uw bericht van uw kenmerk ons kenmerk bijlagen ABB Verkiezingen

Transcriptie

1 Agentschap voor Binnenlands Bestuur (ABB) Boudewijnlaan 30 bus Brussel Tel Fax binnenland Aan de provinciegouverneurs Aan de voorzitters van de rechtbanken van eerste aanleg Aan de vrederechters van het kanton Aan de colleges van burgemeester en schepenen Aan de deputaties van de provincieraden Aan de stadsdistrictscolleges uw bericht van uw kenmerk ons kenmerk bijlagen ABB Verkiezingen vragen naar / e mail telefoonnummer datum secretariaat verkiezingen 9 februari 2012 binnenland verkiezingen@vlaanderen.be Betreft: Verkiezingen van 14 oktober 2012 stand van zaken bij de voorbereiding van de verkiezingen Geachte gouverneur, Geachte voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg, Geachte vrederechter, Geacht college, Geachte deputatie, Op 14 oktober 2012 hebben de verkiezingen plaats voor de vernieuwing van de gemeenteraden en de provincieraden. In de zes Vlaamse randgemeenten en de gemeente Voeren hebben daarnaast verkiezingen plaats voor de raden voor maatschappelijk welzijn. In Antwerpen worden ook de stadsdistrictsraden opnieuw samengesteld. Krachtens de bijzondere wet tot hervorming der instellingen (BWHI) van 8 augustus 1980 zijn de gewesten bevoegd voor de organisatie van deze verkiezingen. Intussen is voor deze verkiezingen al heel wat voorbereidend werk geleverd en kan de implementatiefase starten. Met deze brief wil ik de stand van zaken schetsen en u uitnodigen om actief mee te werken aan de verdere voorbereiding van de organisatie van de verkiezingen zodat die vlot kunnen verlopen. Daartoe kan u nu al een aantal belangrijke stappen zetten.

2 2 Inhoud van deze brief 1. Informatieverstrekking 2. De wijze van stemmen: op papier of digitaal 3. De kieswetgeving 3.1 Algemene principes Chronologische opbouw Consequent en eigentijds taalgebruik Vereenvoudiging door afstemming 3.2 Belangrijkste inhoudelijke wijzigingen Aantal te verkiezen raadsleden Kiesvoorwaarden, kiezerslijst en indeling in stemafdelingen Indienen kandidatenlijsten Samenstelling en taken hoofdbureaus Gemeenteraadsverkiezingen en districtsraadsverkiezingen Provincieraadsverkiezingen Samenstelling stembureaus en telbureaus Verkiezingsbetwistingen Kosten van de verkiezingen 4. Uitvoeringsbesluiten en onderrichtingen 5. Verkiezingsformulieren en modellen 6. Gebruik van de informaticatechnologie 6.1 Decreet digitaal stemmen 6.2 Apparatuur digitaal stemmen Oude stemapparatuur Nieuwe stemapparatuur Stemhokjes 6.3 Opslagruimte nieuwe digitale stemapparatuur 6.4 Indeling in stemafdelingen Voor de gemeenten die reeds digitaal stemden Voor de gemeenten die voor het eerst digitaal stemmen 6.5 Computerapparatuur voor de hoofdbureaus Pc s Printervereisten Netwerkvereisten Contactpersoon 6.6 Het stemmen met de computer: schermopbouw 7. Vervroegde aanwijzing van de voorzitters van de hoofdbureaus 8. Portvrije briefwisseling 9. Contactadres verkiezingssecretariaat

3 1. Informatieverstrekking 3 Om de vele actoren die direct en indirect bij de verkiezingsorganisatie betrokken zijn te informeren, wordt in hoofdzaak gebruik gemaakt van twee kanalen. In de eerste plaats kan iedereen die bij de verkiezingsorganisatie betrokken is of er meer informatie over wil verkrijgen de ontwikkelingen volgen op de specifiek daartoe bestemde verkiezingswebsite van het Agentschap voor Binnenlands Bestuur (ABB): Ik verzoek u om de website zeer regelmatig te consulteren en ook bekend te maken aan iedereen die betrokken is bij de verkiezingen. De informatie wordt permanent bijgehouden en geactualiseerd. Op die manier zal u automatisch op de hoogte zijn van alle nieuwigheden. Daarnaast is er de elektronische verkiezingsnieuwsbrief van het Agentschap voor Binnenlands Bestuur, die u onmiddellijk op de hoogte brengt van nieuwe informatie in verband met de verkiezingsorganisatie: Binnenl@nd Verkiezingen U kan zich op de nieuwsbrief abonneren op: de verkiezingswebsite: de website van ABB: Ik verzoek u iedereen die betrokken is bij de verkiezingen of er belangstelling voor heeft, te informeren over deze mogelijkheden om accuraat op de hoogte te blijven. 2. De wijze van stemmen: op papier of digitaal? Zoals u weet wordt bij de verschillende verkiezingen momenteel gedeeltelijk op papier en gedeeltelijk met een stemcomputer gestemd. De tot nu toe gebruikte stemapparatuur, geleverd in 1993 en 1998, is evenwel volledig afgeschreven. Daarom hebben de federale en de Vlaamse overheid samen een opdracht uitgeschreven met het oog op de vernieuwing van de stemsystemen. Ook het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft zich daarbij aangesloten. De digitale stemsystemen worden gebruikt voor de verschillende verkiezingen in dit land, zodat een samenwerking en kostendeling tussen de overheden aangewezen is. Op 20 januari jongstleden heeft de Vlaamse Regering beslist welke gemeenten op 14 oktober digitaal kunnen stemmen. Dat gebeurde na afweging van de budgettaire mogelijkheden en rekening houdend met de beslissing van de federale regering om haar bijdrage van 20% in de kosten van de aankoop van de nieuwe stemsystemen te beperken tot de gemeenten die voorheen reeds digitaal stemden.

