Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download ""

Transcriptie

1

2

3

4

5

6 Wo-master M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009 NVAO Toets Nieuwe Opleiding Paneladvies

7 Inhoud 1 Samenvattend advies 3 2 Inleiding en verantwoording Werkwijze panel Opbouw paneladvies 6 3 Beschrijving van de opleiding Algemeen Profiel instelling Profiel opleiding 9 4 Beoordeling per onderwerp Doelstellingen opleiding Programma Inzet van personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Condities voor continuïteit 34 5 Overzicht advies 37 Bijlage 1 Samenstelling panel 38 Bijlage 2 Programma locatiebezoek 38 Bijlage 3 Overzicht van bestudeerde documenten 42 Bijlage 4 Schriftelijke vragen panel 43 Bijlage 5 Lijst met afkortingen 45 pagina 2 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

8 1 Samenvattend advies De Universiteit Maastricht heeft op 26 februari 2009 bij de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) een aanvraag ingediend voor toetsing van de nieuwe postinitiële opleiding wo-master M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management. Deze aanvraag is ingediend tezamen met de aanvraag voor toetsing van de gelijknamige nieuwe LL.M.- opleiding. Beide programma s vertonen grote overeenkomsten en zijn daarom beoordeeld door eenzelfde panel van deskundigen. De adviezen over beide opleidingen zijn eveneens vergelijkbaar. De opleiding M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management (IPKM) is een Engelstalige opleiding van 60 ECTS die als voltijdse en deeltijdse variant te Maastricht zal worden aangeboden. Op basis van het aanvraagdossier en de aanvullende informatie verstrekt voor, tijdens en na het locatiebezoek heeft het panel een positief advies geformuleerd. De opleiding IPKM is erin geslaagd om in haar doelstellingen een goed evenwicht te vinden tussen de eisen van de wetenschappelijke discipline en deze van de beroepspraktijk. Middels een geïntegreerd programma worden studenten met een juridische vooropleiding tezamen met studenten met een technische vooropleiding opgeleid tot deskundigen op het gebied van intellectual property (IP) law and knowledge management in een multidisciplinaire en internationale setting. Wel merkt het panel op dat te zeer de indruk wordt gewekt dat de opleiding voorbereidt op European Qualifying Exam for Euopean Patent Agent. Dat is niet juist en de berichtgeving daarover in het voorlichtingsmateriaal zou dan ook moeten worden aangepast. De beoogde eindkwalificaties voldoen zonder meer aan deze van een masteropleiding. Het panel vraagt wel bijzondere aandacht voor de Dublin-descriptor communicatie gezien het belang van precies taalgebruik (in het Engels) voor de toekomstige IP-deskundige. De eindkwalificaties zijn nogal ambitieus gezien de nagestreefde diepte én breedte, de heterogene instroom en de samenstelling van het docentenkorps met veel gastdocenten. Het panel heeft zich dan ook afgevraagd of het geambieerde masterniveau op alle onderdelen te realiseren is. Tegelijkertijd vindt het panel het prijzenswaardig dat de opleiding deze uitdaging niet uit de weg gaat. Het panel concludeert dat het masterniveau haalbaar is mits een strakke regie wordt gehanteerd die vereist dat alle masterkwalificaties op een evenwichtige wijze worden vertaald naar concrete doelstellingen in de afzonderlijke programmaonderdelen. Voor het panel is de coördinatie op verschillende niveaus doelstellingen, programma, personeel, kwaliteitszorg, organisatie, etc. dan ook essentieel voor het te bereiken masterniveau. Het beoogde programma IPKM voldoet aan de eisen van een wetenschappelijke opleiding. De inzet van vooraanstaande onderzoekers in het domein van IP en praktijkdocenten garandeert de aansluiting van het programma bij de meest actuele ontwikkelingen zowel in de wetenschap als het beroep. Bij gebrek aan een standaardwerk dat als handboek voor de opleiding kan worden gebruikt, zou de opleiding het als een uitdaging kunnen zien om te zijner tijd een coherente en hanteerbare reader samen te stellen en deze bij voorkeur ook elektronisch beschikbaar te stellen. Het panel is tevreden over de relatie tussen doelstellingen en programma. Alle programmaonderdelen dragen bij tot de realisatie van de doelstellingen. Niettemin wenst het panel twee pagina 3 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

9 kanttekeningen te plaatsen bij de inhoudelijke invulling van het programma. Deze hebben betrekking op de module Media Law, waarvan de toegevoegde waarde niet meteen is aangetoond, en op het noodzakelijke talenonderwijs. Als didactisch concept hanteert de opleiding IPKM het instellingsbrede problem based learning (PBL). Ondanks de positieve ervaringen met dit onderwijsmodel adviseert het panel om zowel docenten als studenten die niet of onvoldoende vertrouwd zijn met het Maastrichtse concept maximaal te begeleiden. Het PBL-concept is immers naar het oordeel van het panel (nog) niet op een consistente wijze doorgevoerd in alle programmaonderdelen, waardoor de samenhang mogelijk in het gedrang kan komen. Verder wijst het panel op het belang van inhoudelijke afstemming gezien de beperkte betrokkenheid van de zogenaamde non-resident stafleden en het vrij grote aantal programmaonderdelen. Het panel deelt evenwel het vertrouwen van de docenten in de coördinerende kwaliteiten van het opleidingsmanagement. Het programma is vrij zwaar maar gemotiveerde studenten met de juiste vooropleiding en een passende begeleiding moeten goed in staat zijn om de opleiding af te ronden binnen de daarvoor voorziene termijn. Dat geldt zeker ook de deeltijdse studenten voor wie een individueel leertraject wordt opgesteld. Bijzondere aandacht vraagt het panel voor het (tijdig) afronden van de masterthesis. Mogelijke struikelblokken voor het afstudeerwerk lijken zoveel mogelijk te zijn weggenomen door de opbouw van het programma en een passende studiebegeleiding. Een zorgpunt voor het panel is wel de vrij heterogene samenstelling van de studentenpopulatie, vooral tegen de achtergrond van de te verwerven specialistische kennis. Bij herhaling echter is het panel gewezen op de meerwaarde van het samenbrengen van studenten met verschillende achtergronden juristen en niet-juristen, verschillende nationaliteiten en culturen, verschillend taalniveau, etc. en de welbewuste keuze om de LL.M.- en de M.Sc.-opleidingen gezamenlijk aan te bieden. Niet alleen het opleidingsmanagement, maar ook de docenten en het werkveld bevestigden onafhankelijk van elkaar dat juist de mix of people een interessant gegeven is dat mede aan de basis ligt van de nieuwe master IPKM. Alle gesprekspartners waren het ook eens over het feit dat juridische voorkennis geen noodzakelijke vereiste is. De beauty of the programme is gelegen in de uitdaging om een gezamenlijke vaktaal te ontwikkelen voor zowel juristen, wetenschappers als technici, aldus een non-resident staflid met wie het panel sprak. Het panel is ervan overtuigd dat de instroomeisen het mogelijk maken om zeer selectief te zijn. Met de toezegging van de opleiding dat deze criteria ook daadwerkelijk zullen worden gehanteerd en dat blijvend aandacht zal worden besteed aan het taalniveau Engels concludeert het panel dat de toelatingsvoorwaarden voldoen. Het panel is van oordeel dat voldoende personeel beschikbaar is voor zowel onderwijs als onderzoek. De recente uitbreiding van het managementteam moet het ook mogelijk maken om te zorgen voor de noodzakelijke coördinatie. Met genoegen stelt het panel ook vast dat de opleiding erin is geslaagd enkele vooraanstaande (gast)docenten te enthousiasmeren voor de nieuwe master IPKM. Van deze peers mag worden verwacht dat zij studenten in contact brengen met de state-of-the-art. Naar het oordeel van het panel zal de opleiding dan ook worden gedragen door een multidisciplinair docententeam bestaande uit competente en dynamische leden. Wel merkt het panel op dat de (didactische) professionalisering van met name de non-resident stafleden verdere aandacht verdient; zij zijn immers slechts ten dele op de hoogte van het gehanteerde onderwijsmodel PBL. Ook het taalniveau Engels van alle docenten moet nadrukkelijk worden opgevolgd. pagina 4 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

