit het met je vrije tijd? Ik ga niet alleen naar het buitenland om te werken. Je hoeft niet bang te zijn, Ingolstadt is niet ver van München in de regio Bayern, en daar is een hoop te doen. Natuurlijk ben ik naar het Münchner Oktoberfest geweest, met als grootste attractie bier, bier en nog meer bier. Daarnaast heb ik Arjen Robben zien spelen in een wedstrijd van FC Bayern München! En ik heb het kerstfeest gevierd als nooit tevoren op de kerstmarkten, de kerstviering in mijn afdeling en met de Feuerzangenbowle (een typische warme Duitse drank die gedronken wordt terwijl ze een gelijknamige komische film uit 1944 kijken). Omdat Bayern tegen de Oostenrijkse grens ligt (en daarmee tegen de Alpen) kun je ook makkelijk een weekend op wintersport gaan, wat ik dus ook heb gedaan samen met mijn collega s. Maar ik kwam er snel achter dat de après-ski een manier van skiën is, die mij beter ligt. Ik denk dat je ondertussen wel ervan overtuigd moet zijn dat Ingolstadt inderdaad even spannend kan zijn als een bestemming aan de andere kant van de wereld! Interview Freke Sens Foto s Bart van Overbeeke Wil jij ook met je culinaire huisgenoten in deze rubriek? Mail dan naar cursor@tue.nl Tom Bruls, MSc Electrical Engineering Vind jij het ook leuk om een bijdrage te leveren aan deze rubriek en ben jij dit collegejaar in het buitenland? Stuur dan een mailtje naar cursor@tue.nl. Lees alle buitenlandervaringen online op

5 8 Student 4 juni 2015 Universiteitsberichten 9 Kracht/en/veld Handboogschieten: Da Vinci Nicolaas Ottenheym (voorzitter Da Vinci) traint voor een FITA. Wat is dat? Een FITA is een wedstrijdvorm die door Federation Internationale de Tir a l Arc populair is gemaakt. De bedoeling is 150 pijlen te schieten op vier verschillende afstanden (heren: 90, 70, 50 en 30 meter; dames: 70, 60, 50 en 30 meter). Er staan vier schutters op de baan, twee schieten tegelijk. Je begint met de langste afstanden omdat je dan nog fit bent. Per doel schiet je zesmaal zes pijlen, en bij de kleinste twee afstanden twaalf maal drie pijlen. Met zes pijlen vóór de wedstrijd (waarmee je inschiet ) kom je tot 150 stuks. Hoe houd je dat vol? Het gaat om aandacht en goede concentratie, zegt Werktuigbouwkundestudent Joey Hendriks. Na zes of drie pijlen haal je ze van het bord. Dat geeft een moment van rust en tijd om concentratie op te pikken. Je mag twee minuten besteden aan drie pijlen. Anne Smeets (masterstudente Technische Wiskunde) laat haar verrekijker zien waarmee ze na een schot kijkt waar de pijl gevallen is. Dat betekent: waar de pijl in het blazoen (het doel) zit. Na het bestuderen kan ik het vizier naar een betere positie schroeven. Welke onderdelen heeft een boog? Alle leden komen het clubgebouw Aan de meet tegenover de Hondsheuvels binnen met een grote, maar niet zo lange, tas. De bogen blijken bouwpakketten. Met schroeven gaan de latten op het middenstuk, de pees wordt gespannen tussen de latuiteinden en tot slot schroeft een handboogschutter er een stabilisator en het vizier aan. Wat kan er stuk gaan? Het vizier is kwetsbaar, bij het neerzetten moet je oppassen. Nicolaas (student Medische Wetenschappen en Technologie) vertelt dat je absoluut niet mag droogschieten. Als je schiet zonder pijl, dan gaat de energie niet in de pijl zitten, maar in de latten van de boog. Die kunnen dan kapotspringen. Hoe ziet een schutter eruit? Als we ons afvragen wat voor types die boogschieters zijn; daarop is geen antwoord te geven. Van zeer sportief tot inactief, van stil tot lawaaiig en van nerd tot grote bierzuiper, zo wordt me verzekerd. Waar je een boogschieter wel aan kunt herkennen, is het volgende: ze dragen naast een boog ook een cuiver (pijlenkoker), een armbeschermer (tegen de terugslag van de pees ) en een tab (lapje leer dat de trekvingers beschermt). Volgens de wapenwet mag je met een ongespannen boog over straat. Hoe beter je wordt, hoe dichter de drie (of zes) pijlen bij elkaar terechtkomen. Schiet je wel eens op een andere pijl? Ja, dat heet een Robin Hood, zegt Joey. Op zijn telefoon heeft hij een foto van één van de twee keren dat het gebeurde bij Da Vinci. De gestapelde pijlen worden als trofee bewaard. Hello... world? Comic Elles Raaijmakers Inkleuren Minke Nijenhuis Facts and figures Opgericht in: 2005 Beste prestatie: vijf leden in nationale top 100 en Claire van Dijck zit in het nationaal team Aantal leden: 44, waarvan tien dames Doel: Meer actieve leden trekken met beginnerscursussen. (Dat loopt trouwens goed, het ledenaantal is al verdubbeld.) Bijzonderheid: er is maar één andere studentenhandboogschietvereniging lid van de Nederlandse Handboogbond (in Enschede) Tekst Norbine Schalij Foto s Bart van Overbeeke MENS Bureau voor Promoties en Plechtigheden Promoties Donderdag 4 juni, 14:00 uur, CZ4: promotie M.W. Rousstia MSc PDEng (EE) Promotor: prof.dr.ir. A.B. Smolders Voorzitter: prof.dr.ir. P.P.J. van den Bosch Titel proefschrift: Gigabit Wireless Connector and Multibeam Antenna: Design and Implementation Using 60-GHz Technology Donderdag 4 juni, 16:00 uur, CZ4: promotie A. Patil MSc (ST) Promotor: prof.dr.ir. J.A.M. Kuipers Voorzitter: prof.dr.ir. J.C. Schouten Titel proefschrift: Heat transfer in gas-solid fluidized beds Donderdag 4 juni, 16:00 uur, CZ5: promotie drs. I.F. Wijnbergen (BMT) Promotoren: prof.dr. N.H.J. Pijls en prof.dr. J.G.P. Tijssen Voorzitter: prof.dr. P.A.J. Hilbers Titel proefschrift: Primary Percutaneous Coronary Intervention in Acute Myocardial Infarction: A Double Edged Sword Maandag 8 juni, 14:00 uur, CZ4: promotie ir. A.C.J. de Korte (B) Promotor: prof.dr.ir. H.J.H. Brouwers Voorzitter: prof.ir. E.S.M. Nelissen Titel proefschrift: Hydration and thermal decomposition of cement/ calcium-sulphate based materials Maandag 8 juni, 16:00 uur, CZ4: promotie ir. T.H.S. van Kempen (BMT) Promotoren: prof.dr.ir. F.N. van de Vosse en prof.dr.ir. G.W.M. Peters Voorzitter: prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens Titel proefschrift: Rheological properties of the developing blood clot Maandag 8 juni, 16:00 uur, CZ5: promotie Burg.Ir.-Arch. K.S.H. Beelen (B) Promotoren: prof.dr.ir. B.E.J. de Meulder en prof.dr. H.J.P. Timmermans Voorzitter: prof.ir. E.S.M. Nelissen Titel proefschrift: Of Sand, Fill and Water Urbanisms of Erasure and Fabricated Ground Dinsdag 9 juni, 16:00 uur, CZ4: promotie M. Bartel MSc (BMT) Promotor: prof.dr.ir. L. Brunsveld Voorzitter: prof.dr. P.A.J. Hilbers Titel proefschrift: Molecular Concepts for the Modulation of Protein-Protein Interaction Small-Molecule Stabilization, Supramolecular Multivalent Binders and Peptidic Inhibition Dinsdag 9 juni, 16:00 uur, CZ5: promotie H.J. Gordon MSc (IE & IS) Promotor: prof.dr. E. Demerouti Voorzitter: prof.dr. I.E.J. Heynderickx Titel proefschrift: Craft your job! Improving Well-being, Decision Making, and Performance in Healthcare Woensdag 10 juni, 16:00 uur, CZ4: promotie M.M.C.P. Brugmans MSc (BMT) Promotoren: prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens en prof.dr. C.V.C. Bouten Voorzitter: prof.dr. P.A.J. Hilbers Titel proefschrift: The interplay between biomaterial degradation and tissue properties: Relevance for in situ cardiovascular tissue engineering Donderdag 11 juni, 16:00 uur, CZ5: promotie J.I. Peren Montero MSc (B) Promotor: prof.dr.ir. B.J.E. Blocken Voorzitter: prof.ir. E.S.M. Nelissen Titel proefschrift: Geometry and ventilation: Evaluation of the leeward sawtooth roof potential in the natural ventilation of buildings Maandag 15 juni, 16:00 uur, ZD: promotie R. van den Berg MSc (IE & IS) Promotoren: prof.dr. P.W. de Langen en prof.dr.ir. J.C. Fransoo Voorzitter: prof.dr. I.E.J. Heynderickx Titel proefschrift: Strategies and new business models in intermodal hinterland transport Maandag 15 juni, 16:00 uur, CZ4: promotie ir. M.P.F. Pepels (ST) Promotor: prof.dr. C.E. Koning Voorzitter: prof.dr.ir. J.C. Schouten Titel proefschrift: Exploring the potential of polymacrolactones as polyethylene-mimics UNIVERSITEITS- BERICHTEN Maandag 15 juni, 16:00 uur, CZ5: promotie T.T. Overboom MSc (EE) Promotor: prof.dr. E.A. Lomonova MSc Voorzitter: prof.dr.ir. A.C.P.M. Backx Titel proefschrift: Electromagnetic Levitation and Propulsion Force and torque decoupling in a planar motor with magnetic suspension and fail-safety Dinsdag 16 juni, 16:00 uur, CZ4: promotie ir. M. van Drongelen (W) Promotor(en): prof.dr.ir. G.W.M. Peters Voorzitter: prof.dr. L.P.H. de Goey Titel proefschrift: Structure development in semi-crystalline polymers under processing conditions An experimental approach Woensdag 17 juni, 16:00 uur, CZ4: promotie S. Cranen MSc (W&I) Promotoren: prof.dr.ir. J.F. Groote en prof.dr. J.J. Lukkien Voorzitter: prof.dr. E.H.L. Aarts Titel proefschrift: Getting the point Obtaining and understanding fixpoints in model checking Woensdag 17 juni, 16:00 uur, Kasteel Helmond: promotie ir. T. Gerrits (EE) Promotor: prof.dr. E.A. Lomonova MSc Voorzitter: prof.dr.ir. A.C.P.M. Backx Titel proefschrift: Dynamic drive concept using speed dependent power electronics reconfiguration Applied to electrical machines for automotive traction Afscheidscollege Vrijdag 12 juni, 16:00 uur, BZ: afscheidscollege prof.dr.ir. P.F.F. Wijn - dhl (TN) Voorzitter: prof.dr.ir. F.P.T. Baaijens Titel: Klinische Fysica; Opleiding en Onderzoek DIVERSEN Kremers Award Prijzen voor beste afstudeerscripties Er is een nieuwe prijs voor afstudeerscripties van studenten van hbo- en universiteitsopleidingen: de Kremers Award. Deze prijs zal met ingang van eind 2015 eens in de twee jaar worden uitgereikt aan de beste afstudeerscriptie over regionaal economisch beleid van zowel een hbo- als een wostudent(e). Daarnaast is er ook een prijs van eveneens 5.000,- euro voor het beste recente proefschrift over dit onderwerp én een stimuleringsprijs van 1.500,- euro voor zowel de hbo- als wo-categorie. Om mee te dingen naar de Kremers Award 2015 moeten scripties en proefschriften vóór 31 augustus 2015 worden ingediend via Als voertaal wordt Nederlands en Engels geaccepteerd. De scripties dienen door de onderwijsinstelling te zijn beoordeeld en goed bevonden in de periode tussen 1 september 2013 en 31 augustus Aan de proefschriften moet een doctoraat zijn verbonden in de periode tussen 1 januari 2012 en 31 augustus In de beoordeling wordt naast de goede theoretische fundering ook de toepasbaarheid van het ontwikkelde gedachtengoed meegewogen. TherapyTech 2015 Event op 9 juni, TU/e Het gebruik van technologie in therapie biedt grote mogelijkheden. Of het nu gaat om CVA, MS, ASD of andere aandoeningen, overal liggen er kansen voor het gebruik van technologie. Daarom zijn veel bedrijven en onderzoeksinstituten bezig met het ontwikkelen van spannende en nieuwe oplossingen. Maar hoe zorgen we dat deze ontwikkelingen hun weg vinden naar de praktijk? Hoe onderscheiden we de dingen die écht werken van gehypete gadgets? Hoe kunnen we samenwerken om kennis over deze technologie voor iedereen beschikbaar te maken? Op 9 juni 2015 vindt op de TU/ Eindhoven het event TherapyTech van lab naar praktijk naar samenwerking plaats. Tijdens dit event worden onderzoekers, bedrijven, therapeuten, patiënten en overheid samengebracht om een antwoord te vinden op vragen rond de ontwikkeling en het gebruik van technologie voor therapie. Naast interessante sprekers heeft u de mogelijkheid om de nieuwste ontwikkelingen vanuit universiteiten en het bedrijfsleven te zien én te testen. Ook zal de 2015 TherapyTech Design Award worden uitgereikt aan het beste, leukste en spannendste ontwerp op het gebied van technologie voor therapie. Afsluitend heeft u de mogelijkheid om onder het genot van een hapje en een drankje met andere deelnemers van gedachten te wisselen. Kijk voor meer informatie, en gratis aanmelding, op STUDENT JECES Kinjin Maak kennis met de Japanse cultuur op onze open dagen Aan alle studenten in Eindhoven die affiniteit hebben met de traditionele en moderne Japanse cultuur! Wij zijn JCES Kinjin: Japanse Cultuurvereniging voor Eindhovense Studenten. Kom eens langs op één van onze open dagen in juni: 10 juni Open Anime, 11 juni Open Trading Card Games, 18 juni Open Japanese Board Games, 19 juni Open Karaoke. Voor meer informatie zie onze website: of ga naar onze facebookpagina JCES Kinjin. ALGEMEEN In memoriam Hans Tupker (1935 geboren te Amsterdam, 2015 overleden te Amsterdam) Hans Tupker studeerde in 1967 af als architect, aan de academie van bouwkunst te Amsterdam. Zijn afstudeerdocent was Dick Apon, die twee jaar later door John Habraken naar Eindhoven werd gehaald, als derde architectuurhoogleraar (naast Habraken zelf en Quist). In het najaar van 1970 trad Tupker als docent in dienst van de faculteit Bouwkunde, op verzoek van Apon. Hij bleef tot en met het voorjaar van 1997 in dienst. Een tijd waarin hij veel afstudeerders heeft begeleid, zoals gedocumenteerd in het boek Lessen: Tupker\Risselada (Amsterdam, 2003). In 2007 was een tentoonstelling van Tupker s oeuvre als architect in Vertigo te zien, tijdens de Dutch Design Week. Afgelopen zaterdag vond een druk bezochte nagedachtenisbijeenkomst in de ontvangstruimte van crematorium Haarlem plaats. Niet iedereen vond een zitplaats. Drie architecten die bij Tupker in Eindhoven afstudeerden namen het woord: Madeleine Steigenga, Marc Heesterbeek en Sjoerd Soeters. Soeters prachtig geformuleerde toespraak eindigde met zijn indruk, dat als hij - de dagen ervoor - naar zijn meubels, zijn cd s en zijn boeken in de kast keek, hij steeds en overal Hans zag. Boven Soeters was de lucht mooi blauw, met bewegende witte wolken. Een dag later meldde Wiel Arets - ook door Tupker tijdens zijn afstuderen begeleid, en nu decaan van de ITT architectuuropleiding Chicago - zich via een mail: Hij zal voor mij altijd de meest belangrijke en invloedrijke passant blijven, want docent wil ik hem niet noemen. Hij kwam ergens vandaan en ging soms na een uur weer weg of nam ons mee voor onbepaalde tijd om een tentoonstelling te gaan bekijken. Hij was steeds onderweg. Jos Bosman, namens de faculteit Bouwkunde 3TU.SAI Invitation diploma award ceremony 3TU.School for Technological Design, Stan Ackermans Institute (SAI) invites you to the diploma award ceremony on Tuesday 16 June During this ceremony the SAI design engineers will receive their diploma, a Professional Doctorate in Engineering (PDEng) degree. The festive presentation of diplomas will take place in the Blauwe Zaal in the Auditorium at Eindhoven University of Technology at 15:00 hrs. The presentation will conclude with a reception. Uitnodiging diploma-uitreiking SAI 3TU.School for Technological Design, Stan Ackermans Institute (SAI) nodigt u uit voor de diploma-uitreiking op dinsdag 16 juni Tijdens de uitreiking ontvangen de Technologische ontwerpers van het SAI hun diploma en de graad Professional Doctorate in Engineering (PDEng). De feestelijke presentatie van de diploma s vindt plaats in de Blauwe Zaal in het Auditorium van de TU/e vanaf 15:00 uur. De diplomauitreiking wordt afgesloten met een receptie. Ook een bericht plaatsen op deze pagina? Mail het bericht (maximaal 100 woorden) dan naar universiteitsberichten@tue.nl.