4 4 De Vlaamse Regering besliste tot de aankoop van nieuwe digitale stemsystemen en om deze vervolgens in bruikleen aan te bieden aan: de 143 gemeenten die in 2006 de oude stemapparatuur gebruikten; de steden Gent, Brugge, Aalst, Kortrijk, Oostende en Roeselare. De gemeenten die de nieuwe stemsystemen willen gebruiken bij de verkiezingen van 14 oktober 2012 moeten daartoe een gemeenteraadsbeslissing nemen waarin zij deze bruikleen aanvaarden onder de voorwaarden dat zij: instaan voor de opslag van de stemapparatuur; een onderhoudscontract afsluiten en alle onderhoudskosten en herstellingskosten ten laste nemen met uitzondering van die op de dag van de verkiezingen; de apparatuur beheren als een goede huisvader. Die voorwaarden waren ook al van toepassing bij het vroegere digitale stemsysteem dat nu wordt vervangen. De nieuwe apparatuur moet immers 15 jaar in gebruik kunnen blijven voor alle verkiezingen die in deze periode plaats zullen hebben. De kosten voor de aankoop van de stemsystemen zelf vallen integraal ten laste van de Vlaamse overheid, met uitzondering van het aandeel van 20% van de kosten die de federale overheid ten laste neemt ter financiering van de stemsystemen in de gemeenten die vroeger reeds digitaal stemden. De 149 gemeenten waaraan de Vlaamse Regering de stemsystemen in bruikleen aanbiedt, moeten deze bruikleen dan ook aanvaarden door middel van een gemeenteraadsbeslissing. Rubriek 6 van dit schrijven bevat ter zake verdere informatie. Ingeval sommige van de 149 gemeenten, aan wie de Vlaamse overheid de stemsystemen aanbiedt, geen gebruik wensen te maken van de nieuwe digitale stemapparatuur, zal de Vlaamse Regering de aldus vrijgekomen stemsystemen aanbieden aan de andere gemeenten, in volgorde van afnemend inwoneraantal. 3. De kieswetgeving Het Vlaams Parlement keurde op 8 juli 2011 het decreet goed met betrekking tot de organisatie van de lokale en de provinciale verkiezingen. Dit Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet (LPKD) vervangt grotendeels de Gemeentekieswet en de wet tot regeling van de provincieraadsverkiezingen, vanzelfsprekend met uitzondering van de bepalingen waarvoor de federale overheid bevoegd is gebleven. Ik vestig er de aandacht op dat het decreet van 8 juli 2011 de organisatie van de lokale en de provinciale verkiezingen regelt, maar daarbij nog geen rekening houdt met de bijzondere regelingen die van toepassing zullen zijn in de gemeenten waar de stemming zal gebeuren door middel van de stemcomputer.

5 5 Daartoe bereidt de Vlaamse Regering, aanvullend op het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011 (LPKD) nog een ontwerp van decreet voor tot regeling en organisatie van de lokale en de provinciale verkiezingen in de gemeenten en de stadsdistricten waar men gebruik zal maken van het nieuwe digitaal stemsysteem. Ik leg dit ontwerp van decreet eerstdaags voor aan de Vlaamse Regering zodat het na afhandeling van de procedure ten spoedigste bij het Vlaamse Parlement kan worden ingediend. U zal daarover later aanvullende informatie ontvangen. Met deze brief informeer ik u over de belangrijkste wijzigingen die het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011 (LPKD) heeft ingevoerd ten opzichte van de vroegere regelgeving die bij de gemeenteraads en provincieraadsverkiezingen van 8 oktober 2006 van toepassing was. Zoals reeds aangegeven zullen er voor de gemeenten waar digitaal wordt gestemd op een aantal punten afwijkingen gelden (zie ook rubriek 6 van deze brief). Wat de materiële organisatie van de verkiezingen betreft, vestig ik uw aandacht op: de wijziging in de procedures met betrekking tot de telverrichtingen; de wijziging in de samenstelling van de hoofdbureaus; de indeling van de stemafdelingen. Deze wijzigingen hebben immers een belangrijke weerslag op de voorbereiding van de verkiezingsdag. Op het vlak van de politieke organisatie wijs ik in het bijzonder op de wijziging in de pariteitsregels inzake de aanwezigheid van de beide geslachten op de kandidatenlijsten. Wat specifiek de provincieraadsverkiezingen betreft, vestig ik uw aandacht op volgende wijzigingen: de vermindering van het aantal te verkiezen provincieraadsleden; de herindeling van de provinciedistricten; de invoering van een kiesdrempel op het niveau van de provinciedistricten. 3.1 Algemene principes Chronologische opbouw De decreetgever heeft geopteerd voor een chronologische opbouw van de nieuwe kieswetgeving. Dit resulteert in drie grote blokken: de bepalingen die betrekking hebben op de periode vóór de verkiezingsdag (artikelen 6 t.e.m. 125 LPKD), de bepalingen die betrekking hebben op de periode tijdens de verkiezingsdag (artikelen 126 t.e.m. 189 LPKD) en tenslotte de bepalingen die betrekking hebben op de periode na de verkiezingsdag (artikelen 190 t.e.m. 220 LPKD). De drie grote blokken worden voorafgegaan door enkele inleidende bepalingen (artikelen 1 t.e.m. 5 LPKD). Na de drie grote blokken volgen de algemene bepalingen (o.a. de strafbepalingen en de bepalingen m.b.t. het taalgebruik artikelen 221 t.e.m. 262 LPKD), gevolgd door de slotbepalingen (artikelen 263 t.e.m. 285 LPKD).