10 Op basis van de beschikbare informatie en de eigen waarneming tijdens het locatiebezoek meent het panel te kunnen vaststellen dat de materiële voorzieningen voor de nieuwe master IPKM voldoen. Naar het oordeel van het panel is ook de studiebegeleiding goed geregeld. Interne kwaliteitszorg is op facultair niveau op een systematische wijze georganiseerd. De verwachting is dat medewerkers, studenten, alumni en het afnemende beroepenveld actief worden betrokken bij de nieuwe opleidingen. De eerste aanzetten daartoe zijn inmiddels genomen. Het panel adviseert in elk geval om permanent contact te houden met een nog in te stellen wetenschappelijke adviesraad en een klankbordgroep bestaande uit vertegenwoordigers van het werkveld. Op basis van de beschikbare informatie en de toezeggingen van het college van bestuur en het faculteitsbestuur beoordeelt het panel de condities voor continuïteit als voldoende. De afstudeergarantie, de voorziene investeringen en de financiële voorzieningen zijn toereikend. Tot slot wil het panel uitdrukkelijk herhalen dat de coördinatie op verschillende niveaus moet worden gezien als de grootste uitdaging voor het welslagen van de opleiding. Het panel adviseert de NVAO om positief te besluiten ten aanzien van de kwaliteit van de nieuwe opleiding wo-master M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management van de Universiteit Maastricht. Den Haag, 30 juni 2009 Namens het panel ter beoordeling van de toets nieuwe opleiding wo-master M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management van de Universiteit Maastricht Jan Wouters (voorzitter) Michèle Wera (secretaris) pagina 5 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

11 2 Inleiding en verantwoording De Universiteit Maastricht is voornemens om in september 2009 te starten met de nieuwe postinitiële wo-masteropleiding M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management (IPKM). De Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) heeft op verzoek van de instelling een beoordeling laten uitvoeren van de kwaliteit van de beoogde opleiding. De Universiteit Maastricht heeft daartoe op 26 februari 2009 een aanvraagdossier ingediend. 2.1 Werkwijze panel Eind maart 2009 heeft de NVAO een panel van deskundigen ingesteld bestaande uit vier leden: prof. dr. J. Wouters, hoogleraar Internationaal Recht en Recht der Internationale Organisaties, Katholieke Universiteit Leuven (voorzitter); prof. dr. H. Vanhees, hoogleraar Intellectueel eigendomsrecht, Universiteit Antwerpen en Universiteit Gent; prof. mr. D. Visser, hoogleraar Intellectueel Eigendomsrecht, Universiteit Leiden; mr. ir. J. de Vries, rechter-plaatsvervanger octrooikamer Rechtbank Den Haag. De curricula vitae van de panelleden zijn opgenomen in bijlage 1. Het panel is door omstandigheden bijgestaan door twee secretarissen. Tijdens het voorbereidend overleg is een beroep gedaan op T. Bellekom. Het paneladvies is opgesteld door M. Wera, tevens NVAO-procescoördinator. Het panel is gevraagd de NVAO te adviseren over de kwaliteit van de voorgenomen opleiding. Dit advies vormt de basis voor de besluitvorming van de NVAO. Meer informatie over de algemene werkwijze van de NVAO bij toetsing van een nieuwe opleiding is te vinden in het Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs van 14 februari 2003, gepubliceerd 22 mei 2003, Staatscourant 2003, 120 (toetsingskader). Uitgangspunten bij de beoordeling van deze aanvraag zijn: het dossier bij de aanvraag van de Universiteit Maastricht (februari 2009); aanvullende stukken bij het aanvraagdossier naar aanleiding van schriftelijke vragen van het panel (mei 2009); het locatiebezoek aan de instelling; aanvullende stukken bij het aanvraagdossier naar aanleiding van het locatiebezoek (juni 2009); het toetsingskader van de NVAO. Het panel heeft de volgende werkwijze gehanteerd: Bestudering van het aanvraagdossier: de leden van panel hebben alle stukken behorend bij het aanvraagdossier bestudeerd en beoordeeld aan de hand van het toetsingskader. Voorbereidend paneloverleg: op 12 mei 2009 vond een voorbereidend paneloverleg plaats in de vorm van een conference call. De individuele bevindingen zijn uitgewisseld, verschillende zienswijzen zijn besproken en punten die opheldering vereisen, zijn geïnventariseerd. Het panel heeft een aantal vragen geformuleerd die schriftelijk aan de opleiding zijn voorgelegd. Voorts is het programma van het locatiebezoek besproken en zijn werkafspraken gemaakt over de taakverdeling binnen het panel. pagina 6 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

12 Locatiebezoek: het voltallige panel heeft op 29 mei 2009 deelgenomen aan het bezoek. Het programma is opgenomen in bijlage 2. Tijdens het bezoek heeft het panel in vijf verschillende gespreksrondes feiten uit het aanvraagdossier kunnen verifiëren. Ook is kennis genomen van aanvullende informatie. Verder is nader ingegaan op de punten uit het aanvraagdossier die voor het panel onvoldoende duidelijk waren en die vooraf schriftelijk aan de opleiding zijn gemeld. Afsluitende bijeenkomst: na afloop van het locatiebezoek heeft het panel in een besloten bijeenkomst van gedachten gewisseld over vooral de onderwerpen en facetten die nog extra toelichting vereisten. Bij elk onderdeel heeft het panel zijn bevindingen en overwegingen geformuleerd. Elk onderwerp en elk facet zijn beoordeeld. In de eindafweging geeft het panel zijn samenvattend advies. Concept paneladvies: de bevindingen, overwegingen en oordelen van het panel zijn verwerkt tot een concepttekst voor het paneladvies. Deze tekst is in nauw overleg met de voorzitter van het panel tot stand gekomen. Paneladvies: het paneladvies is op 30 juni 2009 vastgesteld door het panel en aangeboden aan de NVAO. Voor een weloverwogen en goed onderbouwd advies is het locatiebezoek een belangrijk instrument. Het panel heeft de coöperatieve en openhartige opstelling van de instelling en haar medewerkers erg op prijs gesteld. De rondleiding verzorgd door een student heeft het panel in het bijzonder gewaardeerd. 2.2 Opbouw paneladvies Een samenvattend advies is opgenomen in hoofdstuk 1. In de algemene hoofdstukken 2 en 3 wordt in het kort ingegaan op de gevolgde werkwijze bij de beoordeling en op de opleiding zelf. Het daarop volgende hoofdstuk 4 volgt het toetsingskader en bevat het oordeel van het panel per onderwerp en per facet. Dit uitgebreide hoofdstuk vormt de onderbouwing van het uiteindelijke advies. De integrale afweging is in tabelvorm terug te vinden in hoofdstuk 5. De bijlagen bevatten informatie over het panel, het locatiebezoek, de bestudeerde documenten de schriftelijke vragen van het panel en een lijst met afkortingen. pagina 7 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

13 3 Beschrijving van de opleiding 3.1 Algemeen Land Instelling Opleiding Niveau Oriëntatie Graad Locatie Varianten Sector Nederland Universiteit Maastricht M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management master wo M.Sc. Maastricht voltijd en deeltijd rechten 3.2 Profiel instelling Volgens de eigen website profileert de Universiteit Maastricht (UM) zich als volgt: Maastricht University (UM) is the youngest university in the Netherlands and is growing rapidly, with 13,100 students and 3,500 staff. UM is known at home and abroad for its innovative education system, advanced research and international orientation. Education From its inception, Maastricht University has worked with Problem-Based Learning (PBL). This education system, which UM was the first in Europe to adopt, challenges students to actively develop their talents and interests through working together with others to delve into issues that also form the focus of research at UM. In most programmes, the subject matter is dealt with using a slightly different approach than at other universities, which gives the education programmes at UM a unique profile. Research Since problems and issues in academics seldom fall under one discipline, UM conducts multidisciplinary research, where insights from various disciplines are brought together under international, socially relevant themes. European and international while maintaining ties to the region The significance of the themes on which UM education and research are centred reaches beyond the Dutch national borders. UM can easily call itself the most international university in the Netherlands. Situated in the heart of Europe, English has a place in nearly all educational programmes, and most of its programmes are taught completely in English. In addition, much of its education and research revolves around international themes, where European issues are often central. That creates an international atmosphere that's attractive to Dutch as well as international students and employees. One out of three students and 16 per cent of UM employees come from abroad. Together they represent about 70 different countries. pagina 8 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

