WFT BASIS SAMENVATTING (DEEL 1) 1. Doelen bereiken met financiële plannen Doel en prioriteit noodzaak streven wensen (ingedeeld op prioriteit)

Transcriptie

1 1. Doelen bereiken met financiële plannen Doel en prioriteit noodzaak streven wensen (ingedeeld op prioriteit) Noodzakelijke doelen = doelen gekoppeld aan de bestaanszekerheid (onderdak, voedsel, kleding). Het gaat om dwingende financiële doelen. Als deze doelen niet worden bereikt komt het bestaan in gevaar. Deze doelen spelen op zeer korte (betalen van huur of hypotheek) en zeer lange (inkomen na de pensioendatum) termijn. Denk aan: Vermijden van een acuut geldtekort en aflossing van schulden; Kosten voor behoud en herstel van gezondheid; Inkomensdaling door arbeidsongeschiktheid, werkloosheid of overlijden; Levensonderhoud tijdens oude dag. Let op: het kopen van een huis is geen noodzakelijk doel. Streefdoelen = doelen gekoppeld aan een aangenamer leven. Hiervoor dient de consument persoonlijk vermogen op te bouwen om de daling in het inkomen op te kunnen vangen. Op deze manier vormen deze doelen geen bedreiging voor het levensonderhoud. Denk aan: onderbreken van een loopbaan voor bijv. studie, opvoeding van kinderen, of een rustperiode. Wensen = doelen gekoppeld aan luxe, waarbij de benodigde inspanning beperkt is. Ook vormen zij geen bedreiging voor het levensonderhoud. Denk aan: een nieuwe auto, vakanties of schenkingen. Liquiditeitsplan Liquiditeitsplan = een hulpmiddel waarin wordt aangegeven wanneer een consument zijn doel behaald en welk geldbedrag hiervoor nodig is. Het plan geeft inzicht in de te verwachten uitgaven en benodigde besparingen. In het plan dient o.a. rekening gehouden te worden met: Gemiddelde stijging van uitgaven en inkomsten; Loonsverhogingen bij promotie; Inkomensverandering door wisseling van werk of werkgever; Rentevergoeding over spaar- of beleggingstegoed. Vermogensplan Vermogensplan = een hulpmiddel dat laat zien uit welke bron een consument zijn doel financiert en hoe deze bron zich over tijd ontwikkelt. Een vermogensplan kan aangevuld worden met zekere incidentele inkomsten en uitgaven zoals vakantiegeld en gegarandeerde eindejaarsuitkeringen. Let op: onzekere incidentele inkomsten zoals erfenissen en bonussen dienen buiten beschouwing te worden gelaten. Er zijn twee mogelijke financieringsbronnen: Persoonlijk vermogen = vermogen van de huishouding dat ontstaat doordat er minder wordt uitgegeven dan er aan inkomsten binnenkomt. Je kunt het op de volgende manier berekenen: persoonlijk vermogen = bezittingen schulden. o Positief persoonlijk vermogen = bezittingen > schulden. Een positief vermogen kan in twee vormen aanwezig zijn: Liquide middelen: bijv. geld; Niet-liquide middelen: bijv. spaartegoeden en beleggingen. o Negatief persoonlijk vermogen = bezittingen < schulden. Vreemd vermogen = vermogen dat ontstaat door het van een andere partij (geldverstrekker) te lenen. Zowel het geleende bedrag als een vergoeding voor de lening moet worden terugbetaald. Deze financieringsmethode kost geld. Financieren met vreemd vermogen is duurder dan met persoonlijk vermogen. De doelen van de spaarder en lener wijken af op flexibiliteit. Liquideren Liquideren = het omzetten van niet-liquide middelen in liquide middelen. Denk aan: het overboeken van spaartegoed naar een betaalrekening.