6 6 De chronologische ordening wordt in de mate van het mogelijke ook binnen iedere titel volgehouden. Dat lukt echter niet altijd omdat er bepaalde handelingen in het verkiezingsproces tegelijk moeten worden gesteld door een of meerdere actoren Consequent en eigentijds taalgebruik Bij de redactie van het kiesdecreet werd getracht om consequent dezelfde terminologie aan te houden zodat er daarover geen nodeloze verwarring ontstaat. Voorheen gaf de regelgeving bijvoorbeeld een dubbele betekenis aan de term district. Die kon zowel verwijzen naar de kieskring voor de provincieraadsverkiezingen als naar de binnengemeentelijke indeling van de stad Antwerpen. Om die reden wordt in het kiesdecreet in de eerste betekenis de term provinciedistrict gebruikt en in de tweede betekenis de term stadsdistrict. Een ander voorbeeld is de term stembureau dat zowel kon verwijzen naar de plaats waar men moet gaan stemmen als naar het orgaan waarin personen werden aangewezen om te zetelen. In het kiesdecreet verwijst de term stembureau daarom enkel nog naar het orgaan. De term stemlokaal verwijst naar de plaats waar de stemming verloopt. Voorts werd getracht om het taalgebruik te moderniseren en waar mogelijk aan te passen aan de terminologie die gebruikelijk is in de volksmond. Zo werd de term stemopnemingsbureau vervangen door het alom gebruikte woord telbureau. Om diezelfde reden werd bijvoorbeeld ook de term letterwoord vervangen door de juistere term lijstnaam Vereenvoudiging door afstemming Een belangrijke doelstelling bij de totstandkoming van het kiesdecreet was om de regels voor de verschillende verkiezingen zo goed mogelijk samen te laten lopen. In het kiesdecreet gelden de regels voor de gemeenteraadsverkiezingen steeds als basis. De regels voor de provincieraads en stadsdistrictsraadsverkiezingen werden hierop geënt. Dezelfde leidraad gold in de mate van het mogelijke ook voor de regels voor de rechtstreekse OCMW raadsverkiezingen in de randgemeenten en Voeren. De rechtstreekse verkiezingen in de zes Vlaamse randgemeenten en Voeren worden echter in grote mate georganiseerd volgens federale regels die de gewesten niet kunnen wijzigen. Daardoor bleven er helaas een aantal technische anomalieën bestaan die een eenvormige verkiezingsorganisatie bemoeilijken. 3.2 Belangrijkste inhoudelijke wijzigingen Het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet ordent niet alleen de bestaande kieswetgeving, maar wijzigt ze ook ten opzichte van de regeling die van toepassing was bij de vorige verkiezingen van 8 oktober 2006.

7 Aantal te verkiezen raadsleden Uiterlijk op 1 juni 2012 zal de Vlaamse Regering de lijst vaststellen van het aantal raadsleden dat bij de verkiezingen van 14 oktober 2012 te verkiezen is. Het inwoneraantal dat daarbij in aanmerking wordt genomen is het aantal personen dat ingeschreven is in het rijksregister van de natuurlijke personen die op 1 januari 2012 hun hoofdverblijfplaats in de gemeente hadden. De Vlaamse Regering zal deze lijst zo spoedig mogelijk vaststellen. Wat de provincieraadsverkiezingen betreft heeft de decreetgever het aantal te verkiezen provincieraadsleden verminderd tot 63 in de provincie Limburg, die minder dan één miljoen inwoners telt, en tot 72 in de overige provincies, die meer dan één miljoen inwoners tellen. Nog met betrekking tot de provincieraadsverkiezingen wijs ik er in het bijzonder op dat de grenzen van de provinciedistricten werden hertekend zodat er voortaan per kieskring minstens zes provincieraadsleden worden verkozen. Als bijlage bij deze brief vindt u de nieuwe indeling met vermelding van de arrondissementen, de kantons en de gemeenten. De kantons zijn niet gewijzigd. Ik vestig er eveneens uw aandacht op dat de gerechtelijke indeling in veel gevallen niet samenvalt met de kiesindeling Kiesvoorwaarden, kiezerslijst en indeling in stemafdelingen a) Kiesvoorwaarden De kiesvoorwaarden blijven ongewijzigd: Belgen hebben stemrecht voor de gemeenteraadsverkiezingen, in voorkomend geval ook voor de stadsdistrictsraad te Antwerpen, en de provincieraadsverkiezingen voor zover zij: o op 14 oktober 2012 minstens 18 jaar oud zijn; o op 1 augustus 2012 in de bevolkingsregisters van de gemeente ingeschreven zijn; en o niet van het kiesrecht uitgesloten of geschorst zijn. In de zes randgemeenten en de gemeente Voeren zijn zij ook kiezer voor de rechtstreekse verkiezing van de raad voor maatschappelijk welzijn. niet Belgen moeten om te kunnen deelnemen aan de verkiezingen een schriftelijke aanvraag indienen om zich in te schrijven op de kiezerslijst. De federale overheid, die ter zake bevoegd is, heeft de modelformulieren vastgesteld die niet Belgische burgers kunnen gebruiken om zich in de gemeente van hun hoofdverblijfplaats in te schrijven op de kiezerslijst voor de gemeenteraadsverkiezingen. Deze modellen worden ook ter beschikking gesteld op de verkiezingswebsite.

8 8 Niet Belgen kunnen niet stemmen voor de provincieraad en evenmin voor de raad voor maatschappelijk welzijn in de randgemeenten en Voeren. Voor de gemeenteraad en desgevallend de stadsdistrictraad te Antwerpen is er een onderscheid naargelang men als niet Belg EU onderdaan is of niet: o Niet Belgen met de nationaliteit van een lidstaat van de Europese Unie kunnen stemmen als zij: op 14 oktober 2012 minstens 18 jaar oud zijn; op 1 augustus 2012 in de bevolkingsregisters van de gemeente ingeschreven zijn; en niet van het kiesrecht uitgesloten of geschorst zijn. o Niet Belgen met een nationaliteit van een land buiten de Europese Unie kunnen stemmen als zij: op 14 oktober 2012 minstens 18 jaar oud zijn; op 1 augustus 2012 in de bevolkingsregisters van de gemeente ingeschreven zijn; niet van het kiesrecht uitgesloten of geschorst zijn; aantonen dat ze vijf jaar ononderbroken hun hoofdverblijfplaats in België hebben, gedekt door een wettig verblijf. Ik verzoek de gemeentebesturen om, rekening houdend met de lokale bevolkingssamenstelling en met de plaatselijke situatie en omstandigheden, alle gewenste initiatieven te nemen om de niet Belgische burgers te informeren over de mogelijkheden waarover zij beschikken om deel te nemen aan de verkiezingen. Het is daarbij van bijzonder belang dat de besturen hen erover informeren dat zij zich vóór 1 augustus 2012 bij de gemeente moeten laten registreren om hun kiesrecht te kunnen uitoefenen. Ik bereid momenteel een laagdrempelige informatiefolder voor om de gemeenten te ondersteunen bij het informeren van niet Belgen over hun stemrecht. b) Bekendmaking van de kiezerslijsten Met het kiesdecreet werd een aanpassing doorgevoerd inzake de wijze waarop de kiezerslijst wordt bekendgemaakt en wie er een afschrift van kan ontvangen. De regel is dat de kiezerslijst voortaan in digitale vorm ter beschikking wordt gesteld aan de indieners van de kandidatenlijsten en aan de kandidaten, indien zij hierom verzoeken. Op uitdrukkelijk verzoek kan nog een papieren versie worden afgeleverd. c) Indeling in stemafdelingen: bevoegdheid van het college van burgemeester en schepenen De kiezerslijst werd vroeger bezorgd aan de provinciegouverneur om de lijst te verdelen in stemafdelingen. Deze regel is gewijzigd: bij de verkiezingen van 14 oktober 2012 zal het college van burgemeester en schepenen de indeling in stemafdelingen maken en het resultaat ervan bezorgen aan de provinciegouverneur.