6 Mens & Mening 11 TUssen de oren Dat doet de deur dicht! In Cursor worden iedere twee weken studenten, docenten, labs, technische artefacten, de werkomgeving, het wetenschappelijk bedrijf, de campus, het onderwijs en websites onder een psychologische loep gelegd door de medewerkers van TU/e-opleiding Psychology & Technology. Illustratie Sandor Paulus Als omgevingspsycholoog kijk ik met warme interesse naar huisvestingsprocessen en -vraagstukken. Maar ik kijk ook met groeiende ergernis naar de misvattingen die hardnekkig rondzingen. Ik wil er hier één uitlichten: Concentreren en ontmoeten zijn gescheiden activiteiten. Het leest als een constatering en klinkt bíjna logisch: je kunt je immers niet concentreren en communiceren met een ander op hetzelfde moment. De zin is echter geen constatering, maar een leidend principe voor de inrichting van de werkomgeving in Het Nieuwe Werken. Volgens dit principe wordt er een strikte scheiding gehanteerd tussen werk-/concentratieplekken en ontmoetingsplekken. Werkplekken worden daarmee compacte stations tussen boekenkasten, in glazen omhuizingen, of in de open ruimte. In extra ruimte en een stoel om aan te schuiven hoeft niet te worden voorzien. Voor ontmoeting creëren wij immers aan het andere einde van de gang lounges, koffiecorners en hangplekken, uitgevoerd in warme materialen en met verse bonen. Kunt u zich de laatste keer herinneren dat u onverwacht met een collega in gesprek raakte over een artikel dat zij aan het lezen was, over dat probleem waar u tegen aan blijft lopen in uw analyses, over hoe toch om te gaan met een AiO met faalangst? Zo n gesprek waarop u niet gerekend had, maar waar u beiden wijzer en tevreden uit weg liep? Kans van 9 op 10 dat dat gesprek plaatsvond in uw kamer of die van haar. Dat is namelijk waar alle randvoorwaarden voor spontane, inhoudelijke en verrijkende ontmoeting voorhanden zijn: een geschikte gesprekspartner, een inhoudelijke aanleiding, en de rust om interactie aan te gaan zonder anderen te storen of er ongewild in te betrekken. Juist dit soort informele gesprekken zijn de Informele gesprekken zijn de olie in de motor van de organisatie olie in de motor van een organisatie. En het zijn ook juist die gesprekken die ons voldaan doen glimlachen aan het eind van de dag, of ons even laten bijtanken in de hectiek van mails, deadlines en vergaderingen. Dit type gesprekken ontstaat niet bij de koffieautomaat, niet in de lounge, niet in het restaurant: de directe aanleiding ontbreekt, er zijn teveel dan wel te weinig mensen, of gewoonweg niet de juiste voor dit gesprek. Maar ze vinden ook niet plaats in de concentratiecellen, aanlandplekken of gedeelde kantoren die ons worden voorgeschreven door Het Nieuwe Werken, omdat daar ofwel de ruimte voor ontbreekt, ofwel de collega s zo talrijk zijn dat van vertrouwelijkheid geen sprake kan zijn en alleen een moratorium op interactie kan garanderen dat wij nog enigszins aan ons werk toe komen. Onderzoek in velerlei kantoren bevestigt dat: één en tweepersoonskamers ondersteunen mensen het best in concentratie én in interactie. Wij kunnen met behulp van de nieuwste ict boeken en eigen kamers laten verdwijnen, mensen virtueel bijeen brengen en iedereen vindbaar en bereikbaar maken, maar als ouderwets meisje zet ik met plezier mijn deur voor je open en gooi hem met kracht voor flexplekken dicht. Yvonne de Kort hoogleraar Omgevingspsychologie bij Human-Technology Interaction UR-podium Mastermind Nu de maand september nadert, nadert ook het einde van de studiefinanciering en het begin van het sociale leenstelsel. Dat betekent voor studenten het einde van een semi-zorgeloze studententijd. De vraag dient zich nu aan of je naast je studie stevig gaat werken voor de kost, of dat je ervoor kiest te gaan lenen. De gevolgen hiervan op het gedrag van studenten zijn onbekend: langer studeren kost meer geld en het investeren van tijd in andere zaken dan het zo snel mogelijk halen van een diploma, vergt een complexere afweging. Betaalt een jaar zitting nemen in een bestuur of deelnemen aan een studententeam zich echt terug in je latere zoektocht naar een baan, of kun je dat soort activiteiten beter links laten liggen? Voor de TU/e is het afwachten. Enerzijds is het denkbaar dat minder mensen aan een academische studie beginnen, maar aan de andere kant is het ook goed mogelijk dat men juist massaal kiest voor een technische studie. De garantie op het vinden van een baan en daarmee op het kunnen afbetalen van je lening, is namelijk geen overbodige luxe. Hoe dan ook komt het beoogde effect van de invoering van het leenstelsel - verbetering van het onderwijs door de vrijkomende middelen daarin te investeren - voor de huidige generatie studenten te laat. Deze generatie is dan al lang afgestudeerd. De voucherregeling van minister Bussemaker, waarbij de komende generaties studenten bij hun afstuderen een tegoedbon van tweeduizend euro meekrijgen om in de toekomst alsnog te genieten van het verbeterde onderwijs, is bij velen nog onbekend. Bovendien zijn de gevolgen hiervan op de lange termijn nog volstrekt onduidelijk. Al die nog onbekende gevolgen van het leenstelsel komen in Eindhoven op een lastig moment: de ingrijpende hervormingen in de masterfase roepen hier bij de gemiddelde student ook al veel vragen op. Maar er wordt gewerkt aan meer duidelijkheid en oplossingen. Het Onderwijs en Studenten Service Centrum (STU) heeft inmiddels duidelijke mails gestuurd aan de bijna-masterstudenten, en het ministerie van OCW komt hier en daar op de proppen met een verhelderende infographic. Maar of het op tijd is en écht gaat helpen, is de vraag. Want hoe de wereld en de TU/e er over een paar jaar uitzien kan niemand voorspellen. Bor de Kock, Groep-één

7 12 Focus 4 juni 2015 Focus 13 Interviews Norbine Schalij Foto s Bouwkundewinkel en Bart van Overbeeke Ooit had de TU/e vijf wetenschapswinkels. De laatste der Mohikanen is de Bouwkundewinkel, geleid door vier Bouwkundestudenten ondersteund door universitair hoofddocent Faas Moonen. Al dertig jaar beantwoordt de Bouwkundewinkel bouwkundige vragen van mensen en partijen die niet terecht kunnen bij ingenieursbureaus. Inmiddels is aanvraag binnengekomen. Wat is er in die dertig jaar veranderd? En hoe kan het dat de Bouwkundewinkel nog steeds leeft? Sterker: het beter doet dan ooit tevoren? Trekkershut Ter ere van het vorige lustrum organiseerde de Bouwkundewinkel een wedstrijd om de beste Trekkershut te ontwerpen, een opdracht die was ingestuurd door Stichting Natuurkampeerterreinen. Het winnende ontwerp van het duurzame onderkomen voor recreanten heeft het jaar erop de WoodChallenge 2011 gewonnen. Inmiddels staan er vijftien van deze trekkershutten in Nederland en heeft de stichting een nieuwe opdracht: Ontwerp een autarkisch centrumgebouw met sanitair, slaapvoorzieningen en exporuimte. Bouwkundewinkel dertig jaar Minder idealisme, meer studiepunten Binnenklimaat en wietplantage Tijdens onze bezoeken werden niet alleen onze analyses van het binnenklimaat gewaardeerd, maar ook de afleiding die we gaven aan de opdrachtgever, zegt Twan van Hooff, winkelier in Zoals een weduwnaar op leeftijd die vrij recent zijn vrouw had verloren. We verlieten de man, die duidelijk nog in het rouwproces zat, telkens met vele dankwoorden, enkele versnaperingen voor de reis terug naar Eindhoven, en een gemaakte belofte dat we snel weer terug zouden komen voor onderzoek én een leuk gesprek. Het team van nu Vermeulen, Roel Schiffers, Anne Grave en Pieter Deijkers zijn de winkeliers van dit moment. Ieder werkt een dagdeel per week in de winkel en wekelijks is er plenair overleg. Zij beoordelen - samen met UHD Faas Moonen - de aanvragen die binnenkomen, brengen ze onder de aandacht bij studenten die de opdrachten gaan uitvoeren en docenten die daarbij begeleiden, en houden contact met de opdrachtgevers. Ook rust op hun schouders de taak het dertigjarig jubileum te organiseren. Ze maakten een jubileumboek om uit te delen aan alle oud-winkeliers die ze uitnodigden voor hun feest op 19 juni. Op een zonnige dag in het begin van het nieuwe collegejaar zullen ze weer in hun ijsjespak kruipen om de Bouwkundewinkel te promoten. Akoestiekonderzoek voor de fanfare De Bouwkundewinkel werkt niet voor bedrijven maar voor partijen en particulieren die onvoldoende geld hebben om een ingenieursbureau in te schakelen. Dat zijn vooral buurtverenigingen, huurdersverenigingen en muziekverenigingen. Er komen vaak vragen over de kwaliteit van een repetitieruimte, zegt Anne Grave. Ik zou het leuk vinden om naast die bouwfysische opdrachten meer ontwerpopdrachten te organiseren. Iedere aanvrager betaalt vijftien euro inschrijfgeld als drempel om minder serieuze vragen te weren. Sinds 2012 kunnen particulieren ook aanvragen indienen en een eindverslag krijgen voor tweehonderd euro. Verder krijgt de Bouwkundewinkel sponsorgeld van bedrijven. Hiermee kan zo nu en dan een extra student-assistent worden aangetrokken. Via deze tijdelijke overlap in de bezetting wordt de continuïteit geborgd bij wisselingen van winkeliers. Op dit moment zijn er vijftien opdrachten die wachten op uitvoerders en zijn er ongeveer vijfendertig lopende zaken kinderen op bezoek Ruben Merkx was winkelier in 2009 toen de Bouwkundewinkel in samenwerking met Stichting Techniekpromotie voor tv-programma Het Klokhuis de Klokhuisvragendag organiseerde. In eerste instantie hebben de winkeliers online diverse vragen van kinderen beantwoord. Vervolgens hebben we een dag georganiseerd die helemaal in het teken stond van bouwkunde voor kinderen. De vertigowerkplaats werd omgetoverd tot een waar lego-bouwparadijs. Niet alle opdrachtgevers stroomden over van dankbaarheid. Henri Achten is in 1990 zijn hele periode als winkelier beziggehouden door een meneer uit Maastricht die te kampen had met geluidsoverlast van zijn buren. Een ding dat ik daarbij geleerd heb, is dat eenmaal ervaren geluidsoverlast zeer moeilijk te verhelpen is - het is niet alleen een technisch probleem, mensen blijven het ervaren, ook als er technisch gezien geen reden meer voor is. Oud-winkelier Anne van Boxtel moest haar opdrachtgeefster ook vertellen dat de Bouwkundewinkel niets voor haar kon doen. Ik heb destijds in 2010 het project Wiet in Weert uitgevoerd waarbij de bewoonster last had van een voormalige wietplantage die de vorige bewoonster in haar huis had gehad. Zij dacht dat ze hierdoor allerlei gezondheidsklachten ondervond. We zijn bij haar thuis geweest en hebben verschillende onderzoeken uitgevoerd die we samen met hoogleraar Annelies van Bronswijk bepaald hadden. De conclusie was dat we geen oorzaken van haar klachten konden vinden die samenhingen met de voormalige wietplantage. Faas Moonen, Kim Vermeulen, Roel Schiffers, Anne Grave en Pieter Deijkers. Onderwijs steeds meer voorop Oud-winkelier André van Leth (2005): Toen ik er werkte, zat de winkel in de overgang van louter idealisme naar overleven binnen de universiteit. Binnen de winkel heerste nog het idee dat we de huurders, stichtingen en minderbedeelden moesten helpen. Anderzijds werden we geconfronteerd met het feit dat er steeds minder budget voor onszelf was en de andere wetenschapswinkels van de universiteit stuk voor stuk verdwenen. Het was een spannende tijd omdat we onze eigen weg moesten vinden tussen idealistische hulpverlening en commercieel bestaansrecht. Niet alleen commerciële, maar ook onderwijskundige eisen werden aangescherpt door de faculteit. In de periode van tien tot vijf jaar geleden kreeg de Bouwkundewinkel een andere opzet. Tot die tijd voerden acht winkeliers de opdrachten zelf uit, voor geld. Nu zorgen vier winkeliers ervoor dat Bouwkundestudenten de opdrachten onder ogen krijgen en ze uitvoeren, in ruil voor studiepunten. Bij de invoering van de Graduate School heeft de begeleidingscommissie, bestaande uit docenten van iedere Bouwkunde-unit, aangetoond dat de Bouwkundewinkel onmisbaar is. Faas Moonen: Voor docenten is het ontzettend belangrijk dat studenten voeling met de praktijk krijgen. Voor studenten is het heel inspirerend om aan echte problemen te werken waarvan de oplossingen ook daadwerkelijk worden uitgevoerd. Bouwkunde kent geen verplichte stage. En omdat de aanvoer van opdrachten uit het bedrijfsleven niet constant is, komen praktijkprojecten slechts sporadisch voor. Voor het Bachelor College en de Graduate School heeft de onderwijscommissie recent besloten dat de Bouwkundewinkel een vakcode krijgt als een keuzevak. De winkeliers zorgen dat alle opdrachten vijf studiepunten waard zijn, desnoods door twee vragen te combineren. Spannend is het volgens Moonen wel of het aantal studenten dat zich inschrijft voor het keuzevak past bij het aantal opdrachten dat de Bouwkundewinkel ontvangt. Maar bij een tekort kunnen we ook actief opdrachten halen bij bijvoorbeeld scholen. Van mijt in huisstof tot busstation in Rwanda Ventilatie, luchtvochtigheid en de samenstelling van stof werden onderzocht door Willem Lucassen (winkelier in ) voor een bewoner met een ernstige allergie voor huisstofmijt. Ik heb letterlijk de inhoud van een stofzuigerzak minuscuul bestudeerd. (zie foto) Zijn rapport vol aanbevelingen kon een subsidieaanvraag om het huis te verbeteren ondersteunen. Minder succesvol was helaas het resultaat van een ontwerp van een busstation in Rwanda in Bert Bakker hield zich bezig met project Busje komt zo, of politiek correcter Ontwerp busterminal Rwanda. Een gedreven gepensioneerde vrijwilliger deed de aanvraag en Bakker herinnert zich de complete chaos van het land en van de busmaatschappij. Een kamer stampvol met stapels papier; dat was het archief. De directeur van de Rwandese busmaatschappij Codace werd naar Nederland gehaald en moest met zoveel mogelijk mensen bij Bouwkunde op de foto. Ik denk dat de busterminal nog niet gerealiseerd is. Wat niet? Dat wat juridisch van aard is, doen we niet, zegt Faas Moonen. Bij het vermoeden van een rechtszaak als onderliggende reden voor de aanvraag, stopt de Bouwkundewinkel. We willen ons op de technische bijstand richten, niet op de juridische vraagstelling. Dan verwijzen we door naar de rechtswinkel in Tilburg.