2 2. Doelen financieren met persoonlijk vermogen Financierbare doelen met persoonlijk vermogen Financiële zekerheid sparen vanuit zekerheidsmotief / zekerheidssparen / lastenegalisatie = sparen om een buffervermogen te creëren om fluctuaties van inkomsten en uitgaven op te vangen. Er is geen duidelijk spaardoel of termijn waarop het vermogen aangesproken zal worden. Denk aan: reparaties van consumptiegoederen. Consumptief doel doelsparen / sparen uit doelmotief = sparen voor een duidelijk bestedingsdoel waarbij het moment waarop het doel bereikt wordt vrij precies bekend is. Denk aan een auto of vakantie. Doel sparen is gericht op streefdoelen en wensen, waarbij het doel gemiddeld tussen 1 tot meerdere jaren wordt behaald. Levensreserve sparen vanuit het vermogensperspectief / vermogensparen = sparen met als doel een daling in het inkomen op te vangen, en om zo in de kosten voor het levensonderhoud te kunnen voorzien. Spaarduur: 10 tot enkele tientallen jaren. Denk aan: minder gaan werken vanwege ouderdom of parttime werken i.v.m. opvoeding kinderen. o Rentenieren = het door relatief kleine onttrekkingen van de levensreserve, stabiel blijven of groeien van het vermogen. o Interen = het door relatief grote onttrekkingen van de levensreserve, geleidelijk afnemen of op den duur geheel verdwijnen van het vermogen. 3. Doelen financieren met vreemd vermogen Financierbare doelen met vreemd vermogen Opvang van acuut liquiditeitstekort financiering met als doel: lastenegalisatie. Sommige maanden zijn de uitgaven > inkomsten. Er ontstaat dan een liquiditeitstekort m.b.t. de noodzakelijk doelen. Dit kan d.m.v. bijv. een rekening-courant krediet worden opgevangen. In de volksmond ook wel debetstand genoemd. Consumptieve doelen financiering van grote bestedingen zoals bijv. een wasmachine of auto. Toekomstige vermogen of inkomen financiering van een doel dat op termijn geld oplevert. De looptijd is lang tot zeer lang. Denk aan: de aankoop van een huis. Levensonderhoud financiering van levensonderhoud kan beperkt en voor korte duur. Let op: voor langdurige financiering van levensonderhoud zijn geldverstrekkers niet bereid om een lening aan te gaan. Dit betekent dat er structureel hogere uitgaven zijn dan inkomsten. 4. Financiële sector in de maatschappij Economische kringloop Economische kringloop = een financieel model van de samenleving, bestaande uit twee partijen: Consument / consumentenhuishouding = de (eind)gebruiker van goederen en/of diensten. De consumentenhuishouding is een samenlevingsverband dat de consument voert. De consument maakt zelf geen goederen of diensten, maar koopt deze van anderen. Producent / productiehuishouding = de maker van goederen en/of diensten. Productie en verkoop zijn de bestaansgrond. De volgende vier productiefactoren en hun bijbehorende vergoeding, kunnen worden onderscheiden: Productiefactoren: Arbeid Kapitaal Grond Ondernemerschap Vergoeding: loon rente huur / pacht winst De Nederlandse economie groeit vrijwel ieder jaar door toenemende vraag van de consument producenten breiden productie uit meer werkgelegenheid en loonbetalingen meer bestedingsruimte meer vraag etc. Let op: als het aanbod de vraag niet meer bij kan houden raakt de economie oververhit. Behoefte van de consument aan financiële producten Financiële behoeften die direct verband houden met de economische kringloop: 1. Ontvangen en doen van betalingen ( soepel lopend betalingsverkeer) 2. Bewaren van overschotten ( sparen) 3. Aanvullen van tekorten ( lenen) Financiële behoefte die indirect verband houdt met de economische kringloop:

3 4. Behoefte aan verzekeringen ( financiële zekerheid) Sparen / ontsparen Sparen = er wordt een overschot aan geld opgebouwd doordat de inkomsten > uitgaven. Een overschot kan worden bewaard in de vorm van spaargeld of beleggingen, en biedt financiële zekerheid voor de langere termijn. Ontsparen = het aanbreken van het opgebouwde overschot door de consument voor bestedingen. Geld Geld is een bewaarmiddel voor de korte termijn. Chartaal geld = munten en bankbiljetten; Giraal geld = geld op een betaal- of spaarrekening. Beleggingen Belegging = een bewaarmiddel voor de middellange en lange termijn. De consument zet zijn geld om in een object van waarde. Denk aan bijv. aandelen, vastgoed of grondstoffen. Beleggingen zijn niet-liquide middelen. Over de waarde van beleggingen loopt de consument een bepaald risico. Lenen Lenen = het aanvullen van geldtekort met geld van een andere partij, wanneer er sprake is van een financieringsbehoefte (klant wil bijv. een auto kopen, maar heeft onvoldoende persoonlijk vermogen). Consumptief krediet = een krediet bedoelt voor financiering van gebruiksgoederen zoals een auto en vakantie. Hypothecair krediet = een krediet bedoelt voor de financiering van koopwoningen, boten e.d. Verzekeringen Schadeverzekering = verzekering die de financiële gevolgen van fysieke gebeurtenissen, zoals een aanrijding, het afbranden van een huis of ziekte, dekt. Sommenverzekering = verzekering die de financiële gevolgen van een bepaalde gebeurtenis, als deze zich voordoet, dekt. Bijv. een levensverzekering. o Levensverzekering = verzekering die de financiële gevolgen die samenhangen met overlijden, in de vorm van een voorziening voor nabestaanden of voor eigen oude dag, dekt. 5. Hulpmiddelen bij financiële analyse Financieel evenwicht in de consumentenhuishouding Er zijn twee methodes om inzicht te krijgen in de financiële huishouding/voor het opstellen van een financieel plan: 1. Balans 2. Kasstroomoverzicht Financieel plan = een plan die een omschrijving geeft hoe je vanuit de huidige financiële situatie naar de gewenste toekomstige situatie komt. Denk hierbij aan: huidige situatie, gewenste situatie, kosten, datum van bereiken. Opstellen van een balans = een overzicht van bezittingen en verplichtingen van een huishouding op een bepaald moment, uitgedrukt in een geldwaarde. Het is een belangrijk hulpmiddel om te achterhalen of een huishouding een overschot of een tekort heeft. De balans bestaat uit twee kolommen: Activa = bezittingen van een huishouding. Passiva = verplichtingen van een huishouding (de bronnen waarmee een huishouding de bezittingen heeft gefinancierd. Persoonlijk vermogen = totale waarde van bezittingen - totale waarde van de verplichtingen De balans laat twee belangrijke gegevens zien: Solvabiliteit = verhouding tussen persoonlijk en vreemd vermogen. o Solvabele huishouding = huishouding met een positief persoonlijk vermogen. Er is een reserve aanwezig voor het aangaan van nieuwe verplichtingen. o Insolvabele huishouding = huishouding met een negatief persoonlijk vermogen. Verplichtingen > bezittingen. Boekhoud technisch is deze huishouding failliet. Zolang kredietverstrekkers hun leningen niet tegelijkertijd opeisen is er geen probleem. Een negatief persoonlijk vermogen kan al ontstaan door een

