Ontwikkeling watersport IJsselmeergebied Deelrapportage provincie Overijssel

Transcriptie

1 Ontwikkeling watersport IJsselmeergebied Deelrapportage provincie Overijssel Lelystad, december 2009

2 Voorwoord Dit rapport geeft inzicht in de ontwikkeling van de watersport in het IJsselmeergebied inclusief Randmeren, hierna te noemen IJsselmeergebied. Extra aandacht wordt besteed aan de ontwikkelingen in het tot de provincie Overijssel behorende deel van het gebied. Sinds 1994 wordt in opdracht van de meeste omringende provincies, jaarlijks onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van de watersport in het IJsselmeergebied. Voorheen werden de resultaten vooral op vaargebied gegroepeerd, waardoor de ontwikkelingen op provinciaal niveau maar beperkt zichtbaar werden. Dit jaar is de rapportage ingrijpend veranderd en wordt niet meer één rapportage voor het IJsselmeergebied gemaakt, maar krijgen de provincies ieder een op hun grondgebied toegesneden rapportage. De gevolgde meetmethodiek is onveranderd. Alle jachthavens in het gebied worden benaderd tot een respons van (nagenoeg) 100% is bereikt. Veranderingen in bijvoorbeeld ligplaatscapaciteit, bezettinggraad, type boot, herkomst ligplaatshouders en winterstallingmogelijkheden worden hierdoor direct zichtbaar. Niet alleen de ontwikkelingen in het afgelopen jaar worden gemeten, ook wordt gevraagd naar uitbreidingsplannen, zowel aan bestaande havens als aan gemeenten en projectontwikkelaars. De uitkomsten van het onderzoek, trends in de watersport en toekomstverwachtingen worden jaarlijks besproken met de (36) jachthavens verenigd in het Platform jachthavens IJsselmeergebied. Het platform komt 3 keer per jaar bijeen en fungeert als klankbordgroep voor Waterrecreatie Advies. Er zijn ook een aantal havens uit de Waddenzee die aan dit overleg deelnemen, zodat effecten van het ene gebied op het andere gebied kunnen worden besproken. De resultaten van het overleg zijn voor zover relevant in deze rapportage verwerkt. Het verzamelen en analyseren van cijfers is noodzakelijk om inzicht te krijgen in hetgeen zich in de watersport afspeelt. Dit is belangrijk voor de sector, voor overheden en het ontwikkelen van beleid, maar ook om eventuele effecten op de in het gebied te beschermen natuurwaarden te kunnen inschatten. 15 jaar geleden, in 1994, wist niemand hoeveel ligplaatsen en boten er in het IJsselmeergebied waren. Die situatie is gelukkig veranderd. Dank zijn wij verschuldigd aan de opdrachtgevers, dit jaar de provincies Noord-Holland, Fryslân, Flevoland, Overijssel, Gelderland en aan Rijkswaterstaat. Ook dank aan de jachthavens die weer bereid waren ons van geactualiseerde gegevens te voorzien. Gelet op het belang hopen wij dat dit onderzoek, ondanks de huidige economische situatie, in de komende jaren kan worden voortgezet. Foto omslag: Nieuwe passantenhaven bij de Mr. H.P. Linthorst Homansluis, een sluis met bijna passages tussen de kop van Overijssel en Fryslân in Opdrachtgever: Opgesteld door: Provincie Overijssel Postbus GB Zwolle Contactpersoon: Mw. J.C.D. Vrolijk Tel: Postbus 123, 8200 AC Lelystad Tel , fax info@waterrecreatieadvies.nl Website:

3 Inhoudsopgave: 1. Algemeen Doelstelling Definities Gebiedsindeling Methodiek 2 2. Resultaten jachthavenmonitor in Aantal jachthavens en exploitatievorm Verhuur vaste ligplaatsen Aantal vaste ligplaatsen, aantal boten, bezettingsgraad en wachtlijsten Aantal zeil- en motorboten, lengte van de boot Herkomst ligplaatshouders Passanten Aantal specifieke passantenplaatsen Aantal bootovernachtingen en verblijftijd bezoekende boten Aantal persoonsovernachtingen Winterstalling 8 3. Trends Ontwikkeling van de watersport ( ) Toekomstverwachting Uitbreidingsplannen Uitbreidingsplannen bij bestaande jachthavens Plannen voor nieuwe jachthavens Chartervaart en riviercruisevaart Traditionele chartervaart en motorchartervaart Riviercruisevaart Sluizen en sluispassages Conclusies 18 Bijlagen: 19 Brief aan de jachthavens Tabel: Kengetallen IJsselmeergebied 2009 Tabel: Kengetallen aandeel provincie Overijssel in het IJsselmeergebied 2009 Overzicht vuilwaterstations in het Overijsselse deel van het IJsselmeergebied (bron:

4 1. Algemeen 1.1. Doelstelling Inzicht geven in de ontwikkeling van de grote watersport door onderzoek te doen bij de jachthavens in het IJsselmeergebied. De resultaten worden vergeleken met de ontwikkelingen in het tot de provincie Overijssel behorende deel van het gebied. Waar mogelijk of relevant worden gesignaleerde verschillen verklaard. Om meer inzicht te krijgen in de vaarbewegingen, zijn dit jaar voor het eerst ook de sluispassages in het IJsselmeergebied in deze rapportage opgenomen Definities De door Waterrecreatie Advies gehanteerde definitie van een jachthaven is als volgt: er is sprake van een jachthaven, als er verhuur van lig- en/of passantenplaatsen voor de recreatievaart en/of chartervaart dan wel winterstallingactiviteiten plaatsvinden. Daarbij wordt geen ondergrens voor het aantal ligplaatsen gehanteerd. Een jachtmakelaar die in een jachthaven een verkoopsteiger huurt wordt niet als zelfstandige jachthaven geteld, maar een jachtwerf die bijvoorbeeld winterstallingmogelijkheden biedt wel. Door uit te gaan van deze definitie is het aantal jachthavens meestal groter dan men verwacht. Het geeft echter wel een volledig beeld en ook inzicht in wat er in de winter met de recreatievloot gebeurt. Schepen bij eigen woningen of in sloten en kanalen vallen buiten het onderzoek. Met passantenplaatsen in jachthavens worden specifieke passantenplaatsen bedoeld. Dit zijn plaatsen die niet op seizoen- of jaarbasis worden verhuurd. Niet verhuurde of tijdelijk vrijgekomen ligplaatsen (ligplaatshouder op vakantie of een weekend weg) worden in de praktijk meestal eerst als passantenplaats benut Gebiedsindeling Het IJsselmeergebied is geen vast afgebakende regio. Het is een grootschalig en uniek zoetwater gebied, van internationale betekenis voor de watersport. Het biedt openheid en ruimte. Meer ruimte dan op de binnenwateren en meer beschutting dan op zee. Lekker zeilen, rust en genieten van de ruimte worden door watersporters genoemd als belangrijkste motieven om in het IJsselmeergebied te varen 1. Behalve IJsselmeer, Markermeer, Gouwzee en IJmeer worden ook de Randmeren en het Ketelmeer en Zwarte Meer tot het IJsselmeergebied gerekend. De grens tussen kustzone en binnengebied is niet scherp. In 1994, bij de start van dit monitoronderzoek is aan de jachthavens gevraagd of hun ligplaatshouders voornamelijk op het grote water van het IJsselmeergebied of op de binnenwateren waren gericht. Op basis daarvan is destijds de begrenzing van het gebied bepaald. Tot op heden is aan die indeling weinig veranderd. Bijna alle havens doen dus al 15 jaar mee. Nu ook bij een aantal provincies het binnengebied wordt gemonitord, is het mogelijk dat de gebiedsindeling nog wat wordt aangepast. Vooralsnog is dit niet gebeurd om een trendbreuk te voorkomen. Makkum Workum Hindeloopen Den Oever Stavoren Medemblik Enkhuizen Hoorn Volendam Warns Lemmer Emmeloord Vollenhove Urk Kampen Lelystad Zwolle Monnickendam Elburg Almere Amsterdam Harderwijk Muiden Huizen Nijkerk Amersfoort 1 Onderzoek vaargedrag IJsselmeergebied & Waddenzee, Waterrecreatie Advies, februari

5 Het blauwe water op bovenstaand kaartje wordt tot het IJsselmeergebied gerekend. Havens die hieraan grenzen, ook al liggen ze achter de sluis doen mee aan het jaarlijks onderzoek naar de ontwikkeling van de watersport in het IJsselmeergebied 2. Het water grenst aan de provincies Flevoland, Noord-Holland, Utrecht, Gelderland, Overijssel en Fryslân. Vanaf aanvang doen alle havens in Flevoland mee, dus inclusief de havens binnen de dijk in de Noordoostpolder en in Oostelijk en Zuidelijk Flevoland. Qua vaargebied zijn deze havens grotendeels aangewezen op het omringende water in het IJsselmeergebied. In Fryslân doen alle havens in de steden langs de kust mee, ook de havens achter de sluis zoals in Lemmer. In Workum zijn dit de havens tot de spoorbrug en bij Stavoren de havens aan het Johan Frisokanaal tot en met Marina Friesland bij Warns. Het gebied wordt in de verdere rapportage aangeduid als Friese IJsselmeerkust. In Overijssel doen de havens aan de IJssel in Kampen mee. Verder wordt het Zwarte Meer tot het gebied gerekend, de havens aan het Kadoelermeer t/m Vollenhove en de havens aan het Zwarte Water tot Zwolle. Ook Roggebotsluis hoort bij Overijssel. In Gelderland betreft het de havens die aan de Randmeren grenzen (Elburg, Nunspeet, Harderwijk, Ermelo, Nulde en Nijkerk). Onder de provincie Utrecht vallen de havens in Bunschoten en de havens langs de rivier de Eem vanaf Amersfoort. Net als in Fryslân doen in Noord-Holland alleen de havens mee in de steden die aan het IJsselmeergebied grenzen (al dan niet achter de sluis). In Amsterdam is een grens getrokken. De havens achter de Oranjesluis aan de noordkant van het IJ t/m de Sixhaven doen mee en de havens aan het Bovendiep aan de monding van het Amsterdam-Rijnkanaal. De overige havens in de stad niet Methodiek Op 24 juni 2009 is aan alle jachthavens een vragenformulier met begeleidende brief verzonden, waarna op 1 september 2009 een 'herinneringsmailing' volgde. De bedrijven kennen de procedure en erkennen het belang van dit onderzoek. De spontane respons op de eerste mailing was ondanks de drukte van het hoogseizoen 52%. Na een herinneringsmailing steeg de respons naar 67%. Niet respondenten zijn daarna telefonisch benaderd, waarna het onderzoek in oktober met een respons van nagenoeg 100% is afgesloten. Naast de bestaande jachthavens worden ook gemeenten en projectontwikkelaars benaderd, waarvan bekend is of het vermoeden bestaat dat zij plannen hebben voor het ontwikkelen van nieuwe jachthavens. Deze groep wordt jaarlijks gebeld met de vraag of er ontwikkelingen zijn. De uitkomsten van het onderzoek, trends in de watersport en toekomstverwachtingen worden besproken met de (36) jachthavens verenigd in het Platform jachthavens IJsselmeergebied. Het platform komt 3 keer per jaar bijeen. 2 Ontwikkeling watersport IJsselmeergebied, Waterrecreatie Advies, jaarlijkse rapportages 1994 t/m