8 14 Onderzoek 4 juni 2015 Onderzoek 15 IJsvrij en klontloos dankzij zelforganiserende moleculen Sluitstuk In de rubriek Sluitstuk vertellen afstudeerders over hun afstudeeronderzoek. Wil je ook in deze rubriek, mail dan naar cursor@tue.nl. Binnen een half jaar sleepte onderzoekster Ilja Voets een Europese ERC Starting Grant en een Vidi-subsidie van NWO binnen. Twee prestigieuze subsidies van in totaal een kleine tweeënhalf miljoen euro, terwijl veel van haar leeftijdsgenoten een moord zouden doen voor één van beide. Voets heeft de komende jaren dus alle gelegenheid om de geheimen van zelforganiserende moleculen te ontrafelen. Als we die zelforganisatie kunnen sturen, kan ons dat niet alleen schakelbare coatings opleveren, maar ook gezonder ijs, veiligere wegen en het einde van de ruitenkrabber. Universitair docente Ilja Voets (1980) voelt zich als een vis in het water in de interdisciplinaire omgeving van het Instituut voor Complexe Moleculaire Systemen (ICMS). Niet voor niets besloot de geboren en getogen Leidse niet in haar geboortestad te gaan studeren, maar koos ze voor de brede opleiding Moleculaire Wetenschappen in Wageningen. Tijdens haar promotie daar werd ze gegrepen door zelforganisatie - hoe moleculen zichzelf ordenen in structuren. Na een uitstapje in het Zwitserse Fribourg kwam ze vier jaar geleden naar Eindhoven. Binnen het ICMS leidt ze een groep met (dankzij de recente subsidies) over enkele jaren een tiental promovendi en postdocs. De ERC Starting Grant die Voets eind vorig jaar kreeg, biedt haar de gelegenheid om het onderzoek dat ze met een Veni-subsidie begon te vervolgen, vertelt ze. Toen ik als postdoc in Fribourg werkte, las ik een artikel over een antivries-eiwit waarmee sneeuwvlooien voorkomen dat ze bevriezen. Het bleek dat er nog maar weinig bekend was over hoe dat werkt, en ik raakte gefascineerd door dit onderwerp. Voets stuurde een subsidievoorstel naar NWO, en kon zich met een Veni-beurs in Eindhoven vestigen. Hier stortte ze zich op het mysterie van de eiwitten die in een hele reeks dieren - niet alleen sneeuwvlooien, maar met name ook vissen uit de poolzeeën - in staat stelt om in de vrieskou te overleven. Antivrieseiwitten zorgen ervoor dat het bloed van poolvissen niet bevriest Dergelijke antivries-eiwitten zorgen ervoor dat het bloed van deze dieren niet bevriest, ondanks dat ze - zoals de poolvissen - bij wijze van spreken in een enorme bak met ijswater leven. Er blijken tientallen verschillende eiwitten met die wonderbaarlijke eigenschap te bestaan, waarvan sommige dieren wel meer dan tien varianten bezitten. Waarom dat is, en met name hoe deze eiwitten de vorming van ijs precies tegengaan, probeert Voets te achterhalen. Uiteindelijk wil ik uitvinden hoe we een kunstmatig eiwit kunnen maken met diezelfde functie. Daarvoor moeten we snappen hoe de antivries-eiwitten precies werken. Wat we al wel weten, is dat de eiwitten hechten aan ijskristallen, en daardoor de groei van deze kristallen remmen. Dat werkt al bij opvallend lage concentraties. Het is dus niet zo dat poolvissen geen ijs in hun bloed hebben, maar ze zijn in staat om de ijskristallen zo klein te houden dat het bloed kan blijven stromen om zijn essentiële functies te vervullen. Omdat de eiwitten hechten aan verschillende kristalvlakken, kun je de eiwitten in principe ook gebruiken om de vorm van de kristallen te sturen, legt Voets uit. Er zijn zelfs mensen die hebben voorgesteld om zo naaldvormige kristallen te maken om tumorcellen mee te doorboren, als therapie tegen kanker. Antivries voor roomijs Een toepassing die meer voor de hand ligt, is in een spray waarmee je snel je autoruit, of vliegtuigvleugels, kunt ontdooien. Vliegtuigen die na een vlucht binnenkomen, hebben vaak ijs op de vleugels. Dat moet verwijderd worden voordat het toestel weer de lucht in kan. Het hele toestel verwarmen is te kostbaar, dus worden ze met een verwarmde chemische vloeistof behandeld. De hoop is dat we hiervoor kunstmatige, biologisch afbreekbare antivries-eiwitten kunnen maken die bij een heel lage concentratie hun werk al doen. Dat zou wellicht ook als toevoeging voor strooizout kunnen dienen, zodat je minder zou hoeven strooien Antivries-eiwitten op een ijskristal. De hypothese is dat de eiwitten een vervorming van het oppervlak veroorzaken, waardoor het aangroeien van het kristal wordt tegengegaan. Illustratie ICMS Animation Studio bij gladheid. Ook voor voedingsmiddelen zou het interessant kunnen zijn, denkt ze. Roomijs bevat veel suiker om te voorkomen dat zich snel grote ijskristallen vormen. Als je dat proces kunt vertragen met antivries-eiwitten, dan kun je ijs maken met minder calorieën dat toch lang lekker blijft. De afgelopen jaren heeft Voets met haar promovendi Luuk Olijve en Antonio Aloi een opstelling gebouwd waarmee ze hopelijk binnenkort de antivries-eiwitten in beeld kan brengen op ijskristallen. De eiwitten zijn zo klein dat je daar zogeheten superresolutie-microscopie voor nodig hebt, een techniek waarvoor in 2014 de Nobelprijs voor chemie is uitgereikt. Omdat de eiwitten aan ijskristallen hechten, en - in tegenstelling tot de kristallen zelf - zichtbaar gemaakt kunnen worden onder de microscoop door ze te voorzien van een fluorescent oplichtend label, biedt deze geavanceerde microscoop ook gelegenheid om de groei van de kristallen in de tijd te volgen. Voets: IJsvorming is al heel lang onderwerp van studie, maar het is nog altijd niet volledig begrepen. En terwijl wij willen voorkomen dat er ijs ontstaat, zijn er ook situaties waarin je juist ijs, of sneeuw, wilt vormen. Zoals op skipistes. Fluorescentiemicroscopie komt ook van pas bij het Vidi-onderzoek waarvoor Voets vorige maand groen licht heeft gekregen. In dat project willen we de interactie tussen deeltjes in een vloeistof - zoals verfdeeltjes - sturen door er licht op te schijnen. Collega s beschreven al jaren geleden moleculen die onder invloed van licht gaan samenklonteren. Wij hebben onlangs aangetoond dat we die moleculen aan veel grotere deeltjes - zogeheten colloïden - kunnen bevestigen en dat we die op deze manier ook kunnen laten zelforganiseren door ze met ultraviolet licht te beschijnen. Dat is de inspiratie geweest voor het Vidi-project. De uitdaging is nu om die reactie omkeerbaar te maken, als een soort schakelaar. Als dat lukt, zou je tijdens het aanbrengen van verf of coatings veel meer controle hebben over de stroperigheid. En zou je bijvoorbeeld coatings kunnen creëren voor glas die in de winter transparanter zijn voor zonlicht dan in de zomer, om zo je huis lekker warm of juist koel te houden. Interview Tom Jeltes John van Weerdenburg. Foto Rien Meulman Kilometers kabel voor het internet van de toekomst Steeds meer apparaten zijn verbonden met internet. En al deze apparaten gebruiken ook steeds meer data. Volgens de huidige verwachtingen lopen de standaard gebruikte optische kabels al binnen tien jaar tegen hun capaciteitslimieten aan. EE-masterstudent John van Weerdenburg studeert volgende week af op onderzoek naar het verhogen van optische kabel-capaciteit. Wanneer we het lab van John van Weerdenburg, masterstudent binnen de vakgroep Electro-Optical Communications aan de faculteit Electrical Engineering, binnenstappen, vallen twee zaken meteen op. De ellenlange meters gekleurde kabels - waarvan je je afvraagt hoe die niet door elkaar raken - en de zweetdruppeltjes op Johns voorhoofd. Hij heeft net een lange rondleiding gegeven voor het Europese studentencongres van IEEE waar hij medeorganisator van is. Alsof hij niet anders gewend is, steekt hij vol enthousiasme meteen van wal tijdens een tweede rondje langs alle apparatuur. Door slim gebruik te maken van modes - verschillende lichtpaden door een kabel - is het me gelukt om de capaciteit van een enkele kabel te vertienvoudigen. Er kunnen daardoor veel verschillende datakanalen door een kabel; hoewel die gaan mixen kunnen we de verzonden informatie toch weer afzonderlijk terugvinden. Volgens John zit het grote geheim voornamelijk in het gebruik van de speciaal ontworpen photonic lanterns. Door een sterke loep zien we een flinterdun kabeltje dat taps toe loopt - op dat punt versmelten tien kabels tot één - en nog dunner zijn weg vervolgt. Eerst met een lengte van in totaal vier kilometer, maar na enkele succesvolle metingen wordt er nu al met veertig kilometer kabel getest. In deze ene kabel zitten de gemixte datasets, die verderop in de opstelling uitgelezen worden. We zijn wel aan het knutselen geslagen. Het apparaat om een kanaal uit te lezen kost al zo n driehonderdduizend euro. Dat maal tien en je begrijpt waarom we een andere oplossing moesten bedenken. We laten de datasets achter elkaar binnenkomen en kunnen nu op een creatieve manier toch af met één uitleeskastje. Na het opvangen van de data begint het echte rekenwerk. We hebben hier zes speciale computers om de signalen te bewerken en er de afzonderlijke informatie uit te krijgen. Hoewel het nieuwe systeem succesvol en stabiel is en het aantal fouten onder de limiet ligt, denkt John niet dat het op korte termijn toegepast gaat worden. Het gaat hier meer om een proof of concept. Een bijzondere techniek, wereldwijd zijn er maar enkele labs die deze expertise in huis hebben. We werken met een internationaal team van zowel wetenschappers als partners uit het bedrijfsleven. Zo worden de fibers ontwikkeld in samenwerking met Prysmian en de photonic lanterns met de University of Central Florida. Maar voor een algemene toepassing is er nog te veel rekenkracht nodig. Bovendien zouden alle huidige kabels vervangen moeten worden, een erg dure operatie. We werken nu hard aan het minimaliseren van de rekenkracht samen met bedrijven als ADVA, Coriant en Alcatel Lucent. Ondertussen is John al zo lang met deze optische kabels bezig - tijdens een eerdere buitenlandstage schreef hij de algoritmes die nu voor de signaalbewerking gebruikt worden - dat hij het als een eigen onderzoekskindje beschouwt. Voor na zijn afstuderen heeft hij nog enkele experimenten gepland staan om nog even wat te proberen, en hoewel hij nog geen definitief besluit heeft genomen, is de kans zeer reëel dat hij de komende jaren ook tussen de wirwar van kabels en photonic lanterns te vinden is. Heel fascinerend om te zien hoe we zo veel mogelijk data door zo n kabeltje kunnen krijgen; het zou toch zonde zijn als het onderzoek hieraan een tijd stil zou liggen omdat iemand anders zich moet inwerken op dit systeem... Ilja Voets. Foto Bart van Overbeeke Interview Nicole Testerink

9 16 Onderzoek 4 juni 2015 Onderzoek 17 4 brandende vragen Thomas van Kempen Biomedische Technologie Hoe bloedstolsels gevormd worden Joep Evers Wiskunde & Informatica Interacties tussen individuen in groepen 1 cover 1 Wat zien we op de cover van je proefschrift? Op de cover staat een wandreliëf dat is gebaseerd op het werk van M.C. Escher: een geometrische vlakverdeling met vogels en vissen. Dit reliëf is niet alleen gewoon mooi, maar symboliseert ook de zelforganisatie die voorkomt in groepen van bijvoorbeeld vogels of vissen. 2 feestjes Ik werk aan wiskundige modellen voor groepen individuen die interacties met elkaar aangaan. Deze individuen kunnen dieren zijn, maar ook mensen, voertuigen of robots. In mijn proefschrift behandel ik een aantal aspecten van die modellen, zoals de invloed van deuren en wanden en van de kijkhoek. 3 onmisbaar 2 Ik heb gebruik gemaakt van maattheorie. Maten zijn wiskundige objecten die de verdeling van de mensen, vogels of vissen over de ruimte beschrijven. Kort door de bocht gezegd, maakt een beschrijving met maten het mogelijk om uit het gedrag op de schaal van het individu af te leiden wat de groep als geheel doet. 4 samenleving Hoe leg je op feestjes uit waar je onderzoek over gaat? 1 cover Het is belangrijk om het gedrag van groepen individuen met interacties te begrijpen. Steeds vaker komen grote groepen mensen bijeen, zowel bij evenementen als in openbare gebouwen. Oncomfortabele of gevaarlijke situaties moeten dan voorkomen worden. Ook verkeersstromen bestaan uit een groot aantal individuen (auto s) die elkaar beïnvloeden en op elkaar reageren. Het verminderen of oplossen van files is mogelijk als we de basismechanismen achter verkeersstromen beter begrijpen. 3 Welke persoon, techniek of apparaat is onmisbaar geweest voor je onderzoek? 4 Wat heeft de samenleving aan jouw werk? (Onder redactie van Tom Jeltes) Foto s Bart van Overbeeke Op de cover zien we hoe bloedstolsels ontstaan. Op de achterkant begint dat met losse bloedplaatjes die gaan samenklonteren. Vervolgens vormen zich fibrinedraden tussen de plaatjes, waardoor het stolsel uitgroeit tot een dikke massa prut. Op de achterkant heb ik ook nog grafieken met onderzoeksdata afgebeeld. De curve die de stijfheid van een stolsel aangeeft, gaat naadloos over in de wand van het bloedvat. Ook de curve linksonder (een lissajousfiguur) is een representatie van meetgegevens. 2 feestjes Iedereen weet dat bloedstolling cruciaal is als je je hebt gesneden: anders bloed je dood. En ook met hart- en herseninfarcten is iedereen wel bekend. Zulke infarcten worden eveneens veroorzaakt door bloedstolsels, maar dan aan de binnenkant van het bloedvat: stolling kan dus zowel levensreddend als dodelijk zijn. Om meer begrip te krijgen van dit cruciale proces, heb ik een model gemaakt van de mechanica van de stolling. 3 onmisbaar Onmisbaar was de reometer: een apparaat waarmee je kunt meten hoe vloeibaar of elastisch een materiaal is. In de reometer kun je daarom de vorming van bloedstolsels, die vloeibaar beginnen en als een vaste massa eindigen, stap voor stap volgen. 4 samenleving Bloedstolsels vormen de belangrijkste directe doodsoorzaak. Als we het vormingsproces beter begrijpen, kunnen we het optreden hiervan beter voorspellen en mogelijk voorkomen, bijvoorbeeld bij medische ingrepen zoals dotteren, of bij operaties op kankerpatiënten met een afwijkende bloedstolling. 1 cover Maria Bartel Biomedische Technologie Herstellen van verkeerde processen in de cel In de achtergrond zien we een eiwit dat we aanduiden met de naam Aan dit eiwit heb ik onderzoek gedaan. De puzzelstukjes laten de verschillende moleculaire concepten zien waarmee je de interacties van dit eiwit kunt beïnvloeden. Met dank aan Miriam Sowa, die de omslag heeft ontworpen. 2 feestjes is een eiwit dat een wisselwerking aangaat met andere eiwitten in lichaamscellen. Hierdoor beïnvloedt het veel cellulaire processen. Als een van deze processen niet goed verloopt, kan dat een ernstige ziekte tot gevolg hebben: bijvoorbeeld verschillende vormen van kanker, of ziektes als Alzheimer. Daarom zijn we op zoek naar moleculen die deze verkeerde wisselwerkingen kunnen herstellen. Die moleculen kunnen dan gebruikt worden in medicijnen. 3 onmisbaar Ik heb veel gehad aan vriendelijke en behulpzame collega s. De eerste twee jaren van mijn onderzoek heb ik gedaan in Dortmund, Duitsland; mensen hebben mij daar geholpen om op gang te komen. Daarna verkaste ik naar Eindhoven en mijn nieuwe collega s hebben mij de weg gewezen in Eindhoven en in het nieuwe laboratorium. 4 samenleving De zoektocht naar nieuwe moleculen waarmee je eiwitinteracties kunt beïnvloeden, is de eerste stap naar het ontwikkelen van medicijnen voor ernstige ziektes.