14 Though Maastricht University is internationally oriented, it maintains strong ties to the region. Initiatives such as the Transnational University Limburg, as well as the activities of various departments such as UM Holding and Studium Generale testify to this solidarity. De nieuwe masteropleiding IPKM zal worden verzorgd door de Faculteit der Rechtsgeleerdheid (faculteit). Een korte toelichting uit het aanvraagdossier (p. 5): The Faculty of Law of Maastricht University was established in 1982 and is the youngest faculty of law in the Netherlands. It has at present approximately 2,000 students and 200 staff members. It is known in the Netherlands and abroad for its innovative education system, its international orientation and its research in the areas of international, European and comparative law. The bachelor as well as master programmes offered by the Faculty are characterised by their small-group, problem based learning approach to teaching, in which much importance is given to the acquisition of professional as well as academic skills. The international character of the Faculty is reflected in the composition of its staff and student body as well as in its extensive cooperation with foreign universities. De faculteit verzorgt een vijftal masteropleidingen die zich expliciet richten op internationale studenten (aanvraagdossier, p. 10): Globalisation and Law LL.M.; European Law School LL.M.; International Laws (Law and Language Studies) LL.M.; International and European Tax Law LL.M.; and Magister Iuris Communis (MIC) Master in Comparative, European and International Law LL.M. 3.3 Profiel opleiding De nieuwe opleiding IPKM wordt in het Engels aangeboden. Ook het aanvraagdossier is Engelstalig. De opleiding presenteert zichzelf als volgt (aanvraagdossier, p. 5): [The programme] is aimed at graduates with a science or technical qualification (e.g. biology, chemistry, biochemistry, electronics, engineering, pharmacology or physics, etc.) wishing to become experts in the field of intellectual and industrial property law, including the preparation for the European Qualifying Exam for European Patent Agent. This master programme adopts an integrated approach to teaching intellectual property law in the context of policy questions and knowledge management issues, therefore combining theory with practice. The more specific academic goal is to provide a deep understanding of the core and academic principles of intellectual property law and relate the law to questions of research and innovation policy, validation of knowledge, transfer of technology, management and commercialization issues. The policy-oriented, practical approach to learning about intellectual property and knowledge management issues is assured by complementing the teaching by Maastricht Faculty of Law s own expert staff with the teaching by highly specialised and renowned non-resident lecturers and trainers from practice, academia and the judiciary. Hence, students have the opportunity to meet and be taught by academics, European and national judges, European and national government officials, patent agents and practitioners with expert knowledge of technical patent and practical litigation matters. pagina 9 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

15 LL.M. en M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management De UM is voornemens om tegelijkertijd met de M.Sc.-opleiding de gelijknamige en sterk verwante LL.M.-opleiding te starten. Voor beide opleidingen is dan ook op hetzelfde moment een aanvraag voor toetsing ingediend bij de NVAO. In de aanbiedingsbrief bij de aanvraag d.d. 26 februari 2009 spreekt de instelling van twee varianten: De opleiding kent een M.Sc.- en een LL.M.-variant. Binnen het huidige wettelijke kader is het per opleiding slechts mogelijk één graad te verlenen. Om het mogelijk te maken zowel een M.Sc. als LL.M. te verlenen, leggen wij u beide programma s als afzonderlijke opleidingen voor. Omdat beide programma s grote overeenkomsten vertonen, worden zij beoordeeld door eenzelfde panel van deskundigen. De adviezen over beide opleidingen zijn eveneens vergelijkbaar. Het aanvraagdossier expliciteert de relatie tussen beide opleidingen (pp. 6 e.v.): The M.Sc. programme is complemented by another master programme, the LL.M. programme Intellectual Property Law and Knowledge Management. In contrast to the M.Sc. track of IPKM, the LL.M. programme is aimed at law graduates with an interest in intellectual property law as well as economists and technology transfer officers wishing to specialize on the interface between knowledge management and intellectual property law. The IPKM programme consists of three terms of four months each. The first term will run from September to December, the second term from January to May and the third and final term from June to August, during which the students will work on their master thesis, under the supervision of members of the Maastricht academic staff or of the non-resident staff teaching specialized themes. The programme combines a theoretical and a practical approach to the study of intellectual property law and knowledge management. The two components of the programme are present in all three terms. While the common core courses of each block will mainly provide a deep understanding of the core and academic principles of intellectual property law and policy, as well as knowledge management, the skills training, tutorials, and modules offered individually for each track will give participants the practical insight in intellectual property law and knowledge management issues. The practical insight is furthermore enhanced through study trips to various excellent universities, research institutes and European and international organizations in the field of intellectual property law. Common core The IPKM master programmes offer a common core of courses that is jointly attended by students of both tracks, the M.Sc. track and the LL.M. track. The compulsory common core courses offered to graduates with a law background and graduates with a science background are aimed at providing a thorough understanding of intellectual property law and knowledge management issues that are relevant for students of both tracks. By sharing courses and knowledge on cultural, legal and economic commonalties and differences of intellectual property law, a deeper understanding between lawyers, non-lawyers and scientists is instilled. The common core programme is twofold: 1) compulsory common core courses, and 2) modules that are chosen from a list of optional modules. The common core courses taught during term one and two are: Principles of International Intellectual and Industrial Property Law; Copyright and Related Rights; pagina 10 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

16 Law of Trade Marks and Unfair Competition; Patent Law I; Patent Law II; Trade Marks, Copyright and Design; Copyright and Designs II; and Competition Law, Intellectual Property Licensing and Portfolio Management. These eight compulsory courses are set up in a way that students learn about all areas of intellectual property in both terms one and two. This shall enable them to acquire knowledge in term one that is further deepened in term two. In term one, the common core courses will focus on the fundamentals of valorisation of knowledge, the international protection of intellectual property law, and the functioning of international organisations such as the World Intellectual Property Organisation (WIPO), the World Trade Organization (WTO), and the European Patent Office. The common core courses offered in term two will explore in greater depth the specificities and details of the different areas of intellectual property law and knowledge management. As an additional part of the common core, the IPKM programme offers M.Sc. and LL.M. students to choose three modules in the course of term[s] one, two and three from a list of five optional modules. Modules, in contrast to courses, can be described as short-term, intensive courses on very specific subjects. The modules cover issues that are of interest to students from both tracks. The elective element of choosing particular modules of interest to each student allows them to design their individual component of the programme which suits them best. Modules offered in the core programme include: European Patent Convention (EPC) Procedure; Patents in the US and Asia; Trade marks in the US and Asia; Copyright in the US and Asia; Annual IEEM Intellectual Property Seminar and Intellectual Property Master Classes, Macau. The modules intend to make IPKM students familiar with the different systems of protection of intellectual property. The systems that the modules will focus on are the European Union, the United States, Asian and Japanese systems of protection of intellectual and industrial property. M.Sc.-programma In het aanvraagdossier (pp. 8-9) is nader ingegaan op de opleidingsonderdelen specifiek voor het M.Sc.-programma: One of the core aims of the M.Sc. programme is to prepare graduates for work as patent attorneys or technology transfer officers. In this context there will be a strong emphasis on practical technical language training and skills training in respect of patent drafting, interpretation and litigation. M.Sc. students will have to attend particular skills training, tutorials and modules during term one and two. The skills training will include: the construction and drafting of patent claims; the procedures before the Boards of Appeals of the European Patent Office (EPO); technical language training; introduction to researching sources of intellectual property. pagina 11 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

17 The tutorials offered within the M.Sc. track will be taught in a Socratic format, with a large emphasis on applied knowledge in the form of student papers, presentations, draft patents, and mock trials. The M.Sc. modules include: Claim drafting and interpretation: EPC v US (Chemistry and Mechanics) EPC opposition Intellectual Property and Computer Science Protection of software through copyright and patents; open source and proprietary paradigms Intellectual Property and Life Sciences M.Sc. thesis Throughout term three (May August), M.Sc. students will complete a master thesis of 8,000 to 10,000 words on a topic related to intellectual property law and/or knowledge management under the supervision of a Maastricht academic staff member and/or a non-residential lecturer of their choice. Study trips The IPKM master programmes include study trips to relevant EU and international institutions in Munich and in Alicante as well as to some partner universities and research institutes that are part of the European Intellectual Property Institutes Network (EIPIN) network, located in Zurich, Strasbourg and London. The purpose of the study trips is to give students an excellent opportunity to inform themselves about possible professional careers and to establish contacts within European and international institutions, law firms and top universities and research institutes in the field of intellectual property. Nieuwe opleiding De opleiding is niet alleen nieuw maar ook uniek, aldus het aanvraagdossier (p. 11): The unique character of the master Intellectual Property Law and Knowledge Management lies in the combination of: 1) an integrated approach to teaching intellectual property law in the context of policy questions and knowledge management issues; 2) constructively incorporating languages in teaching and practical skills training; 3) a unique experience of learning jointly, graduates with a degree in science or medicine together with graduates with a degree in law, about the role of intellectual property law in commerce, research and innovation policy; 4) the emphasis on practice and academia through problem based learning; 5) an appropriate mix of specialist courses tailored to the background of the student and common core courses mandatory for all. Varianten De opleiding kent twee varianten: voltijd en deeltijd. Studieomvang De studieomvang van de opleiding bedraagt 60 ECTS. pagina 12 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

18 Aan het aanvraagdossier (p. 16) is het onderstaande schema ontleend: pagina 13 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