6 2. Resultaten jachthavenmonitor in Aantal jachthavens en exploitatievorm Aantal jachthavens Aandeel provincie Overijssel Exploitatievorm in het Provinciaal IJsselmeergebied Aantal jachthavens aandeel in % Commercieel ,5 % Gemeente ,0 % Rijk of provincie 2 0 % Stichting ,3 % Vereniging ,2 % Totaal ,4 % Er zijn in het IJsselmeergebied in 2009 twee nieuwe jachthavens bijgekomen. De belangrijkste nieuwkomer is de haven van de Watersportvereniging IJburg, maar ook in Lelystad is er een haventje binnendijks bijgekomen. Er zijn geen jachthavens verdwenen. Het aantal havens dat onder de provincie Overijssel valt, is 23 gebleven. In 2009 behoorde ruim 10% van de jachthavens in het IJsselmeergebied tot de provincie Overijssel. Zoals uit onderstaande grafiek blijkt, zijn er in het Overijsselse deel van het IJsselmeergebied relatief weinig commerciële havens (48%), opvallend veel (22%) als stichting geëxploiteerde jachthavens en een gemiddeld aantal (22%) verenigingshavens. De enige twee door het Rijk geëxploiteerde havens in het IJsselmeergebied liggen in Noord-Holland, te weten de passantenhaven in Marken en de museumhaven in Enkhuizen. Exploitatievorm van de jachthavens Totaal IJsselmeergebied Deel provincie Overijssel 0% 20% 40% 60% 80% 100% Commercieel Gemeente Rijk of provincie Stichting Vereniging Voor een deel van de 221 deelnemers aan het onderzoek is de exploitatie van de haven ook de hoofdactiviteit. Onderstaande tabel laat zien dat 176 van de 221 jachthavens meer dan 20 ligplaatsen hebben. Deze 176 havens beheren 99,3% van de ligplaatscapaciteit in het gebied. Dit is vergelijkbaar met het deel van de provincie Overijssel, waar 19 van de 23 havens met meer dan 20 ligplaatsen, 98,9% van de capaciteit beheren. Deze havens hebben gemiddeld 153 ligplaatsen. Dat is aanzienlijk minder dan in het totale IJsselmeergebied, waar de jachthavens met meer dan 20 ligplaatsen gemiddeld 202 ligplaatsen hebben. Soort jachthaven IJsselmeergebied Aantal jachthavens Totaal aantal ligplaatsen Aandeel provincie Overijssel Aantal jachthavens Totaal aantal ligplaatsen Jachthavens met meer dan 20 ligplaatsen Jachthavens met maximaal 20 ligplaatsen Passantenhaven, geen vaste ligplaatsen Alleen winterstallingactiviteiten Alleen vaste plaatsen historische schepen Gehele monitorbestand

7 2.2. Verhuur vaste ligplaatsen Aantal vaste ligplaatsen, aantal boten, bezettingsgraad en wachtlijsten Totaal Aandeel provincie Overijssel Kengetallen in het Totaal in de Provinciaal IJsselmeergebied provincie aandeel in % Aantal jachthavens ,4 % Aantal vaste ligplaatsen ,2 % Aantal boten op vaste ligplaatsen ,3 % Gemiddelde bezettingsgraad 91,4 % 92,4 % Aantal schepen op een wachtlijst ,0 % Drukfactor 10 % 9 % In het IJsselmeergebied is de gemiddelde bezettingsgraad 91,4%. Dat ligt iets onder de 92% die door HISWA Vereniging als noodzakelijke ondergrens wordt beschouwd om op economisch verantwoorde wijze een jachthaven te kunnen exploiteren. In de provincie Overijssel is de gemiddelde bezettingsgraad 92,4%. Toch staan er in dit deel van Overijssel ruim 250 boten op een wachtlijst. Dit geeft aan dat er booteigenaren zijn die geen passende ligplaats kunnen vinden. Afmetingen van de (nieuwe) boot, gewenste box en prijs kunnen daarbij een rol spelen. De hoogte van de wachtlijst gedeeld door de beschikbare capaciteit wordt de drukfactor genoemd. Hoe hoger de drukfactor, hoe groter het probleem. Een drukfactor van 9% komt redelijk overeen met het gemiddelde in het IJsselmeergebied. Het probleem met wachtlijsten speelt zich hoofdzakelijk af in het Noord-Hollandse deel van het gebied waar de drukfactor 17% bedraagt. Verschillen met 2008 Totaal in het IJsselmeergebied Aandeel provincie Overijssel Verschil Aantal Verschil Aantal in in Aantal In % 2009 Aantal In % Aantal jachthavens ,9 % % Aantal vaste ligplaatsen ,7 % ,2 % Aantal boten op vaste ligplaatsen ,0 % ,9 % Gemiddelde bezettingsgraad in % 91,4 % - 0,6 92,4 % - 1,9 Aantal schepen op een wachtlijst ,1 % % In het IJsselmeergebied zijn er in jachthavens, 242 ligplaatsen en 10 boten bijgekomen. Omdat er meer ligplaatsen bijkwamen dan boten, is de gemiddelde bezettingsgraad gedaald van 92,0% naar 91,4%. Het aantal schepen op een wachtlijst is ten opzichte van 2008 met 1% gestegen. In het Overijsselse deel van het IJsselmeergebied zijn 34 ligplaatsen bijgebouwd. Daarnaast zijn 24 boten uit het gebied vertrokken. De gemiddelde bezettingsgraad is hierdoor met bijna 2% gedaald. Ook de wachtlijsten zijn korter geworden. In de Kampen zijn een aantal jachthavens gestopt met wachtlijsten

