I-mag INGENIEURSMAGAZINE. Umicar Infinity naar knappe tweede plaats in World Solar Challenge MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER

Transcriptie

1 Volvo EuropaTrucks gaat ecologisch Feani-jaarvergadering in Valencia I-mag INGENIEURSMAGAZINE Ing. Ivan Born MSc voor de spiegel Umicar Infinity naar knappe tweede plaats in World Solar Challenge MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER adreswijzigingen: VIK, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem jaargang 45 nummer 12 december 2007 maandelijks tijdschrift, verschijnt niet in juli en augustus afgiftekantoor 3500 Hasselt 1- P2A8632

2

3 Commentaar I-mag Ingenieursmagazine is een uitgave van de Vlaamse Ingenieurskamer vzw Lid van World Federation of Engineering Organisations (WFEO) van de UNESCO. Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers (U.P.P.) VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ing. Bart Demol MSc, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem HOOFDREDACTEUR Ing. Noël Lagast MSc EINDREDACTIE Luc Vander Elst REDACTIERAAD Ing. I. Born MSc - Ing. B. Demol MSc Ing. H. Derycke MSc - Ing. K. De Wever MSc Ing. N. Lagast MSc - Ing. G. Roymans MSc Ing. W. Samyn MSc - Ing. L. Wezenbeek MSc REDACTIESECRETARIAAT Francine Demaret SECRETARIAAT VIK Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem Tel Fax Website: ing@vik.be Doorlopend open van uur tot uur LIDMAATSCHAPSBIJDRAGEN rek.nr.: ,00 voor technisch en industrieel ingenieurs, die meer dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor geassocieerde leden 32,00 voor hen, die 3 jaar of minder dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor een samenwonend lid; voor gepensioneerden 16,00 voor studenten-industrieel ingenieur 74,00 voor leden woonachtig in het buitenland 527,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met meer dan 250 werknemers 264,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met minder dan 250 werknemers DRUKKERIJ & LAY-OUT Drukkerij SLEURS nv, Overpelt Tel Fax Voor de ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. COVER Umicar Infinity Umicore Solar Team Wat zegt u 'master in industriële wetenschappen of biowetenschappen'? Sommige opleidingen gaan onopgemerkt de geschiedenis in. Oude opleidingen en aanverwante titels verdwijnen en er komen er nieuwe bij. Maar zijn die wel nieuw? Of is het slechts een nieuwe verpakking, gepresenteerd onder een nieuwe naam? Voor de ene heeft het helemaal geen belang, voor de andere dan weer wel. Titels zijn indicatoren voor gedane studies en handige instrumenten voor wie op zoek is naar een of andere werknemer. Bedrijven vragen bijvoorbeeld een industrieel ingenieur of een burgerlijk ingenieur. Het recent besluit van de Vlaamse regering (BS van 3 augustus 2007) over de graad en de kwalificaties van masteropleidingen maakt de wezenlijke herkenning van industrieel ingenieur ongedaan. Zo wordt in het besluit de opleiding van industrieel ingenieur aangeduid met de graad en kwalificatie van 'master in de industriële wetenschappen of master in de biowetenschappen', zonder bijkomende vermelding van de titel van industrieel ingenieur. Wie echter de titel van industrieel ingenieur heeft, mag die ook toevoegen aan die van 'master in de industriële wetenschappen of biowetenschappen'. In 2008 studeren de eerste masters in de industriële wetenschappen of biowetenschappen volgens het nieuw bama-stelsel (3+1) af. Ze volgden niet het inmiddels opgeheven studietraject van 2+2 van de industrieel ingenieur. Het is onduidelijk of ze straks ook de titel van industrieel ingenieur aan die van master in de industriële wetenschappen of biowetenschappen mogen toevoegen. De recente wervingscampagne voor studenten van de departementen van de Vlaamse hogescholen legde het accent op de graad en kwalificatie van 'master in industriële wetenschappen of biowetenschappen'. De benaming industrieel ingenieur komt nog sporadisch in de wervingspubliciteit van de hogescholen voor. Op termijn dreigt ze helemaal te verdwijnen. Toch geldt dat niet voor alle ingenieurs. Een master in handelswetenschappen en bedrijfskunde (de vroegere handelsingenieur) is voortaan een master handelsingenieur. Burgerlijk ingenieurs in de toegepaste biologische wetenschappen worden master in de bio-ingenieurswetenschappen. De vroegere burgerlijk ingenieurs in de bouwkunde, architectuur, chemie, werktuigkunde, elektrotechniek, enz. worden master in de ingenieurswetenschappen. In de graad en kwalificatie van de opleiding komt telkens duidelijk tot uiting dat het om ingenieursstudies gaat. Er is dus nationale en internationale herkenbaarheid over de ingenieursstudies. Andere voorbeelden van internationale herkenbaarheid zijn 'master in economics' of 'master in law'. Maar wat zegt iemand 'master in industriële wetenschappen of biowetenschappen' of 'master of industrial sciences'? Het verwijst niet naar een opleiding van industrieel ingenieur. Die nietszeggendheid wordt bevestigd door een rondvraag van de VIK bij middelbare studenten, toch de potentiële kandidaten voor de studies van industrieel ingenieur. De 11 'Instituts supérieurs industriels des hautes écoles' van de Franse Gemeenschap pakten de invoering van de bama voor de industrieel ingenieurs anders aan. Aan de basis lag de internationale herkenbaarheid van de studies en de toepassing ervan in de internationale context. Industrieel ingenieurs moeten immers worden opgeleid voor een mondiaal werkveld. Aan de Franstalige hogescholen bedraagt de opleidingsduur 5 jaar (3+2). Ze leidt tot 'Master en sciences de l'ingénieur industriel'. De nieuwe graad behoudt dus de titel van industrieel ingenieur. De toevoeging van 'master en sciences' is een pluspunt. Internationale herkenbaarheid van het ingenieurswezen van de Vlaamse industrieel ingenieurs, van hun studieniveau en van de specificatie van hun graad is voor de VIK een must waarvoor ze als beroepsvereniging onverwijld zal blijven ijveren. Een industrieel ingenieur is voor de VIK een MSc in de toegepaste ingenieurswetenschappen of in de toegepaste bio-ingenieurswetenschappen. VIK-nieuwjaarsreceptie Ing. Joseph NEYENS MSc Algemeen voorzitter VIK vrijdag 18 januari 2008 om 19 uur - VIK-huis HOU DEZE DATUM VRIJ IN UW AGENDA! Programma in onze volgende uitgave DECEMBER I-mag

4 Inhoud Commentaar Wat zegt u 'master in industriële wetenschappen.... of biowetenschappen'? Inhoudstafel Volvo Europa Trucks wil ecologisch produceren Technologie Modern Times Technologie Ing. Ivan Born MSc voor de spiegel Samenleving IW&T Hogeschool Antwerpen met eigentijds onderwijsconcept Centrum onderwijs Resultaten Tetra en Hobu gemeten Centrum industrie Flag is Vlaamse poot voor Belgische luchtvaart VIK-afdeling Limburg Afdelingen: afdeling in de kijker Brandweer Mechelen Afdelingen: activiteit in de kijker Umicore Solar Team lost verwachtingen in Afdelingen Ingenieurshappening Nieuws van de afdelingen Jaarvergadering van Feani Netwerk Lerend netwerk 'ingenieurs-ondernemers van start Netwerk Activiteiten van de studiegroepen Dertien laureaten 'Specialist plat dak' Vik Vorming FIOM-certificaten uitgereikt Vik Vorming Infoavond vernieuwde wetgeving gerechtelijke experten Vik Vorming What's new? What's up? Vik Vorming Cursusoverzicht en Industrial Automation Days Vik Vorming VIK Vorming trekt kaart van veiligheid Vik Vorming I-mag 4 DECEMBER 2007

5 technologie TECHNOLOGIE Volvo Europa Truck wil ecologisch produceren CO2-vrije onderneming in samenwerking met Electrabel GENT. Begin 2006 kondigden Volvo Europa Truck nv en Electrabel aan dat zij samen de eerste CO2-vrije onderneming zouden tot stand brengen. Dat zou gebeuren op de site van Volvo in Oostakker bij Gent. Bijna twee jaar later maken ze die belofte waar. Volvo Europa Truck nv schakelt volledig over op groene energie. Ongeveer 50% van de elektriciteit wordt geproduceerd door drie windturbines van 2 megawatt, ingeplant op het Volvo-terrein. Voor de andere helft van de energie doet men een beroep op Electrabel AlpEnergie: hernieuwbare energie, geproduceerd met waterkracht uit de Franse Alpen. Waterkracht is immers een onuitputtelijke natuurlijke bron in tegenstelling tot fossiele brandstoffen. Volvo en Electrabel willen het energieverbruik verminderen bij alle facetten van de productie. Volvo en Electrabel willen voorts het energieverbruik verminderen bij alle facetten van de productie. Men spitst zich toe op de meest diverse projecten. Zo denkt men aan de installatie van lichtstraten: grote doorzichtige panelen in het dak om meer daglicht binnen te laten. Voorts wil men muren en plafonds in lichte kleuren schilderen, zodat het natuurlijke licht beter kan worden gereflecteerd. En tot slot wil men de verlichting van de assemblagelijn regelen naargelang de lichtintensiteit in de onmiddellijke omgeving ervan. Pellets dekt de basisverwarmingsbehoefte van de onderneming. Twee verwarmingsketels op gas werden vervangen door een nieuwe thermische installatie op biomassapellets. Een derde gasketel werd omgebouwd tot een verwarmingsketel op bio-olie. Die ketel vangt de extra warmtevraag op in de winter. Bij zeer lage verbruiken in de zomerperiode wordt enkel de ketel op bioolie ingeschakeld. Bio-olie is een verzamelnaam voor een mengsel van diverse soorten plantaardige oliën en vetten. Het is een chemisch mengsel van triglyceriden van plantaardige oorsprong. Dat maakt een werkelijk verschil tussen bio-olie en olie van minerale oorsprong, zoals stook- en dieselolie. Bio-olie is afkomstig van 100% organische materialen, is volledig biologisch afbreekbaar en is zelfs minder schadelijk dan bijvoorbeeld keukenzout. Ook heeft het een hoog vlampunt, waardoor het minder brandgevaarlijk is dan dieselolie. De CO2-balans van die hernieuwbare brandstoffen is volkomen neutraal. Vermits ze voortkomen uit planten, hebben die planten tijdens hun groei kooldioxide aan de atmosfeer onttrokken. Na hun verwerking tot bio-olie produceren die planten als brandstof opnieuw CO2, maar die uitstoot hebben ze tijdens hun groei dus al gecompenseerd. Om het project helemaal rond te maken werden in samenspraak met partner Electrabel 150 fotovoltaïsche zonnecellen gemonteerd op het dak van het nieuwe biomassagebouw. De zonnecellen zijn goed voor 28 MWh/jaar. Volvo Europa Truck is zich terdege bewust van de maatschappelijke rol die het bedrijf moet vervullen. De voorraden aan grondstoffen zijn beperkt. Het efficiënt benutten van hernieuwbare energiebronnen, zoals bv. windenergie en biomassa is voor Volvo Europa Truck en voor ons allen één van de grootste uitdagingen van deze eeuw! Tekst: Ilse OLIVIERS Foto's: VOLVO EUROPA TRUCKS Wat is CO2? CO2 is koolstofdioxide, die vrijkomt bij de verbranding van fossiele brandstof voor verwarming of voor het aanmaken van elektriciteit. In hoge concentraties is CO2 één van de belangrijkste oorzaken van de versterking van het broeikaseffect en van de klimaatproblematiek. Door het gebruik van fossiele brandstoffen (steenkool, aardolie en gas) stijgt de concentratie van CO2 in de atmosfeer. Twee verwarmingsketels op gas werden vervangen door een nieuwe thermische installatie op biomassapellets. Dat zijn korrels van gedroogde en samengeperste houtdeeltjes. Bij de productie ervan worden de houtdeeltjes eerst gemalen en gedroogd. De benodigde droogenergie wordt geleverd door biomassa. Daarna worden de houtdeeltjes onder druk samengeperst tot kleine cilinders. Een natuurlijk bindmiddel in het houthars zorgt voor de nodige stevigheid van de houtkorrels, zonder toevoeging van andere producten. Die thermische installatie Biomassa DECEMBER I-mag