9 9 De grootte van de stemafdelingen blijft ongewijzigd. Voor de stembureaus waar gestemd wordt op papier zijn er minstens 150 en maximum 800 kiezers per stemafdeling. Het college wijst voor elke stemafdeling het stemlokaal aan waar de kiezers hun stem moeten uitbrengen. Omdat niet langer de provinciegouverneur, maar het college de stemafdelingen indeelt, is er geen doorlopende nummering meer van de stemafdelingen per kanton. Elke gemeente kent elke stemafdeling een naam toe, die bestaat uit de naam van de gemeente en een volgnummer Indienen kandidatenlijsten De pariteitsregel inzake de aanwezigheid van de beide geslachten op de kandidatenlijsten wijzigt: de eerste twee kandidaten op de lijsten mogen niet van hetzelfde geslacht zijn; de pariteit inzake het aantal mannen en vrouwen op eenzelfde lijst, blijft behouden. Dat betekent dat het verschil tussen het aantal kandidaten van elk geslacht niet groter dan één mag zijn. De regelgeving die voorheen van toepassing was bepaalde dat de vrouwelijke kandidaat die gehuwd of weduwe is haar naam mocht laten voorafgaan door de naam van haar echtgenoot of overleden echtgenoot. Om discriminatie op te heffen, mogen bij de verkiezingen van 14 oktober 2012 ook mannelijke kandidaten die dit wensen, hun naam laten volgen door die van hun echtgenote of hun overleden echtgenote. De personen die een wettelijk samenlevingscontract hebben gesloten worden gelijk gesteld met echtgenoten. Ik wijs erop dat deze regeling geldt als een overgangsregeling. Vanaf 1 januari 2018 zullen de kandidaten enkel nog hun eigen naam mogen gebruiken Samenstelling en taken hoofdbureaus Op het vlak van de samenstelling van de hoofdbureaus bevat het decreet een aantal belangrijke vernieuwingen. Bij de organisatie van de verkiezingen van 14 oktober 2012 wordt gewerkt met volgende hoofdbureaus: het gemeentelijk hoofdbureau; het stadsdistrictshoofdbureau; het kantonhoofdbureau; het provinciedistrictshoofdbureau; en het provinciaal hoofdbureau. Al deze hoofdbureaus hebben eenzelfde samenstelling: een voorzitter, eventueel een plaatsvervangend voorzitter, vier bijzitters, vier plaatsvervangende bijzitters en een secretaris.

10 10 Merk op dat er op de dag van de verkiezingen zelf voor iedere verkiezing slechts één hoofdbureau actief is: het gemeentelijk hoofdbureau, het stadsdistrictshoofdbureau (in Antwerpen) en het provinciaal hoofdbureau. In de volgende paragrafen komen de taken van de verschillende hoofdbureaus aan bod Gemeenteraadsverkiezingen en stadsdistrictsraadsverkiezingen (Antwerpen) a) Taken van het gemeentelijk hoofdbureau (uitgezonderd Antwerpen) Het gemeentelijk hoofdbureau staat in voor het kandidatenbeheer van de gemeenteraadsverkiezingen in zijn gemeente. Het kijkt toe op de werkzaamheden van de stem en telbureaus. Op de dag van de verkiezingen staat het in voor het resultatenbeheer. De voorzitters van de gemeentelijke hoofdbureaus sturen de verkiezingsresultaten die zij opnemen, digitaal door naar de Vlaamse Regering. b) Taken van het gemeentelijk hoofdbureau (Antwerpen) Het gemeentelijk hoofdbureau van Antwerpen staat in voor het kandidatenbeheer van de gemeenteraadsverkiezingen in zijn gemeente. Op de dag van de verkiezingen staat het in voor het resultatenbeheer. c) Taken van het stadsdistrictshoofdbureau (Antwerpen) In de stad Antwerpen wordt niet alleen een nieuwe gemeenteraad verkozen, maar zijn er eveneens verkiezingen voor de vernieuwing van de stadsdistrictsraden. Zodoende wordt in elk stadsdistrict een stadsdistrictshoofdbureau ingericht, dat instaat voor het kandidatenbeheer in zijn stadsdistrict. Het ziet toe op de werkzaamheden van de stem en telbureaus. Op de dag van de verkiezingen staat het in voor het resultatenbeheer. De voorzitters van de stadsdistrictshoofdbureaus sturen de verkiezingsresultaten die zij opnemen, digitaal door naar de Vlaamse Regering Provincieraadsverkiezingen d) Taken van het kantonhoofdbureau Het kantonhoofdbureau heeft niet langer een opdracht op de dag van de verkiezingen. Zijn taak is beperkt tot de fase voorafgaand aan de verkiezingsdag. De voorzitter van het kantonhoofdbureau moet namelijk enkel nog de voorzitters, de bijzitters en de plaatsvervangende bijzitters van de stem en telbureaus aanwijzen op basis van de lijsten die het college van burgemeester en schepenen bezorgt. Vermits de werkzaamheden van het kantonhoofdbureau in de tijd niet samenvallen met die van andere hoofdbureaus, kan de voorzitter van het kantonhoofdbureau eveneens de voorzitter zijn van een ander hoofdbureau.