8 Aantal zeil- en motorboten, lengte van de boot Totaal Aandeel provincie Overijssel Kengetallen in het Totaal in de Provinciaal IJsselmeergebied provincie aandeel in % Aantal boten op vaste ligplaatsen ,3 % Aantal zeilboten ,3 % Aantal motorboten ,9 % Aandeel zeilboten 68,1 % 35,3 % Aandeel motorboten 31,9 % 64,7 % Gemiddelde bootlengte 9,6 m 9,1 m Uit bovenstaande tabel blijkt dat vooral motorboten (65%) in het Overijssels deel van het IJsselmeergebied varen. Verschillen met 2008 Totaal in het IJsselmeergebied Aandeel provincie Overijssel Verschil Aantal Verschil Aantal in in Aantal In % 2009 Aantal In % Aantal zeilboten ,3 % ,9 % Aantal motorboten ,1 % ,3 % Totaal aantal boten % ,9 % Gemiddelde bootlengte 9,6 m 0,05 m 0,5 % 9,1 m - 0,01 m - 0,1 % Het aandeel motorboten is in het IJsselmeergebied toegenomen van 30,9% in 2008 naar 31,9% in De gemiddelde bootlengte is met 5 cm gestegen. De conclusie is dat het totaal aantal boten niet veel verandert. Er komen boten bij en er verdwijnen boten, waarbij het percentage motorboten stijgt en de gemiddelde lengte toeneemt. In de provincie Overijssel is de daling van het aantal zeilboten wat groter dan in de rest van het IJsselmeergebied, maar opvallend is dat in de provincie ook het aantal motorboten daalt. De gemiddelde lengte van de boten verandert nauwelijks, terwijl die in de rest van het IJsselmeergebied toeneemt. Een verklaring kan zijn dat havens hun boxmix niet aanpassen, waardoor geen ruimte ontstaat voor grotere boten. In het verlengde kunnen wachtlijsten dalen omdat op redelijke termijn waarschijnlijk toch geen passende ligplaats beschikbaar zal komen. Deze boten wijken mogelijk uit naar andere gebieden. Nader onderzoek is gewenst, want dit is uitzonderlijk Herkomst ligplaatshouders Totaal in het IJsselmeergebied Aandeel provincie Overijssel Aantal Verdeling Verdeling Aantal in % in % Aantal boten op vaste ligplaatsen Aandeel ligpl. houders uit Nederland ,9 % ,9 % Aandeel ligpl.houders uit Duitsland ,6 % ,8 % Aandeel ligpl.houders uit België 112 0,3 % 4 0,2 % Aandeel ligpl.houders overige landen 365 1,1 % 33 1,2 % Bijna 82% van de ligplaatshouders in het IJsselmeergebied is afkomstig uit Nederland. Naast de Nederlanders zijn vooral de Duitse ligplaatshouders belangrijk. Bijna 7 % van alle Duitsers in het IJsselmeergebied hebben een ligplaats in Overijssel. Het beeld van de verdeling naar herkomst verschilt in Overijssel weinig met het gemiddelde in het IJsselmeergebied

9 Verschillen met 2008 De herkomst van de ligplaatshouders in het totale IJsselmeergebied verschuift. Zo was in ,4% afkomstig uit Nederland, tegen 81,9% nu. Al jaren is een daling van het aandeel Duitse ligplaatshouders in het hele IJsselmeergebied zichtbaar. Ook in de provincie Zeeland is het percentage Duitse ligplaatshouders sinds 2003 met 0,5% gedaald naar 11,2% in Duitsers in het zuidelijk deel van het IJsselmeergebied komen vooral uit het Ruhrgebied, in het noordelijk deel ook uit Noord- en Midden Duitsland (globaal tot Hamburg). Er is geen specifiek onderzoek naar gedaan, maar aangenomen wordt dat het aantal Duitsers dat de boot verplaatst naar de Oostzee, Mecklenburg Vorpommern en Brandenburg beperkt is. In onderstaande tabel wordt zichtbaar hoe bovenstaand zich vertaald naar aantallen ligplaatshouders. Er zijn 183 boten van Duitse ligplaatshouders en 10 Belgische boten uit het IJsselmeergebied verdwenen. Anderzijds zijn er 158 boten van Nederlanders en 45 boten van andere buitenlanders bijgekomen. Het saldo is daardoor +10. In Overijssel is het saldo niet positief, maar Dit komt omdat het aantal Duitse ligplaatshouders is gedaald en de vrijgekomen plaatsen niet door Nederlanders of andere buitenlanders zijn gevuld. Uit deze cijfers blijkt dat er meer in het gebied aan de hand is dan uit het saldo van het aantal boten kan worden afgeleid. Nader onderzoek naar het vertrek van Duitse ligplaatshouders uit het IJsselmeergebied is gewenst om de negatieve ontwikkeling te kunnen keren. Totaal in het IJsselmeergebied Aandeel provincie Flevoland Verschil Aantal Verschil Aantal in in Aantal In % 2009 Aantal In % Ligplaatshouders uit Nederland ,6 % ,7 % Ligplaatshouders uit Duitsland ,3 % ,1 % Ligplaatshouders uit België ,2 % % Ligplaatshouders overige landen ,1 % % Totaal % ,9 % 2.3. Passanten Passanten zijn bezoekende boten die tegen betaling in een jachthaven verblijven. Gebruikelijk is dat passanten tijdelijk vrijgekomen of niet verhuurde vaste ligplaatsen gebruiken. Sommige historische havensteden of steden met een bijzonder achterland trekken meer passanten dan het aantal uitvarende ligplaatshouders. Vollenhove is daar een voorbeeld van, net als Hindeloopen en Enkhuizen. Voor deze bezoekers worden speciale plaatsen gereserveerd. Deze plaatsen worden specifieke passantenplaatsen genoemd en worden niet op jaar- of seizoensbasis verhuurd. Ook komt het voor dat passanten tegen een speciaal tarief in de vorm van een week- of maandkaart langer in een haven verblijven. In die gevallen wordt de boot vaak voor een periode onbemand achtergelaten. Niet alle jachthavens weten hoeveel bootovernachtingen aan deze langpassanten moeten worden toegerekend. Bij de bepaling van de gemiddelde verblijftijd worden deze langpassanten zonder persoonsovernachtingen niet meegeteld. 3 Evaluatie watersportbeleid provincie Zeeland , Waterrecreatie Advies, april