19 4 Beoordeling per onderwerp In dit hoofdstuk toetst het panel de aanvraag aan de hand van de zes onderwerpen en negentien facetten uit het toetsingskader. Per facet is telkens de letterlijke omschrijving ervan uit het toetsingskader overgenomen. Daarna volgen eveneens per facet een summiere samenvatting van de informatie verstrekt door de instelling, en de overwegingen en het oordeel van het panel. Tot slot geeft het panel per onderwerp een samenvattend oordeel. 4.1 Doelstellingen opleiding Voor de beschrijving van de doelstellingen wordt verwezen naar het voorgaande hoofdstuk Domeinspecifieke eisen (facet 1.1) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Bevindingen De opleiding beoogt de vorming van professionals with a thorough understanding of intellectual property (IP) law and knowledge management. Participants will acquire the practical insight and intellectual tools necessary for a critical appreciation of intellectual property law in the context of policy questions and knowledge management issues. Graduates of this programme shall be well qualified to work in an international, multi-cultural environment as European patent agents, national patent agents, officials at the European Patent Office of other European or international governmental and non-governmental organization in the field of intellectual property and knowledge management and as academics. (aanvraagdossier, p. 10) Over het unieke karakter van de opleiding is in het voorgaande hoofdstuk al e.e.a. gezegd. Aanvullend schrijft de opleiding: It is anticipated that there will be a strong demand for the proposed master programme in Intellectual Property Law and Knowledge Management. [...] The IPKM programme will be the only comprehensive LL.M. and M.Sc. degrees offered in the English language in the Benelux and a large part of the German border region that offers lawyers and non-lawyers the opportunity to study intellectual property law and knowledge management. It is foreseen that there is ample opportunity to cooperate with technical universities in the Benelux and Germany in order to provide their students with access to the proposed master. (aanvraagdossier, p. 46) In het aanvraagdossier wordt verder ingegaan op de internationale en multiculturele context waarbinnen de voorgenomen opleiding zal worden aangeboden. Voorts verschaft het dossier informatie over de positionering van de opleiding in relatie tot de overige masteropleidingen van de eigen UM-rechtenfaculteit en tot vergelijkbare programma s verzorgd door andere Europese universiteiten. Elders in het aanvraagdossier (p. 45) gaat de opleiding in op haar internationale netwerk: [The] IPKM programme is supported by the Stockholm Network and forms part of the European Intellectual Property Institutes Network (EIPIN) network. The Stockholm Network is a pan- European think tank and a market oriented network, with over 130 affiliated think pagina 14 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

20 tanks in 40 European countries. [...] Within the EIPIN network, the master s programme IPKM at Maastricht University will cooperate with other EIPIN members, such as the Queen Mary Intellectual Property Research Institute London, Munich Intellectual Property Law Center, the MAS in Intellectual Property ETH Zurich, etc. In haar reactie op de schriftelijke vragen van het panel (zie bijlage 4) geeft de opleiding een nadere toelichting over de betrokkenheid van (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk bij het definiëren van de domeinspecifieke eisen. Overwegingen De master IPKM presenteert zich als een unieke opleiding. Het panel deelt deze visie. Middels een geïntegreerd programma worden studenten met een juridische vooropleiding tezamen met studenten met een technische vooropleiding opgeleid tot deskundigen op het gebied van IP law and knowledge management in een multidisciplinaire en internationale setting. Hierin onderscheidt de opleiding zich inderdaad van verwante opleidingen zowel in binnen- als buitenland. Het panel zou wel graag zien dat de vergelijking met verwante (internationale) opleidingen inzichtelijker wordt gemaakt, ook met het oog op het zo nauwkeurig mogelijk informeren van studenten in spe. Deze exercitie kan het profiel bovendien nog verscherpen. Gezien het uitgebreide internationale netwerk van de opleiding in het domein van IP moet deze vergelijking op het niveau van eindkwalificaties vrij eenvoudig te maken zijn. Het is het panel opgevallen dat bij herhaling zowel in het aanvraagdossier als in het al beschikbare voorlichtingsmateriaal wordt gemeld dat de M.Sc.-opleiding IPKM voorbereidt op het European Qualifying Exam (EQE) for Euopean Patent Agent. Daarmee wordt te zeer de indruk wekt dat na afronding van deze opleiding direct het EQE zou kunnen worden gedaan. Dat is beslist niet het geval. Om toegelaten te worden tot het EQE moet namelijk eerst drie jaar praktijkervaring onder leiding van een Europees octrooigemachtigde worden opgedaan. Ook zijn aanvullende studies vereist op het gebied van Europees Octrooiverdrag en Patent Cooperation Treaty. De berichtgeving over de nieuwe M.Sc.-opleiding IPKM vindt het panel op dit punt misleidend. Een aanpassing is dan ook op zijn plaats. Dezelfde opmerking zal het panel ook maken bij de bespreking van de informatievoorziening onder facet 4.2. Tijdens het locatiebezoek is bevestigd bij monde van de rector dat de beoogde opleiding past binnen het strategische ontwikkelingsplan en het internationale profiel van de universiteit. Inmiddels komt bijna de helft van de UM-studenten uit het buitenland. Met de Engelstalige master IPKM wil de instelling dit aandeel vergroten, een nieuwe markt aanboren en haar bestaande relaties met buitenlandse partners in met name China, India en Turkije intensiveren. Uit deze drie aandachtsgebieden hebben zich alvast bedrijven gemeld met belangstelling voor de nieuwe IPKM-opleiding. Deze blijk van interesse geeft de opleiding (en het panel) vertrouwen in een goede aansluiting op de praktijk. Verder wordt nadrukkelijk regionale samenwerking nagestreefd. De opleiding gaat ervan uit dat zij ook studenten met name uit Vlaanderen en de Duitse grensstreek kan aantrekken. Verder wordt een direct verband gelegd tussen de nieuwe opleiding en het belang van IP voor incubators en kleine bedrijven waarmee de UM samenwerkt. Naar de mening van het panel zou dit laatste punt sterker naar voren kunnen komen in de opzet van de nieuwe masteropleiding. Het panel onderschrijft de veronderstelling dat de belangstelling voor de opleiding IPKM bij met name buitenlandse studenten vrij groot zal zijn. Het wordt daarin gesterkt door het feit dat de opleiding al over dertien inschrijvingen beschikt, evenwichtig verdeeld over de M.Sc. - en pagina 15 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

21 de LL.M.-opleiding. Elf van de aangemelde studenten komen uit het buitenland. De opleiding wijst ook op het toenemende belang van IP, ook en vooral in de Europese context, en de unieke combinatie van de M.Sc. - en de LL.M.-opleidingen. Deze visie wordt ook bevestigd door de (gast)docenten met wie het panel sprak: de master IPKM biedt een meer holistische kijk op IP juist op een moment dat steeds meer eilandjes van expertise ontstaan. De nieuwe opleiding kiest bewust voor een multi- en interdisciplinaire aanpak over de grenzen van elk afzonderlijk specialisme heen. De nagestreefde interactie in een internationale context zal onmiskenbaar een belangrijke reden zijn voor studenten om te kiezen voor deze nieuwe opleiding. Eerder had het panel zich nog verbaasd over de reactie van de opleiding ( not relevant ) op de schriftelijke vragen van het panel naar de betrokkenheid van vakgenoten en beroepenveld bij de totstandkoming van de nieuwe opleiding. Het panel kan zich niet vinden in de stelling van de UM dat een marktonderzoek slechts relevant is voor de macrodoelmatigheidstoets van bekostigde opleidingen. The proof of the pudding is in the eating mag dan gelden voor zelfbekostigde opleidingen, dat neemt niet weg dat marktonderzoek ook al is het beperkt in tijd en middelen een preciezere invulling kan geven van het profiel, ongeacht de bekostiging van de opleiding. Het panel adviseert dan ook om permanent contact te houden met een nog in te stellen klankbordgroep bestaande uit vertegenwoordigers van het werkveld. Bij de behandeling van onderwerp 5 van het toetsingskader (interne kwaliteitszorg) komt het panel hierop terug. Niet alleen een meer gestructureerde betrokkenheid van het werkveld maar ook van (internationale) vakgenoten is wenselijk. Peers leveren thans via hun gastdocentschap een inhoudelijke bijdrage maar een systematische actualisatie van de eindkwalificaties vindt bij voorkeur plaats in goed overleg met relevante gremia zoals een wetenschappelijke adviesraad. Het panel nodigt de opleiding dan ook uit hierop actie te ondernemen, mede tegen de achtergrond van een goed functionerend kwaliteitszorgsysteem (zie ook onderwerp 5). De nog in te stellen commissie waarvan sprake in het aanvraagdossier (p. 31) zou deze functie eventueel kunnen vervullen. Het panel acht genoegzaam bewezen dat de opleiding aansluit bij de eisen en de behoeften in de beroepspraktijk ook al zijn de aannames van de opleiding niet gestoeld op resultaten van marktonderzoek. De gesprekken tijdens het locatiebezoek en de aanvullende informatie ter inzage hebben het panel voldoende inzicht gegeven in de wijze waarop peers en het werkveld zijn geconsulteerd in de ontwikkelingsfase van de opleiding. Het panel is ervan overtuigd dat de nieuwe opleiding een weloverwogen initiatief is van alle betrokkenen (universiteit, docenten en afnemers). Het panel is daarom van mening dat in de beoogde eindkwalificaties de recente ontwikkelingen in het vakgebied en de wensen uit de beroepspraktijk in voldoende mate aan bod komen. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.1 Domeinspecifieke eisen als voldoende. pagina 16 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