11 11 e) Taken van het provinciedistrictshoofdbureau Het provinciedistrictshoofdbureau staat in voor het kandidatenbeheer van de provincieraadsverkiezingen in zijn provinciedistrict. Het bureau zetelt niet op de dag van de verkiezingen. De zetelverdeling gebeurt op het niveau van het provinciaal hoofdbureau. f) Taken van het provinciaal hoofdbureau Het provinciaal hoofdbureau is een nieuw orgaan. Het oefent de taken uit van het vroegere centraal bureau van het arrondissement en van de provinciedistricten op de dag van de verkiezingen. Het heeft als taak op de verkiezingsdag vast te stellen welke lijsten de kiesdrempel hebben behaald, de lijstenverbinding uit te voeren, de zetels voor de provincieraad te verdelen en de verkozenen en hun opvolgers aan te duiden Samenstelling stembureaus en telbureaus a) Stembureaus Zoals voorheen worden de stembureaus ingericht op het gemeentelijk niveau, met uitzondering van de stad Antwerpen waar de stembureaus worden ingericht op het niveau van de stadsdistricten. De installatie van de stembureaus op de verkiezingsdag gebeurt ten laatste om 7.30 uur. De kiezers worden toegelaten vanaf 8 uur. De stemming wordt afgesloten om 13 uur. Dat is een uur vroeger dan bij de vorige lokale en provinciale verkiezingen in Natuurlijk worden de kiezers die voor 13 uur in het stemlokaal aanwezig zijn, nog tot de stemming toegelaten. Let op: deze regeling geldt voor de stemming met potlood en papier (voor digitaal stemmen zie rubriek). b) Telbureaus Organisatie Eén van de belangrijkste vernieuwingen betreft de organisatie van de telbureaus voor de provincieraadsverkiezingen. In het verleden werden de stemmen voor de provincieraadsverkiezingen geteld op het niveau van het kanton, wat inhield dat de telbureaus voor deze verkiezingen ook op het niveau van het kanton werden ingericht. Deze regeling wordt grondig gewijzigd. Op 14 oktober 2012 gebeurt het tellen van de stemmen van alle verkiezingen op het niveau van de kleinste kieskring. Dit is op het niveau van de gemeente, behalve voor Ant

12 12 werpen waar dit gebeurt op het niveau van het stadsdistrict. In concreto betekent dit dat ook de stemmen voor de provincieraadsverkiezingen op het niveau van de gemeente geteld worden, behalve voor Antwerpen waar dit gebeurt op het niveau van het stadsdistrict. In elke gemeente worden de telverrichtingen toegewezen aan een of meer bureaus, namelijk de bureaus G en P. De bureaus G tellen de stembiljetten voor de verkiezing van de gemeenteraad. De bureaus P tellen de stembiljetten voor de verkiezing van de provincieraad. Dat betekent een belangrijke logistieke vereenvoudiging: de stembussen voor de provincieraadsverkiezingen moeten niet meer overgebracht worden naar de kantonhoofdplaats en ook de telresultaten van de provincieraadsverkiezingen worden vanuit het gemeentelijk hoofdbureau doorgestuurd naar het provinciaal hoofdbureau. Deze regeling leidt er ook toe dat, ook voor de provincieraadsverkiezingen, de resultaten per gemeente (of stadsdistrict) beschikbaar zullen zijn. Doordat de stembureaus om 13 uur sluiten, kan het tellen van de stemmen ook vroeger starten dan in 2006 het geval was. Het telbureau moet daarom om 14 uur samengesteld zijn. Ik vestig er ook de aandacht op dat het voor het telbureau niet langer nodig is om met het tellen te wachten tot alle stemmen aanwezig zijn. Het decreet legt niet meer de verplichting op om de stembiljetten van de verschillende stembureaus te mengen. Van zodra het telbureau over de stembiljetten van één stembureau beschikt, mag het bijgevolg aan de telling beginnen. Na de telling bezorgt de voorzitter van het telbureau de resultaten aan het hoofdbureau dat instaat voor het resultatenbeheer van de betreffende verkiezing. Toewijzing van de zetels De belangrijkste wijziging is de invoering van een kiesdrempel bij de provincieraadsverkiezingen. Die kiesdrempel geldt op het niveau van de provinciedistricten en is vastgesteld op 5% van het totaal aantal geldig uitgebrachte stemmen in het provinciedistrict. Het provinciaal hoofdbureau stelt vast welke lijsten de kiesdrempel in het provinciedistrict hebben behaald. Enkel deze lijsten worden toegelaten tot de rechtstreekse zetelverdeling in het provinciedistrict. Om toegelaten te worden tot de apparentering geldt de kiesdrempel niet. Het provinciaal hoofdbureau voert de aanvullende zetelverdeling uit, verdeelt de zetels en duidt de verkozenen en de opvolgers aan. Het provinciaal hoofdbureau neemt aldus de taken over die voorheen werden uitgevoerd door het provinciedistrictshoofdbureau en het centraal bureau van het arrondissement.

13 Verkiezingsbetwistingen Zoals voorheen is er in iedere provincie een Raad voor Verkiezingsbetwistingen die uitspraak doet over de bezwaren. De raad bestaat uit een voorzitter, twee raadsleden en drie plaatsvervangende raadsleden, die door de Vlaamse Regering worden benoemd. De zittingsperiode bedraagt zes jaar en gaat in op 1 maart van het verkiezingsjaar. Die periode is hernieuwbaar. Tot 1 maart 2012 treedt de raad op in zijn oude samenstelling. Wat de procedure voor de behandeling van de bezwaren betreft, vestig ik er de bijzondere aandacht op dat de termijn voor de indiening van de bezwaren met betrekking tot de verkiezingen ingekort werd van veertig tot dertig dagen, te rekenen vanaf de dagtekening van het proces verbaal van de verkiezingen. De Raad voor Verkiezingsbetwistingen doet uitspraak over de bezwaren binnen veertig dagen, te rekenen vanaf de dag waarop het bezwaarschrift bij de Raad is aangekomen. De beroepsprocedure bij de Raad voor Verkiezingsbetwistingen blijft ongewijzigd. Tegen de beslissingen van de Raad voor Verkiezingsbetwistingen staat beroep open bij de Raad van State. Dat beroep moet ingesteld worden binnen acht dagen na de kennisgeving. De Raad van State behandelt de beroepen met volle rechtsmacht. Hij doet uitspraak binnen een termijn van zestig dagen Kosten van de verkiezingen De verdeling van de kosten voor de verkiezingen werd eveneens aangepast. Er geldt niet langer een omslagregeling van sommige kosten tussen de provincies en de gemeenten. De hiernavolgende regeling is van toepassing: Kosten ten laste van de Vlaamse overheid 1 de uitgaven voor het verkiezingspapier; 2 de kosten voor het digitaal verwerken en het doorsturen van de uitslagen; 3 de publicatie van de verkiezingsresultaten. Kosten ten laste van de provincie 1 het presentiegeld en de reisvergoeding waarop de leden van de kiesbureaus aanspraak kunnen maken; 2 de reiskosten voorgelegd door de kiezers die op de dag van de verkiezing niet meer in de gemeente verblijven waar ze als kiezers zijn ingeschreven; 3 de verzekeringspremies om de lichamelijke schade te dekken die voortvloeit uit ongevallen die de leden van de kiesbureaus zijn overkomen bij de uitoefening van hun ambt. Kosten ten laste van de gemeente 1 de stembussen, schotten, lessenaars, omslagen en potloden; 2 alle andere verkiezingsuitgaven.