10 Aantal specifieke passantenplaatsen Totaal Aandeel provincie Overijssel Kengetallen in het Totaal in de Provinciaal IJsselmeergebied provincie aandeel in % Aantal jachthavens ,4 % Aantal vaste ligplaatsen ,2 % Aantal niet verhuurde ligplaatsen ,2 % Aantal specifieke passantenplaatsen ,4 % Het betreft hier specifieke passantenplaatsen in jachthavens. Aanlegplaatsen in het buitengebied horen hier dus niet bij Aantal bootovernachtingen en verblijftijd bezoekende boten Op het moment dat het monitoronderzoek werd gehouden, zomer 2009, konden de havens nog geen bezoekersaantallen voor heel 2009 opgeven. Daarom wordt standaard gevraagd naar de bezoekende schepen in het voorgaande jaar. Onderstaande tabellen gaan dan ook over de passanten in Totaal Aandeel provincie Overijssel Kengetallen in het Totaal in de Provinciaal IJsselmeergebied provincie aandeel in % Aantal jachthavens ,4 % Aantal bootovernachtingen in ,8 % Gemiddelde verblijftijd 1,3 1,4 Als de gemiddelde verblijftijd in het IJsselmeergebied gemiddeld 1,3 dagen is, gaat het dus om bootovernachtingen / 1,3 verblijfsdagen = ca bezoekende boten. Uit diverse onderzoeken naar het vaargedrag van watersporters 4 is gebleken, dat 60-70% van de passanten hun thuishaven elders in het IJsselmeergebied heeft. Daarnaast zijn belangrijke herkomstgebieden de Friese binnenwateren, Overijssel en de Hollandse Plassen. Met een gemiddelde verblijftijd van 1,4 dagen doet Overijssel het goed. Verschillen met 2007 Het aantal passanten het IJsselmeergebied is in 2008 ten opzichte van 2007 licht gedaald (-1,3%). In Overijssel was het aantal passanten stabiel (+ 0,1%). De gemiddelde verblijfstijd van passanten in de jachthavens daalde van 1,45 naar 1,44 dagen. Dit is de hoogste gemiddelde verblijfstijd in het IJsselmeergebied (gemiddeld 1,29). Op basis daarvan vormt de kwaliteit van het gebied dus geen verklaring voor de afname van het aantal ligplaatshouders Aantal persoonsovernachtingen In voorgaande jaren zijn door Waterrecreatie Advies diverse onderzoeken uitgevoerd, waarbij toervaarders rechtstreeks werden benaderd met een reeks vragen over hun vaargedrag, waaronder de vraag: Met hoeveel personen bent u meestal aan boord? In navolgende tabel staan de resultaten van deze onderzoeken. Het aantal personen aan boord is niet over het gehele jaar constant. In de schoolvakanties varen er veel meer gezinnen met kinderen, dan in het voor- en naseizoen. De onderzoeken zijn verdeeld over het gehele vaarseizoen uitgevoerd. 4 Onderzoek vaargedrag IJsselmeergebied & Waddenzee, Waterrecreatie Advies, februari 2003; Onderzoek vaargedrag Randmeren en binnenwateren van Flevoland, Waterrecreatie Advies, december 2006; Onderzoek vaargedrag Fryslân en Leeuwarden, Waterrecreatie Advies, oktober