6

7 technologie MODERN TIMES MODERN TIMES MODERN TIMES Pileus internetparaplu De Keio-universiteit in Japan kwam met een leuke gadget op de markt: de Pileus internet paraplu. We hadden al paraplu's die het weer kunnen voorspellen, maar de Pileus gaat nog een stapje verder. De Pileus is als paraplu immers verbonden met het internet en maakt zo van een regenachtige dag een prettige belevenis. De Pileus heeft een groot scherm op de onderzijde van de paraplu, een ingebouwde camera, een bewegingsdetector, een gps en een digitaal kompas. De paraplu heeft twee hoofdfuncties in de aanbieding: fotodelen en driedimensionele kaartnavigatie. De fotofunctie is verbonden met de welbekende fotosite 'Flickr'. Als gebruiker kun je met je paraplu een foto nemen en die in twee minuten naar de site uploaden met een draadloze verbinding. Het spreekt voor zich dat je als gebruiker ook foto's van Flickr kunt downloaden en bekijken. Het geavanceerde paraplumodel biedt zelfs mogelijkheden om video's van Youtube te downloaden. Google Earth stuurt de driedimensionele kaartnavigatie aan. Als de paraplu locatiegegevens via zijn gps ontdekt, stuurt het een vogelperspectief van de omgeving naar het parapluscherm. Als je door de stad loopt, kun je tegelijk de gewone omgeving en een driedimensionaal beeld ervan bewonderen. De paraplu was aanvankelijk een onderzoeksexperiment, maar zou nu toch zakelijk geëxploiteerd worden. Je zou zowaar gaan hopen dat het regent. Verlichting redt trekvogels Philips Lighting ontwikkelde een speciale 'groene' verlichting en paste die toe op een boorplatform van de Nederlandse aardolieaatschappij (NAM), twintig kilometer van Vlieland. De 'groene' verlichting leidt trekvogels minder af en biedt de diertjes zo grotere overlevingskansen bij hun trek naar het zuiden. XPO 2PI Nee, geen nieuw gadget deze keer, maar wel de naam van een expo in het Brusselse Jubelpark. Drie maanden lang krijgen wetenschappen en grote technologische ontdekkingen van deze tijd daar een interactieve tentoonstelling. Met XPO 2PI viert Jeugd en Wetenschap van België uitbundig zijn vijftigste verjaardag. XPO 2PI is een evenement met ludieke en educatieve activiteiten voor jong en oud. Inhoudelijk bestaat de tentoonstelling uit een deel 'Wetenschap, gisteren en vandaag' en een deel 'Achter elk voorwerp schuilt een wetenschap'. Bij dat laatste toont men hoe bij dagdagelijkse dingen toch een indrukwekkende technologie komt kijken. Als bezoeker word je door een wereld van sensaties en fascinerende ontdekkingen geloodst: van hightechcommunicatiemiddelen tot recepten uit de moleculaire keuken. XPO 2PI wil de wetenschap tonen in zijn meest onverwachte en amusante aspecten. De tentoonstelling loopt nog tot 6 januari Trekvogels werden in het verleden al eens gelokt door de tradtionele verlichting van gas- en olieplatforms. Ze geraakten dan gedesoriënteerd, bleven rondvliegen en dat leidde ertoe dat ze te weinig reserve overhielden om hun trektocht tot het einde te volbrengen. Gevolg: ongeveer 10 procent van de zowat zestig miljoen vogels die jaarlijks een trektocht ondernemen, overleefde het niet. De vogels bleken vooral op het rode deel van het kleurenspectrum af te komen en veel minder op het groene en het blauwe deel. Philips Lighting werd gevraagd en vond een compromis tussen de belangen van vogels en mensen. Het bedrijf ontwikkelde een gefilterd licht dat vogels niet langer afleidt en tegelijk veilig is voor de mens om bij te werken. Het NAM-platform telt nu 380 'groene' lampen en krijgt 's nachts zo het uitzicht van een groene kerstboom. DECEMBER I-mag

8 samenleving SAMENLEVING In de rubriek "10 vragen rondom wetenschap & technologie houden we een jonge inudstrieel ingenieur - afwisselend man en vrouw - een spiegel voor. De geïnterviewde krijgt 20 vragen waarvan hij of zij er 10 uitkiest. De spiegelvraag is verplicht te beantwoorden. De jokervraag is een vraag die de geïnterviewde zichzelf kan stellen. Hou de wereld te klein en je krijgt inteelt. Ing. Ivan Born MSc maakt carrière in de gsm-wereld "Hoe we de risico's van technologische vooruitgang voor ons kunnen beperken hangt in belangrijke mate af van de normen en waarden die we onderschrijven." 1. Kan technologie de wereld redden? De wereld waarop we leven is de enige waarop dat kan. We zijn daarop alomtegenwoordig en kunnen die leefwereld ernstig beïnvloeden, in goede en in slechte zin. Iedereen heeft een bepaald levensdoel voor ogen en wil dat op een zo efficiënt mogelijke manier bereiken. Omdat onze omgeving ons beïnvloedt, pakken we dat op een eigen manier aan. De een huivert van wetenschap en technologie en de ander omarmt dat als de enige waarheid. Het gebruik van technologie verschilt dus van persoon tot persoon, van geval tot geval. Dan blijft nog de vraag of onze leefwereld momenteel zo in de problemen zit dat hij moet 'gered' worden. Als dat zo zou zijn, dan is dat waarschijnlijk eerder toe te schrijven aan invloedsfactoren op wereldschaal. De mens heeft bijvoorbeeld geen doelgerichte acties ondernomen om de aarde op te warmen. Nog minder is het een resultaat van de technologie op zich. 't Is eerder een resultante van velerlei factoren die we zelfs als wetenschapper moeilijk kunnen definiëren. Maar onze wereldwijde menselijke aanwezigheid heeft zeker zijn invloed. We beseffen blijkbaar nog onvoldoende de situatie om alle maatregelen door te voeren die de trend zouden kunnen ombuigen. Technologie reikt alvast de middelen aan om dat 'doel' alsnog te bereiken. Kortom: als de mens zich als doel stelt de wereld te moeten redden, dan kan hij de hulp van de technologie zeker gebruiken. 2. Wat is de grote technologische uitdaging voor de toekomst? Technologie moet voor een aangenamere maatschappij zorgen. We moeten die technologische vraagstukken aanpakken waar de mens globaal genomen beter van wordt. Veel technologische ontwikkelingen komen voort uit de noden van de industrie, die vooral op winst uit is. Maar ook goedbedoelde ontwikkelingen zijn niet altijd vrij van gevaar. De resultaten van genetica bijvoorbeeld kunnen enorm invloedrijk zijn. Hoe we de risico's van technologische vooruitgang beperken hangt grotendeels af van onze normen en waarden. Daar dragen we, ook als gebruiker, een verantwoordelijkheid. Maar ook wie nieuwe ontwikkelingen realiseert, moet methodes creëren om die risico's onder controle te houden. Door de snelle vooruitgang van de technologie is dat misschien wel de grote uitdaging. 3. Wat is uw favoriete technologische gadget? De smartphone. Ik ben er aan verknocht geraakt door de prima integratie van de vele mogelijkheden in een toestel in zakformaat. En niet enkel op het toestel zelf, maar ook met de periferie. Zo synchroniseer je gemakkelijk met je computerbestanden. Overal heb je je agenda, contactinfo of notities bij de hand. Je hebt een routeplanner, toegang tot je en het internet. Je kunt een foto of een kort filmpje maken en dat meteen naar collega's of vrienden doorsturen. En uiteraard kun je zo'n toestel ook personaliseren. 4. Is het internet een zegen of een gevaar voor de mensheid? Alles heeft een dualiteit, het is aan de mens om het juist te gebruiken. Het internet biedt ons veel mogelijkheden om in contact te komen met mensen van over de hele wereld. In de onderzoekswereld is dat medium al veel langer in gebruik. En snelle toegang tot informatie is een sleutel om tot nieuwe inzichten en resultaten te komen. I-mag 8 DECEMBER 2007