10 18 Uitgelicht 4 juni 2015 Uitgelicht 19 Zeven procent excellent Interviews Monique van de Ven en Han Konings Foto s Bart van Overbeeke Paul Koenraad is er duidelijk over. Excellente studenten binnen je universiteit - die moet je wénsen, die moet je steunen, die moet je vertroetelen. Het zijn je idolen; de mensen die je straks naar voren schuift en van wie je gaat zeggen: Jongens, dít zijn onze succesnummers. Hij wijst op Solar Team Eindhoven, dat voortkwam uit een voormalige ploeg honorsstudenten die nog meer uitdagingen en kansen zagen dan ze binnen hun - in tijd begrensde - honorstraject konden tackelen. Ook haalt hij het werk aan van honorsstudenten die hun lichtkunstwerken mochten laten zien tijdens GLOW, de deelname van enkele studenten aan de internationale competitie igem en het succes van een groep studenten die vanuit de honorstrack de finale van een internationale big-datacompetitie in Maleisië bereikten. Stuk voor stuk heel zichtbare resultaten van de Honors Academy, vindt de directeur - of op zijn minst successen waarvoor tijdens honorstrajecten de zaadjes zijn geplant. We hebben een voedingsbodem gecreëerd om dat soort dingen te laten opbloeien. Excelleren tijdens je TU/e-opleiding kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld via een dubbele bachelor, een cum laude, een topsportcarrière naast je studie. En dan heeft de TU/e nog de Honors Academy, met tien excellentietrajecten voor bachelorstudenten. Koenraad wijst op de zogeheten key performance indicator die de TU/e hiervoor, net als andere instellingen, vanuit het ministerie kreeg opgelegd. Deze prestatieafspraak komt erop neer dat volgend collegejaar zeven procent van alle tweedejaars studenten moet deelnemen aan een programma binnen de Honors Academy - het enige excellentietraject van de TU/e met een formele erkenning van Sirius, dat in opdracht van het ministerie werkt aan talentontwikkeling in het hoger onderwijs. Een speeltuin waarin bijna alles mag, mogelijk is of op zijn minst mogelijk moet kunnen wórden. Dat is de TU/e Honors Academy volgens wetenschappelijk directeur Paul Koenraad. Het is de speeltuin voor studenten die hun hoofd boven het maaiveld durven uitsteken, die voorbij de grenzen van hun eigen kunnen en opleiding kijken, zichzelf willen uitdagen tot het gaatje. Maar zo ambitieus als deze excellente student doorgaans is, zo ambitieus is ook de prestatieafspraak met het ministerie waaraan de TU/e op excellent terrein moet voldoen. We moeten nog flink aan de bak. Die zeven procent is geen flauw streven, stellen Koenraad en zijn collega Diana Vinke, die als beleidsmedewerker onderwijs mede aan de wieg van de Honors Academy stond. Zeven procent is zelfs érg ambitieus, zeker omdat de Honors Academy feitelijk pas in 2013 is gestart, stelt Koenraad, zelf sinds 2014 aan boord als wetenschappelijk directeur. Honorstrajecten bestaan aan de TU/e al langer, maar die activiteiten gebeurden veelal vanuit de faculteiten zelf, zonder dat iets of iemand dat coördineerde en er echt verantwoordelijk voor was. Met de komst van het Bachelor College, waarin voor studenten tóch al meer keuzeruimte voor verbreding en verdieping kwam, heeft het honorsaanbod aan de TU/e een andere opzet gekregen. Een honorstraject in de bachelor komt neer op 30 ECTS bovenop het reguliere programma in het tweede en derde jaar van de bachelor, goed voor zo n tien uur extra werk - of uitdaging, het is maar hoe je het bekijkt - per week. Studenten werken aan zelf-gedefinieerde projecten, meestal in teamverband, maar wel binnen een centraal thema. Aansluiting bij de strategiegebieden van de TU/e - Health, Smart Mobility en Energy - vormt hierbij één van de uitgangspunten. Koenraad: Je kunt, bovenop je studie, iets realiseren dat je ontzettend leuk en interessant vindt en waarbij je alle support van specialisten krijgt. Dan is de TU/e je speeltuin. Sinds een paar maanden wordt daarnaast hard gewerkt aan een honorsprogramma voor de master, dat neerkomt op 20 ECTS. Grootste verschil met excelleren in de bachelor is dat honors in de master veel meer op het individu is gericht; van tracks met vaste thema s is geen sprake. Studenten stellen zelf hun eigen uitdagende pakket samen. Dat kan via een aanvullende stage, via extra vakken (bij een andere faculteit), via bedrijfsonderzoek of de ontwikkeling van een businessplan; eigenlijk alles is mogelijk, mits het maar uitdagend is, aldus Koenraad. Het is geen eliteklasje Tegen je eigen grenzen aanduwen, er overhéén gaan - dat is wat de - potentiële - honorsstudent volgens Diana Vinke kenmerkt. Koenraad vult aan: Het zijn studenten met de capaciteiten om hun vak goed te beheersen en met de gedrevenheid om daarnaast iets éxtra s te doen. Dat zijn ook de inspirerende leiders die je straks - in het bedrijfsleven, de politiek, waar dan ook - aan het roer wilt zien staan. Maar, zo haast hij zich te zeggen: Er zijn ook studenten die zessen en zevens halen, maar zichzelf wél voortdurend uitdagen om hoger en hoger te komen. Ook dát is excellentie. Vinke en Koenraad benadrukken dan ook dat de Honors Academy zeker geen eliteklasje wil zijn. Elite komt er voor mij op neer dat een student verwacht dat alle deuren maar voor hem of haar moeten opengaan alleen al vanwege het feit dat hij of zij op de Honors Academy zit. Zo werkt het natuurlijk niet; je moet wel laten zíen dat je iets in je mars hebt, benadrukt Vinke. Wat volgens Jessica van de Ven (medewerkster van het Onderwijs en Studenten Service Centrum en werkzaam op het bureau van de Honors Academy) ook belangrijk is: Binnen de Honors Academy ga je om met studenten die hetzelfde zijn en denken, en die elkaar onderling nog meer uitdagen. Vinke vult aan: Uit evaluaties blijkt ook dat die herkenning voor veel studenten een belangrijke reden is om in zo n honorsprogramma te stappen. Vijf procent is de instroom van tweedejaars in een honorstraject op het moment. Vinke: We moeten nog flink aan de bak om per 1 september aan die zeven procent te komen. Niet dat de TU/e de Honors Academy bruut zal staken mocht dat percentage niet worden gehaald, verwacht ze, maar de universiteit loopt dan wel flink wat geld mis. Hoeveel geld, dat durft Koenraad niet precies te zeggen, Paul Koenraad maar ga er maar vanuit dat het een paar miljoen is. Dat voelt toch wel als een zwaard boven mijn hoofd, ja. Honors Academy als tiende faculteit Een aantal TU/e-faculteiten komt volgens Koenraad dicht in de buurt van de zeven procent excellent die de universiteit najaagt. Een overduidelijke hofleverancier is er volgens hem niet, wel noemt hij direct de relatief jonge honorstrack Big Data als programma dat zeer in trek is. Een aantal faculteiten daarentegen zit nog fors ónder de beoogde zeven procent. Welke afdelingen vooral nog aan de bak moeten, daarover laten de geïnterviewden zich niet uit - maar zeker is dat de Honors Academy nog niet overal even goed is geland, stelt Koenraad. Sommige decanen en onderwijsdirecteuren voelen het vooral nog als een verplichting op hun agenda waarover ze zelf geen controle hebben. Ik begrijp dat ergens ook Jing Cui, masterstudente Bouwkunde, specialisaties Architecture en Structural Design - volgde het programma Honors Horizon dat inmiddels niet meer in die vorm bestaat. Diana Vinke wel; iedereen aan de TU/e zit tot aan zijn nek in het werk en dan krijg je dit óók weer op je bord. Maar er is gewoon een groep studenten die duidelijk méér uitdaging nodig heeft dan wij in ons reguliere onderwijs kunnen bieden; die gewoon nog niet verzadigd zijn. Dat kost inderdaad tijd, maar docenten krijgen daar een samenwerking met supergemotiveerde studenten voor terug. Faculteiten spelen bovendien een grote rol in het scouten van studenten die voor een excellentietraject in aanmerking komen. Vinke: Hun lijnen met de studenten zijn veel kórter, zij kunnen zien of studenten die open en lerende houding hebben, zeker de docentcoaches. Jessica van de Ven: Studenten voelen zich ook veel vereerder wanneer iemand van hun eigen faculteit uitspreekt Wij denken dat dit iets voor jou is dan dat ze hierover een centrale mail krijgen. Koenraad zou het liefst zien dat de Honors Academy op termijn een tiende faculteit van deze universiteit wordt. Hij spreekt het uit met een lach, maar de kern van zijn boodschap is serieus. Nu zitten zo n honderdtwintig studenten in een honorstraject, maar straks hebben we het mogelijk over zo n driehonderd studenten, inclusief de master. Dan praat je toch echt over een zekere omvang en een groep van importantie, ook qua taken en doelstellingen. Ik zal echt strijden voor een nadrukkelijkere plaats voor de Honors Academy binnen de TU/e. tue.nl/honors Als er al een plan was, dan heb ik het niet gemaakt Waar ze vandaan komt, hoe het leven in Nederland haar bevalt of waarom ze voor de architectuur heeft gekozen? Voor de hand liggende vragen aan een Chinese studente in Eindhoven, maar Jing Cui kreeg ze de voorbije drie jaar zelden voorgelegd. Bovenal willen mensen weten: hóe kreeg ze het toch voor elkaar om als Chinese een Nederlandstalige bachelor én een honors traject te volgen? Ze begrijpt de vraag wel hoor, benadrukt Jing. Mensen zijn trots op me. Dat ben ik zelf eigenlijk ook wel. De taal was dan ook een uitdaging. Een jaar lang studeerde ze Nederlands - haar derde taal -, waarna ze met succes de NT2-taaltest afrondde. Maar de alledaagse Nederlandse praktijk bleek een stuk complexer dan de theorie in haar taalklas. Vooral in het eerste jaar van haar bachelor liep Jing naar eigen zeggen tegen de nodige problemen aan. Alle colleges en lesmateriaal zijn in het Nederlands; studeren kost mij daardoor veel meer tijd en energie dan het een Nederlandse student kost. Sommige vakken zijn bovendien redelijk cultuurbepaald. Ik heb veel moeten lezen en studeren om Nederland en de Nederlandse cultuur beter te begrijpen, en om in mijn werk en ontwerpen voordeel te kunnen halen uit de cultuur verschillen. Tegen haar eigen verwachting in rondde ze haar bachelor op tijd én in het Nederlands af. Daarnaast nam ze deel aan het verbredende Honors Horizon-programma en deed ze een gecombineerd ITO (Integraal Technisch Ontwerpen)-project in de minor. Haar prestaties in de bachelor bleven niet onopgemerkt en Jing zag zich beloond met een excellentiebeurs voor haar master. Architectuur is overigens haar tweede afgeronde bachelor; eerder behaalde ze in haar geboorteland al haar accountantsdiploma - volgens haar ouders voor een meisje een geschikter carrièrepad dan dat van architect. Ik heb naar hen geluisterd en goed gestudeerd - al voor mijn afstuderen werkte ik bij Ernst & Young. Het werk ging me goed af, maar de passie ontbrak. Mijn vriend (inmiddels haar echtgenoot, red.) studeerde aan de TU/e, één van zijn huisgenoten studeerde Architectuur. Ik besloot mijn kans te grijpen en mijn leven om te gooien. Grootse plannen of ambities heeft ze niet. Haar cv, met een top-highschool in Shanghai, topuniversiteiten in China en Nederland en het nodige honors daarbovenop, doet misschien een zorgvuldig gepland leven vermoeden, maar ik ben niet zo n planner. Ik volg gewoon mijn hart, doe de dingen die ik leuk vind en doe ze zo goed mogelijk. Als er al een plan was, dan heb ik het niet gemaakt, it must be a plan by Him. Het enige dat ik zeker weet, is dat ik het best goed doe en een gezegend mens ben.