11 Aantal personen aan boord, volgens de diverse onderzoeken naar het vaargedrag van watersporters: Vaargebied Zeilboten Motorboten IJsselmeergebied & Waddenzee 5 2,5 2,5 Noordzee 6 2,7 2,1 Randmeren en binnenwateren Flevoland 7 2,7 Amsterdam 8 2,4 Fryslân en Leeuwarden 9 2,8 Deltagebied 10 2,9 2,6 Het vaargebied in en rond de IJsseldelta kan het beste worden vergeleken met de Randmeren en de binnenwateren van Flevoland. Op basis hiervan kan het aantal opvarenden per boot worden geschat op gemiddeld 2,7 personen. Daarmee genereren de bezoekende boten in de jachthavens in Overijssel die tot het IJsselmeergebied worden gerekend, bijna persoonsovernachtingen (= bootovernachtingen x 2,7 personen). Niet alleen de bezoekende boten generen overnachtingen, ook de ligplaatshouders verblijven gedurende het vaarseizoen een aantal nachten in de eigen haven aan boord, al dan niet na afloop van een dagtocht. Op basis van een onderzoek in Aalsmeer wordt gerekend met gemiddeld 20 overnachtingen per seizoen in de eigen haven 11. Daarmee genereren de verhuurde ligplaatsen nog ca persoonsovernachtingen (= boten x 20 overnachtingen x 2,7 personen). Het totale aantal persoonsovernachtingen in de havens in Overijssel die tot het IJsselmeergebied worden gerekend kan derhalve worden geschat op ruim Winterstalling Totaal Aandeel provincie Overijssel Kengetallen in het Totaal in de Provinciaal IJsselmeergebied provincie aandeel in % Aantal boten op vaste ligplaatsen ,3 % Aantal boten buiten op de wal ,3 % Aantal boten binnen in een loods ,7 % Aantal boten dat in het water blijft ,3 % Totaal aantal boten in de winter ,3 % Percentage boten dat in gebied blijft 89 % 79 % Uit de tabel blijkt dat in de winter 7,3% van alle boten in het IJsselmeergebied in het Overijsselse deel overwinteren. Het percentage stalling buiten op de wal is laag. Daarentegen is het percentage boten in het water hoog. Het kan zijn dat schepen ook ondergebracht worden bij particuliere stallingen (loodsen van boeren). Dit aanbod wordt niet geïnventariseerd. Verschillen met 2008 Het aantal boten dat in de winter in het IJsselmeergebied blijft is gestegen van in 2008 tot in Ook het percentage overwinteraars ten opzichte van het aantal boten in de zomer stijgt (van 88,7 naar 89,4%). Dat betekent dat steeds meer mensen hun schip in de winter niet meer mee naar huis nemen, maar het schip in het vaargebied achterlaten. In de Overijsselse havens is dit percentage gestegen van 78,0% in 2008 naar 78,8% in Onderzoek vaargedrag IJsselmeergebied & Waddenzee, Waterrecreatie Advies, februari Onderzoek vaargedrag Noordzee, Waterrecreatie Advies, januari Onderzoek vaargedrag Randmeren en Flevoland, Waterrecreatie Advies, december Onderzoek watersport Amsterdam, Waterrecreatie Advies, oktober Onderzoek vaargedrag Fryslân en Leeuwarden, Waterrecreatie Advies, oktober Onderzoek vaargedrag Deltagebied, Waterrecreatie Advies, januari Onderzoek gemeente Aalsmeer over verblijf aan boord in verband met Toeristenbelasting - 8 -

12 In onderstaande tabel wordt zichtbaar hoe bovenstaand zich vertaald naar aantal boten. Totaal in het IJsselmeergebied Aandeel provincie Overijssel Verschil Aantal Verschil Aantal in in Aantal In % 2009 Aantal In % Aantal boten buiten op de wal ,3 % ,1 % Aantal boten binnen in een loods ,6 % ,9 % Aantal boten dat in het water blijft ,3 % ,2 % Totaal aantal boten in de winter ,8 % ,1% In het IJsselmeergebied zijn waarschijnlijk dankzij een reeks zachte winters meer boten in de winter in het water gebleven. Dit gaat ten koste van de droge winterstalling buiten op de wal. In Overijssel is het aantal boten in loodsen gestegen en het aantal boten in het water gedaald. In de winter van 2008 op 2009 kon eindelijk weer worden geschaatst. Welke verschuivingen dat veroorzaakt in de komende winter moet worden afgewacht, maar het ligt voor de hand dat het aantal boten op de wal zal toenemen

13 3. Trends 3.1. Ontwikkeling watersport Sinds 1965 is het aantal ligplaatsen in het IJsselmeergebied toegenomen tot Hiervan heeft de provincie Overijssel ligplaatsen. In onderstaande grafiek is te zien hoe de ligplaatscapaciteit in het IJsselmeergebied (zwart) in de periode is toegenomen. De historische lijn ( ) is afgeleid van de gegevens die door de jachthavens bij aanvang van het monitoronderzoek in 1994 werden verstrekt. Vanaf de start van de monitor zijn zowel de ligplaatscapaciteit (ronde stip, linker as), als de gemiddelde bezettingsgraad (driehoekjes, rechter as) bekend. In dezelfde grafiek is het aandeel van de provincie Overijssel (blauw) getekend. Aantal ligplaatsen Ontwikkeling watersport (2009) Totaal IJsselmeergebied en het provincie Overijssel deel Bezettingsgraad In 2009 in het IJsselmeergebied: ligplaatsen gemiddelde bezettingsgraad: 91,4% In 2009, aandeel provincie Overijssel: ligplaatsen gemiddelde bezettingsgraad: 92,4% Jaar Historische groei ligplaatscapaciteit IJsselmeergebied Gemeten aantal ligplaatsen IJsselmeergebied Historische groei ligplaatscapaciteit in het Overijsselse deel Gemeten aantal ligplaatsen in het Overijsselse deel Bezettingsgraad IJsselmeergebied Bezettingsgraad in het Overijsselse deel De introductie van polyester in de jachtbouw maakte het mogelijk jachten in serie te gaan bouwen tegen een, ten opzichte van hout en staal, concurrerende prijs. In heel Nederland werden globaal vanaf de 60-er jaren van de vorige eeuw jachthavens gebouwd om de groeiende recreatievloot ligplaatsen te bieden. Verder speelt de aanleg van Flevoland en het ontstaan van de recreatiemogelijkheden in de Randmeren een rol in de toename van het aantal schepen in het IJsselmeergebied. De grafiek laat deze ontwikkeling prachtig zien. Ook de dip / recessie in de 80-er jaren is zichtbaar en het daarop volgend herstel. Het deel van het IJsselmeergebied dat tot de provincie Overijssel wordt gerekend heeft in de afgelopen 40 jaar een beperkt aandeel gehad in de groei van de watersport. Het aantal plaatsen is sinds het begin van de 70-er jaren stabiel en langzaam daalt de bezettingsgraad. In vergelijking met de rest van het IJsselmeergebied gaat het in de provincie Overijssel dus niet goed met de ontwikkeling van de watersport