9 SAMENLEVING 5. Via welk kanaal volgt u het nieuws van de dag? Tv, krant, magazine en radio zijn de klassieke kanalen, maar vandaag gebruikt de krant niet meer alleen gedrukte media en komen de tv en radio niet enkel via de antenne of de kabel tot in onze huiskamer. Alle nieuwsmakers hebben de mogelijkheden van het internet ontdekt en dat opent nieuwe deuren. Je kunt je afvragen wat uiteindelijk nog het verschil is tussen al die nieuwsbrengers. Ook de webpagina's van veel kranten brengen nu filmpjes, extracten uit het tv-nieuws of radio-interviews en mobiele operatoren stellen breedband ter beschikking waar je ook bent. Het lijkt me trouwens een interessant positioneringsvraagstuk voor de marketingjongens van al die media. 6. Wordt onze wereld een dorp? Globalisering is van onze tijd en heeft bij een aantal mensen een wat negatieve connotatie. En toch is het niet het verdorven resultaat van wie enkel uit is op kortetermijnwinstbejag. De technologie biedt veel meer toegang tot informatie, veel sneller en bijna overal. Vandaag hebben meer dan 3 miljard mensen een mobiele telefoon. Geen enkel ander medium geeft ons zo direct toegang tot onze medemens. In een stad wandelen we mensen in nood zomaar voorbij, terwijl we dat in een dorp niet doen. We nemen dus een maximum aantal mensen in onze persoonlijke leefwereld op. Als er te veel mensen om ons heen wonen, kennen we ze niet meer allemaal. We trekken ons terug in onze 'beperkte' kennissenkring en vervreemden van onze lokale medeburgers. We ruilen ook lokale contacten voor mensen van bijvoorbeeld over de oceaan. Ik vraag me af hoe we daar als sociale mens het best mee om kunnen gaan. voorspelbare ervan. Maar mensen zijn niet perfect of voorspelbaar. Vraag je dus af en toe af hoe de ander jou ziet. - Openheid voor anders zijn: iemand die alles weet over de ander, vind je niet. Door van anderen te leren, leren we vooral over onszelf. Respect voor het individu: laat elk zijn rol spelen. Dat kan ons alleen maar verrijken. - Hulpvaardigheid: respect kun je maar verdienen door wat de ander van je ervaart. - Positieve bijdrage: als iedereen zijn beste beentje zou voorzetten, zou alles nog vlotter verlopen. Ieder van ons kan helpen, hoe klein zijn of haar bijdrage ook is. 9. Welke rol kan kunst spelen in de wereld van de technologie? Kunst is in belangrijke mate de vrucht van creativiteit en verbeelding. Twee elementen die onmisbaar zijn om technologie te creëren. Dat beetje kunstzinnigheid missen we vandaag wat. Ingenieurs worden vaak gezien als erg rationeel, ver weg van Interview: Henk VAN NIEUWENHOVE kunst. Maar grote wetenschappers zoals Leonardo da Vinci en zijn tijdgenoten waren net zo succesvol door hun brede blootstelling aan een waaier van nieuwe informatie. Ook hij wist al hoe belangrijk het is om te leren van de anderen. Waarschijnlijk zou hij jaloers zijn geweest op de communicatiekanalen van vandaag. 10. Welke raad zou u zichzelf geven, als u in de spiegel kijkt? Tijd om te relativeren. Denk aan wie je dierbaar zijn en maak er steeds voldoende tijd voor. JOKERVRAAG: Welke rol speelt technologie voor u in het bewaren van het evenwicht tussen uw werk, de mensen rondom u en uzelf? Technologie is alomtegenwoordig. Sta me dus toe om voor elk slechts een voorbeeld te geven. Technologie is een cruciale component in mijn werk, geeft ons de gelegenheid om meer met en voor elkaar te doen en om de individuele levenskwaliteit verder te verhogen. Fotografie: Michael DE LAUSNAY BIO KORT 7. Moeten we onze grenzen sluiten of onze grenzen opstellen? Sterkte komt er niet door altijd in dezelfde vijver te vissen. Dus weg met die grenzen. Kijk maar naar de natuur. Uit diversiteit volgt potentieel. Hou de wereld te klein en je krijgt inteelt. 8. Wat zijn voor u de grote waarden en normen in het leven? - Individuele vrijheid: het recht om onszelf te zijn en het recht (en de plicht) om de ander die vrijheid te geven zonder schade te berokkenen aan anderen. Alleen in vrijheid kun je het voortouw nemen en een voorbeeld zijn voor de anderen. - Verdraagzaamheid: ingenieurs zijn vaak feitengericht. Een schoonheidskenmerk van een wetenschappelijk model is het Geboren: 9 juni Lanaken Gehuwd: 2 mei 1992, Gent, 2 kinderen Studies: industrieel ingenieur MSc (Katholieke Industriële Hogeschool Diepenbeek), Marketing management (Stichting Marketing), Master in industrieel bedrijfsbeleid (Ehsal Management School) Kwaliteiten: inzet, doorzettingsvermogen, sociale ingesteldheid Gebreken: levensgenieter Bijzondere interesses: Vlaamse Ingenieurskamer, zeilen Hobby's: zeilen Leuze: zekerheid is natuurlijk, vanzelfsprekend, twijfel is de vrucht van een gerijpte ervaring. PROFESSIONEEL: Carrière: onderzoek en ontwikkeling, zaakvoerder, product marketing, marketing & sales, sales Mijn bedrijf: Ericsson ( Mijn job: senior account manager

10 centra ONDERWIJS Eigentijds onderwijsconcept voor opleiding industrieel ingenieurs Ir. Eric Vingerhoedt, departementshoofd IW&T Hogeschool Antwerpen licht toe. ANTWERPEN. Nooit eerder veranderde de opleiding industrieel ingenieur zo ingrijpend als tijdens het voorbije decennium. Het internationaal referentiekader voor hoger onderwijs werd in de beweging van de Europese eenmaking omgeturnd, niet enkel structureel, maar ook inhoudelijk en onderwijskundig. Het departement Industriële Wetenschappen en Technologie (IW&T) van de Hogeschool Antwerpen heeft die omschakeling inmiddels vakkundig toegepast. De industrieel ingenieurs van de toekomst worden bij het IW&T niet opgeleid in een theoretisch vacuüm. Zij willen de startcompetenties van hun afstuderenden zo naadloos mogelijk afstemmen op de vragen van het industriële werkveld. Daarom erkennen zij de industrie als een zeer valabele opleidingspartner en is in samenspraak een eigentijds beroepsprofiel ontwikkeld met kernkwaliteiten en kerncompetenties van een industrieel ingenieur. Binnen elk kennisdomein werd dat vertaald naar een kwalitatief hoogstaand opleidingsconcept. De opleiding wordt inhoudelijk sterk ondersteund door de wetenschappelijke input van de onderzoeksteams en met samenwerkingsverbanden op internationaal niveau. Het competentiegerichte karakter wordt aangestuurd met een juiste onderwijsmix, waarbij vaardigheden en attitudevorming een prominente plaats innemen, zowel binnen de opleidingsinstelling als via werkplekleren. Het actuele en doe-gerichte karakter van de opleidingen slaat zonder meer aan bij de student. De in- en uitstroom van studenten neemt jaarlijks toe en bezorgt het departement meteen het grootste marktaandeel in de regio Antwerpen. Van onze hoofdredacteur trie is enthousiast over die toename, want zij schreeuwt om méér industrieel ingenieurs. Op de arbeidsmarkt is de vraag nog altijd groter dan het aanbod en de tewerkstellingskansen van afgestudeerden zijn optimaal. Over deze nieuwe visie en aanpak van de opleiding industriële wetenschappen sprak I-mag met ir. Eric Vingerhoedt, departementshoofd IW&T aan de Hogeschool Antwerpen. Heden en verleden verzoenen Sinds 1 oktober 2005 is Eric Vingerhoedt voor 4 jaar aangesteld als departementshoofd van het departement Industriële Wetenschappen en Technologie. Na de wetenschappelijke A aan het atheneum van Deurne volgde hij de opleiding technisch ingenieur, toen nog onder de vlag 'zwakstroom' aan het vroegere Provinciaal Technisch Instituut in Boom (1973). Hij is ook een geassimileerd industrieel ingenieur - een cadeau noemt hij dat zelf. Vervolgens studeerde hij af als burgerlijk ingenieur aan de Vrije Universiteit Brussel. Het departementshoofd belandde eerder toevallig in het hoger onderwijs, maar inmiddels kan hij op een lange ervaring als hoogleraar bogen, waarbij hij hoofdzakelijk telecommunicatie onderwees. Gedurende tien jaar was hij hoofd van de opleiding 'elektronica-ict'. Hij blikt met ons terug op de geschiedenis van de ingenieursopleiding en schetst kort de evolutie van de opleiding 'elektronica-ict', de jongste telg van de studierichtingen Het actuele en doe-gerichte karakter van de opleidingen slaat zonder meer aan bij de student. De in- en uitstroom van studenten neemt jaarlijks toe en bezorgt het departement meteen het grootste marktaandeel in de regio Antwerpen. De indusindustriële wetenschappen en een optie binnen de studierichting elektriciteit. Hij legt uit waarom dat geen goede zaak was. Ir. Vingerhoedt: Wat hadden studenten eraan om allemaal samen twee jaar lang dezelfde theoretische basisvakken te volgen: wiskunde, fysica, chemie en noem maar op? Ik vond het bovendien tijdverlies om vakken uit het secundair onderwijs te herkauwen. Ook veel van mijn medestudenten vonden dat absurd. Die situatie was trouwens analoog met de vroegere kandidaturen aan de universiteit. Toen ik mijn onderwijscarrière begon bij de industrieel ingenieurs, werd ik als docent geconfronteerd met het programma van mijn vooropleiding en met onderwijsvakken die een kopie waren van de kandidatuurjaren burgerlijk ingenieur. Ik wou daar iets aan veranderen. De vraag waarom het aantal eerstejaarsstudenten industrieel ingenieur voortdurend slonk, hield me bovendien sterk bezig. Ik kreeg overal hetzelfde antwoord: de studies zijn niet aantrekkelijk. Nochtans zijn er heel wat talentvolle jongeren die toch met hoger onderwijs willen beginnen en zich niet laten afschrikken door moeilijke studies, maar inhoud en vorm van de opleiding moeten eigentijds zijn. Daar kiezen jonge mensen immers voor: ze willen doelbewust opgeleid worden in een realistische context die aansluit bij de cultuur van industrie en bedrijfswereld, met een juiste onderwijsmix, zodat ze gradueel de competenties aangeleerd krijgen waarmee ze meteen kunnen starten op aanvangsniveau. Door op die tijdgeest en tendensen op de arbeidsmarkt in te spelen werd de opleiding 'elektronica-ict' volledig omgevormd en dat resulteerde in een onmiddellijke toename van het aantal studenten. Vingerhoedt schetst anekdotisch de omstandigheden waarin dat pionierswerk verliep. Vingerhoedt: Na rijp beraad besloten we het roer om te gooien en de opleiding meer studentvriendelijk te maken. We dokterden met een team een vernieuwd concept uit. Daar zijn we toen in geslaagd. I-mag 10 DECEMBER 2007