11 20 Uitgelicht 4 juni 2015 Kans om dingen te leren die niet op voorhand ergens zijn vastgelegd 19 4 June 2015 year 57 Biweekly magazine of the Eindhoven University of Technology For the latest news: and on and tuecursor on Leontien Cremers, derdejaars Technische Bedrijfskunde Hoe vereerd ze ook is wanneer Cursor haar voor dit artikel benadert - kom bij Leontien Cremers niet aan met het stempel excellent. Want dat vóelt ze zich gewoon niet. Ik ben even intelligent als andere studenten en er zijn genoeg studenten die veel betere cijfers halen dan ik. Wel ben ik misschien meer gedreven om te léren dan de gemiddelde student en wil ik graag wat extra s doen. Wat excellentie dan wél inhoudt, weet ik eerlijk gezegd niet, zegt de studente. Ik ben geneigd om dat label op studenten te plakken die hoge cijfers halen en al hun tijd in hun studie te steken. Ik steek misschien wel meer uren in mijn studie dan de doorsnee student, maar daarnaast voetbal ik drie keer in de week, heb ik net als veel studenten een bijbaantje en hou ik van een biertje op z n tijd. Toch was ze, toen ze in 2012 aan de TU/e begon, vastberaden om haar studie tot een succes te maken. Na een studieswitch had ik het gevoel dat ik wat goed te maken had. Mijn doel was om deze keer mijn BSA wél te halen en, als het even kon, ook mijn propedeuse in één jaar te halen. En dat lukte. De studie bleek leuk en Leontien ging als een trein : met 60 ECTS en het predicaat cum laude sloot ze haar P af. Die resultaten pikte ook de Honors Academy van de TU/e op en Leontien kreeg een brief. Zo n honorstraject leek haar wel wat. Dit leek me een leuke manier om me te onder scheiden van andere studenten en, wat ik nog belangrijker vond: ik kreeg de kans om dingen te doen die niet op voorhand ergens in een studeerwijzer waren vastgelegd of in leerdoelen stonden opgesteld. Met loopbaanambities in de gezondheidssector stapte ze in de honorstrack Empowerment of Healthcare & Wellbeing. Hiervoor deed ze een project gericht op het monitoren van baby s op de intensive care van een ziekenhuis. Inmiddels is ze bezig met haar tweede honorsjaar, waarin ze het over een heel andere boeg gooide: binnen de nieuwe track Big Data houdt ze zich bezig met data-analyse voor het voorspellen van neerslag. Ik heb nogal brede interesses, verklaart Leontien, én ik vind het analyseren van data leuk. Na mijn bachelor wil ik misschien de master Business Information Systems gaan doen - niet heel gebruikelijk voor bedrijfskundestudenten. Dit leek me een goede overstap. Het scala aan mogelijkheden is wat haar vooral aanspreekt aan de Honors Academy. De cultuur is er precies omgekeerd dan de college cultuur: als student geef je aan wat je wilt leren en de TU/e probeert dit vervolgens te faciliteren. Ook buiten de Honors Academy biedt de universiteit volgens Leontien allerlei mogelijkheden om als student iets extra s te doen. Gedreven studenten moet je niet beperken omdat het extra energie kost om hen te faciliteren. Je moet er juist in investeren, omdat ze energie terúggeven en zichzelf ontplooien. Uiteindelijk is dat ook goed voor de TU/e. New student team wants to build first-ever car on formic acid 29 May - FAST, a new team of TU/e students, wants to have built the very first formic acid-fueled car within a year. The students continue Georgy Filonenko s Ph.D. research, who graduated with honors back in April. They hope to travel Europe in their formic acid car in the summer of Hydrogen is considered the energy carrier of the future. But the gas can only be stored and transported under high pressure, which makes the use in vehicles both challenging and dangerous. Adding carbon dioxide (CO2), water can be converted to formic acid and vice versa: less risky to transport and store. New education system considerable improvement 27 May - TU/e s new Learning Management System should offer students and teachers a complete set of services. From September 2016 onwards, the new system will gradually replace many of the existing education systems. Current systems are outdated and require intensive maintenance. New developments like the growing popularity of MOOCs also ask for a considerable improvement. The Learning Management System helps teachers and students to cooperate and communicate course-related data and information. Think of discussion forums, wikis, and services, or assignments and readers. TU/e won t be developing the new system itself, but purchase one. Student ratings TU/e education among highest in Netherlands Vrienden hebben spijt dat ze er niet aan begonnen zijn Student of Built Environment stuck in China after study trip 22 May - Students rate their educational programs at TU/e at an average of 3.8 out of 5. This is shown by the 2015 National Student Survey, in which around 40% of all Dutch students took part. Out of the 13 regular Dutch universities, TU/e follows Wageningen UR with the second-highest average score. 26 May - Study association Mollier was forced to leave Surinam graduate student Jonathan Ezechiels behind at Beijing International Airport after a study trip in China. Ezechiel s travel documents, with which he had traveled to China via the Netherlands and Germany, were not accepted for his return flight. Mollier started a fundraiser and helped Ezechiels make it back home. The average satisfaction level of TU/e students has shown a slight increase since 2010, although in that year TU/e still received an average of 3.6. Students in Eindhoven give their university a good score on all criteria, ranging from a 4.3 for study environment to a 3.3 for career preparation. All the educational programs also receive a score of good. A notable highlight is the Master s in Science and Technology of Nuclear Fusion, which gains a 4.3. Ja, de neiging om de leiding naar zich toe te trekken, heeft er altijd wel ingezeten. Als ik de leiding niet heb, merk ik dat ik het daar best moeilijk mee heb en kritiek moet inslikken. Bram Nuijten studeerde in september 2012 welgeteld één week Civiele Techniek in Delft en maakte toen de overstap naar Bouwkunde aan de TU/e. Paste beter bij me en in Delft was men wel erg gericht op water. Ondanks dat hij de Intro gemist had, bouwde hij al snel een hechte groep vrienden op. Veel van zijn vrienden kregen ook een uitnodiging voor de Honors Academy, maar bijna iedereen haakte af. Vaak met tijdgebrek als reden. Ik besloot het gewoon te gaan doen en gaande de rit te kijken of ik qua tijd in de problemen zou komen. Bram koos voor de track Smart Mobility. Deels gebaseerd op zijn Delftse voorgeschiedenis. Bij Civiele Techniek kon je kiezen voor infrastructuur of wegenbouw. Dat laatste vond ik wel interessant, al had ik nog geen idee hoe ik daar binnen deze track precies invulling aan kon geven. Tien mensen gingen samen met Bram van start in de track Smart Mobility en ze besloten gezamenlijk één project te gaan doen: het ontwerp en de bouw van een autonome taxi, waarbij een chauffeur niet meer nodig zou zijn. De groep was zeer gevarieerd en we hebben goed gebruikgemaakt van ieders kennis. Zo hielden de werktuigbouwers zich bezig met het ombouwen van een Twizzy tot taxi. Ik heb me gericht op de vraag hoe we dit systeem zouden kunnen toepassen in Eindhoven en ben op die manier geïnteresseerd geraakt in stedenbouw. In het tweede jaar moesten nieuwe studenten worden ingepast in het team. Een bijzonder moment, vertelt Bram. Die mensen hadden hun eigen wensen en de vraag was of ze wilden aansluiten bij ons project. Dat was het geval, de nieuwe inbreng werkte verfrissend en we zijn bijvoorbeeld ook gaan kijken naar de juridische kant van dit project. Bram staat inmiddels aan de vooravond van zijn afstuderen. Autonoom rijdend is de taxi niet geworden, maar hij rijdt wel coöperatief, wat wil zeggen dat hij reageert op zijn voorgangers. De Honors Academy heeft hem naar eigen zeggen een nieuwe kijk op zijn studie gegeven en hem dingen bijgebracht die hij in het reguliere programma niet zou hebben geleerd. Zoals het presenteren van je project bij bedrijven en op congressen. We hebben André Kuipers in onze wagen gehad! Een gedegen basiskennis over het hele project is dan echt een vereiste. Zijn vrienden die destijds de mogelijkheid hebben laten lopen om deel te nemen, vertellen hem geregeld dat ze daar nu veel spijt van hebben. Vooral als ze zien dat er ook heel interessante extra s aan vastzitten, zoals een trip naar Frankrijk en Zwitserland, waarbij we onder meer CERN bezocht hebben. Dat hadden ze allemaal wel willen meemaken. Bram Nuijten, derdejaars Bouwkunde Clmn It was one of those rainy days in downtown Amsterdam and a car, one of those big Mitsubishi station wagons, stopped for a red traffic light. The car behind, one of those big Volvos a.k.a. the tank, could not stop on time and crashed into the station wagon. The Volvo pulled out of the station wagon, and both drivers got out of their cars to see the damage. The Mitsubishi station wagon was reduced to about two thirds and looked like an accordion with its rear completely crashed in. The Volvo, on the contrary, had only a few scratches on the bumper. What the story does further say is that the Mitsubishi driver was feeling ok after this sudden shock, but the Volvo driver was completely shaken up and still trembling. Why is this? In the case of the Mitsubishi, the shock of the crash was absorbed by the body of the car, the rear gave in hence protecting the driver. Nothing like that for the Volvo: as for a real tank, the super solid body (yes, Swedish steel) would rather damage the environment instead of giving in. So, in the one case you have a quite damaged car but a sound and safe driver, and in the other case, an intact car, but a quite shaken up driver. It s a clear case which option is preferable. This is obviously an old story because nowadays car manufacturers around the world have all taken over the approach of Mitsubishi and other Japanese makes: vehicles need to be designed and built to be safer both for their occupants and for those around them, such as cyclists and pedestrians. This was not the case for the Volvo. More news on Mitsubishi vs Volvo: Living in harmony or controlling nature This story illustrates the way we approach nature around the world. There are, roughly speaking, three clusters. In some cultures, people need to master and control nature totally, along with all kinds of processes: technical, industrial, financial, and even your time and your life. Nothing is left to chance, just about everything is planned, structured and supposedly under control. Technology is a key player. When things still go wrong, think, for example, of natural hazards, people are left rather perplex. The Netherlands is one of these cultures, just like most of the North-Atlantic regions (Sweden, Volvo). Here water is, of course, serious business and it needs to be either domesticated or at least under control. But the same goes for people with their private agendas, daily schedules, and somehow even the end of their lives. In other cultures, people traditionally don t have this need or urge to control nature, various processes and their destiny so much. They live more in harmony with nature and are much more adaptive to its cycles, their own environment and uncertainty in general. They are not so driven by technology; they go with the environmental flow, and spirituality along with the hereafter, astrology, numerology and the like are important aspects of life. Finally, some cultures combine both in an evolving balance (Japan, Mitsubishi). Things are, of course, changing rapidly due to globalization and the younger (urban) generations show similar behavioral patterns. What about you? Your horoscope for tomorrow says you may have a car accident will you go outside or stay home? Vincent Merk, trainer intercultural communication

12 22 Zoom in 4 June 2015 See for more news Zoom in 23 Seven percent excellent If there was a plan at all, I didn t make it Paul Koenraad is quite clear. Excellent students within your university - you should want them, support them, indulge them. They are your idols; the people you will push forward later on and whom you will introduce by saying: Boys, these are our stars. He mentions Solar Team Eindhoven, which was born out of a former group of honors students who saw even more challenges and opportunities than they could tackle within their - time-constrained - honors track. He also refers to the work of honors students who were allowed to show their light art works during GLOW, to the participation by several students in the international competition igem and the success of a group of students who from their honors track attained the final of an international big data competition in Malaysia. All of these are highly visible results of the Honors Academy, says the Director or at least they are successes for which the seeds were planted during honors tracks. We have created a breeding ground to allow things like that to come to fruition. Excelling during your TU/e study program is possible in a number of different ways, for example via a double Bachelor, a cum laude, a top sports career beside your study. And TU/e also has the Honors Academy, featuring ten excellence tracks for Bachelor students. Koenraad refers to the so-called key performance indicator that was Diana Vinke Paul Koenraad imposed upon TU/e for this by the Ministry, as it was upon other institutions. This performance agreement implies that as of the next academic year seven percent of all second-year students must take part in a program within the Honors Academy - the only excellence track of TU/e with a formal recognition from Sirius, which has been commissioned by the Ministry to work on talent development in higher education. That seven percent is by no means a small requirement, as is emphasized by Koenraad and his colleague Diana Vinke, who as education policy officer was also involved in setting up the Honors Academy. Indeed, seven percent is very ambitious, especially so because the Honors Academy was actually only started in 2013, explains Koenraad, who has been on board since 2014 as Scientific Director. While honors tracks have a longer Texts Monique van de Ven and Han Konings Photos Bart van Overbeeke A playground where almost anything goes, is possible or should at least become possible. That is what Academic Director Paul Koenraad thinks the TU/e Honors Academy is. It is the playground for students who dare to stand out, who strive to go beyond the limits of their own capacities and education, who want to challenge themselves to the utmost. As ambitious as these excellent students usually are, as ambitious is the performance agreement with the Ministry which TU/e needs to satisfy with an excellent score. We still have a lot of ground to cover. history at TU/e, those activities were usually conducted from within the departments themselves, without anyone or anything coordinating this and actually being responsible for them. Along with the arrival of the Bachelor College, which allows students more room for elective courses and broadening and deepening anyway, the honors offer at TU/e has been given another setup. An honors track in the Bachelor s program amounts to 30 ECTS on top of the regular program in the second and third years of the Bachelor phase, which implies some ten hours of extra work - or challenge, whatever you wish to call it - per week. Students work on projects they have defined themselves, usually in teams, though within one central theme. A link with the strategic areas of TU/e - Health, Smart Mobility and Energy - forms one of the starting points. Koenraad: On top of your study, you can realize something that you find tremendously exciting and interesting and with which you get every support from specialists. Then TU/e is your playground. For several months now a lot of hard work has also been devoted to an honors program for the Master phase, counting for some 20 ECTS. The greatest difference from excelling in the Bachelor s program is that honors in the Master s is oriented much more towards the individual; there are no tracks with fixed themes. Students put together their own challenging package. This may be in the form of an additional traineeship, extra subjects (in another department), business research or the development of a business plan; in fact anything goes, provided it is challenging, says Koenraad. It is not an elite class Pushing against your own limits, exceeding them - that is what characterizes the -potential - honors student, in Diana Vinke s opinion. Koenraad adds: They are students with the capacities to master their specific subject well who also have the drive to go the extra mile apart from that. Often these are also the inspiring leaders who you would like to see at the helm later - in the business community, politics, wherever. Still, he hastens to add: You also get students who score sixes and sevens, but who continuously challenge themselves to aspire higher and further. That, too, is excellence. Therefore Vinke and Koenraad underline that the Honors Academy definitely does not want to be an elite class. Elite to me means that a student expects all doors to be opened for him or her simply for the reason that they are in the Honors Academy. Of course, it does not work like that; you really need to demonstrate that you have a lot to offer, Vinke emphasizes. Jessica van de Ven (official of the Education and Student Service Center who works at the office of the Honors Academy) mentions another important feature: Within the Honors Academy you are working with students of a kind who think along the same lines, and who challenge each other even more among themselves. Vinke adds: Evaluations have also borne out that for many students this recognition is an important reason for joining such an honors program. Honors Academy as tenth department At present the intake of second-year students in an honors track is five percent. Vinke: We still have a lot of ground to cover if we are to attain the seven percent as at September 1. Not as if TU/e will abruptly stop the Honors Academy if that percentage should not be attained, she says, but the university would miss out on a great deal of money in that case. Koenraad does not venture to guess how much that would be exactly, but it is safe to assume that it is a couple of million euros. It does feel like a sword of Damocles hanging over me, actually. There is a number of TU/e departments that Koenraad thinks are close to the seven percent excellent pursued by the university. According to him no single department is unique, although he does mention that a relatively young honors track Big Data program is extremely popular. However, a number of departments are still far below the intended seven percent. Whilst the interviewees do not disclose which departments need to put their shoulders to the wheel in particular - it is quite obvious that the Honors Academy has not landed equally successfully everywhere yet, as Koenraad indicates. Some deans and Program Directors still think of it as an extra obligation burdening their agendas over which they have no control themselves. I do understand that in a way; everybody at TU/e is buried in work already and suddenly there is one more task added to your plate. However that may be, there is simply a group of students who clearly need to be challenged more than we can do in our regular educational programs; they are just not satisfied yet. This does take time, but lecturers do get to cooperate with very highly motivated students in return. Moreover, departments have a big role in scouting students that are eligible for an excellence track. Vinke: Their lines with the students are much shorter, they can see whether students demonstrate that open and eagerly inquisitive attitude, especially the teacher coaches. Jessica van de Ven: Students actually feel much more honored when someone from their own department says We think that this is something for you than when they just receive a central . Koenraad would like the Honors Academy in time to become a tenth department of this university. Although he says it with a smile, the core of his message is serious nonetheless. Now we have some one hundred and twenty students in an honors track, but before long we may be talking about some three hundred students, including the Master. Then you are really talking about a certain bulk and a significant group, also in terms of tasks and objectives. I am really going to fight for a more pronounced position for the Honors Academy within TU/e. tue.nl/honors Jing Cui, a Master student of Architecture, Building and Planning, specializations Architecture and Structural Design - followed the Honors Horizon program of which the setup has meanwhile been changed. Friends are sorry they haven t started it Yes, he s always been inclined to assume a leadership role. When I m not in control, I find that difficult to cope with, when I have to swallow my criticism. In September 2012 Bram Nuijten studied Civil Engineering in Delft for one week all told and then switched to Architecture, Building and Planning at TU/e. It suited me better and in Delft they were focused on water very much indeed. Despite having missed the Intro, he soon built up a group of close friends. Many of his friends were also invited to take part in the Honors Academy, but almost everybody dropped out. Often with the excuse of a lack of time. I decided just to go and do it and to see as I went along whether I would get into trouble time-wise. Bram selected the Smart Mobility track. This was partly based on his previous history in Delft. At Civil Engineering you could choose infrastructure or road construction. The latter I found rather interesting, although I didn t have any idea how I could flesh that out exactly within this track. Ten people started simultaneously with Bram in the Smart Mobility track and they decided to focus on one project jointly: the design and construction of an autonomous taxi, for which no driver would be required anymore. The group was quite varied and we have utilized everybody s know-how well. For instance, the mechanical engineers devoted themselves to work on the Twizzy that they used as a taxi. I have focused on the question how we could apply this system in Eindhoven and that is how I got interested in urban design and planning. In the second year new students had to be fitted in with the team. A special moment, Bram explains. Those people came up with their own wishes and the question was whether they were prepared to join our project. That happened to be the case, the new input had a refreshing effect and then we also started looking at the legal side of this project. Bram is now on the eve of his graduation. The taxi never reached the stage of being driverless, but it does move cooperatively, which means that it responds to cars in front. He says that the Honors Academy has given him a new view of his study and has taught him things that he would not have learned in the regular program. Take the presentation of your project within companies and at conferences. We have had André Kuipers in our car! For such occasions it is really essential that you have a thorough basic knowledge of the whole project. His friends who at the time let slip the opportunity to take part regularly tell him that they do regret that now. Especially when they see that such a project comes with really interesting extras as well, like a trip to France and Switzerland, during which we visited CERN among other places. They would all have loved to be part of that. Where she comes from, how she likes living in the Netherlands or why she has decided on architecture? Whilst these may be obvious questions to be asked to a Chinese student in Eindhoven, they were seldom posed to Jing Cui in the past three years. People want to know especially: how on earth did she manage as a Chinese woman to follow a Dutch-language Bachelor s program as well as an honors track? She does understand the question, by the way, Jing emphasizes. People are proud of me. In fact I am rather proud of myself as well. The language did form a challenge. For a full year she studied Dutch - her third language -, after which she passed the NT2 language test. However, everyday Dutch practice turned out to be far more complicated than the theory she had studied in her language class. Especially during the first year of her Bachelor s program Jing encountered a great many problems. All the lectures and teaching materials are in Dutch; as a result, it takes me much more time and energy to study all that than it would for a Dutch student. Besides, certain subjects are reasonably culturally determined. I have had to read and study a lot to gain a better understanding of the Netherlands and the Dutch culture, and to benefit from the cultural differences in my work and my designs. Contrary to her own expectations she completed her Bachelor s program in time and in Dutch. Also, she took part in the advanced Honors Horizon program and did a combined ITO (Integral Technical Design)-project in the minor. Her achievements in the Bachelor phase did not go by unnoticed and Jing was rewarded with an excellence grant for her Master s program. Architecture is the second Bachelor s program she has completed, by the way; earlier on, in her native country she already obtained her accountant s diploma which her parents thought was a more appropriate career path for a girl than that of an architect. I listened to them and studied well even before I graduated I was working for Ernst & Young. Although I had no trouble doing the work, I was not passionate about it. My friend (who is now her husband, ed.) studied at TU/e, one of his housemates studied Architecture. I decided to seize the opportunity and turn my life around. She has no grand plans or ambitions. Her résumé, featuring a top high school in Shanghai, top universities in China and the Netherlands as well as a number of honors on top, might make one suspect she has planned her life carefully, but I m not much of a planner. I just follow my heart, do the things I like and do them as best I can. If there was a plan at all, I didn t make it, it must be a plan by Him. The only thing I am sure of is that I m doing quite alright and count myself blessed. Bram Nuijten, a third-year student of Architecture, Building and Planning