14 3.2. Toekomstverwachting Het is lastig om op dit moment een goede verwachting voor de toekomst te bepalen. In de afgelopen jaren werd in het Overlegplatform jachthavens IJsselmeergebied uitgegaan van een langzame afname van de groei, mede in verband met de vergrijzing en een afname van de groei van de bevolking. Sinds 1965 is het aantal ligplaatsen in het IJsselmeergebied toegenomen van ca naar bijna nu, een toename van ruim ligplaatsen in ca. 45 jaar. In de komende 20 jaar (tot 2030) werd tot nu toe uitgegaan van een toename van het aantal ligplaatsen met ca tot Door de huidige crisis stagneert de toename van het aantal boten. In de 80-er jaren is dit tijdens de toenmalige (olie)crisis ook gebeurd. Als er geen boten bijkomen, daalt de vraag naar ligplaatsen en de ontwikkeling van het aanbod. Plannen worden uitgesteld. De groei die resteert zal niet evenwichtig over het gebied worden verdeeld. Het aantal boten in sommige delen van het IJsselmeergebied zal stabiliseren, Naar verwachting zal de grootste groei plaatsvinden in de Randstad, globaal in de driehoek Hoorn, Lelystad, Amsterdam. Ontwikkelingen zoals (de Schaalsprong van) Almere en IJburg (2 e Fase) spelen daarin een rol. Ook Lelystad groeit en is bezig haar waterfront te ontwikkelen. De belangstelling voor wonen aan het water neemt toe, ook in het zuidelijk IJsselmeergebied. De ontwikkeling van waterfronten en mogelijkheden voor wonen aan het water spelen in op de groeiende behoefte om het water te kunnen beleven. De schaal en de kwaliteit van het water spelen daarbij een belangrijke rol. Bij de ontwikkeling van waterfronten loopt de Friese IJsselmeerkust voorop. In Lemmer, Makkum en Workum (en vele andere plaatsen in Fryslân) zijn in de afgelopen decennia duizenden vakantiewoningen en woningen voor permanent verblijf met een eigen ligplaats aan het water gebouwd. Dat sommige jachthavens hier wel eens problemen mee hebben is begrijpelijk. Zij zien potentiële of bestaande ligplaatshouders weglekken en dat gaat ten koste van hun eigen bezettingsgraad of groei. Anderzijds zijn er in Fryslân ontzettend veel boten bijgekomen en daar profiteert iedereen van, ook bestaande havens (o.a. winterstalling, passanten en vooral imago). Aantal ligplaatsen en boten Aantal ligplaatsen, boten en passanten in het IJsselmeergebied Aantal passanten Jaar 2010 Aantal ligplaatsen in het IJsselmeergebied Aantal boten met een vaste ligplaats Aantal geregistreerde passanten Toename van het aantal ligplaatsen en boten in jachthavens betekent niet dat automatisch ook het aantal vaarbewegingen toeneemt. De grafiek hiernaast toont aan dat het aantal passanten in het IJsselmeergebied stabiel is of zelfs licht daalt terwijl het aantal ligplaatsen en het aantal boten toeneemt. Vroeger ging men meerdere weken achter elkaar met de boot op vakantie. Tegenwoordig is niet alleen sprake van vakantiespreiding, maar onderneemt men ook meerdere soorten (kortere) vakanties. Natura 2000 zorgt op dit moment vooral in het zuidelijk IJsselmeergebied voor vertraging bij de uitbreiding van bestaande en aanleg van nieuwe jachthavens. Het blijkt moeilijk te zijn om objectief de gevolgen van de verschillende vormen van waterrecreatie op de natuurwaarden in te schatten 12. In opdracht van het Ministerie van LNV is een belangrijke stap gemaakt met de Audit Pleziervaart en Natura Behalve problemen met de uitbreiding van jachthavens heeft men in het zuidelijk IJsselmeergebied problemen met waterplanten. Vooral in de Randmeren en langs de Noord- Hollandse Markermeerkust neemt de overlast jaarlijks toe. 12 Jachthaven Muiden, Second opinion significante effecten Natura 2000, Waterrecreatie Advies, april Audit Pleziervaart en Natura 2000, Omgaan met onzekerheden in effectbeoordelingen, Kenniscentrum Recreatie, november