11 ONDERWIJS Het studentenaantal steeg meteen. Dat was voor ons een eerste lonend signaal dat we goed op weg waren. Het was een enorme inspanning die ons, soms letterlijk, heel wat zweet kostte. In onze vrije tijd en tijdens onze vakanties vormden we de laboratoria om, ontmantelden ze en bouwden we ze daarna volgens een nieuw concept weer op. Met een klein maar supergemotiveerd team van enthousiaste en gemotiveerde collega's kregen we dat voor elkaar, ondanks beperkte logistieke mogelijkheden en financiële middelen. Ons eerste doel was het om het vak elektronica van bij aanvang te integreren in de opleiding, de toenmalige kandidatuurjaren. Dat was een proefproject. Een dergelijke programmawijziging is een verregaande ingreep. Uiteraard stuitten we ook op weerstanden en die kan je enkel overwinnen met doorslaggevende argumenten. Uiteindelijk kregen we onze zin. Dat betekende onder meer dat kennisinhouden uit de algemene vakken, zoals fysica, scheikunde en wiskunde, herverkaveld werden over diverse opleidingsonderdelen naargelang de competenties die progressief werden opgebouwd. In dat concept was er meteen bij de aanvang van de opleiding al ruimte voor competenties met een rechtstreekse link naar het beroepsprofiel, zoals elektronica. Dat maakt de overgang van secundair naar hoger onderwijs uiteraard een stuk boeiender voor studenten. De beweging naar een competentiegericht profiel heeft het pad geëffend voor de toepassing van de bachelormasterstructuur, die pas veel later gekomen is. Opleiding op maat Elke student heeft recht op een opleiding op maat: sommige studenten verwerven de competenties veel sneller dan andere, onder meer door vooropleiding(en) of andere ervaringen in het werkveld. Een Het departementshoofd omschrijft de visie op de opleiding van industrieel ingenieurs kernachtig als volgt: Met wetenschappelijk talent, in een internationale context, evolueren tot een academisch ingenieur en wereldburger. Dat is een mondvol. Om dat te bereiken moeten enkele basisvoorwaarden vervuld zijn voor de student: we verwachten enthousiasme, inzet en wetenschappelijk talent. Voorkennis hoeft niet, wel de juiste attitudes, zodat ze openstaan voor kritisch en onderzoekend denken en handelen. Belangstelling voor wetenschap en toegepaste wetenschap zijn dus essentieel. De eindcompetenties worden gerealiseerd aan de hand van drie 'kernleerlijkwaliteitsvol onderwijsconcept moet daarop kunnen inspelen door flexibele trajecten te voorzien voor individuele leervragen van studenten, zowel naar inhoud als naar tempo. Daar ben ik een grote voorstander van. Uiteraard vergt het wel een extra investering vanwege een onderwijsorganisatie. Het betekent bijvoorbeeld dat bepaalde opleidingsonderdelen niet samen georganiseerd kunnen worden. Het is uiteraard veel makkelijker om alle eerstejaarsstudenten samen in een auditorium les te laten volgen. Dat verhoogt het zogenaamd rendement van de school, maar niet het leerrendement van de student. Bamastructuur is godsgeschenk Het onderwijsconcept dat we ingevoerd hadden voor de kandidatuurjaren van de opleiding elektronica was in die zin visionair, dat het de invoering van de bachelormasterstructuur voor de opleidingen Industriële Wetenschappen en Technologie aanzienlijk versnelde en versoepelde. Dat was voor ons een godsgeschenk en niet in het minst voor de studenten. "Wat hadden studenten eraan om allemaal samen twee jaar lang dezelfde theoretische basisvakken te volgen: wiskunde, fysica, chemie en noem maar op? Ik vond het bovendien tijdverlies om vakken uit het secundair onderwijs te herkauwen." Uiteindelijk zijn we er op relatief korte termijn in geslaagd om de vier opleidingen industrieel ingenieur (bouwkunde, chemie, elektromechanica en elektronica- ICT) vanaf het eerste jaar, eigentijdser en aantrekkelijker te maken voor studenten. Dat bewijst de toename van het aantal nieuwe inschrijvingen. Het eerste jaar telt nu meer dan 300 studenten, een historisch maximum en tegen de dalende trend in. Aantrekkelijk maken betekent voor ons dat we van bij de start laten voelen dat de opleiding nauw aansluit bij het beroepsprofiel, waarvoor een laatstejaarsleerling uit het secundair kiest. Dat doen we via competentieontwikkeling op aanvangsniveau. Elke competentie bestaat immers uit een stuk kennis, de toepassing ervan en één of meer bijbehorende attitudes. We zijn bewust afgestapt van de traditionele onderwijsbenadering om studenten in hun eerste opleidingsjaren te overdonderen met grote kennisgehelen. Die overkill aan theorie schrikt immers veel jonge mensen af, vindt weinig aansluiting bij de jeugdige leefwereld die zeer tastbaar en weinig abstract is en vormt vaak een te grote uitdaging voor hun leervaardigheden uit het secundair onderwijs. Daarenboven is het vooral weinig efficiënt om leerprocessen op die manier te organiseren. In een traditioneel opleidingsconcept moeten studenten immers vaak semesters tot jaren terugputten in hun geheugen naar een bepaald kennisaspect dat ze nodig hebben voor een concrete toepassing. Het rendement van een leerproces ligt veel hoger, als je kennis, vaardigheden en attitudes just in time koppelt en aanleert met het oog op een vooropgestelde competentie. Tegenstanders halen wel eens aan dat een dergelijk onderwijsconcept minder het 'brein' van de student vormt en ontwikkelt, waarmee ze dan vooral een bepaalde leervaardigheid bedoelen of het vermogen om grote kennisgehelen op korte tijd te verwerken. Het is zeer de vraag of je natuurlijk op die manier betere ingenieurs vormt, zeker in een maatschappij als de onze, waar kennis toegankelijker, maar ook vergankelijker is dan ooit tevoren. Een bijkomend voordeel van dat geïntegreerd model is dat er tijd vrijkomt. Daardoor kunnen de studenten breed opgeleid worden en hoeft er niet eng gespecialiseerd te worden om toch nog de eindmeet binnen een kennisdomein te halen. Weg dus met de afstudeerrichtingen. Opleidingsvisie DECEMBER I-mag

12 ONDERWIJS nen' die telkens gelinkt zijn aan een finale 'kernkwaliteit' van het profiel van industrieel ingenieur, zoals technologisch expert, onderzoeker of professional. De wetenschappelijke leerlijn wordt geëxpliciteerd om de academische inbedding en de verwevenheid met onderzoek te faciliteren. De sociaal-economische leerlijn wordt sterker ontwikkeld om competentievorming met het oog op inzetbaarheid op de arbeidsmarkt te verhogen en een aantal vaardigheden, attitudes en communicatiestrategieën mee te geven die nodig zijn in een industriële en bedrijfscontext. Daarnaast loopt een minor die optioneel een aantal competenties accentueert die studenten buiten de opleiding kunnen kiezen, bv. een vreemde taal zoals Chinees. Competentiegericht We polsen bij het departementshoofd naar de vooropleiding van de studenten. Vingerhoedt: Nieuwe studenten komen vooral uit het ASO, maar een groeiend aandeel heeft een TSO-vooropleiding. Hoewel die laatste onderwijsvorm nog geen specifieke eindtermen stelt om door te groeien naar hoger onderwijs, stellen we vast dat de scheiding tussen ASO en TSO in het secundair onderwijs vaak erg kunstmatig is. Wat telt, zijn de motivatie van de student en enkele startvaardigheden inzake studiemethodiek, taalcompetentie en algemene kennis. Die kwaliteiten vinden we terug bij jongeren met een ASO- en een TSO-vooropleiding, zolang ze maar voldoende belangstelling hebben voor wetenschap en techniek. Gezien die instroom en de verwachtingen van die jongeren over hun opleiding en ontwikkeling is het fundamenteel dat ze van bij de start competenties aanleren die inspelen op hun wetenschappelijke en technische belangstelling. Dat doen we uiteraard niet, als we hen overdonderen met ellenlange theoretische referentiekaders. Europese dimensie Het departementshoofd beklemtoont het belang van de Europese dimensie in de opleiding. "We zijn bewust afgestapt van de traditionele onderwijsbenadering om studenten in hun eerste opleidingsjaren te overdonderen met grote kennisgehelen. Die overkill aan theorie schrikt immers veel jonge mensen af en vindt weinig aansluiting bij de jeugdige leefwereld." Dat realiseren we via studenten- en docentenmobiliteit in samenwerking met onze buitenlandse partnerinstellingen - universiteiten en hogescholen -, maar ook via studiereizen en internationaal didactisch materiaal. Studenten leren over de landsgrenzen heen kijken. Ze komen in contact met andere sociale, arbeids- en bedrijfsculturen. Veel industrieel ingenieurs werken immers in het buitenland of belanden voor verder gespecialiseerde opleidingen of een doctoraat bij een buitenlandse instelling. We werken hard aan het aanzwengelen van het internationaal bewustzijn, ook al stellen we vast dat daar nog flink wat werk aan de winkel is, nu de samenleving almaar verder globaliseert. 5 jaar? We stellen het probleem aan de kaak rond de internationale erkenning van het diploma van industrieel ingenieurs. Oorzaak daarvan is de studieduur van 4 jaar en het gegeven dat de opleiding door een hogeschool en niet door een universiteit verstrekt en bekrachtigd wordt. Vingerhoedt: Afgestudeerden die in het buitenland gaan werken, ondervinden soms een probleem met hun diploma. We mogen dat niet uit de weg gaan. Ik geef toe dat in de internationale context van ingenieursopleidingen de studieduur van vier jaar een probleem kan vormen. Daar moet over nagedacht worden. Verlenging van de studieduur kan een mogelijk oplossing zijn: vijf jaar dus, in plaats van vier. Anderzijds moeten we vaststellen dat onze industrie meer dan tevreden blijkt met de huidige vierjarige opleiding. Persoonlijk deel ik hun mening, maar ik heb ook begrip voor de bekommernis van de afgestudeerden en de VIK. Een studieduur voor een masteropleiding, beperkt tot één jaar, blijkt internationaal vaak moeilijk verdedigbaar. Als we in Vlaanderen de internationale uitstraling en inzetbaarheid van de ingenieursopleidingen promoten, dan moeten we daar ook over durven nadenken. Ik krijg signalen dat er in Vlaanderen een consensus groeit voor een dergelijke studieduurverlenging. De invulling van dat vijfde jaar moet dan wel goed overwogen worden. In Vlaanderen is dat nog niet op een officiële agenda beland en ook dat vraagt even tijd. Let wel, indien een extra vijfde jaar de facto uitsluitend zou neerkomen op een langere stageperiode in het bedrijfsleven, waarbij studenten als goedkope werkkrachten worden ingeschakeld, dan bedanken we daarvoor. Dat willen we koste wat het kost beletten. Het financiële plaatje dat aan een studieduurverlenging is gekoppeld, is bovendien even belangrijk. Want wie zal dat betalen? Benaming Spreekt de naam 'industriële wetenschappen' voor een departement waar industrieel ingenieurs worden opgeleid, de jongeren wel aan? Ze zijn eerder vertrouwd met de benaming 'industrieel ingenieur'. Uit een rondvraag blijkt dat jongeren niet weten wat 'industriële wetenschappen' inhoudt. Die opmerking is deels terecht. Industriële wetenschappen is de decretaal bepaalde benaming van het studiegebied waaronder de opleiding valt. Het structuurdecreet laat voor die opleiding evenwel ook toe dat de formele beroepstitel 'industrieel ingenieur' aan de titel van master wordt gekoppeld en mag worden gevoerd. Als departementshoofd bewaak ik dat dan ook zeer strikt. Faculteit? Bij de opening van het academiejaar van de Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen stelde de associatievoorzitter dat de opleiding van industrieel ingenieurs aan de Karel de Grote Hogeschool (Hoboken) en aan de Hogeschool Antwerpen per 1 oktober 2009 aan de Universiteit Antwerpen in een faculteit Industriële Wetenschappen wordt geïntegreerd. Maar ook nu weer komt de naam industrieel ingenieur niet voor in die van de faculteit. Dat is een mogelijk scenario, maar het blijft tentatief. Voor wat de benaming betreft: in de benaming van faculteiten houdt men geen rekening met erkende beroepstitels, wat we aan de departementen aan de hogeschool ook niet doen. Ik beschouw het als mijn plicht om de decretaal erkende beroepstitels te bewaken en te blijven integreren in de informatie en communicatie inzake opleiding en studiebekrachtiging. Destijds hebben de burgerlijk ingenieurs zich afgezet tegen de benamingen 'wetenschappen'. Burgerlijk ingenieurs merkten op dat ze aan toegepaste wetenschappen doen. Zo ontstond de faculteit 'toegepaste wetenschappen'. Vandaag is dat de faculteit 'ingenieurswetenschappen'. Die naam maakt duidelijker I-mag 12 DECEMBER 2007