13 24 Zoom in 4 June 2015 See for more news Zoom in 25 More Women Needed Girls need to be stimulated to enjoy math, chemistry and physics and it has to happen at grade school. There are a lot of girls who like these subjects, but they get the idea it s only for boys. They think, I don t want to be a mathematician. I ll be a nurse. Noortje Bax from the Department of Biomedical Engineering is a newly-appointed board member of the WISE-Network (Women in Science Eindhoven) and her concerns are an oft-repeated lament - how do we get more young women to choose science? And once they enter these professions, how do we keep them there? The problem of attracting girls to science starts early. Very early. Numerous studies reveal that the transference of gender stereotypes - i.e. which careers and tasks are for boys and which are for girls - happens by the time a child is about four or five. By the time many children take their first steps into a classroom, they ve already learned through their parents, siblings, teachers, friends and the media that boys are, for example, fire fighters or builders, girls are nurses or teachers. How exactly do we learn our place so early in life? Though the assimilation of cultural norms and expectations is a complex process, occurring in a myriad of forms, simple changes in our own habits could have an impact on how a child views herself. For instance, when was the last time you bought a gift for a child? What did you buy? According to a seminal study by sociologist Barry Schwartz from 1967, the kinds of gifts parents (or others) give to children influence the development and maintenance of their identities. Schwartz asserts in his paper, The Social Psychology of the Gift, that Gifts are one of the ways in which the pictures that others have of us in their minds are transmitted.... The function of masculine and feminine gifts relative to sexual identification is clear enough. By the giving of different types of masculine gifts, for example, the mother and father express their image of the child as a little soldier or a little chemist or engineer. And while you may think that an academic paper from 1967 has no real significance in today s world, take a stroll in any toy store and you ll be immediately confronted with how very real the problem still is. Sexist divisions in toy aisles still put the construction toys and chemistry sets in the blue aisle, while the pink aisle is filled with princesses and dolls. And, of course, the stories our parents read to us also have an impact on our ideas of gender roles. Mara van Welie, 24, is a master s student in the Department of Industrial Engineering & Innovations Sciences and says her mom consciously fought against traditional stereotypes in a very simple way: Whenever my mother read Jip and Janneke to me [classic Dutch children s characters] she always switched their names in the story. Normally, Janneke is the scared one and Jip is solving all the problems. But, for me, it was just the opposite. I didn t know until I was older that she had done that. Maybe that s one reason why I never judged a technical education as being too hard. Changing the Image It s boring and not really applicable to what I want to do. What can I do with that knowledge?, that s something I often hear young women say about studying the hard sciences, explains Katja Pahnke, the managing director of TU/e s High Tech Systems Center. Young people want to see the direct impact of their education and I can understand that. I was the same. I think women need to think about what they want to accomplish and how to get there rather than focus on a program of study. It s advice Panhke followed herself at the start of her career when she flipped things by first choosing a company she wanted to work for and only then following the education that would support that choice. I strongly believed that company [Umweltschutz Nord Ganderkesee in Germany] could change the world. I believed in their technology and I really wanted to learn more about it. Knowing I wanted to be a part of this company s vision was a huge motivating factor for choosing my education. Boring and difficult - it s a theme Mara van Welie has heard numerous times from young women as a student ambassador. So many girls ask me Is it going to be really difficult? A boy would never ask that. It s ridiculous. I think many girls are much more capable of doing this sort of education than boys because they work so hard. And even young women who arrive on campus for tours - who are obviously interested and have the aptitude to study at a technical university - are worried they won t fit in, says Van Welie. A lot of girls have ideas about technical universities that they don t like; that it s all guys, not lively, not social. They re often surprised when they come here and see how it really is. These sorts of concerns are exactly why many educators feel the image and structure of science education needs to change. One such effort is currently underway in the UK with the proposed construction of that country s first new university in 30 years, the New Model in Technology and Engineering (NMITE). The university will model itself on the Olin College of Engineering in the US and aims to match the American college s unique record of achieving equal numbers of men and women among both lecturers and students. So what will be different? For one, the university is considering admitting applicants who don t have the usual mathematical qualifications in order to address traditional gender imbalances at secondary schools. Van Welie thinks TU/e s recent changes will eventually help attract more women: The Bachelor College invites us to talk differently about engineering. For example, we can tell prospective students that they can also learn about end users or that engineering can be a creative area of study. Immediately, you turn it into a different story. I think it really helps if you give the discipline more of a face and not only emphasize the idea that it s difficult and all about mathematics. And baby makes three Once women enter a scientific career, how do you get them to stay? Both inside and outside of academia, the situation is dismal. For example, the EU lags behind developing nations and the US in the proportion of women in technology leadership roles. Women occupy just 11.2% of these roles in Europe, the Middle East and Africa compared to 18.1% in North America, 13.4% in Latin America and 11.5% in Asia. Though it s not the only reason women opt out of the labor market, many women feel forced to scale back or quit once they become mothers. There was a sign on the wall of my sons daycare that I always liked, It takes a village to raise a child, remembers Moniek de Liefde-van Beest, lab manager and biological safety officer in the Department of Biomedical Engineering, continuing, Who says you have to do it alone? In countries like the Netherlands, where the vast majority of mothers reduce their working days to 3 or 4 after the birth of their first child (76.6% of all Dutch women work 36 hours or less), the social pressure to curb your career can be enormous. I do hate the doe maar gewoon mentality [Do normal. Do what everyone else does], says De Liefde-van Beest, I ve always tried to inspire the young women around me. This can be done! You don t have to stop working just because you have a kid. But you do have to do it together. After all, there are two parents. Noortje Bax says it s a problem the WISE-Network is striving to correct, A lot of career tracks don t take into account that you might want to take pregnancy leave. For example, candidates for a UD position are compared according to their age and the expected output at that age, without taking into account whether you had kids, leaves of absence, or work part-time which, obviously, leads to less scientific output. We re talking to the university board about changing that. Women are just as capable as men of being at the top levels of a beta science university, also when they re a mother. In addition to providing woman-to-woman coaches to help encourage the university s women to reach for higher positions, the WISE-Network also gives advice on how to combine family life with working in academia. If I had to give young women one piece of advice, says Katja Pahnke, it would be this: follow your heart and your interests and don t look for any guarantees that you ll be successful. If you follow your talents, you will find your place. And every choice can be combined with family. Sure, sometimes you ll have issues organizing everything but that ll just make you a better manager! Advice like this from successful, scientific women like Pahnke is just what Mara van Welie thinks would encourage more girls to choose for the hard sciences. Good examples are really important. Girls need to put a female face to the study because all we ever hear about are examples of famous men. Interviews Angela Daley Photo Bart van Overbeeke

14 26 People 4 June 2015 See for more news Research 27 And how are things in Ingolstadt? More and more TU/e students go abroad for their studies to follow courses, internships or a doctorate path. What is it like to find your way in a new country? Students tell their stories. Hello from Ingolstadt! Ingolstadt is a medium-sized city in Southern Germany. You must be thinking: That doesn t sound nearly as exciting as other (possible holiday) destinations I came across in this column. But what if I tell you it s home to the well-known German car manufacturer Audi, and to the second largest automotive plant of Europe with over 40,000 people working here every day. Every new Audi model is designed and tested here, not just consumer cars, but the famous Le Mans-winning race cars as well. I am involved in automated driving (the hottest topic in automotive today, if you ask me) within Audi s pre-development. My department sent a completely automated car around the Hockenheimring at racing speed last October! 4 burning questions 1 What s on the cover of your dissertation? 2 What do you tell people at parties when they ask about your research? 3 What person, technology, or device has been essential for your research? 4 How does society benefit from your work? At this point you probably think: Oay, great environment to work in if you love automotive and all, but what about the fun? I don t plan on going abroad to be working 24/7. Don t worry, Ingolstadt is very close to Munich in the region Bayern, and there is a lot going on. Of course I went to the Münchner Oktoberfest, which features beer, beer and more beer. I also went to a soccer match of FC Bayern München and got to see Arjen Robben play! Thomas van Kempen Biomedical Engineering How blood clots form And I experienced Christmas like never before thanks to the many markets, the Christmas celebrations in my department, and the Feuerzangenbowle (a typical warm Christmas drink that Germans enjoy while watching a 1944 comedy of the same name). Since Bayern is very close to the Austrian border (and so to the Alps) I can go skiing for a weekend, which my colleagues and I did, of course. But I found out quite quickly that the après-ski was more my kind of skiing. I really think you should be convinced by now that Ingolstadt can indeed be just as exciting as destinations far, far away! Tom Bruls, MSc Electrical Engineering Would you also like to write an article about your time abroad? Please send an to cursor@tue.nl. Read more stories online: 1 cover The front and back cover shows how blood clots form. It starts on the back with separate platelets. They start clotting. Then fibrin threads form between the platelets, turning the clot into a thick, gooey mass. I ve also printed graphs containing research data on the back. The curve that indicates the stiffness of the coagulation turns into the wall of the blood vessel. The curve in the lower left (a lissajous curve) also represents data. 2 parties Everyone knows coagulation is vital. If blood didn t coagulate and you cut yourself, you d bleed to death. And everyone knows a thing or two about heart attacks and strokes. These are also caused by clotted blood, but on the inside of the blood vessel. Coagulation, then, can be a life-saver or a killer. To better understand this crucial process, I ve modeled the mechanics of the clotting. 3 essential I couldn t have done without a rheometer: a device that measures the liquidity and fluidity of a material. The rheometer enables us to see how blood clots form step by step, from liquid to solid. 4 society benefit Blood clots are the number one direct cause of death. If we were to understand the process better, we might predict and prevent them from forming during angioplasty and surgery on cancer patients with an aberrant coagulation rate. Life after TU/e What happens to international students after they graduate from TU/e? Do they go job hunting in the Netherlands, pack their bags and explore the world, or return to their home countries? International TU/e graduates talk about their lives after TU/e. Name: Agus Mawira Place of Birth: Jakarta, Indonesia Date of Birth: October 2, 1947 At TU/e: Studied Electrical Engineering. Received Kandidaats (bachelor) degree in 1969, and Ingenieur (master) degree in In June 1974, I joined the Telecommunications Department, where I worked for one year as a scientific assistant. I received my Ph.D. degree in 1999 from prof.dr. G. Brussaard of the Department of Electrical Engineering at TU/e. Current position: Retired. I ve worked at the R&D center of KPN for nearly thirty years. What are you doing now? I am now retired. I ve worked at the R&D center of KPN for nearly thirty years. That thirty-year period was marked by a strong cooperation with the Department of Electrotechnical Engineering of TU/e. Especially fruitful were the long term collaborations with the late prof. dr. Gert Brussard and dr. Mati Herben. I ve worked in the field of radiowave propagation, and developed planning methodologies for radio networks. I was a senior scientist in that organization. One advantage of working at the KPN R&D center was that I got to be part of major developments in Telecommunications. In the early days, microwave and satellite communication were the focus, later that became mobile radio. Especially exciting were the development of the standards for the GSM system in which KPN Research was involved. Now I do a little consultancy work occasionally, especially for Dutch company Wavecall, which develops and sells radio network planning tools worldwide. I ve taught Tai Chi for many years, as part of the International Taoist Tai Chi Society founded by Master Moy Lin Shin in Canada. How do you reflect on your time at TU/e? I had a wonderful and interesting time. Students had a lot freedom in scheduling their study then. It was also in the middle of the flower power movement, This which has resulted in some students taking their time graduating. As for me, I am grateful that I was able to pursue my study as well as explore many subjects beyond the regular curriculum. Did you consider returning to Indonesia? My original plan was to return to Indonesia after having gained some job experience in Europe. But my visits to Indonesia showed me that the research work that I would like to do was, at that time, hardly available there. So I just stuck around in the Netherlands and by and by I got to feel very much at home here. What advice would you give current students? The best bet for finding a job is to be an excellent student. Another important factor is to be well-networked in your field. And don t forget to enjoy the student experience. It is a great privilege to be allowed to gain knowledge and to meet people who are often leaders and pioneers in the world of academics and research. And, last but not least: you get to make international friends. Joep Evers Mathematics and Computer Science 1 cover The cover shows a sculpture based on the work of M.C. Escher: a geometric tessellation that consists of birds and fish. This is not just a beautiful work of art, but it also symbolizes the self-organization that occurs in groups of for instance birds or fish in nature. 2 parties I work on mathematical models for groups of interacting individuals. These individuals can be animals, but also people, vehicles or robots. In my thesis I treat several aspects of those models, such as the influence of doors and walls, and of the angle of perception. 3 essential I used measure theory. A measure is a mathematical object that describes the distribution in space of the people, birds or fish we are considering. Roughly speaking, using a measure-theoretical description, we can deduce group behavior from what happens at the individual level. Maria Bartel Biomedical Engineering 1 cover In the background, you see a protein , which I ve worked with in my thesis. The puzzle pieces show the different molecular concepts to influence protein-protein interactions of the protein. Miriam Sowa designed it. 2 parties is a protein that interacts with other proteins in a cell. So it can influence many cellular interactions. If one of these interactions is not working properly, you could get a serious illness, including different types of cancer and Alzheimer s. We need to find molecules that repair and fix these faulty interactions, as that is the basis of future drugs. Groups of interacting individuals 4 society benefit It is important to understand the behavior of groups of interacting individuals. Often large groups of people meet, for instance during major events and in public buildings. Uncomfortable or dangerous situations must be prevented. Traffic flows also consist of a large number of individuals (cars) that influence each other and respond to each other. To fluidize motion in traffic jams, understanding of the basic mechanisms of vehicular traffic is required. Fixing faulty interactions in cells 3 essential Friendly colleagues who were willing to lend a hand have been of great help: I spent the first two years of my research in Dortmund, Germany. The people over there helped me to get started. Then after two years I moved to Eindhoven and my new colleagues helped me to find my way here and in the new lab. 4 society benefit Finding new molecules to influence protein-protein interactions is the first step in developing future drug molecules and to find cures for serious diseases.