4 kleine daling in de marktwaarde van een woning. Liquiditeit = in welke mate kan de consument aan haar lopende verplichtingen voldoen. o Liquide huishouding = er zijn voldoende direct inzetbare middelen om de verplichtingen na te komen. o Niet-liquide huishouding = er is een gebrek aan direct inzetbare middelen om de verplichtingen na te komen. Denk aan: te weinig geld beschikbaar op de betaalrekening. Streefbalans = het opstellen van een balans voor een moment in de toekomst aan de hand van de doelen (en de kosten daarvan) van de consument. Vergelijk de streefbalans met de huidige balans, neem stappen in de sfeer van sparen, ontsparen en lenen. Kasstroomoverzicht = een overzicht dat een evenwicht tussen inkomsten en uitgaven van een huishouding laat zien. Het is geen momentopname. Het kasstroomoverzicht laat de oorzaak van veranderingen zien. Op deze manier krijgt de consument inzicht in de oorzaken van overschotten of tekorten, en kan hier de nodige stappen op ondernemen. Het kasstroomoverzicht wordt vaak gebruikt om een prognose te maken van een moment in de toekomst. 6. Financiële behoefte en levensfases Levensloopmodel De consumentenhuishouding doorloopt in de tijd een aantal stadia of levensfases. In iedere levensfase zijn de inkomsten en uitgaven op een andere manier uit evenwicht: 1. Start up kinderen verlaten het ouderlijk huis en beginnen een eigen huishouding. Kenmerken: Balanstotaal: klein; Persoonlijk vermogen: negatief; Kasstroomoverzicht: tekort; Behoefte aan vreemd vermogen (denk aan: studieleningen, opstarten van een woning met inrichting van duurzame gebruiksgoederen). 2. Expansie periode van explosieve groei. Loopbaan ontwikkelt zich snel, huishouding wordt uitgebreid met een huwelijk en geboorte van kinderen, grotere woning. Balanstotaal: neemt toe; Persoonlijk vermogen: negatief; Kasstroomoverzicht: tekort; Behoefte aan vreemd vermogen (i.v.m. koop eigen woning, inrichting en kosten opgroeiende kinderen). 3. Rijpheid de kostwinner zit aan de top van zijn loopbaan en het arbeidsinkomen stijgt minder snel. Het inkomen neemt toe, kinderen worden ouder en zelfstandiger en zijn uiteindelijk onafhankelijk. Balanstotaal: neemt toe; Persoonlijk vermogen: positief en neemt toe; Kasstroomoverzicht: toenemend overschot; Vreemd vermogen is zo goed als afgelost. 4. Teruggang de carrière loopt naar zijn einde en stopt uiteindelijk. Het arbeidsinkomen valt weg door pensionering. Inkomen wordt deels gecompenseerd met AOW en pensioen uitkering. Balanstotaal: neemt geleidelijk af; Persoonlijk vermogen: positief maar neemt af i.v.m. kosten levensonderhoud; Kasstroomoverzicht: tekort. Na het overlijden gaan de bezittingen over naar de erfgenamen. Het levensloopmodel heeft geen algemene geldigheid, vanwege vier factoren: 30% eindigt in een scheiding / deel blijft kinderloos / tussen de 1% en 2% wordt jaarlijks arbeidsongeschikt / deel sterft voortijdig door ongeval of ernstige ziekte. 7. Informatiebronnen voor consumenten Financiële informatie voor consument De consument kan ondersteuning vinden bij drie onafhankelijke organisaties: Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) = een onafhankelijke stichting die informeert en adviseert over de financiën van huishoudens. Denk aan: schuldhulpverlening, financieel gedrag, fiscale wetgeving en financiële opvoeding. Consumentenbond = een vereniging die opkomt voor de belangen van consumenten. Missie: consumenten beter in staat stellen om makkelijker keuzes te maken met respect voor mens en milieu. Autoriteit Financiële Markten (AFM) = een zelfstandige overheidsorganisatie die onafhankelijk gedragstoezicht uitoefent op de financiële sector. De AFM houdt toezicht op: o Aanbieders van producten en adviseurs;