13 ONDERWIJS dat men er als ingenieur afstudeert. Datzelfde geldt ook voor industrieel ingenieurs, die sowieso toegepaste wetenschappen studeren. Als men in de benaming wil duidelijk maken waarvoor de faculteit staat, dan lijkt faculteit 'industrieel ingenieur toegepaste wetenschappen' aangewezen. Maar dat is wel erg omslachtig. We moeten daarover zeker nog reflecteren binnen de associatie. Zij-instromers Het departementshoofd drukt zijn bekommernis uit over het toenemend aantal 'zijinstromers', studenten die na een opleiding professionele bachelor en een bijkomend studiejaar (schakelprogramma) de overgang maken naar de masteropleiding (industrieel ingenieur). Dat wordt een probleem. De professionele bachelors krijgen een heel waardevolle opleiding, maar hebben een ander competentieprofiel, dat veel sterker beroeps- en zeer matig onderzoeksgericht is. Mijn punt is dat het aantal zij-instromers aan sommige hogescholen een dusdanige omvang aanneemt dat reguliere masterstudenten industrieel ingenieur een minderheid worden. Als de zij-instromers bij de opleiding van industrieel ingenieur in de meerderheid zijn, dan gaat de masteropleiding zich ongewild aanpassen aan die zij-instromers. Dat kan de vormgeving en het niveau van de masteropleiding beïnvloeden en is niet wenselijk. De professionele bachelors moeten zich bij de overgang naar het masterjaar aanpassen aan het vooropgestelde wetenschappelijke en academische profiel van die opleiding, niet omgekeerd. Werden potentiële zij-instromers misschien eerder afgeschrikt door de aard van de academische masteropleidingen die wellicht nog erg traditioneel worden aangeboden? Zijinstromers werden vaak bij de start slecht geïnformeerd of slecht georiënteerd. Ik ga ervan uit dat een opleiding pas kwaliteitsvol is, als ze erin slaagt om van bij het begin de juiste doelgroep aan te spreken en die in staat stelt om bovendien de eindmeet te halen. Industriële accreditatie Accreditatie is een keurmerk, een erkenning van de kwaliteit van de opleiding. Het departement IW van de Hogeschool Antwerpen beoogt uiteraard de officiële academische accreditatie vanwege de overheid die de generieke kwaliteitswaarborgen van de opleiding erkent. Daarnaast stelt ze ook een zogenoemde 'industriële accreditatie' voorop. Voor elke opleiding werd een 'strategisch comité' opgericht, waarin afgevaardigden uit representatieve bedrijven, onderzoeksinstellingen en organisaties worden samengebracht met de coördinatieraad van de opleiding. Het comité helpt een strategie voor de opleiding uit te zetten. Het formuleert adviezen om het opleidingsprogramma en het wetenschappelijk onderzoek zinvol af te stemmen op de noden en de evolutie van de industrie. Onderzoek en dienstverlening Onderzoek en dienstverlening vormen, naast onderwijs, de decretale missie en corebusiness van academisch onderwijs. Ze scherpen de creativiteit en het innoverend denken aan. Voor de vier opleidingen (bouwkunde, chemie, elektromechanica en elektronica-ict) wordt het toegepast wetenschappelijk onderzoek prioritair ingebed. Dat wordt gedocumenteerd in onze gedetailleerde en lijvige jaarverslagen. De output van het toegepast onderzoek aan het departement IW is gerelateerd aan de inhoudelijke speerpunten van de verschillende opleidingen, zodat we een maximale en rechtstreekse inbedding realiseren in het onderwijsaanbod. Studenten worden in het kader van hun bachelor- en masterproeven bij die onderzoeksprojecten betrokken, zodat ze hun onderzoekscompetenties voluit ontwikkelen. Het departement IW stelt een 30-tal onderzoekers tewerk, al dan niet voltijds. Er werd een hogeschoolonderzoeksraad opgericht, waarin alle opleidingen vertegenwoordigd zijn. Het departement maakt gebruik van de voor hogescholen toegankelijke financieringsbronnen: Tetra-fonds (Technologietransferfonds), IWT (Instituut voor aanmoediging van innovatie door wetenschap en techniek), BOF (Bijzonder onderzoeksfonds), doctoraatsbeurzen voor de associatie, enz. Het Tetrafonds is een substantiële onderzoeksfinancieringsbron voor een beperkt aantal projecten. Uit de jaarverslagen blijkt dat het departement IW, ondanks de strenge selectiedruk, zeer goed scoort en dat de output van een project efficiënt naar het werkveld wordt gecommuniceerd. De kwaliteit van de onderzoeksprojecten wordt bewaakt door officiële instanties (moneyproviders), die de fondsen ter beschikking stellen, en begeleid door een gebruikerscommissie. Onderzoeksactiviteit is volgens Vingerhoedt een belangrijke hefboom om de inhoudelijke vormgeving van het opleidingsprogramma up-todate te houden met het oog op technologische en wetenschappelijke evolutie. Het departement is daar niet aan zijn proefstuk en heeft niet gewacht op de decreetgever, die in 2003 de noodzaak van wetenschappelijk onderzoek in de regelgeving schreef. In 1997 werd al met het onderzoekslabo 'bouwkunde' begonnen. Tekst: Ing. Noël LAGAST MSc Ing. Marc DEMOLDER MSc UA Foto's: Ing. Noël LAGAST MSc en HOGESCHOOL ANTWERPEN Situering van het departement IW&T Het departement Industriële Wetenschappen en Technologie (IW&T) is één van de 7 departementen van de Hogeschool Antwerpen. De Hogeschool Antwerpen maakt samen met de Karel de Grote-Hogeschool, de Plantijn-Hogeschool van de provincie Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool, deel uit van de Associatie Universiteit-Hogescholen Antwerpen. Het departement IW&T van de Hogeschool Antwerpen bevindt zich aan de Paardenmarkt 92 in Antwerpen. Het heeft ook nog een kleinere campus in Mechelen en één in Turnhout, waar enkel professionele bacheloropleidingen worden aangeboden. Op de campus aan de Paardenmarkt worden academische bachelors en masters in industriële wetenschappen (industrieel ingenieur) georganiseerd. Het gaat om de opleidingen bouwkunde, chemie, elektronica-ict en elektromechanica. Sedert kort kan men op de campus Paardenmarkt ook een professionele bacheloropleiding elektronica-ict volgen. Op de campus Dodoens, Leopoldstraat 42 in Mechelen, leidt men de professionele bachelor in vastgoed (landmeten en makelarij) op. Aan de campus Blairon in Turnhout, Blairon 555, is de opleiding professionele bachelor in grafische en digitale media gehuisvest. Het departement IW&T van de Hogeschool Antwerpen telde voor het academiejaar , op de campus Paardenmarkt 744 studenten, 116 op de Blairon-campus en 260 op de campus Dodoens. Dit academiejaar is het aantal eerstejaarsstudenten in het departement IW&T toegenomen met 21%, voor de industrieel ingenieurs noteren we een toename met 10%. NL DECEMBER I-mag