14 14 4. Uitvoeringsbesluiten en onderrichtingen De Vlaamse Regering is gemachtigd om een aantal zaken uit het Kiesdecreet van 8 juli 2011 verder te concretiseren. De verschillende uitvoeringsbesluiten zijn momenteel in voorbereiding. Ze zullen na hun vaststelling onmiddellijk worden gepubliceerd op de verkiezingswebsite en in het Belgisch Staatsblad. Gelet op het belang bij de voorbereiding van de verkiezingen, kan ik u reeds de hiernavolgende informatie meedelen. Lijstnamen en volgnummers Het decreet bepaalt dat elke lijstnaam ten hoogste achttien tekens bevat. De Vlaamse Regering zal de toegelaten tekens vaststellen. Een teken is niet alleen een letter, maar ook een cijfer, leesteken, woordteken of spatie. De regeling inzake het toekennen van de volgnummers blijft ongewijzigd. Politieke formaties die in het Vlaams Parlement vertegenwoordigd zijn door ten minste drie leden, kunnen een voorstel indienen tot bescherming van de lijstnaam die ze willen vermelden in de voordrachten van kandidaten en tot het verkrijgen van een gemeenschappelijk volgnummer. De Vlaamse Regering kent de gemeenschappelijke volgnummers toe. Ik vestig er de aandacht op dat kartellijsten het gemeenschappelijk volgnummer gebruiken van de partij die het eerst voorkomt in de samengestelde lijstnaam. 5. Verkiezingsformulieren en modellen De formulieren en modellen die bij de verkiezingen van 14 oktober 2012 moeten worden gebruikt, zijn momenteel in voorbereiding. Enkele daarvan zal ik op zeer korte termijn vaststellen. Het gaat meer bepaald om: het volmachtformulier; het attest van tijdelijk verblijf in het buitenland, afgegeven door de burgemeester; de verschillende modellen van voordrachtsakten; de modellen van verbeteringsakten. Alle formulieren worden digitaal ter beschikking gesteld op de verkiezingswebsite. De gemeenten en de gebruikers kunnen de formulieren vrij downloaden en afdrukken. Voor zover dat nuttig is, kunnen sommige formulieren ook elektronisch worden ingevuld. Doordat de formulieren beschikbaar zijn in een afdrukbaar formaat, kan iedereen ze gemakkelijk op het gewenste tijdstip raadplegen. ABB zal de formulieren dan ook niet op een andere wijze ter beschikking stellen, bijvoorbeeld om te laten drukken. De besturen die dat nodig achten, kunnen op eigen initiatief natuurlijk beslissen om bepaalde documenten toch te laten drukken.

15 6. Gebruik van de informaticatechnologie Decreet digitaal stemmen Het decreet over de organisatie van de digitale stemming is in voorbereiding. De verkiezingswebsite en de elektronische verkiezingsnieuwsbrief houden u op de hoogte van de lopende procedure. 6.2 Apparatuur digitaal stemmen Oude stemapparatuur De oude stemapparatuur van het type Jites en Digivote zal voor verkiezingen die de Vlaamse overheid organiseert, dus ook die van 14 oktober 2012, niet meer gebruikt worden. De Vlaamse overheid zal daar noch software voor maken noch technische ondersteuning voor bieden. Enkel de nieuwe digitale stemsystemen, die de Vlaamse Regering heeft vastgesteld, zullen worden ingezet en ondersteund Nieuwe stemapparatuur Zoals reeds aangegeven heeft de Vlaamse Regering 149 gemeenten geselecteerd die de nieuwe stemapparatuur van de Vlaamse Regering in bruikleen kunnen aanvaarden. Het gaat om: de 143 gemeenten die in 2006 de oude stemapparatuur gebruikten; de steden Gent, Brugge, Aalst, Kortrijk, Oostende en Roeselare. De stemapparatuur zal ten laatste geleverd worden op 13 juli Om die reden is het van doorslaggevend belang dat de Vlaamse overheid ten spoedigste in kennis wordt gesteld van de beslissingen van de gemeenteraden met betrekking tot het al dan niet aanvaarden van de bruikleen. De 149 gemeenten, aan wie de Vlaamse Regering de nieuwe apparatuur aanbiedt, moeten elk afzonderlijk zo spoedig mogelijk, maar alleszins vóór 23 maart 2012 laten weten of ze: akkoord gaan met de bruikleen en de eraan verbonden voorwaarden: in dat geval wordt in die zin een gemeenteraadsbeslissing genomen en het onderhoudscontract ondertekend; verzaken aan de bruikleen en terugkeren naar (of voor de 6 centrumsteden: blijven bij) de stemming met potlood en papier. Ingeval sommige van deze gemeenten geen gebruik wensen te maken van de nieuwe digitale stemapparatuur zal de Vlaamse Regering de aldus vrijgekomen stemsystemen aanbieden aan de andere gemeenten, in volgorde van afnemend inwoneraantal.