22 4.1.2 Master (facet 1.2) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master. Bevindingen In het aanvraagdossier (pp ) zijn de beoogde eindkwalificaties beschreven die voor het algemeen deel ( common core ) gelijkluidend zijn voor de M.Sc. - en de LL.M.-opleiding. De specifieke M.Sc.-eindkwalificaties zijn als volgt omschreven: a) Clear overview on the commonalities and differences of the various systems of IP protection of different regions, i.e. the United States, the European Union, Japan, Asia, etc., especially in the areas of acquisition, procedure and patent drafting; b) Training of the use of the official languages of the European Patent Office and the Office for Harmonization in the Internal Market (English, French, German). Desgevraagd heeft de opleiding een nadere toelichting gegeven naar aanleiding van schriftelijke vragen van het panel over de vrij ambitieuze doelstellingen (zie bijlage 4). Overwegingen De beoogde eindkwalificaties van de opleiding IPKM voldoen zonder meer aan de kwalificaties van een masteropleiding. Het panel vraagt bijzondere aandacht voor de Dublin-descriptor communicatie gezien het belang van precies taalgebruik voor de toekomstige IP-deskundige. Twee factoren zijn hierbij bepalend: (1) de communicatie gebeurt in het Engels; (2) het opstellen, redigeren en beoordelen van patenten, contracten, etc. vereist een grondige kennis van de juridische vaktaal (in het Engels). Bij de vertaling van deze eindkwalificatie in het programma zal het panel hierover aanvullende opmerkingen maken (zie onderwerp 2). Naar het oordeel van het panel zijn de eindkwalificaties nogal ambitieus gezien de nagestreefde diepte én breedte, de heterogene instroom en de samenstelling van het docentenkorps. Het panel heeft zich dan ook afgevraagd of het geambieerde masterniveau op alle onderdelen te realiseren is. Tegelijkertijd vindt het panel het prijzenswaardig dat de opleiding deze uitdaging niet uit de weg gaat. Eerder is al gerefereerd aan het unieke karakter van de opleiding in combinatie met de M.Sc.-opleiding en de bijzondere context die de opleiding als volgt samenvat: the substantive focus of the programme, [ ] the educational system, [ ] the international orientation, [..] as well as the muti-cultural environment. (aanvraagdossier, p. 11) Samen met het opleidingsteam en het docentenkorps is het panel ervan overtuigd dat het masterniveau haalbaar is mits een strakke regie van het opleidingsmanagement die vereist dat alle masterkwalificaties op een evenwichtige wijze worden vertaald naar concrete doelstellingen in de afzonderlijke programmaonderdelen. Voor het panel is de coördinatie op verschillende niveaus doelstellingen, programma, personeel, kwaliteitszorg, organisatie, etc. dan ook essentieel voor het te bereiken masterniveau. Op verschillende plaatsen in het advies komt het panel nog terug op het belang van de coördinatie. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.2 Master als voldoende. pagina 17 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

23 4.1.3 Oriëntatie wo (facet 1.3) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een master in wo: De beoogde eindkwalificaties zijn mede ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld. Een wo-master heeft de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een wo-opleiding vereist is of dienstig is. Bevindingen In het aanvraagdossier wordt niet specifiek ingegaan op het eerste criterium. Wel komen op verschillende plaatsen in het dossier de diverse eisen vanuit de wetenschap en de praktijk aan bod. De academische oriëntatie ontleent de opleiding aan de wetenschappelijke onderzoekscomponent die vooral tot uiting komt in de masterthesis: The M.Sc. thesis is an important contribution to the further development of competences concerning the independent research and interdisciplinary questions. During the courses taken in the first two terms, students learn to critically address academic issues. Subsequently they do research into a topic in the field of IPKM; in the final thesis they present their findings and give proof of their ability to act in the academic field of IPKM. Multi-disciplinary research topics are highly encouraged, in particular with a view to the interdependencies between sciences and IP law and knowledge management issues. The staff members at the Faculty of Law of UM and the non-resident staff teaching in the IPKM programme are recognized experts in IP law and knowledge management issues. The supervision by these staff members of the research undertaken by students ensures the high quality of this research. (aanvraagdossier (p. 14) Multidisciplinaire vraagstukken zijn direct gerelateerd aan de masterthesis. Verder verwijst het aanvraagdossier naar de participatie van de UM in de interuniversitaire onderzoekscholen Ius Commune en Rechten van de Mens. Overwegingen Naar het oordeel van het panel is de opleiding erin geslaagd om in haar doelstellingen een goed evenwicht te vinden tussen de eisen van de wetenschappelijke discipline en die van de beroepspraktijk. Niet alleen de betrokken docenten maar ook de studenten juristen en nietjuristen belichamen dit evenwicht. Daaraan ontleent de opleiding haar unieke karakter zoals eerder opgemerkt. Ter ondersteuning van haar wetenschappelijke oriëntatie verwijst de opleiding terecht naar de reeds bestaande samenwerking met universiteiten in binnen- en buitenland via haar (gast)- docenten en beide genoemde onderzoeksscholen. Bovendien is de opleiding erin geslaagd om vooraanstaande docenten in IP aan zich te binden. Het panel meent dat de inbreng van deze peers bepalend is voor het hoge wetenschappelijke niveau van de opleiding. Ook hun betrokkenheid als cosupervisor in het begeleidingstraject van de masterthesis weet het panel te waarderen. De onderlinge afstemming tussen de (gast)docenten en nadere afspraken over taken en verantwoordelijkheden behoeven evenwel nog enige aandacht (zie ook onderwerp 3). Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.3 Oriëntatie wo als voldoende. pagina 18 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

24 4.1.4 Samenvattend oordeel onderwerp 1 Doelstellingen opleiding De drie facetten die betrekking hebben op de doelstellingen van de opleiding vindt het panel voldoende. De beoogde eindkwalificaties sluiten aan bij de eisen van de (internationale) vakgenoten en de beroepspraktijk, en bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master op wo-niveau. Het onderwerp Doelstellingen opleiding wordt daarmee als positief beoordeeld. Het panel wijst daarbij uitdrukkelijk op het belang van de coördinatie op verschillende niveaus en adviseert om vooral aandacht te schenken aan verdere afstemming met het werkveld en met de gastdocenten. Tevens merkt het panel op dat te zeer de indruk wordt gewekt dat de opleiding voorbereidt op het EQE-examen; dat is niet juist en de berichtgeving daarover in het voorlichtingsmateriaal moet dan ook worden aangepast. 4.2 Programma Voor de beschrijving van het programma wordt verwezen naar het voorgaande hoofdstuk Eisen wo (facet 2.1) Het beoogde programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een woopleiding Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats in interactie tussen het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek binnen relevante disciplines. Het programma sluit aan bij ontwikkelingen in de relevante wetenschappelijke discipline(s) door aantoonbare verbanden met actuele wetenschappelijke theorieën. Het programma waarborgt de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. Bij daarvoor in aanmerking komende opleidingen heeft het programma aantoonbare verbanden met de actuele praktijk van de relevante beroepen. Bevindingen Het programma bestaat uit drie delen: een algemeen deel, gemeenschappelijk voor de LL.M. en M.Sc.-opleidingen (30 ECTS), een specifiek M.Sc.-deel (24 ECTS) en de masterthesis (6 ECTS). De onderdelen zijn gespreid over drie trimesters met de thesis als sluitstuk. Bij het eerste criterium verwijst het aanvraagdossier naar de opbouw van het programma met aandacht voor kennisontwikkeling, wetenschappelijk onderzoek en praktische vaardigheden, en naar de docenten die allen actief zijn als onderzoeker en/of werkzaam zijn in de praktijk. De aansluiting bij actuele ontwikkelingen wordt gewaarborgd door de kwalificaties van de docenten en de samenstelling van het docententeam. Het docentenkorps bestaat namelijk uit onderzoekers en praktijkdocenten uit zowel binnen- als buitenland, aldus de opleiding. Het derde criterium het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden is terug te vinden in het voorbereidingstraject van de masterthesis en het didactische concept van PBL. Over het vierde criterium meldt het aanvraagdossier (p. 25): Links with current professional practice are enhanced in a threefold manner: 1) intensive skills training, 2) specific modules and 3) the organization of various study trips. Elders in het aanvraagdossier (p. 44) wordt expliciet ingegaan op de relatie met de actuele IPpraktijk. Naast de inzet van gerenommeerde IP-specialisten als (gast)docenten worden ook genoemd the opportunity to discuss the day to day reality of [the students ] future working environment with the teachers that work at a variety of prospective employers of the graduates pagina 19 NVAO M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009

Wo-master M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht. 30 juni 2009. NVAO Toets Nieuwe Opleiding

Wo-master M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht. 30 juni 2009. NVAO Toets Nieuwe Opleiding Wo-master M.Sc. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009 NVAO Toets Nieuwe Opleiding Paneladvies Inhoud 1 Samenvattend advies 3 2 Inleiding en verantwoording

Nadere informatie

Wo-master LL.M. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht. 30 juni 2009. NVAO Toets Nieuwe Opleiding

Wo-master LL.M. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht. 30 juni 2009. NVAO Toets Nieuwe Opleiding Wo-master LL.M. Intellectual Property Law and Knowledge Management Universiteit Maastricht 30 juni 2009 NVAO Toets Nieuwe Opleiding Paneladvies Inhoud 1 Samenvattend advies 3 2 Inleiding en verantwoording

Nadere informatie

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager.