14 DE PERFECTE MATCH! De ideale job! De baan die perfect aansluit bij uw interesses, ervaringen en competenties! Het zijn mooie woorden maar bij INSEL Ingenieursselecties doen ze hun uiterste best om deze job voor u te vinden. INSEL Ingenieursselecties is het werving en selectiebureau gespecialiseerd in werving en selectie van ingenieurs (burgerlijk, bio en industrieel) en technische bachelors. De medewerkers van INSEL dragen hun kandidaten hoog in het vaandel en gaan samen met de kandidaat op zoek naar de functie die het best bij hem of haar past. Niet enkel de job moet bij de kandidaat passen, het is minstens even belangrijk dat de kandidaat zich kan vinden in de bedrijfscultuur, de manier van werken van het bedrijf en een goede relatie met zijn directe chef kan opbouwen. Net omdat INSEL zoveel aandacht besteedt aan het vinden van de juiste kandidaat voor de juiste baan, slagen ze erin zich te onderscheiden van andere selectiekantoren. Dat deze aanpak werkt, blijkt uit gesprekken met 4 tevreden kandidaten die via INSEL te werk werden gesteld bij afvalverwerkend bedrijf Indaver. U ZOEKT, INSEL VINDT Eigenlijk ben ik eerder toevallig bij INSEL terecht gekomen, vertelt Kris De Maesschalck, modificatie-ingenieur op de site van Indaver in Beveren. Ik had rechtstreeks bij Indaver gesolliciteerd maar al hun selecties verliepen via INSEL, dus op die manier ben ik met hen in contact gekomen. Ook Geert Pluckers, procesingenieur op de site van Indaver in Beveren merkte de naam van INSEL snel op toen hij op zoek ging naar een nieuwe professionele uitdaging: Toen ik via Internet op zoek ging naar interessante vacatures voor een technisch profiel dook de naam van INSEL steeds weer op, zegt hij. Bovendien konden ze zeer veel en zeer uiteenlopende vacatures aanbieden. INSEL richt zich echter niet enkel op mensen met ervaring, ook schoolverlaters kunnen bij hen terecht voor het nodige advies. Ik ben bij INSEL terechtgekomen na een presentatie die Jan Demarre (Business Unit Manager van INSEL) bij ons op school (KAHO Sint Lieven te Gent) had gegeven, herinnert Tony Burm, onderhoudsman bij Indaver, zich. Na de presentatie heb ik mijn cv opgestuurd met de vraag hem eens na te lezen. Enkele dagen later kreeg ik hem verbeterd terug en zat ik eveneens in hun databank. Qua begeleiding kan dat wel tellen, vind ik. INTERESSE EN KENNIS VAN ZAKEN Eens u uw kandidatuur hebt gesteld voor een bepaalde vacature wordt uw kandidatuur geëvalueerd. Als de evaluatie positief is, wordt u uitgenodigd voor een gesprek. Na het

15 PUBLIREPORTAGE gesprek bij INSEL ben ik naar huis gegaan met een enorm goed gevoel, vertelt Tim Van Langendonck, procesingenieur op de Antwerpse site van Indaver. Ik had een uitgebreid gesprek gehad en de consultant was ook echt bezig met mij. Tony Burm treedt hem bij: De consultants zijn oprecht geïnteresseerd, ze nemen uitgebreid de tijd om te luisteren naar wat je te vertellen hebt en na te gaan welke richting je echt uit wilt. Aanvankelijk had ik gesolliciteerd voor een andere functie maar die bleek uiteindelijk niet echt bij mijn profiel te passen. Toen heeft de consultant van INSEL mij zelf de vacature bij Indaver voorgesteld en mij de keuze gelaten. Ik kreeg dus eigenlijk onmiddellijk een alternatief aangereikt. de mening toegedaan: Ik vond het heel aangenaam om tijdens het gesprek bij INSEL iemand tegenover mij te hebben die uit de technische wereld kwam, die wist waarover ik sprak en die vanuit eigen ervaring wist wat mijn job allemaal inhield. Bovendien kennen ze de wensen van de klant ook zeer goed, waardoor je een heel concreet beeld krijgt van de functie en de functie-inhoud, vult Kris De Maesschalck nog aan. In feite had ik een vrij korte functie omschrijving gekregen maar bij INSEL hebben ze me zeer concrete informatie en een heel duidelijk beeld gegeven van wat er allemaal van mij verwacht werd. Op die manier was ik ook grondig voorbereid op het gesprek bij Indaver zelf. Na het gesprek bij INSEL gingen de kandidaten op gesprek bij Indaver. Ook dit gesprek verliep zeer aangenaam en was zeer uitgebreid, zegt Kris De Maesschalck. Je hebt ook verscheidene gesprekken met verschillende mensen waardoor je een zeer concreet beeld krijgt van het bedrijf op zich. Bovendien volgen de gesprekken elkaar goed op, enkel voor het assessment ben ik op een andere dag moeten terugkomen. Ook Tim Van Langendonck heeft goede herinneringen aan het gesprek bij Indaver: Er werd ruim voldoende tijd genomen en er werden ook een heleboel technische vragen gesteld en dat vond ik uitermate positief. Het werk van INSEL stopt ook niet eens je tewerkgesteld bent, vertelt Tony Burm, na 3 maanden en na een half jaar contacteren ze je opnieuw om te vragen of je tevreden bent met je job. Naar opvolging toe vind ik dat persoonlijk een zeer goede zaak. Geert Pluckers vat de aanpak van INSEL als volgt samen: dankzij hen heb ik op korte tijd een baan gekregen in de richting die ik uit wou en ze hebben me zeer professioneel begeleid, dan kan ik toch niet anders dan tevreden zijn. OVER INDAVER Indaver is een toonaangevend afvalverwerkend bedrijf dat elk jaar zo n 2 miljoen ton industriële en huishoudelijke afvalstoffen beheert in heel Europa. Indaver is sterk verankerd in Vlaanderen met sites in Antwerpen, Beveren, Willebroek en Grimbergen. Met een duidelijke focus voor ogen, speelt het in op de groeiende vraag naar internationalisering van afvalbeheer. Daarom biedt Indaver sinds midden jaren negentig haar diensten ook aan in Nederland, Tsjechië, Ierland, Polen en Portugal en de UK. OVER INSEL INSEL Ingenieursselecties is een erkend wervings en selectiebureau gespecialiseerd in alle functies voor ingenieurs en technische bachelors. Onze klanten zijn zowel KMO s als multinationals in diverse sectoren. De meeste consulenten zijn zelf ingenieur, die zich door hun opleiding en bedrijfservaring optimaal kunnen inleven in de situatie van zowel klant als kandidaat. Algemeen tel.: info@insel.be VG 649/BUOSA B-AA05.59 W.RS.171 Niet enkel nemen de consultants van INSEL uitgebreid de tijd om te achterhalen wat u echt wilt, ze hebben ook kennis van zaken. De meeste van onze consultants zijn immers zelf ingenieur en hebben jarenlange ervaring in uw werkgebied. Het was de eerste keer dat ik in een sollicitatiegesprek de relatie ingenieur ingenieur tegenkwam en dat levert toch een totaal ander gesprek op, vertelt Kris De Maesschalck. Geert Pluckers is dezelfinfo@indaver.be

16 centra Theo-project mat output en effect van Tetra en Hobu INDUSTRIE Resultaten van meting zijn over het algemeen positief WOMMELGEM. Na 10 jaar Hobu- ( ) en Tetra-fonds ( ) was een meting van de output en effecten aan de orde. In de periode 1997 tot 2006 werd in totaal zowat 55 miljoen euro geïnvesteerd in 234 projecten. netwerking is een van de belangrijkste redenen om deel te nemen aan T/H (45%) nieuwe netwerken gevormd (62%) Kennisverspreiding deelnemers aan seminaries en workshops meer dan 600 publicaties in vakpers meer dan 200 websites, handleidingen, cd-rom's Om de output en de effecten te meten werd een samenwerkingsproject met de naam Theo opgezet. Het Theo-project staat voor Tetra/Hobu effect en outputmeting en de naam vertelt perfect het doel van het project: output en effecten van de gesubsidieerde Tetra- en Hobu-projecten (T/H) meten. De stuurgroep van het project bestond uit vertegenwoordigers van de Associatie Leuven (Katholieke Hogeschool Mechelen en Hogeschool voor Wetenschap en Kunst, Campus De Nayer); de Associatie Gent (Hogeschool Gent en Hogeschool West-Vlaanderen) en partners in het bedrijfsleven (via de Vlaamse Ingenieurskamer). IWT Vlaanderen had een coördinerende en faciliterende rol in die stuurgroep. Het Theo-project werd uitgevoerd tussen mei 2006 en juni 2007 en het eindrapport is nu beschikbaar. In het Theo-onderzoek is er gebruikgemaakt van de in de literatuur beschikbare indicatoren en parameters voor dat soort projecten. Het kwalitatief vooronderzoek over 'wat is een goed project' werd gevoerd op basis van enquêtes. Alle types actoren kwamen daarbij aan bod. Zo is er de outputenquête voor de projectleiders en de effectenenquête bij de leden van de gebruikerscommissie. Vervolgens zijn er 16 casestudies geselecteerd waarin projectleiders en enkele leden van de gebruikerscommissie werden geïnterviewd. Het Theo-eindrapport is beschikbaar op www:iwt.be/tetra. Verschillende modellen zijn opgesteld om na te gaan wat technologietransfer nu echt inhoudt voor onze kmo's en onze onderzoeksgroepen. Daarnaast zijn er ook modellen opgesteld om na te gaan hoe die technologietransfer verloopt in een kmo. Met de kennis van die modellen is er nagegaan welke rol Tetra heeft in dat geheel. Details daarvan kunt u terugvinden in het eindrapport. In dit artikel krijgt u een samenvatting van output en effecten. De volgorde van opsomming is geen maatstaf voor de belangrijkheid. Resultaten Als input voor de bedrijven en als output van de onderzoekers is het volgende vastgesteld. T/H organiseert en stimuleert de interactie en de vorming van netwerken. directe uitwisseling van kennis voor 94% van de bedrijven Testopstellingen, rekenmodellen, algoritmes, prototypes. 250 tastbare realisaties voor de hele sector bruikbare output in 60% van de projecten Directe overdracht en latere samenwerking met de onderzoekers. meer dan 50% van de bedrijven is zelf betrokken bij de uitvoering van het onderzoek meer dan 50% voeren casestudies uit meer dan 40% werkt later nog samen met de onderzoeksgroep Personele overdracht. 400 tot 450 hoogopgeleide onderzoekers maakten overstap naar bedrijven Academische output. ca 600 wetenschappelijke publicaties (peer-reviewed) ca. 30 parallelle doctoraten (tijdens, voor of na de T/H projecten) Effecten bij bedrijven Nut voor de leden van de gebruikerscommissie tot hebben er kennis verworven over nieuwe technologieën tot hebben baat bij de netwerking 800 tot 900 nieuwe of verbeterde producten of diensten op de markt gebracht 220 tot 250 hebben strategie veranderd I-mag 16 DECEMBER 2007