16 16 De gemeenten die de nieuwe stemsystemen aangeboden krijgen en willen gebruiken bij de verkiezingen van 14 oktober 2012 moeten daartoe een gemeenteraadsbeslissing nemen waarin zij deze bruikleen aanvaarden en verklaren: 1. de apparatuur te zullen stockeren, tenzij dat overgelaten wordt aan de leverancier die dat tegen betaling van de stockeer en transportkosten volgens de bepalingen van de raamovereenkomst en de offerte zal doen; 2. het onderhoud op zich te nemen. Dat onderhoud bestaat uit een controle 3 tot 6 maanden vóór de verkiezingen en een controle in de week vóór de verkiezingen. De kosten bij vervanging of defect zijn ten laste van de gemeenten, behalve op de dag van de verkiezingen. Het gemeentebestuur sluit hiervoor een onderhoudscontract af met Smartmatic. De kosten hiervoor bedragen circa 130 euro (inclusief BTW) per stembureau per verkiezingsdag; 3. de apparatuur te beheren als een goede huisvader. Als bijlage bezorg ik hierbij een model van gemeenteraadsbeslissing. Een model van onderhoudscontract wordt u bezorgd tegen half februari Ik geef voor de volledigheid ook mee dat er in opleiding voor het gebruik van de stemsystemen zal worden voorzien Stemhokjes De nieuwe stemcomputers hebben een ander gewicht en andere afmetingen dan de oude generatie. Het is dan ook absoluut noodzakelijk dat elke gemeente nakijkt of de huidige stemhokjes geschikt zijn voor de nieuwe stemcomputers: gewicht: ongeveer 14 kg; breedte: 37 cm; diepte: 50,8 cm (54 cm voorzien voor kabels e.d.); hoogte: ingeklapt scherm: 24,6 cm uitgeklapt scherm: 55 cm. Ingeval van twijfel kan u contact opnemen met ABB. 6.3 Opslagruimte nieuwe digitale stemapparatuur Afmetingen en het totaalvolume van een stembureau 1 stembureau = 5 x A + 1 x B + 1 x C + 1 x D A. Stemcomputer geleverd in een kunststofkoffer (soort reiskoffer) die op zijn beurt in een kartonnen doos zit. Buitenafmetingen van deze koffer 52,0cm x 30,0cm x 71,0cm (0,111m³). Buitenafmetingen van de kartonnen doos 81,5cm x 58,2cm x 41,8cm (0,198m³). B. Voorzittersnotebook met printer geleverd in kunststofkoffer die op zijn beurt in een kartonnen doos zit. Buitenafmetingen van de kunststofkoffer 52,0cm x 30,0cm x 71,0cm (0,111m³). Buitenafmetingen van de kartonnen doos 81,5cm x 58,2cm x 41,8cm (0,198m³). C. Stembusdeksel met scanner geleverd in een kartonnen doos met benaderende buitenafmetingen 115cm x 60 cm x 40cm (0,276m³).

17 17 D. Stembus, los geleverd, buitenafmetingen 80cm x 94cm x 50cm (0,376m³). Als de kartonnen dozen van A en B worden bijgehouden en de koffers telkens weer in de kartonnen dozen worden opgeborgen, dan zal het totaalvolume per stembureau ongeveer 1,47m³ bedragen (gerekend zonder de stembus D). Als de kartonnen dozen van A en B niet worden bijgehouden, dan zal het totaalvolume per stembureau ongeveer 0,94m³ bedragen (gerekend zonder de stembus D). De stembussen kunnen in elkaar worden geschoven, waardoor het basisvolume van 0,376m³ met slechts ongeveer 0,024m³ toeneemt per extra stembus. 17 stembussen in elkaar geschoven, gaan daarbij ongeveer 2 keer zoveel plaats innemen als slechts 1. Voor de samenvattende tabel met betrekking tot de opslagruimte van de nieuwe stemapparatuur, zie bijlage Indeling in stemafdelingen Voor de gemeenten die reeds digitaal stemden Ik wijs er nogmaals op dat ingevolge het nieuw kiesdecreet niet langer de provinciegouverneur, maar het college van burgemeester en schepenen bevoegd is voor de indeling in stemafdelingen. Wat de indeling zelf betreft is er voor de gemeenten waar reeds digitaal gestemd werd niets gewijzigd. De norm zal liggen op minimum 150 en maximum 900 kiezers per stembureau met maximum 180 kiezers per stemhokje/stemcomputer. De Vlaamse Regering zal afwijkingen kunnen toestaan. Let op: ABB beschikt namelijk over gegevens van het aantal stembureaus in Het agentschap gaat er eveneens van uit dat elk stembureau 5 stemcomputers telt. Om misverstanden en eventuele latere correcties te vermijden, verzoek ik de gemeentebesturen om ten spoedigste: de gegevens over hun stemafdelingen (in het bijzonder van toepassing op de gemeenten die de indeling in stemafdelingen ten opzichte van 2006 gewijzigd hebben of willen wijzigen voor de verkiezingen van 2012, in positieve of in negatieve zin); afwijkingen met betrekking tot het aantal stemcomputers per stembureau; te bezorgen aan het verkiezingssecretariaat van ABB Voor de gemeenten die voor het eerst digitaal stemmen Ik herinner eraan dat ingevolge het nieuw kiesdecreet niet langer de provinciegouverneur, maar het college bevoegd is voor de indeling in stemafdelingen. De stemafdelingen in gemeenten waar met potlood en papier gestemd wordt, zijn vaak aanzienlijk kleiner dan in gemeenten waar digitaal gestemd wordt. De norm van 800 kie

18 18 zers per stembureau die gesteld wordt voor digitale verkiezingen, wordt er vaak niet gehaald. De gemeenten waar dit het geval is moeten een herindeling maken van de bestaande stemafdelingen, rekening houdend met: de norm van 800 kiezers per stemafdeling; een maximum van 900 kiezers per stemafdeling en 150 kiezers per stemcomputer (de Vlaamse Regering zal een afwijking kunnen toestaan); de norm van 5 stemhokjes/stemcomputers per stembureau; de geografische spreiding van de stemlocaties en de dichtheid van het aantal kiezers; een vermindering van het aantal stemhokjes/stemcomputers als een kleine stemafdeling onvermijdelijk is. Er zijn dan minder stemhokjes/stemcomputers dan de norm van 5. Gelieve deze nieuwe indeling te bezorgen aan het verkiezingssecretariaat van ABB, te weten: het aantal stembureaus in groepen van het aantal stemcomputers per stembureau (bvb. 47 stembureaus van 5 stemcomputers, 1 stembureau van 3 stemcomputers). Uren van stemmen en aantal leden stembureaus Waar digitaal gestemd wordt, zullen de stembureaus om 7 uur worden geïnstalleerd. De kiezers kunnen stemmen van 8 tot 15 uur. Het aantal leden van het stembureau bedraagt 7: 1 voorzitter; 1 secretaris; 5 bijzitters. Spreiding van de kiezers Het is aan te bevelen op de oproepingsbrief een uur te suggereren waarop de kiezer zijn stem het best kan uitbrengen. Zo een aanbeveling kan een meer gelijkmatige opkomst bevorderen en lange wachtrijen vermijden. U kan best periodes voorzien van minimum één uur. 6.5 Computerapparatuur voor de hoofdbureaus Op de hoofdbureaus is apparatuur nodig voor het kandidatenbeheer en/of resultatenbeheer. hoofdbureau kandidatenbeheer resultatenbeheer gemeentelijk X X stadsdistrict X X kanton provinciedistrict geen apparatuur nodig (tenzij voor andere taken dan kandidaten en resultatenbeheer) zetelt niet op dag van verkiezingen zetelt niet op dag X van verkiezingen provinciaal X X