15 Thursday 4 June, 16:00-0:00, field in front of Auditorium, TU/e campus Plugged Festival 2015 The third edition of Plugged Festival will take place Thursday 4 June on the campus of TU/e. This edition will again focus on a few key features: young, talented artists, good weather (we arranged that already), free entrance and cheap beer, resulting in an amazing ambiance and a great festival. Apart from the musical program, there will be food for ya hungry folks as well! Tokens: 1,25 euro each (cash only) No alcohol will be served to people under 18. See you on thursday June 4th! Entrance fee: none Cursor collects all events at TU/e and Eindhoven so you don t have to. Symposiums, films, athletic and academic events, and parties: you can find them all at You can notify us of new events through our website, please send an to cursor@tue.nl if you want to do so. Cursor Magazine will here publish a selection of upcoming happenings. Donderdag 4 juni, 20:00-23:30, Gaslab, TU/e-campus De Kleine Prijs van Nederland Tweede voorronde van dé bandwedstrijd voor Eindhovense studentenbands, met onder andere The Droeftoeters, Hour Zero, Overhaul en Bombardier Muffy. Compleet met jury, decibelmeter en voor jou de kans om nieuwe muziekhelden te ontdekken. Entreekosten: gratis Donderdag 4 juni, 19:30-22:00, Emmasingel 22, 5611AZ, Eindhoven Presentatie SlimBoek In het kader van de Dutch Technology Week: presentatie van het natuurfotoboek SlimBoek De Groote Heide. Een bijzonder boek, waarbij je door middel van je smartphone of tablet de natuur op een eigentijdse wijze beleeft. Met bijdragen van o.a. André Kuipers (ruimtevaarder ESA), Robbert Snep (onderzoeker WU) en Frits van Hout (CEO ASML). Entreekosten: gratis Thursday 4 June, 13:45-15:30, Auditorium, room 15, TU/e campus Military uses of Nanotechnology and The dangers of catastrophism Two lectures in the College Course Technology, Peace and Security, with two interesting guest speakers en two thrilling topics. Is nanotechnology for military purposes a threat? And how threatening is the global struggle for resources and water? Find out in these lectures! Event language: English Entrance fee: none Woensdag 10 juni, 12:40-13:35, Blauw Zaal, Auditorium, TU/e-campus De Proloog Talkshow met journalist en schrijver Bert Wagendorp (Ventoux) en TU/e-hoogleraar Bert Blocken. We blikken vooruit op de Tour (dit jaar met een Nederlands tintje), bespreken nieuwe inzichten in de wielrenner-aerodynamica en onderzoeken wat de wielersport zo literair aantrekkelijk maakt. Zaterdag 6 en zondag 7 juni, TU/e-terrein Zesde editie Festival Muziek op de Dommel De zesde editie van Festival Muziek op de Dommel is in aantocht. Met een zomers fris programma op een succesvol gebleken locatie: het TU/e terrein. Uiteraard in, op en langs rivier de Dommel. Muziek op de Dommel presenteert klassieke muziek voor jong en oud in aantrekkelijke (concert)programma s in de buitenlucht. Laat je zaterdag 6 juni en zondag 7 juni verrassen door klassieke muziek in vele soorten en maten voor alle leeftijden. Entree: gratis Dinsdag 16 juni, 19:00-21:00, Auditorium, collegezaal 11, TU/e-campus KIVI-workshop: Inbreken in andermans digitale netwerk Voertaal evenement: Nederlands Entreekosten: gratis Onlangs meldde het Korps Landelijke Politiediensten nog dat relatief veel cyberaanvallen afkomstig zijn vanuit Nederland en dat de groei van cybercrime al jaren exponentieel is. Naast de snelle technologische ontwikkeling is ook het lage veiligheidsbewustzijn debet aan die snelle toename. Weet u op welke wijze cybercriminelen zoal inbreken in andermans digitale netwerk, gegevens afhandig maken en hoe simpel dat kan als je er tenminste geen goede maatregelen tegen neemt? Voertaal evenement: Nederlands Entreekosten: gratis

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was.

www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was. www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was. Benjamin Plant student Aardrijkskunde Ik weet wat ik wil Het leukste moment van mijn stage is wanneer leerlingen mij uit zichzelf aanspreken

Nadere informatie

World leader in international education

World leader in international education World leader in international education BESTE OUDER, Wat een spannend jaar gaat u tegemoet: uw zoon of dochter zit in het eindexamenjaar! Het maken van een goede studiekeuze is niet altijd makkelijk en

Nadere informatie

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

Eindverslag SLB module 12

Eindverslag SLB module 12 Eindverslag SLB module 12 Marthe Verwater HDT 3C 0901129 Inhoudsopgave: Eindreflectie.. Blz.3 Reflectieverslag les 1.. Blz.4 Reflectieverslag les 2.. Blz.6 Reflectieverslag les 3.. Blz.8 2 Eindreflectie

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

!!!!! !!!!!!!!!!!! Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams)! (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel)! Hoe voel je je nu? Beter?!

!!!!! !!!!!!!!!!!! Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams)! (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel)! Hoe voel je je nu? Beter?! Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams) Jim Laura Jim Laura Jim wijn aan) Laura Hallo Laura (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel) Hoe voel je je nu? Beter? Ja. Ja, dankje. Dit is voor jou. Een beetje

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

Krachtstroom voor het genereren van leads. tijdens EvenementContact

Krachtstroom voor het genereren van leads. tijdens EvenementContact Krachtstroom voor het genereren van leads tijdens EvenementContact Dank allereerst voor alle reacties en vragen naar aanleiding van mijn vorige reeks Tips on Strips. Verschillende partijen vroegen mij

Nadere informatie

Juridische medewerker

Juridische medewerker 28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...

Nadere informatie

Krachtstroom voor het genereren van leads. tijdens uw beursdeelname

Krachtstroom voor het genereren van leads. tijdens uw beursdeelname Krachtstroom voor het genereren van leads tijdens uw beursdeelname Al 12 jaar standervaring; Zo spannend is het acteren op beurzen toch allemaal niet? hoor ik wel eens vaker een trotse standmanager zeggen

Nadere informatie

25 jaar NIBE - Interview Mantijn van Leeuwen

25 jaar NIBE - Interview Mantijn van Leeuwen 152 152 25 jaar NIBE - Interview Mantijn van Leeuwen 153 Interview Mantijn van Leeuwen Voor de meeste mensen ben jij nog een onbekende, zeker gerelateerd aan het NIBE. Vertel eens iets over je achtergrond,

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Verpleegkundige in opleiding

Verpleegkundige in opleiding Volg je hart, gebruik je hoofd Verpleegkundige in opleiding Opleiding verpleegkunde Zoek je zinvol werk en wil je graag voor mensen zorgen? Word dan verpleegkundige! Kom naar VUmc. Wij zijn je ideale partner

Nadere informatie

DINEREN IN DE HOFTRAMMM

DINEREN IN DE HOFTRAMMM DINEREN IN DE HOFTRAMMM De bijzondere creatie van Bobby van Galen en Pierre Wind Foto s en tekst: Martien Versteegh Eigenaar en gastheer Bobby van Galen heet u van harte welkom Het begon met een droom

Nadere informatie

VRAGEN BIJ DE COMPETENTIES

VRAGEN BIJ DE COMPETENTIES ONDERWIJSMAGAZIJN VOOR LOB VRAGEN BIJ DE COMPETENTIES Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo VRAGEN BIJ ONTDEK COMPETENTIES JE PASSIE MOTIEVEN INLEIDING In LOB-trainingen en tijdens gesprekken met

Nadere informatie

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach

Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach Je ouders kunnen perfecte last minute studie oriëntatiecoaches zijn, maar weten ze eigenlijk wel wat je dromen en ambities zijn? En omgekeerd: weet jij hoe jouw

Nadere informatie

Gelukskoffercoaching. Ik kan in drie woorden vertellen wat ik geleerd heb: I love me. Wael, 11 jaar. Gelukkig zijn kun je leren!

Gelukskoffercoaching. Ik kan in drie woorden vertellen wat ik geleerd heb: I love me. Wael, 11 jaar. Gelukkig zijn kun je leren! Gelukkig zijn kun je leren! Gelukskoffercoaching Missie GELUKKIG ZIJN KUN JE LEREN Gelukskoffercoaching wil kinderen op jonge leeftijd positief ondersteunen in hun individuele emotionele ontwikkeling.

Nadere informatie

Stageverslag Danique Beeks

Stageverslag Danique Beeks Stageverslag Danique Beeks Waarom deze stage en hoe zag de stage eruit? Ik heb via Mirthe informatie gekregen over deze stage. Haar achterneef is een van de eigenaren van dat bedrijf. Ze heeft mij deze

Nadere informatie

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.

Nadere informatie

Jouw praktische weg naar het hbo. Onderdeel van AOC Oost

Jouw praktische weg naar het hbo. Onderdeel van AOC Oost Jouw praktische weg naar het hbo Onderdeel van AOC Oost 2014 2015 2Informatie Het Groene Lyceum 2014-2015 Lekker praktisch bezig zijn maar wel op een hoog niveau. Is dat ook voor jou de leukste route naar

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Studerende mantelzorgers hoeven zich niet te verstoppen, ze hebben zo veel kwaliteiten

Studerende mantelzorgers hoeven zich niet te verstoppen, ze hebben zo veel kwaliteiten Inspiratie voor hbo zorg en welzijn Mantelzorg & Hogeschool Rotterdam Studerende mantelzorgers hoeven zich niet te verstoppen, ze hebben zo veel kwaliteiten Studerende mantelzorgers hoeven zich niet te

Nadere informatie

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers

Nadere informatie

Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag.

Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Onze vragen: 1. Wanneer bent u met uw schrijfcarrière begonnen? 8 jaar geleden ben ik begonnen met het schrijven.

Nadere informatie

Interview met de Nederlandse studenten in de werkgroepen.

Interview met de Nederlandse studenten in de werkgroepen. Wie zijn wij: Daag! Mijn naam is Jorrit en ik ben 23 jaar jong. Ik ben geboren en getogen in Leeuwarden. Ik zit nu in het 2e jaar van de lerarenopleiding Economie. Bij deze wil ik jullie veel plezier en

Nadere informatie

Mijn manier Onze wereld uitgedaagd. Welke rol speelt de ondernemer? - Bilderbergconferentie 2016

Mijn manier Onze wereld uitgedaagd. Welke rol speelt de ondernemer? - Bilderbergconferentie 2016 Mijn manier Onze wereld uitgedaagd. Welke rol speelt de ondernemer? - Bilderbergconferentie 2016 Hasmik Matevosyan, mode-onderzoekster Mode-industrie zonder verspilling Hasmik Matevosyan (1987) studeerde

Nadere informatie

Naam: Huseyin Ayaz St. Nummer: 1683039 Groep: imm08209 Universiteit der dromen

Naam: Huseyin Ayaz St. Nummer: 1683039 Groep: imm08209 Universiteit der dromen Naam: Huseyin Ayaz St. Nummer: 1683039 Groep: imm08209 Universiteit der dromen Onze film gaat over een droom van een student die de Vrije universiteit doorloopt en aan het eind van het film woedend wakker

Nadere informatie

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach.

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Karin de Galan Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Ze heeft zich gespecialiseerd in het trainen van trainers en richtte in 2007 de galan school voor training op. Eerder werkte ze als

Nadere informatie

De mantelzorg DER LIEFDE

De mantelzorg DER LIEFDE De mantelzorg DER LIEFDE Ongeveer 3,5 miljoen Nederlanders zorgen onbetaald en langdurig voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner of familielid. Ook op de HAN zijn veel medewerkers

Nadere informatie

Ambassadors Club Nieuwsbrief #6

Ambassadors Club Nieuwsbrief #6 Ambassadors Club Nieuwsbrief #6 Beste leden, Onder andere in nieuwsbrief nummer zes: - Examenorganisatie World Travel Academy zoekt surveillanten / assessoren - Zomerstop 2013 - Stageproject Drieuit Creatief

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Waar winkelen de inwoners van de gemeente Ede? Een onderzoek op basis van 304 winkelmomenten

Waar winkelen de inwoners van de gemeente Ede? Een onderzoek op basis van 304 winkelmomenten Waar winkelen de inwoners van de gemeente? Een onderzoek op basis van 304 winkelmomenten In opdracht van de SGP Door Studentenpool Bestuurlijke Bedrijfskunde Academie Mens & Organisatie Christelijke Hogeschool

Nadere informatie

Lezen is cool. Pilot met vrij lezen op vmbo- KB in Duiven slaat aan. Door: Elise Haarman

Lezen is cool. Pilot met vrij lezen op vmbo- KB in Duiven slaat aan. Door: Elise Haarman Lezen is cool Pilot met vrij lezen op vmbo- KB in Duiven slaat aan Door: Elise Haarman Toen docent Nederlands Hans van Kol vorig jaar gevraagd werd om mee te doen aan een project om zijn vmbo- leerlingen

Nadere informatie

REGELS. Onderstreep de pluralisvorm in de zin.