17 INDUSTRIE Haalbaarheid van de technologie. 50% heeft zekerheid over de technische haalbaarheid 35% heeft zekerheid over economische haalbaarheid Verbetering van processen, besparingen. 6 op 10 passen nieuwe of verbeterde processen toe 2 op 3 voldoen beter aan standaarden in de sector 85% verwierf op een goedkopere manier kennis Nieuwe producten en diensten. 25% van de bedrijven 50% was het belang van de nieuwe producten/diensten eerder beperkt 20% groot of doorslaggevend belang 4% nieuwe activiteit opgestart 1 op 3 heeft concurrentiepositie versterkt Return on investment 50% nuloperatie of niet te becijferen 36% enkele keren of veel meer de inbreng terugverdiend Vooral 'materiële' return wordt belangrijk geacht: netwerking, kennis, zekerheid, marktpositie, Innovatiegerichtheid (additioneel). 30% nog meer innovatiegericht Effecten in hogescholen Onderzoeksklimaat gecreëerd in alle deelnemende hogescholen. Vorm van bijna structurele ondersteuning voor onderzoeksgroepen en opbouw van kritische massa. Verjongende groep onderzoekers. Erkenning. Twee op de drie onderzoeksgroepen verwerven formele of informele erkenning als expertisecentrum, testlabo, Er is een probleem van continuïteit: de onderzoeksgroepen zijn voor drie kwart van hun financiering afhankelijk van Tetra. Valorisatie van kennis door onderzoekers. T/H is zelf een vorm van valorisatie van de potentiële klanten worden bediend met steun van 'derde betaler' IWT Het transferpotentieel is tweemaal zo groot (beperkt T/H-budget) Weinig patenten (10 op 234 projecten) Weinig spin-offs (3 op 103 projecten) Hindernissen Als hindernissen voor economische valorisatie werden gezien: academische standaarden instabiele of verouderde regelgeving distance to market getoetste technische haalbaarheid had geen meerwaarde voor eindgebruikers geen meerwaarde in de bedrijfskolom IPR en beschermde kennis Valorisatie is problematisch in volgende gevallen: onvoldoende bewustzijn van hindernissen tegenstrijdige normen voor onderzoekers (academisch-economisch) onbekendheid met IPR Er is ook een poging gedaan om een maatstaf te bepalen voor valorisatie. Met het oog daarop moeten vier indicatoren worden bevraagd bij de leden van de gebruikerscommissie na de afloop van het project. Het gaat om: aantal manieren waarop men nut heeft gehad van het project (nut) kosten-batenbalans (baten) algemene tevredenheid over het project (tevredenheid) later gebruikmaken van de diensten van de onderzoekers (diensten) De valorisatie-index is de som van die vier (nut, baten, tevredenheid, diensten). Het minimum van de valorisatie is 1, het maximum 14. Er zijn 5 klassen: van 'onvoldoende' tot 'zeer goed'. De spreiding in de steekproef benadert de normaalverdeling. Uit een steekproef van 43 projecten waarvoor voldoende gegevens beschikbaar waren, is een beoordeling gemaakt op basis van de valorisatie-index. De resultaten zijn 2 keer 'eerder matig' (3,6-6,2), 24 keer 'gemiddeld' (6,2-8,8) en 17 keer 'goed' (8,8-11,4). De score die daarbij gebruikt werd, is het gemiddelde van minstens drie antwoorden van de leden van de gebruikerscommissie (bedrijven). Lessen uit de 16 cases Waar er geen valorisatiehindernissen zijn, scoort de case 'goed'. Bij cases minder dan 'goed' is er een aanwijsbare valorisatiehindernis, maar de aanwezigheid van een valorisatiehindernis leidt niet noodzakelijk tot een lagere score. Sterkte van Tetra Bereikt effectief de doelgroep van kmo's. Overgedragen kennis wordt daadwerkelijk gebruikt. Positieve return, maar vaak niet in euro's uit te drukken. Zelfs bij valorisatiehindernis toch positief effect voor onderneming. Vorming van nieuwe en bestendige netwerken zeer belangrijk. Belangrijk middel voor hogescholen om kritische massa te bereiken. Belangrijke weg voor labo's om erkenning te bereiken. Verhoging van totaal budget zal leiden tot evenredige verhoging van economische effecten van het programma. De VIK kan er als beroepsvereniging toe bijdragen dat de kloof wordt overbrugd tussen het onderzoek en het bedrijfsleven. Naast die effecten- en outputmeting hebben de onderzoekers van Theo ook een reeks aanbevelingen en 'beste praktijken' overgemaakt aan het directiecomité van IWT en de Tetra-coördinator. Die aanbevelingen vallen volledig onder de verantwoordelijkheid van de onderzoekers. De aanbevelingen zijn ook getoond aan de directies van de hogescholen op 19 september in het VIK-huis, samen met de resultaten van het Theo-project. De aanbevelingen richten zich niet enkel op het Tetra-programma, maar de onderzoekers hebben ongevraagd ook aanbevelingen gedaan voor de hogescholen, de overheid en de projectleiders. Het is aan het IWT om daarmee voort te werken en na te gaan wat er mee kan worden gedaan. Op het einde van de rit moet het vernieuwde Tetra een bijdrage leveren tot een beter innovatiesysteem in Vlaanderen en daarvoor zijn alle partijen verantwoordelijk. Het Tetra-programma kan een succes genoemd worden. Om de sterktes van het programma te behouden en nog te verhogen is een nog grotere betrokkenheid van bedrijven belangrijk en blijft de focus op toepassingen eerder dan op wetenschappelijke output. Het netwerkgebeuren moet zeker nog versterkt worden met uitbreiding naar andere onderzoeksinstellingen in binnen- en buitenland. Onze bedrijven en dan zeker de kmo's moeten voldoende geïnformeerd worden over de mogelijkheden en de kansen die Tetra kan bieden. VIK als beroepsvereniging van ingenieurs kan daarbij een zeer belangrijke rol spelen. De leden, de studiegroepen, de regionale afdelingen en alle andere VIK-structuren en -kanalen kunnen ertoe bijdragen dat de kloof wordt overbrugd tussen het onderzoek en het bedrijfsleven om innovatie blijvend te stimuleren. Ing. Alfons WUYTS MSc DECEMBER I-mag

18 centra LUCHT- EN RUIMTEVAART FLAG Vlaamse poot van Belgische luchtvaart WOMMELGEM. Flag is als vzw opgericht in de schoot van het VEV (Vlaams Economisch Verbond, nu VOKA) in december Het werd als een van de technologiegroepen in het leven geroepen in het kader van de DIRV-acties: derde industriële revolutie in Vlaanderen. De DIRV-acties en de oprichting van Flag vonden plaats op vraag van de toenmalige Vlaamse Raad onder het voorzitterschap van Gaston Geens. Flag kreeg als opdracht Vlaanderen, dat mee aan de wieg stond van de luchtvaart, te laten terugkeren in die luchtvaartindustrie na bijna 50 jaar afwezigheid. Vlaanderen bouwde immers mee de vliegerij uit voor, tijdens en na de Eerste Wereldoorlog. Het bouwde o.a. eigen vliegtuigen en zelfs het prototype van een helikopter. De Tweede Wereldoorlog en het unitaire België verklaarden de langdurige afwezigheid. Wederopstanding Na de Tweede Wereldoorlog lagen de meeste Europese industrieën, behalve die van Engeland, in puin of ze waren op zijn minst achteropgeraakt door de bezetting en de vernielingen. Vele auto- en vliegtuigbouwers verdwenen voorgoed. Het US Marshallplan vulde het economisch vacuüm in Europa, wat later leidde tot de EGKS en de huidige EU. Het militaire vacuüm werd opgevuld door het MDAP (Mutual Defence Assistance Program), waarbij de USA grote aantallen schepen, tanks, gevechtsvliegtuigen, transportvliegtuigen en trainers schonk. Enkel onderhoud en aanpassingen waren voor onze rekening. Maar het gevolg was dat de Europese luchtvaartindustrie zijn eigen markten verloor. Bovendien trachtten de vliegtuigbouwers in de verschillende Europese landen telkens opnieuw een vliegtuig te bouwen op zuiver nationale basis. Dat leidde tot een hele reeks mislukkingen en veel te kleine productieseries, maar het hield de studiebureaus aan het werk. Ook voor enkele multilaterale technologieprojecten en klinkende com- merciële mislukkingen, zoals de Concorde. In 1980 zag Airbus GIE (Groupement d'intérêt économique) het licht onder politieke druk om een écht Europees verkeersvliegtuig te bouwen met de juiste 'wereld'-parameters. Vanaf dat moment klom de Europese luchtvaartindustrie terug op dezelfde hoogte als Boeing, ondertussen de enige overgebleven grote vliegtuigbouwer in de USA. Flag kreeg als opdracht Vlaanderen, dat mee aan de wieg stond van de luchtvaart, te laten terugkeren in die luchtvaartindustrie na bijna 50 jaar afwezigheid. Gevechtsvliegtuigen Voor de gevechtsvliegtuigen werd een gelijkaardig parcours afgelegd, maar door de afscherming van de eigen markt en het gebrek aan samenwerking tussen de militaire vliegtuigbouwers kwam er nog steeds geen volwaardig Europees gevechtstoestel. Het gevolg is dat we nog steeds een generatie achterop liggen t.o.v. de F22 en F35 in de USA. Terwijl Engeland de eerste smaldelen van de EFA Typhoon in dienst neemt, bewijzen ze zelf dat ze achterop liggen door voluit te gaan voor de Amerikaanse Joint Strike Fighter F-35. Rafale en Gripen hebben minimale exportsuccessen. Hetzelfde verhaal speelde zich ook af in de Europese ruimtevaartindustrie, waar Europese landen eerst individueel tal van mislukkingen verwerkten. Pas na samenbundeling van alle Europese middelen en na politieke consensus zag de ESA het licht en slaagde Ariane als eerste groot ruimtevaartprogramma. Galileo lijdt nu nog altijd onder het gebrek aan een duidelijke politieke consensus over de toekomst van een onafhankelijke Europese ruimtevaartinfrastructuur. Ook nu weer blijft het UK dubbelspel spelen, iets waarop ze blijkbaar een monopolie hebben. Nochtans is het duidelijk dat heel Europa eendrachtig moet samenwerken om de reeks Amerikaanse monopolies te stoppen, zoals heel de 'command, control and information'-infrastructuur over AWACS en AGCS. Alleen door eendrachtig samen te werken kan men komen tot een echte 'inlichtingen'-structuur onder een Europees eenduidig politiek gezag, met een echte Europees buitenlands beleid en een echte Europese defensie. Misschien is daar in Europa op korte termijn ook de hulp van en de samenwerking met Rusland voor nodig. Unitair Kleine landen, zoals België, werden gedwongen om heel traag terug te komen in de luchtvaartindustrie via internationale, voornamelijk militaire programma's en later in de ruimtevaart via ESA. Assemblage, bouwen-volgens-blauwdruk, coproductie en licentiebouw, onderhoud, reparaties en fabrieksonderhoud van de militaire vliegtuigen en enkele burgervliegtuigen maakten het een zeer beperkt aantal Belgische bedrijven mogelijk om I-mag 18 DECEMBER 2007