5 o Bemiddelaars en andere partijen in het verkoopkanaal. De AFM valt onder de politieke verantwoordelijkheid van de minister van Financiën. 8. Overeenkomsten Overeenkomsten Overeenkomsten kunnen op twee manieren worden afgesloten: Rechtstreeks met de financieel dienstverlener; Via een bemiddelaar (tussenpersoon). Deze bemiddelaar dient de volgende eigenschappen te bezitten: o Kennis hebben van juridische kenmerken; o Advies en begeleiding geven; o Voorlichting geven over de juridische gevolgen. Overeenkomst = een afspraak tussen twee of meer partijen, die tot stand komt door aanbod en aanvaarding van het aanbod. De ene partij biedt een prestatie aan, de andere partij stelt daar een tegenprestatie tegenover. Een overeenkomst is rechtsgeldig als aan de volgende voorwaarden is voldaan: Wilsovereenstemming = partijen handelen uit vrije wil. Er is dus geen sprake van chantage, intimidatie, geweld of een ander dwangmiddel. Er is geen sprake van dwaling. Handelingsbekwaamheid = de partijen mogen de overeenkomst sluiten. Bepaaldheid en verplichtingen = het is duidelijk wat er is afgesproken. Schriftelijke vastlegging heeft de voorkeur. Op deze manier is voor beiden duidelijk wat er is afgesproken. Geoorloofde afspraak = de overeenkomst is niet strijdig met de wet, openbare orde of goede zeden. Nietige overeenkomst = overeenkomst die in strijd is met de wet, de openbare orde of de goede zeden, met tot gevolg dat de overeenkomst niet bestaat en nooit bestaan heeft. Alle rechtsgevolgen zullen moeten worden teruggedraaid. Dwaling = de partijen hebben hun overeenkomst gebaseerd op onjuiste, onvolledige of misleidende informatie. Dit hoeft niet met opzet gebeurd te zijn. De wet stelt dat partijen geacht worden naar eer en geweten te handelen. Ze moeten te goeder trouw zijn. Mededelingsplicht = de aanbieder is verplicht om alle relevante informatie te verstrekken. Onderzoeksplicht = de vrager is verplicht om alle relevante informatie te verzamelen. Wie zelf niet te goeder trouw heeft gehandeld, kan zich er later niet op beroepen dat de weder partij niet te goeder trouw handelde. Handelingsbekwaamheid Handelingsbekwaamheid = iemand die voor zichzelf rechtshandelingen mag verrichten (bijv. het sluiten van overeenkomsten). De Nederlandse wetgeving neemt de leeftijd (18 jaar en ouder) hierbij als uitgangspunt. De leeftijdsgrens van 18 jaar geldt niet voor gehuwden en geregistreerd partners. Handlichting = het handelingsbekwaam verklaren van iemand jonger dan 18 jaar voor bepaalde rechtshandelingen. Bijv. bij het starten van een onderneming. Rechtshandelingen = handelingen die leiden tot een rechtsgevolg. Hierbij ontstaat een juridische relatie tussen twee partijen. Bijv. het sluiten van een overeenkomst. Er zijn ook rechtshandelingen waarbij er geen wederpartij is en dus ook geen overeenkomst zal ontstaan. Bijv. bij het opstellen van een testament. Onder curatele stellen = het ontnemen van de handelingsbekwaamheid van een meerderjarige en het aanstellen van een curator (= vertegenwoordiger). Aanleiding: Geestelijke stoornis (aangeboren of later ontstaan); Verkwisting (begrip van geld en bezit zijn weg); Verslaving (domineert al het handelen risico voor zichzelf en omgeving). Handelingsbevoegdheid Handelingsbevoegdheid = iemand die handelingsbekwaam is en geen bepaling bezit die hem voor de rechtshandeling onbevoegd heeft verklaard. Handelingsbevoegdheid kan bepaald zijn door de wetgever, maar kan ook volgen uit een overeenkomst. Bijv. bij een en/of rekening bij wijzigen van de tenaamstelling of het adres moet dit door beide rekeninghouders gezamenlijk verricht worden. Onder bewind stellen = het geheel of gedeeltelijk ontnemen van de handelingsbevoegdheid van een persoon door de rechter. Bijv. het ontnemen van de handelingsbevoegdheid ten aanzien van het vermogen (geld, goederen,