REGELS. Onderstreep de pluralisvorm in de zin. 61 61 REGELS 1 Onderstreep de pluralisvorm in de zin. 1 Ik woon met mijn gezin in een rijtjeshuis met vier slaapkamers. 2 De vijf appartementen in deze flat zijn heel klein. 3 Hij heeft een groot huis

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

schooljaar 2016/2017 Utrechts Stedelijk Gymnasium

schooljaar 2016/2017 Utrechts Stedelijk Gymnasium schooljaar 2016/2017 Utrechts Stedelijk Gymnasium Beste achtstegroeper, Welkom bij het Utrechts Stedelijk Gymnasium! Het USG is een overzichtelijke, goede, fijne school voor slimme leerlingen, die veel

Nadere informatie

GRAAG STELLEN WIJ ONS AAN U VOOR

GRAAG STELLEN WIJ ONS AAN U VOOR GRAAG STELLEN WIJ ONS AAN U VOOR Altijd al gezocht naar een trainingsconcept voor uw medewerkers waar je meteen van zegt: GewoonDoen! Nu is deze kans eindelijk aanwezig en wel voor een deelnameprijs van

Nadere informatie

Jeroen Neef: betontimmerman met diploma

Jeroen Neef: betontimmerman met diploma bouwen Magazine over loopbaanontwikkeling en vaktechniek voor werknemers in de bouw en infra nr. 2 april 2011 Jeroen Neef: betontimmerman met diploma Prefab fundering met IJB Smartfoot Uitvoerder Cees

Nadere informatie

Agenda Najaar 2015. De agenda voor het najaar 2015: Inloopspreekuur

Agenda Najaar 2015. De agenda voor het najaar 2015: Inloopspreekuur Agenda Najaar 2015 De agenda voor het najaar 2015: - Inloopspreekuur (wekelijks vanaf 28 augustus a.s.) - Coach- en counseling trajecten (op maat, doorlopend) - Familie- en organisatieopstellingen (maandelijks

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

Handreiking bij 40 DAGEN GEBED voor groep 4-8 van de basisschool

Handreiking bij 40 DAGEN GEBED voor groep 4-8 van de basisschool Handreiking bij 40 DAGEN GEBED voor groep 4-8 van de basisschool NAAM September 2009 In september en oktober 2009 was de Levend evangelie Gemeente bezig met het onderwerp 40 DAGEN GEBED. Om gemeente breed

Nadere informatie

Get out of the building! Studie en stage in het buitenland

Get out of the building! Studie en stage in het buitenland Get out of the building! Studie en stage in het buitenland Programma 10:00 11:00 uur Inleiding / Mattijs Blekemolen Studie in het buitenland / Kim Voogdt Stage in het buitenland / Anne-Marleen Olthof Ruimte

Nadere informatie

Dat ze klaarstaat voor haar vrienden. Als ze samen is met haar vriendinnen, is er veel gein

Dat ze klaarstaat voor haar vrienden. Als ze samen is met haar vriendinnen, is er veel gein Oefening 5 Persoon 1: Annet Kok (moeder) Talent: Prestatiegericht Betrouwbaar Humoristisch Optimistisch Vasthoudend Concreet voorbeeld: Tijdens de hockeywedstrijden Dat ze klaarstaat voor haar vrienden

Nadere informatie

Sauwerd, februari 2015

Sauwerd, februari 2015 Sauwerd, februari 2015 Van de directeur Op je kop in de prullenbak! Drie weken lang heeft de container van de actie recycleplan op ons schoolplein gestaan. En wat werd er flink gesjouwd met oude elektrische

Nadere informatie

Thema In en om het huis.

Thema In en om het huis. http://www.edusom.nl Thema In en om het huis. Les 22. Een huis zoeken Wat leert u in deze les? Praten over uw huis Informatie over het vinden van een nieuwe woning Praten over wat afgelopen is Veel succes!

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Wat kan ik voor u doen?

Wat kan ik voor u doen? 139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...

Nadere informatie

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel!

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel! Gaby Remmers: senior onderzoeker Blauw Research Drijfveer: organisaties helpen inzicht te krijgen in de kansen op een nog klantgerichtere dienstverlening Andre Heeling: onderzoeker Blauw Research Drijfveer:

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Herhalingsoefeningen. Thema 3 Familie en relaties. 1 Woorden. Familie

Herhalingsoefeningen. Thema 3 Familie en relaties. 1 Woorden. Familie Herhalingsoefeningen Thema 3 Familie en relaties 1 Woorden Familie Lees de zinnen over de familie van Simon en Els. Schrijf de volgende namen in de stamboom: Hans, Helena, Hester, Joke, Mark, Michiel,

Nadere informatie

Interview Han van der Maas

Interview Han van der Maas Interview Han van der Maas Voor mij is programmeren een essentiële tool, zoals hamer en spijkers voor een timmerman 272 Interview Hoe ben je zelf geïnteresseerd geraakt in programmeren? Pas op de universiteit,

Nadere informatie

Hoe Yulius jongeren met autisme kan helpen

Hoe Yulius jongeren met autisme kan helpen Jongeren Hoe Yulius jongeren met autisme kan helpen Vragen? Voor wie is deze brochure? Je hebt deze brochure gekregen omdat je autisme hebt of nog niet zeker weet of je autisme hebt. Je bent dan bij Yulius

Nadere informatie

Het bepalen van je waarden: Stap voor stap

Het bepalen van je waarden: Stap voor stap Het bepalen van je waarden: Stap voor stap Het Demartini Waardebepaling Proces TM is een multi-step proces waarin je je antwoorden blijft verfijnen tot je hiërarchie van waarden uiteindelijk glashelder

Nadere informatie

Hoe kunt u met minder geld toch de kwaliteit van dienstverlening waarborgen voor kwetsbare doelgroepen?

Hoe kunt u met minder geld toch de kwaliteit van dienstverlening waarborgen voor kwetsbare doelgroepen? Hoe kunt u met minder geld toch de kwaliteit van dienstverlening waarborgen voor kwetsbare doelgroepen? Visie tafelleider: Met minder geld hetzelfde of misschien zelfs meer doen. Dat is de grote uitdaging

Nadere informatie

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.

Nadere informatie

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk GEWASSEN IN WATER Inhoud: Vanuit de dopeling gezien een statement dat hij in het watergraf alles wat oud is achter zich laat. Hij weet niet alles, kent nog niet

Nadere informatie

De tijd die ik nooit meer

De tijd die ik nooit meer De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.

Nadere informatie

Katalysator voor netwerkend ICT

Katalysator voor netwerkend ICT Katalysator voor netwerkend ICT Nieuwsbrief uitgave juni 2014 ONDERWERPEN 1. 2. 3. 4. 5. Nieuwe website Regitel Nieuw bestuurslid Ledenvergadering juli 2014 komt eraan Stagiair gestart voor Regitel Stand

Nadere informatie

Onderzoek: Studiekeuze

Onderzoek: Studiekeuze Onderzoek: Studiekeuze Publicatiedatum: 31-01- 2014 Over dit onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 29 t/m 31 januari 2014, deden 712 scholieren en 1064 studenten mee. De uitslag van de peiling

Nadere informatie

Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier

Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Vraag 1 Hoe heb je zielsliefde ontdekt, en ontdekte je zielsliefde het ook op dat moment? Ik ontmoette haar op mijn werk in de rookruimte. We konden

Nadere informatie

Hans van der Beek. over schrijven en alles

Hans van der Beek. over schrijven en alles Hans van der Beek over schrijven en alles Hijschrijftcolumns,boekenennogveelmeer, behoorttotde KunstenMedia redactievanhet Parool,isvadervantweejongensenisbezigte halveren.juist,afvallen.hansvanderbeekschrijft.

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

6 In Beeld. Bieke Depoorter

6 In Beeld. Bieke Depoorter 6 In Beeld Bieke Depoorter De 25-jarige fotografe Bieke Depoorter uit Ingooigem besloot pas in het laatste jaar middelbaar, tot verrassing van velen, om fotografie te gaan studeren. Ze trok naar het Kask

Nadere informatie

De beste basis voor je toekomst

De beste basis voor je toekomst Visser t Hooft Lyceum Leiderdorp KANSRIJK EN UITDAGEND De beste basis voor je toekomst i 11gymnasium 11atheneum 11havo vhl.nl 11mavo (vmbo-t) Muzenlaan 155 q Op de open avond vond ik de school meteen leuk

Nadere informatie

Nieuwsbrief SHIB september 2013

Nieuwsbrief SHIB september 2013 Nieuwsbrief SHIB september 2013 www.shib.nl info@shib.nl Postbus 250, 3770 AG Barneveld Bankrekening 1526.55.018 t.n.v. SHIB SHIB 10 jaar en meer Al eerder lieten we weten: SHIB bestaat dit jaar 10 jaar!

Nadere informatie

September de maand van weerbaarheid

September de maand van weerbaarheid September de maand van weerbaarheid Het thema van deze maand is weerbaarheid. Het komt steeds vaker voor in het nieuws, kinderen die gepest worden. Vaak sta je als ouder machteloos. Hieronder volgt een

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

sarie, mijn vriend kaspar en ik

sarie, mijn vriend kaspar en ik sarie, mijn vriend kaspar en ik Leen Verheyen sarie, mijn vriend kaspar en ik is een theatertekst voor kinderen vanaf 4 jaar en ging in première op 12 september 2009 bij HETPALEIS in Antwerpen 1 ik: het

Nadere informatie

CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT

CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT Exact Online CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT www.exactonline.nl 2 EXACT ONLINE CASE STUDY ACCOUNTANCY GROEI DOOR PROACTIEF ADVIES Het gaat goed bij Joanknecht & Van Zelst: dit Eindhovens

Nadere informatie

Spreekbeurt Dag. Oglaya Doua

Spreekbeurt Dag. Oglaya Doua Spreekbeurt Dag Oglaya Doua Ik werd wakker voordat m n wekker afging. Het was de dag van mijn spreekbeurt. Met m n ogen wijd open lag ik in bed, mezelf afvragend waarom ik in hemelsnaam bananen als onderwerp

Nadere informatie

Dag! kennismaken. Ik ben Eric.

Dag! kennismaken. Ik ben Eric. Vocabulaire Oefening 1 Woordweb Dag! Waar kom je vandaan? groeten Goedemorgen! de ontmoeting Hoe heet je? kennismaken Hoi! mensen Hallo! Ik ben Eric. nieuw Ik kom uit Engeland. Hallo, ik ben Mila. Ik ben

Nadere informatie

Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt?

Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt? Beste kinderen, Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt? In mijn vrije tijd ben ik natuurgids. Met mijn verrekijker en vergrootglas trek ik naar allerlei plekjes om de natuur

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Winnen en behouden van nieuwe cliënten

Winnen en behouden van nieuwe cliënten Winnen en behouden van nieuwe cliënten Dat is de kracht van het zelfstandig ondernemerschap in tegenstelling tot de grote bedrijven. Alles draait om het vertrouwen van jouw cliënt in jouw professionaliteit.

Nadere informatie

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING In gesprek met elkaar. Uitwerking van de stellingen. De onderstaande stellingen hebben we deze avond besproken onder elke stelling staan een aantal opmerkingen die

Nadere informatie

foto s sina willmann haar mannetje

foto s sina willmann haar mannetje foto s sina willmann Sina Willmann staat haar mannetje De wereld van quadraces staat bij het brede publiek voornamelijk bekend als een echte mannenwereld. Er zijn echter ook dames die hun mannetje weten

Nadere informatie

Eerste week vd advent

Eerste week vd advent Advent vieren en beleven derde graad Eerste week vd advent De adventskrans staat centraal. Er speelt zachte muziek. De kinderen nemen bij het binnenkomen een sparrentakje uit de mand en leggen dit rond

Nadere informatie

Achtbanen! Verslag van het ontwerpen van een spannende achtbaan!

Achtbanen! Verslag van het ontwerpen van een spannende achtbaan! Achtbanen! Verslag van het ontwerpen van een spannende achtbaan! Achtbaan Bouwen 4/5 Weken geleden ging heel groep 8 een achtbaan bouwen. Elke week gingen we verder aan de achtbaan. Het was van papier

Nadere informatie

Verantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress

Verantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress Verantwoordelijkheid ontwikkelen Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf 4 - Goede afspraken maken - Stel

Nadere informatie

Periode: CBT examens 15 april t/m 30 april 2014

Periode: CBT examens 15 april t/m 30 april 2014 Periode: CBT examens 15 april t/m 30 april 2014 1. Doet u dit examen voor de eerste keer of gaat het om een herexamen? Eerste keer 279 70% Herexamen 104 26% Niet beantwoord 16 4% Totaal 399 2. Als de voorlopige

Nadere informatie

Tik-tak Tik-tak tik-tak. Ik tik de tijd op mijn gemak. Ik haast me niet zoals je ziet. Tik-tak tik-tak, ik denk dat ik een slaapje pak.

Tik-tak Tik-tak tik-tak. Ik tik de tijd op mijn gemak. Ik haast me niet zoals je ziet. Tik-tak tik-tak, ik denk dat ik een slaapje pak. Tik-tak - Lees het gedicht tik-tak voor. Doe dit in het strakke ritme van een langzaam tikkende klok: Tik - tak - tik - tak Ik tik - de tijd - op mijn - gemak. Enzovoort. - Laat de kinderen vrij op het

Nadere informatie

novacollege.nl/logistiek Havenoperaties Logistiek Logistiek 2016/2017

novacollege.nl/logistiek Havenoperaties Logistiek Logistiek 2016/2017 novacollege.nl/logistiek Havenoperaties Logistiek Logistiek 2016/2017 Ik wil werken in aviations, de wereld van Schiphol fascineert me. Het werken met al die vrachtdocumenten en hoe dat allemaal wordt

Nadere informatie

ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE

ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE Naam:... Klas:... Stap : Wat Kan ik? Voor welke vakken haal(de) je de hoogste cijfers op school? Aardrijkskunde Algemene natuurwetenschappen Bewegen, sport en maatschappij

Nadere informatie

COACHFRIEND. Werkboek. (voeg hier je profielfoto toe)

COACHFRIEND. Werkboek. (voeg hier je profielfoto toe) COACHFRIEND Werkboek (voeg hier je profielfoto toe) Van : Email : Mobiel : Skype/Lync : Leeftijd : Beroep : Opleiding: (Kruis je keuze aan) Universitair/ HBO/ MBO Dit document is vertrouwelijk en mag niet

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 4: Nieuwsbrief 1 (januari 2015) In deze nieuwsbrief aandacht voor:

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 4: Nieuwsbrief 1 (januari 2015) In deze nieuwsbrief aandacht voor: Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 4: Nieuwsbrief 1 (januari 2015) In deze nieuwsbrief aandacht voor: Terugblik Kinderyoga Rots & Water De Sterrenplukmachine Theaterweek Thema avond (hoog)gevoeligheid

Nadere informatie

Naam: Valérie den Besten Klas: G&I A Datum: 06-11-15 Module: Project 100% presence Begeleider: Irene van Peer Groep 11 (team 14)

Naam: Valérie den Besten Klas: G&I A Datum: 06-11-15 Module: Project 100% presence Begeleider: Irene van Peer Groep 11 (team 14) Naam: Valérie den Besten Klas: G&I A Datum: 06-11-15 Module: Project 100% presence Begeleider: Irene van Peer Groep 11 (team 14) Reflectieverslag Maandag hebben we gebrainstormd en we hebben voor mijn

Nadere informatie

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.

Nadere informatie

Tel: 06 239 475 38 esther@ikhouvanmij.eu www.ikhouvanmij.eu

Tel: 06 239 475 38 esther@ikhouvanmij.eu www.ikhouvanmij.eu Tel: 06 239 475 38 esther@ikhouvanmij.eu www.ikhouvanmij.eu Met dit Ebook wil ik je graag inzichten geven in hoe je van jezelf kunt (leren) houden. Dit bereik je (wellicht helaas) niet door even een knop

Nadere informatie

Growth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014

Growth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014 Growth & Reflection Growth & Reflection Opleverdatum: 18 juni 2014 Multimediaal Reclamebureau 2013/2014 Inleiding Er zit alweer een half jaar bij MMR op en ik heb weer veel nieuwe dingen geleerd en nieuwe

Nadere informatie