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager. Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager www.bpmo-academy.nl Wat is kwaliteitsmanagement? Kwaliteitsmanagement beoogt aan te sturen op het verbeteren van kwaliteit. Tevens houdt het zich bezig met het verbinden

Nadere informatie

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency NETWORK CHARTER 1 WHAT IS THE EREK NETWORK? EREK stands for the European Resource Efficiency Knowledge Centre, a vibrant platform to enable and reinforce businesses and especially small and medium sized

Nadere informatie

WORKSHOP 1P4. Internationale samenwerking goed voor de onderwijskwaliteit? Arie van Scheepen. Docent Technische Bedrijfskunde bij IED-FNT

WORKSHOP 1P4. Internationale samenwerking goed voor de onderwijskwaliteit? Arie van Scheepen. Docent Technische Bedrijfskunde bij IED-FNT WORKSHOP 1P4 Internationale samenwerking goed voor de onderwijskwaliteit? Arie van Scheepen Docent Technische Bedrijfskunde bij IED-FNT 11.00-12.00 uur / SkyTheater 2 Inhoudsopgave Onderwerp/ aanleiding

Nadere informatie

2010 Integrated reporting

2010 Integrated reporting 2010 Integrated reporting Source: Discussion Paper, IIRC, September 2011 1 20/80 2 Source: The International framework, IIRC, December 2013 3 Integrated reporting in eight questions Organizational

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this

Nadere informatie

Opleiding PECB IT Governance.

Opleiding PECB IT Governance. Opleiding PECB IT Governance www.bpmo-academy.nl Wat is IT Governance? Information Technology (IT) governance, ook wel ICT-besturing genoemd, is een onderdeel van het integrale Corporate governance (ondernemingsbestuur)

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV College van bestuur NHTV Internationale Hogeschool Breda Postbus 3917 4800 DX BREDA Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture

Nadere informatie

Richtlijn beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Positionering van de opleidingen De vergelijking met Vlaanderen

Richtlijn beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Positionering van de opleidingen De vergelijking met Vlaanderen Richtlijn beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Het is aan het beoordelingspanel om te bepalen of deze toelichting relevant is bij de beoordeling van de onderhavige opleiding. Positionering

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 7-0 6 7 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellant tegen het Bestuur van de Faculteit der Wiskunde

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Friday, 15 June 2018. This

Nadere informatie

Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt The role of mobility in higher education for future employability

Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt The role of mobility in higher education for future employability The role of mobility in higher education for future employability Jim Allen Overview Results of REFLEX/HEGESCO surveys, supplemented by Dutch HBO-Monitor Study migration Mobility during and after HE Effects

Nadere informatie

Meer waarde met hbo door internationale samenwerking!

Meer waarde met hbo door internationale samenwerking! Meer waarde met hbo door internationale samenwerking! 19.04.2018 Wie zijn wij? Anne Klaas Schilder Senior lecturer NHL-Stenden Hogeschool Inge Broekman Institutional Erasmus Coordinator University of Twente

Nadere informatie

Toelichting beoordelingskader bij beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland

Toelichting beoordelingskader bij beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Toelichting beoordelingskader bij beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Het is aan het beoordelingspanel om te bepalen of deze toelichting relevant is bij de beoordeling van de onderhavige

Nadere informatie

Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte toets nieuwe opleiding van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791).

Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte toets nieuwe opleiding van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791). nvao r nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de wo-master Health Informaties van de Universiteit van Amsterdam

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017 www.iuscommune.eu INVITATION Ius Commune Masterclass 22 June 2017 Amsterdam Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers,

Nadere informatie

Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing

Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing Date 7-12-2011 1 Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing Prof. Dr. Inge Hutter Demographer, anthropologist Coordinator Healthy Ageing Alpha Gamma RUG Dean Faculty Spatial Sciences Date 7-12-2011

Nadere informatie

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas University of Groningen Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version

Nadere informatie

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 8 1 5 3 1 8 1 5 5 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het van de Universiteit Leiden inzake de beroepen van [naam] te Den Haag, appellant tegen het Bestuur

Nadere informatie

Het I*Teach project. Innovative Teacher BG/05/B/P/PP-166 038. Nico van Diepen Universiteit Twente

Het I*Teach project. Innovative Teacher BG/05/B/P/PP-166 038. Nico van Diepen Universiteit Twente Het I*Teach project Innovative Teacher B Nico van Diepen Universiteit Twente Overzicht Het project De doelen De resultaten De plannen Het project Internationaal / EU Leonardo Partners - Sofia University

Nadere informatie

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014 Process Mining and audit support within financial services KPMG IT Advisory 18 June 2014 Agenda INTRODUCTION APPROACH 3 CASE STUDIES LEASONS LEARNED 1 APPROACH Process Mining Approach Five step program

Nadere informatie

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een oordeel positief van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de wo-master Executive MBA

Besluit strekkende tot een oordeel positief van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de wo-master Executive MBA ,nvao r nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot een oordeel positief van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de wo-master Executive MBA datum 31 mei 2018 onderwerp Besluit

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 7-1 3 8 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het College van beroep van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellant tegen het Bestuur van

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 3 2 1 8 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van XXX, appellant tegen het Bestuur van de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, verweerder 1. Ontstaan en loop

Nadere informatie

International Leiden Leadership Programme

International Leiden Leadership Programme International Leiden Leadership Programme Information Evening 1 November 2016 Universiteit Leiden.. LLP Programme team Menno Mennes Lucille Brakefield Janna van Helden Ratna Lachmansingh Programme Bij

Nadere informatie

«nvao. fluit. w nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie

«nvao. fluit. w nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie «nvao w nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie fluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de postinitiële wo-master Marketing van de Vrije

Nadere informatie

Free Electives (15 ects)

Free Electives (15 ects) Free Electives (15 ects) Information about the Master RE&H (and the free electives) can be found at the following page: http://www.bk.tudelft.nl/en/about-faculty/departments/real-estate-and-housing/education/masterreh/free-electives/

Nadere informatie

Programmaoverzicht Bachelor Open dag

Programmaoverzicht Bachelor Open dag Programmaoverzicht Bachelor Open dag 11 2017 Ronde en tijd Openingsronde 09.00-09.30 uur Sessies en activiteiten Waarom Tilburg University? Informatiesessie met de rector magnificus en een student van

Nadere informatie

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs 2 december 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Beoordelingskader 4 pagina 2 1 Inleiding Dit beoordelingskader bevat een aantal facetten

Nadere informatie

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn Chapter 4 Understanding Families In this chapter, you will learn Topic 4-1 What Is a Family? In this topic, you will learn about the factors that make the family such an important unit, as well as Roles

Nadere informatie

Basisgegevens. Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Nieuwe opleiding. Nieuw Ad programma. Nieuwe hbo master. Nieuwe joint degree

Basisgegevens. Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Nieuwe opleiding. Nieuw Ad programma. Nieuwe hbo master. Nieuwe joint degree Basisgegevens Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): X Nieuwe Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe joint degree Naam instelling(en) Contactpersoon/contactpersonen Contactgegevens Universiteit

Nadere informatie

Themasessie vluchtelingen. Frans van Hoek Marieke Hanekamp

Themasessie vluchtelingen. Frans van Hoek Marieke Hanekamp Themasessie vluchtelingen Frans van Hoek Marieke Hanekamp Wat in deze sessie? Strategisch Kader Terugkoppeling sessie in Brussel Brainstormen in subgroepen Strategisch Kader EU-beleid en doelstellingen

Nadere informatie

Vanuit de NVAO werd het panel ondersteund door lic. Rik Belmans, beleidsmedewerker.