19 LUCHT- EN RUIMTEVAART Hoog bezoek van de ministers Moerman en Peeters. capaciteiten en kennis op te bouwen, die later nodig bleken om deel te kunnen nemen aan Airbus en Ariane (via ESA). In het unitaire België waren dat enkel Sabca (Haren en Gosselies), Fairey (het latere Sonaca) in Gosselies, FN Moteurs (het latere Techspace Aero) in Luik en Sabena Technics in Zaventem. Het is duidelijk dat heel Europa eendrachtig moet samenwerken om de reeks Amerikaanse monopolies te stoppen. Inderdaad, in dit unitaire België bestond er een absurde niet-geschreven nationale industriële politiek dat alles wat lucht- en ruimtevaart was - en defensie - in principe voor Wallonië en Brussel was, terwijl Vlaanderen zich 'mocht' toeleggen op scheepsbouw en telecommunicatie. Dat soort communistische planeconomie, van bovenuit gestuurd en zonder rekening te houden met economische wetmatigheden, werd pas verlaten tijdens de eerste regionaliseringsgolf. Officieel althans, want in werkelijkheid blijft het nog altijd doorwerken in de oude unitaire geesten. Eindelijk kon ook Vlaanderen beginnen aan zijn eigen industriële politiek, gestuurd van onderuit of vraaggestuurd. Flag Flag kreeg de taak om Vlaanderen terug een plaats te geven in de lucht- en ruimtevaart. Dat kon alleen door gebruik te maken van de 'compensatieprogramma's' voor overheidsbestellingen als business development model en door hoogtechnologische vernieuwingen in nicheproducten voor toelevering aan grote vliegtuigbouwprogramma's. De resultaten na 25 jaar zijn redelijk spectaculair. Van (bijna) niets in 1980 hebben we nu wereldspelers zoals Barco, Asco, LMS, Metris, Sabca Limburg in alle grote internationale programma's, terwijl een ganse schare kmo's in hun kielzog bezig is om de filosofie van Herman Candries in Flag om te zetten in de praktijk: liefst 100 keer toeleveren aan zoveel mogelijk vliegtuigen internationaal. Tot en met de Airbus A 340 waren slechts 2 Vlaamse bedrijven actief in Airbus. Met de A 380 konden we 12 bedrijven in de Airbus-programma's binnenloodsen. Ondertussen zitten er ook al drie in de Boeing 787 Dreamliner. Onze toeleveranciers zijn terug te vinden in een enorme variëteit: van de staalkoord in de vliegtuigbanden over de meest essentiële en kritische hardmetalen stukken in de vliegtuigstructuur tot composietonderdelen, boordelektronica (avionics) en softwaresystemen naast unieke nichetechnologieën in bv. verven en coatings. We bouwen terug (lichte) eigen vliegtuigen in Vlaanderen, de eerste Belgische satelliet en een eerste eigen vliegtuigmotor! In het unitaire België bestond er een absurde nietgeschreven nationale industriële politiek dat alles wat lucht- en ruimtevaart was - en defensie - in principe voor Wallonië en Brussel was, terwijl Vlaanderen zich 'mocht' toeleggen op scheepsbouw en telecommunicatie. Ommekeer Tot en met de Airbus A 340 waren slechts 2 Vlaamse bedrijven actief in Airbus. Met de A 380 konden we 12 bedrijven in de Airbusprogramma's binnenloodsen. De Vlaamse overheid heeft de ommekeer zelf kunnen vaststellen tijdens bezoeken van minister-presidenten Dewael, Leterme en Peeters en de ministers van Economie Van Mechelen en Moerman aan de Vlaamse bedrijven op internationale luchtvaartbeurzen. De Vlaamse overheid steunt nu actief onze sector via FIT (exportsteun) en IWT (innovatiesteun bedrijven). Flag wil de sector de komende jaren op een nog hoger niveau tillen. De lucht- en ruimtevaartsector is een industrie voor de toekomst, waarin Vlaanderen zich moet verankeren met vooroplopende technologie en goed opgeleide piloten, technici en ingenieurs. Ook bij de uitbouw en herziening van alle lucht- en ruimtevaartopleidingen in Vlaanderen is Flag een voortrekker geweest, zonder daarbij TU Delft te vergeten. Flag is ook een van de stichtende leden van het VLOC (Vlaams Luchtvaartopleidingscentrum Oostende). Coördinatie van de Vlaamse deelname aan internationale lucht- en ruimtevaartbeurzen met FIT, compensaties, openingen naar deelname aan grote vliegtuigbouwprogramma's, technologieadviezen: Flag wordt meer en meer een platform voor iedereen die in Vlaanderen met luchtvaart en luchtvaartindustrie te maken heeft. Hebt u vragen? Eén adres: Flag en zijn bestuurders, gekozen uit alle ondersectoren van de luchtvaart. Karel VERVOORT Gedelegeerd bestuurder Flag De VIK is lid van Flag via het Centrum Lucht- & ruimtevaart. Dat centrum werd meer dan 25 jaar geleden in het leven geroepen ter ondersteuning van de luchtvaartontwikkeling in Vlaanderen. Het VIK-Centrum Luchten ruimtevaart stuurt pas afgestudeerde ingenieurs op betaalde stage naar het buitenland. Die stages zijn officieel erkend door het Ministerie van Economische Zaken. DECEMBER I-mag

20 afdelingen AFDELING IN DE KIJKER > LIMBURG FIETSHAPPENING EN PAUL DONNERS Afdeling Limburg is als enige provinciaal gestructureerd De regionale afdelingen brengen de ingenieurs samen: jong en oud en meestal in een ontspannen sfeer en op een aangename manier. Het zijn net die afdelingen waar het kloppende hart van de VIK het best voelbaar is: nauwe contacten, vriendschapsbanden, netwerking en interessante activiteiten. Daarom stellen we de werking van alle afdelingen in deze nieuwe reeks om de twee maanden voor. Limburg bijt de spits af. We spraken met Ing. Chris Ribus MSc, secretaris van de Limburgse regionale afdeling. De afdeling Limburg is de enige regionale afdeling die volledig provinciaal werkt. Alle andere afdelingen beslaan slechts een gedeelte van hun provincie. Dat zorgt er ook voor dat de afdeling Limburg een heel grote afdeling is. "Ik denk dat alleen Oost-Vlaanderen nog meer leden heeft. Regionale afdelingen met een kleiner werkingsgebied hebben uiteraard ook een kleinere markt voor ledenwerving. Onze Limburgse afdeling is in feite ontstaan in de schoot van Philips Hasselt." Ing. Chris Ribus MSc werd lid in de periode en was goed een jaar later al secretaris van de afdeling. "Toen ik afstudeerde, deed het bestuur van de afdeling Limburg een oproep om mee te werken. Zo ben ik er dan ingerold. Met onze regionale afdeling willen we vooral activiteiten organiseren voor onze ingenieurs: bedrijfsbezoeken, technische lezingen en sociale activiteiten. Dat laatste is een stukje familiebinding. De opbrengsten van onze sociale activiteiten gaan altijd naar goede doelen. Zo hebben we onze inmiddels welbekende fiets- en wandelhappening eind juni. Dat hebben we al 17 keer georganiseerd en telkens kunnen we zowat euro wegschenken aan een goed doel." Het is een aparte werkgroep die de fietshappening voorbereidt. Jaarlijks komen er tussen de en de mensen naar de startplaats in de KHLim voor die happening. "Het is meteen ook ons grootste en best bekende evenement, maar de jaarlijkse uitreiking van de Paul Donners-prijs is toch ook een uitstekend initiatief. Ook daar is het een werkgroep die zich toelegt op de organisatie. De Paul Donners-prijs gaat naar het beste eindwerk in Limburg en de werkgroep beluistert en evalueert alle inzendingen. De Paul Donners-prijs wordt dan uiteindelijk uitgereikt tijdens onze jaarlijkse nieuwjaarsreceptie." Uitreiking Paul Donners-prijs "Met onze inmiddels welbekende fiets- en wandelhappening eind juni hebben we al 17 keer telkens zowat euro kunnen wegschenken aan een goed doel." Jongerenwerking Typisch voor de werking van de regionale afdeling Limburg is dat er ook een jongerenwerking is, die bijna autonoom werkt. Studenten en jong afgestudeerden organiseren er hun eigen activiteiten. "Zo is continuïteit voor ons bestuur meteen ook gegarandeerd. Ons bestuur bestaat nu uit zo'n 10 tot 15 leden. Als er al iemand zou afhaken, dan kan die makkelijker vervangen worden. En anderzijds is er natuurlijk ook doorstroming van de regionale afdelingen naar de nationale besturen. Dat zorgt voor betere contacten en een Het Limburgse jongerenbestuur betere informatiedoorstroming. Op nationaal niveau proberen we ook te netwerken met de andere regionale afdelingen. Dat zorgt altijd voor een kruisbestuiving tussen de verschillende regio's. Naast het kaderweekeinde en de algemene ledenvergadering hebben we ook nog de coördinatievergadering tussen de verschillende regiovoorzitters. Dat leidt tot een rijk netwerk waar nuttige ervaringen kunnen worden uitgewisseld. We zijn steeds op zoek naar nieuwe zaken, maar we moeten daarom niet altijd zelf het warm water opnieuw uitvinden." Samenstelling bestuur regionale afdeling Limburg: 1. Voorzitter: Ing. Marc Notermans MSc 2. Ondervoorzitter: Ing. Hans Claes MSc 3. Secretaris: Ing. Chris Ribus MSc 4. Penningmeester: Ing. Hubert Mewis MSc Volgende activiteiten: Toneel op 15 december 2007 Nieuwjaarsreceptie op 12 januari 2008 Reis naar Vietnam in juli 2008: volledige aankondiging van de Vietnamreis in volgende I-mag Tekst: Luc VANDER ELST Foto's: VIK I-mag 20 DECEMBER 2007