19 19 Het gemeentebestuur en het stadsdistrictsbestuur voorzien respectievelijk de gemeentelijke hoofdbureaus en de stadsdistrictshoofdbureaus van deze apparatuur. Het provinciebestuur voorziet de provinciedistrictshoofdbureaus en de provinciale hoofdbureaus van deze apparatuur. De Vlaamse Regering stelt de software hiervoor ter beschikking Pc s Per hoofdbureau moeten minstens 2 Pc s voorzien worden. Als verschillende hoofdbureaus samen zetelen moeten er per bijkomend verkiezingstype (gemeente, provinciedistrict, stadsdistrict) 2 extra Pc s voorzien worden. Let op: Voor hoofdbureaus waar resultaten van meer dan 40 telbureaus of 40 stembureaus verwerkt worden zullen bijkomende Pc s nodig zijn om een efficiënte verwerking mogelijk te maken. Het aanbevolen aantal Pc s voor deze gemeenten wordt later meegedeeld. De Pc s moeten beschikbaar zijn vanaf 1 juli 2012 zodat de vereiste software geïnstalleerd kan worden en de connectiviteit getest kan worden. Vanaf de installatie van de software tot de verkiezingsdag mag de Pc niet gebruikt worden voor andere doeleinden, om de veiligheid niet in gedrang te brengen en om configuratieproblemen te vermijden. De Pc s (desktop of laptop, geen notebooks!) moeten aan volgende specificaties voldoen: Windows 7 Pro (32 of 64 bit); Minimum 4GB geheugen; Minimum 10GB vrije harde schijfruimte; Schermresolutie minimum 1024x768; Laser printer driver geïnstalleerd als default printer en getest; Gecertifieerde e ID card lezer (met FedICT middleware versie of hoger) geïnstalleerd en getest; Fysieke Gigabit Ethernet adapter; Minstens 1 ongebruikte USB poort; Internet Explorer 8 of 9 ingesteld als default (of enige) browser; Er mogen geen personal firewall producten geïnstalleerd zijn op deze Pc; Anti virus software met de recentste virus definitions en security updates. Er moet op de dag van de verkiezingen iemand beschikbaar zijn die deze software kan configureren. De persoon die de verkiezingssoftware en connectiviteit zal configureren moet lid zijn van de beheerdersgroep op de lokale PC.

20 Printervereisten Er moet een Laser printer beschikbaar zijn Netwerkvereisten Publilink of internetaansluiting (nog te beslissen) De Pc mag geen gebruik maken van een draadloos netwerk of VPN verbindingen (moet uitgeschakeld zijn) Contactpersoon Gelieve de contactpersoon (naam, , gsm) door te geven die zal instaan voor de softwaredistributie, installatie en connectiviteitstesten. 6.6 Het stemmen met de computer: schermopbouw presentatie van de kandidaten op de lijst Eén kolom kan maximaal uit 19 stemvakken bestaan. Als er meer kandidaten zijn dan één kolom kan bevatten, worden de kandidaten gelijkmatig verdeeld over twee of drie kolommen. Als het aantal kandidaten geen veelvoud is van het aantal kolommen, wordt er in de uiterst linkse en eventueel in de middelste kolom een kandidaat meer geplaatst. In de praktijk geldt de volgende voorstelling: 1 tot 19 kandidaten: 1 kolom 20 tot 38 kandidaten: 2 kolommen 39 tot 55 kandidaten: 3 kolommen

21 21 Verdeling van de kolommen totaal aantal kandidaten aantal in kolom 1 aantal in kolom aantal in kolom 3 totaal aantal kandidaten aantal in kolom 1 aantal in kolom 2 aantal in kolom Vervroegde aanwijzing van de voorzitters van de hoofdbureaus Krachtens het kiesdecreet moeten de voorzitters van de gemeentelijke, stadsdistricts, provinciedistricts en provinciale hoofdbureaus in de maanden augustus of september worden aangewezen. Rekening houdend met de organisatorische vernieuwingen, onder meer op het vlak van de informaticatoepassingen en de vormingsactiviteiten die de administratie hiervoor zal uitwerken, verzoek ik de voorzitters van de rechtbanken van eerste aanleg en de vrederechters om reeds vóór die uiterste termijn de voorzitters van de hoofdbureaus aan te wijzen. 8. Portvrije briefwisseling Ik herinner u eraan dat alle briefwisseling die verband houdt met de organisatie van de verkiezingen, portvrij kan worden verzonden. Wie een brief verzendt met betrekking tot de verkiezingen moet op de voorzijde in duidelijke letters of met een stempel de vermelding Kieswet Portvrijdom aanbrengen.

22 9. Contactadres verkiezingssecretariaat 22 Het verkiezingssecretariaat is bereikbaar op het volgende adres: Agentschap voor Binnenlands Bestuur Secretariaat Verkiezingen Boudewijnlaan 30, bus Brussel e mail: binnenland verkiezingen@vlaanderen.be Bijlagen 1. Model van gemeenteraadsbeslissing 2. Samenvattende tabel opslagruimte stemapparatuur 3. Checklist 4. Indeling in arrondissementen en kiesdistricten Met de meeste hoogachting, Geert Bourgeois Vlaams minister van Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering, Toerisme en Vlaamse Rand