Vanuit de NVAO werd het panel ondersteund door lic. Rik Belmans, beleidsmedewerker. College van bestuur Universiteit van Amsterdam Postbus 19268 1000 GG AMSTERDAM Besluit Besluit strekkende tot positieve beoordeling van de aanvraag Toets nieuwe opleiding wo-master Master in International

Nadere informatie

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën The Relation between Personality, Education, Age, Sex and Short- and Long- Term Sexual

Nadere informatie

De NVAO heeft voor de beoordeling van de aanvraag op 27 oktober 2005 een panel van deskundigen ingesteld. Het panel kende de volgende samenstelling:

De NVAO heeft voor de beoordeling van de aanvraag op 27 oktober 2005 een panel van deskundigen ingesteld. Het panel kende de volgende samenstelling: College van bestuur Universiteit Utrecht Postbus 80125 3508 TC UTRECHT Besluit Besluit strekkende tot positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding wo-master Selective Utrecht Medical Master

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool

Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool nvao nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool datum 29 december

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010 Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010 Opleidingsspecifiek deel Masteropleiding: Talen en culturen van Korea Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13

Nadere informatie

University of Groningen. Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda

University of Groningen. Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda University of Groningen Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check

Nadere informatie

Part-time Programmes in Law

Part-time Programmes in Law Part-time Programmes in Law Introducing Part-time Full-time study 40 hrs per week 42 weken per jaar Roughly equivalent to full-time real job Credits (ECTS) Academic year = 60 ECTS = 1680 uur 1 credit

Nadere informatie

Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch

Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch Bottlenecks in Independent Learning: Self-Regulated Learning, Stress

Nadere informatie

EXAM & VAT. Michel De Bisschop ESA Executive Director

EXAM & VAT. Michel De Bisschop ESA Executive Director EXAM & VAT Michel De Bisschop ESA Executive Director VAT EU Directives on VAT VAT = interpretation Differences from country to country Exam organiser based in Belgium EXAM Exempted of VAT? Belgian VAT

Nadere informatie

Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP

Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP Dit is de actuele besluitenlijst van het CCvD HACCP. Op deze besluitenlijst staan alle relevante besluiten van het CCvD HACCP

Nadere informatie

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact

Nadere informatie

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Tijd 09.15 09.45 Je bent op de Open dag, wat nu? Personal welcome international visitors 10.00 10.45 Je bent op de

Nadere informatie

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Inger Anneberg, anthropologist, post doc, Aarhus University, Department of Animal Science Jesper Lassen, sociologist, professor, University

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 6-1 3 4 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellante tegen het Bestuur van de Faculteit der Sociale

Nadere informatie

Alfa- en Gammawetenschappen, maatschappelijke impact, en de lokale en regionale ontwikkeling

Alfa- en Gammawetenschappen, maatschappelijke impact, en de lokale en regionale ontwikkeling office of the university research & valorisation 07-04-2015 1 Alfa- en Gammawetenschappen, maatschappelijke impact, en de lokale en regionale ontwikkeling Dr. Annemieke Galema Director Research & Valorisation-Northern

Nadere informatie

5-point scale: Strongly disagree OOOOO Strongly agree O No opinion / n.a. Zeer mee oneens OOOOO Zeer mee eens O Geen mening / n.v.t.

5-point scale: Strongly disagree OOOOO Strongly agree O No opinion / n.a. Zeer mee oneens OOOOO Zeer mee eens O Geen mening / n.v.t. 5-point scale: Strongly disagree OOOOO Strongly agree O No opinion / n.a. Zeer mee oneens OOOOO Zeer mee eens O Geen mening / n.v.t. Active learning The following questions are about active learning. In

Nadere informatie

OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008

OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008 OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008 Instructie Met als doel het studiecurriculum te verbeteren of verduidelijken heeft de faculteit FEB besloten tot aanpassingen in enkele programma s die nu van

Nadere informatie

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs 12 november 2012 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Handreiking voor specifieke invulling van de standaarden

Nadere informatie

Summary 124

Summary 124 Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities

Nadere informatie

Topic 10-5 Meeting Children s Intellectual Needs

Topic 10-5 Meeting Children s Intellectual Needs Topic 10-5 Meeting Children s Intellectual Needs In this topic, you will learn how to help children develop the ability to reason and use complex thought, as well as The role of play in intellectual development

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 6-0 0 1 1 6-0 0 3 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het van de Universiteit Leiden inzake de beroepen van [naam], appellante tegen het Bestuur van de Faculteit

Nadere informatie

Patiëntenparticipatie in

Patiëntenparticipatie in Patiëntenparticipatie in Europees perspectief Marleen Kaatee Oprichter & voorzitter Patiëntenparticipatie in Europa: 1. PSC Patients Europe 2. EMA 3. ERNs, European Reference Networks Noodzaak: internationaal

Nadere informatie

ENGINEERING in Leuven. Peter Van Puyvelde programme director

ENGINEERING in Leuven. Peter Van Puyvelde programme director CHEMICAL ENGINEERING in Leuven Peter Van Puyvelde programme director peter.vanpuyvelde@cit.kuleuven.be content presentation (English) master programme presentation Erasmus Mundus programma EURHEO rationale

Nadere informatie

de volgende vakken b) the student has completed the MSc Economics with at least the courses...

de volgende vakken b) the student has completed the MSc Economics with at least the courses... OER/TER Errata (25-04-2018) Betreft/regarding: Onderwijs- en Examenregeling masterprogramma s 2017- Artikel 4.5.2 (p.105)/article 4.5.2 (p111) b) de student heeft de opleiding MSc Economics programme afgerond

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2011

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2011 Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2011 Opleidingsspecifiek deel Masteropleiding: Classics and Ancient Near Eastern Civilizations (research) De naam van deze masteropleiding wijzigt

Nadere informatie

Studiekeuzetraject. Het belang van het vak Nederlands binnen het IB-diploma voor studie in Nederland

Studiekeuzetraject. Het belang van het vak Nederlands binnen het IB-diploma voor studie in Nederland Studiekeuzetraject Het belang van het vak Nederlands binnen het IB-diploma voor studie in Nederland Opbouw IB-diplomaprogramma Vak Nederlands binnen IB-diploma Higher level Standard level A versus B (B

Nadere informatie

INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW)

INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW) INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW) 14 november 2014 2 PROGRAMMA ESFRI Roadmap, wat is het en waar doen we het voor? Roadmap 2016 Verschillen met vorige Schets

Nadere informatie

Ik kom er soms tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet bij mij heb of niet compleet

Ik kom er soms tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet bij mij heb of niet compleet 1 2 3 4 MATERIAL PREPARING LESSON ATTITUDE TOWARD WORK Ik kom er vaak tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet bij mij heb Ik kom er soms tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet

Nadere informatie

Conferentie Examinering in de bpv 31 mei 2013 Workshop : handboeken BPV en het buitenland

Conferentie Examinering in de bpv 31 mei 2013 Workshop : handboeken BPV en het buitenland Conferentie Examinering in de bpv 31 mei 2013 Workshop : handboeken BPV en het buitenland Andre van Voorst : sr adviseur Kenwerk / Examenwerk Mirjam Hensels : projectleider BPV Handboeken Programma Inleiding

Nadere informatie

SEFOTECH.NUT An Erasmus Mundus master

SEFOTECH.NUT An Erasmus Mundus master SEFOTECH.NUT An Erasmus Mundus master SEFOTECH.NUT JOINT DEGREE awarded: M.Sc. Degree in Food Science, Technology and Nutrition SEFOTECH.NUT 2 History of the project -90s : IPs on brewing, wine making,

Nadere informatie

Mentaal Weerbaar Blauw

Mentaal Weerbaar Blauw Mentaal Weerbaar Blauw de invloed van stereotypen over etnische minderheden cynisme en negatieve emoties op de mentale weerbaarheid van politieagenten begeleiders: dr. Anita Eerland & dr. Arjan Bos dr.

Nadere informatie

Lectoraat Recht in Europa Fouad de Vries LLM MA - Jaarplan 2011-2012

Lectoraat Recht in Europa Fouad de Vries LLM MA - Jaarplan 2011-2012 Lectoraat Recht in Europa Fouad de Vries LLM MA - Jaarplan 2011-2012 I. Jaarplan September: Oktober: November: December: Januari: Blok 2.1 Consumer law herontwikkelen: Intellectual propery law en Distance

Nadere informatie

Ons vak in beweging. Dr. Hans Hobbelen, Lector healthy Lifestyle, Ageing and Health Care

Ons vak in beweging. Dr. Hans Hobbelen, Lector healthy Lifestyle, Ageing and Health Care Ons vak in beweging Dr. Hans Hobbelen, Lector healthy Lifestyle, Ageing and Health Care Toenemende levensverwachting Christensen et al 2009 Vergrijzing/verzilveren 5 Ontwikkeling grijze druk 2010-2025

Nadere informatie

OER/TER ADDENDA ( )

OER/TER ADDENDA ( ) OER/TER ADDENDA (21-11-2017) Regarding: Teaching and Examination Regulations Master s degree programmes The new text: p. 170 Programme: Executive Master of Finance and Control/EMFC Year: 2 sem course title

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 3 2 3 7 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellant tegen het Bestuur van de Faculteit der Geesteswetenschappen, verweerder 1. Ontstaan en loop van het

Nadere informatie

TKI Project: Multi-stage Stochastic and Robust Optimization of Flood Mitigation Measures under Forecast Uncertainty. Workshop Stakeholder

TKI Project: Multi-stage Stochastic and Robust Optimization of Flood Mitigation Measures under Forecast Uncertainty. Workshop Stakeholder TKI Project: Multi-stage Stochastic and Robust Optimization of Flood Mitigation Measures under Forecast Uncertainty Workshop Stakeholder Aanleiding Inventarisatie van de behoeften voor de operationele

Nadere informatie

Aan de slag met interdisciplinaire Teacher Design Teams (i-tdt) voor istem onderwijs

Aan de slag met interdisciplinaire Teacher Design Teams (i-tdt) voor istem onderwijs Aan de slag met interdisciplinaire Teacher Design Teams (i-tdt) voor istem onderwijs Mieke De Cock, Heidi Knipprath & An Steegen 14/02/2019 Wat bedoelen we met istem? https://www.youtube.com/watch?v=alpj48simte&t=77s

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 5-0 8 7 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellant tegen bestuur van de Faculteit der Geesteswetenschappen, verweerder 1. Ontstaan en loop van het geding

Nadere informatie

Persoonlijke informatie / Personal information

Persoonlijke informatie / Personal information LOB-cv Answers Persoonlijke informatie / Personal information Naam / Name Place of residence Woonplaats Country of residence School / School Nationaliteit / Nationality Geboortedatum / Date-of-birth Place-of-birth

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010 Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010 Opleidingsspecifiek deel Masteropleiding: Classics and Ancient Near Eastern Civilizations (research) Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 6-1 2 5 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellant tegen het Bestuur van de Faculteit der Sociale

Nadere informatie

Krachtenveld. Masterprogramma Content & Knowledge Engineering. Ministerie OCW. ß-faculteit. onderwijsvisitatie. bacheloropleidingen.

Krachtenveld. Masterprogramma Content & Knowledge Engineering. Ministerie OCW. ß-faculteit. onderwijsvisitatie. bacheloropleidingen. Masterprogramma Content & Knowledge Engineering Curriculum 2010-2011 Hans Voorbij Krachtenveld onderwijsvisitatie zelfevaluatie ß-faculteit bacheloropleidingen master CKE vakgebied docenten Ministerie

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel

Nadere informatie

ONDERNEMERSCHAP (Nederlandstalig)

ONDERNEMERSCHAP (Nederlandstalig) ONDERNEMERSCHAP (Nederlandstalig) LEERDOELEN 1. Inzicht krijgen in de waarde van creatief ondernemerschap door de marktwaarde van je kunst te leren waarderen. 2. Het ontwikkelen van fundamentele marketing-

Nadere informatie

University of Groningen. Pieces of the Puzzle Vissia, Eline Margreta

University of Groningen. Pieces of the Puzzle Vissia, Eline Margreta University of Groningen Pieces of the Puzzle Vissia, Eline Margreta IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document

Nadere informatie

Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP

Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP Dit is de actuele besluitenlijst van het CCvD HACCP. Op deze besluitenlijst staan alle relevante besluiten van het CCvD HACCP

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22618 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Schans, Martin van der Title: Blowup in the complex Ginzburg-Landau equation Issue

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 6-0 9 3 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het College van beroep van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellante tegen het Bestuur van

Nadere informatie

Pro Dual Improving through Benchmarking. Leonardo da Vinci/Partnerships 2008-2010

Pro Dual Improving through Benchmarking. Leonardo da Vinci/Partnerships 2008-2010 Pro Dual Improving through Benchmarking Leonardo da Vinci/Partnerships 2008-2010 Partners Germany: Stadt München/City of Munich Education Department - Vocational Schools and Further Education Industrie-

Nadere informatie

University of Groningen. Who cares? Kamstra, Aafke

University of Groningen. Who cares? Kamstra, Aafke University of Groningen Who cares? Kamstra, Aafke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.

Nadere informatie

Stages in het flexibel semester. Initiatiefvoorstel voor het implementeren van studiepunten voor stages in het flexibel semester

Stages in het flexibel semester. Initiatiefvoorstel voor het implementeren van studiepunten voor stages in het flexibel semester Initiatiefvoorstel Fractie SAM Stages in het flexibel semester Initiatiefvoorstel voor het implementeren van studiepunten voor stages in het flexibel semester Fractie SAM Aan de universiteitsraad 13 november

Nadere informatie

Beoordelingskader voor de beperkte toets nieuwe opleiding van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791).

Beoordelingskader voor de beperkte toets nieuwe opleiding van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791). {nvao r nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie datum 28 februari 2018 onderwerp Besluit Toets nieuwe opleiding wo-ma Advanced Studies in International Dispute Settlement and Arbitration Universiteit

Nadere informatie

Gemeente Ridderkerk Controle jaarrekening Ridderkerk 4 juli 2019 Jesper van Koert Reinier Moet Rein-Aart van Vugt

Gemeente Ridderkerk Controle jaarrekening Ridderkerk 4 juli 2019 Jesper van Koert Reinier Moet Rein-Aart van Vugt Gemeente Ridderkerk Controle jaarrekening 2018 Ridderkerk 4 juli 2019 Jesper van Koert Reinier Moet Rein-Aart van Vugt Status van de controle Raad Gemeente Ridderkerk 2018 - bevindingen jaarrekening 1

Nadere informatie

European frameworks for VET

European frameworks for VET European frameworks for VET VLOR Brussels, 4 June 2014 Carlo Scatoli Vocational Training and Adult Learning 2002 The Copenhagen Declaration 30 November 2002 Strengthen the European dimension Improve transparency,

Nadere informatie

Bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs

Bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs Bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs 4 november 2011 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Beoordelingskader 4 3 Procedure 6 pagina 2 1 Inleiding Instellingsbesturen kunnen voor opleidingen met kleinschalig,

Nadere informatie

Beoordelingskader(s) Beoordelingskader voor de beperkte toets nieuwe opleiding van de NVAO (Stcrt. 2016, nr 69458).

Beoordelingskader(s) Beoordelingskader voor de beperkte toets nieuwe opleiding van de NVAO (Stcrt. 2016, nr 69458). m a o r nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie lui Besluit strekkende tot een oordeel positief van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor International Teacher Education forsecondary

Nadere informatie

Business Architectuur vanuit de Business

Business Architectuur vanuit de Business Business Architectuur vanuit de Business CGI GROUP INC. All rights reserved Jaap Schekkerman _experience the commitment TM Organization Facilities Processes Business & Informatie Architectuur, kun je vanuit

Nadere informatie

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource.

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource. Open Universiteit Klinische psychologie Masterthesis Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: De Leidinggevende als hulpbron. Emotional Job Demands, Vitality and Opportunities

Nadere informatie

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

vooropleiding international Dutch as a second Nederlands Tweede Taal

vooropleiding international Dutch as a second Nederlands Tweede Taal INFORMATION FOR STUDENTS WITH AN international PRE- UNIVERSITY EDUCATION FOUNDATION YEAR FOR international STUDENTS VU UNIVERSITY () Dutch as a second Language () INFORMATIE VOOR STUDENTEN MET EEN BUITENLANDSE

Nadere informatie

OPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt.

OPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. OPEN TRAINING Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. Philip Meyers Making sure to come well prepared at the negotiation

Nadere informatie

Building the next economy met Blockchain en real estate. Lelystad Airport, 2 november 2017 BT Event

Building the next economy met Blockchain en real estate. Lelystad Airport, 2 november 2017 BT Event Building the next economy met Blockchain en real estate Lelystad Airport, 2 november 2017 Blockchain en real estate Programma Wat is blockchain en waarvoor wordt het gebruikt? BlockchaininRealEstate Blockchain

Nadere informatie

AN URBAN PLAYGROUND AFSTUDEERPROJECT

AN URBAN PLAYGROUND AFSTUDEERPROJECT AN URBAN PLAYGROUND 2005 Het vraagstuk van de openbare ruimte in naoorlogse stadsuitbreidingen, in dit geval Van Eesteren s Amsterdam West, is speels benaderd door het opknippen van een traditioneel stadsplein

Nadere informatie

Published in: Onderwijs Research Dagen 2013 (ORD2013), mei 2013, Brussel, Belgie

Published in: Onderwijs Research Dagen 2013 (ORD2013), mei 2013, Brussel, Belgie Samenwerkend leren van leerkrachten : leeropbrengsten gerelateerd aan activiteiten en foci van samenwerking Doppenberg, J.J.; den Brok, P.J.; Bakx, A.W.E.A. Published in: Onderwijs Research Dagen 2013

Nadere informatie

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Woordkennis 1 Bestuderen Hoe leer je 2000 woorden? Als je een nieuwe taal wilt spreken en schrijven, heb je vooral veel nieuwe woorden nodig. Je

Nadere informatie