15 De wens om te gaan varen hangt verder af van de kwaliteit van de voorzieningen. Ook de ruimtelijke kwaliteit krijgt meer aandacht, vooral in de provincie Fryslân. Is het mooi, klopt het, is het leuk, wat valt er te beleven? Daarnaast neemt de concurrentie met andere vormen van vrijetijdsbesteding al dan niet in het buitenland, toe. Daarom is meer aandacht nodig voor de kwaliteit en belevingswaarde van watersportgebieden en vaardoelen zoals steden en dorpen. De invloed op de kwaliteit en belevingswaarde van het IJsselmeer door de voorgenomen bouw van het windmolenpark Noordoostpolder moet derhalve niet worden onderschat. Watersport is breder dan het varen met een boot en levert een belangrijke bijdrage aan de regionale en lokale economie. De omzet van de watersportindustrie in het IJsselmeergebied kan worden geschat op 630 miljoen per jaar en de bijbehorende werkgelegenheid op arbeidsplaatsen (Fte) 14. Bedrijven als Royal Huisman, Romar, Rondal en Klaver in Vollenhove leveren hier een flinke bijdrage aan. De gevolgen van de recessie zijn inmiddels ook binnen de waterrecreatiesector zichtbaar geworden. Jachtwerven, makelaars en importeurs maken zware tijden door. De verkoop van boten stagneert, net als de verkoop van huizen en auto s. Toch blijkt uit deze monitor dat nog steeds boten van eigenaar en plaats veranderen. De recessie had afgelopen zomer ook een positieve kant. Vakantie in eigen land werd gestimuleerd en in combinatie met een mooie zomer vertaalde zich dat in extra vaarbewegingen en passantenovernachtingen. Deelnemers aan het Platform jachthavens IJsselmeergebied verwachten in 2009 een groei van 5 tot 10%. Behalve de toename van het aantal inwoners in de Randstad (incl. Almere en Lelystad) is er ook al jaren een trek naar groter water. Eigenlijk is de hele groei in het IJsselmeergebied in de afgelopen decennia daar een voorbeeld van. Watersporters verleggen hun vaargebied telkens verder, tegenwoordig gaan velen in het hoogseizoen naar de Waddenzee en de Noordzee. Daardoor stijgen de sluisbewegingen in de Afsluitdijk (zie ook hoofdstuk 6). Verder zorgt vergrijzing in de vloot voor veranderingen en voor kansen. Het juiste product moet op de juiste plaats worden aangeboden. Een toename van het percentage motorboten is vervelend voor de havens aan het IJsselmeer, maar biedt kansen voor de binnenwateren van Overijssel, Flevoland en voor de Randmeren. Seizoensverlenging is een kans, maar men moet de watersporter in die periode wel iets kunnen bieden. Zoals blijkt is de toekomstverwachting afhankelijk van veel factoren. Veranderingen kunnen worden gemeten en sommige ontwikkelingen kunnen worden beïnvloed. Het aantal niet-werkenden en gepensioneerden zal in de komende jaren toenemen. Het is aan de sector en aan de diverse overheden om ervoor te zorgen dat het IJsselmeergebied een concurrerend en een onderscheidend toeristisch product blijft. 14 Bewerking Kerncijfers Toerisme Noord-Holland 2002 op basis cijfers NML uit

16 4. Uitbreidingsplannen 4.1 Uitbreidingsplannen bij bestaande jachthavens Eén jachthaven in dit deel van Overijssel heeft concrete uitbreidingsplannen voor in totaal 100 nieuwe ligplaatsen. Een andere haven wil wel, maar geeft niet op met hoeveel plaatsen hij uit wil breiden. Beiden geven aan problemen te hebben met de gewenste uitbreiding. Er is nog een derde haven die aangeeft ruimte te hebben voor 6 extra plaatsen, zonder concrete realisatieplannen te hebben. Realisatie van veel plannen in het IJsselmeergebied worden voor een belangrijk deel vertraagt door (procedures rond) de nieuwe natuurwetgeving. Omdat dit onderzoek naar de ontwikkeling van de watersport jaarlijks plaats vindt, is ook goed zichtbaar dat havens plannen uitstellen. Procedures zorgen voor vertraging. Daarnaast wordt ook rekening gehouden met de uitkomsten van dit onderzoek (ontwikkeling capaciteit en bezettingsgraad) en met de economie. Op dit moment stabiliseert het aantal boten en ligt het voor de hand plannen uit te stellen. De gemiddelde scheepslengte neemt wel bijna overal toe. Dit heeft gevolgen voor de boxmix, de procentuele verdeling van de ligplaatsen qua lengte. Veel, vooral oudere havens moeten eigenlijk herinrichten. Om hetzelfde aantal schepen plaats te kunnen bieden is ruimte nodig, los van eventuele wensen om de capaciteit te vergroten. Soms zijn uitbreidingen nodig om de gewenste of noodzakelijke kwaliteit of voldoende rendement te kunnen (blijven) leveren. De gemiddelde bezettingsgraad in Overijssel is met 92,4% hoger dan het gemiddelde in het IJsselmeergebied. Verder staan ruim 250 schepen bij verschillende havens op een wachtlijst voor een ligplaats. Deels gaat het om verplaatsingen vanwege prijs of kwaliteit, of omdat men qua afmetingen geen passende ligplaats kan krijgen voor een (nieuwe) boot. Soms staat men op meerdere wachtlijsten genoteerd, maar het kan ook zijn dat men zich niet inschrijft, omdat de gewenste ligplaats in een bepaalde haven toch niet op een redelijke termijn beschikbaar zal komen. Wachtlijsten moeten in ieder geval niet worden gezien als absoluut getal of tekort aan ligplaatsen. Er zit meer achter. Hoe actueel zijn wachtlijsten, worden ze geregeld opgeschoond? Moet men jaarlijks een bijdrage betalen om op een wachtlijst te blijven staan? Het aantal schepen op een wachtlijst gedeeld door de capaciteit, de drukfactor, geeft wel een indicatie van de (lokale) ernst van het capaciteitsprobleem (zie hoofdstuk ) Plannen voor nieuwe jachthavens In dit deel van Overijssel zijn geen plannen voor nieuwe jachthavens bekend

17 5. Chartervaart en riviercruisevaart 5.1. Traditionele chartervaart en motorchartervaart De traditionele chartervaart betreft historische schepen die op commerciële basis worden verhuurd. Veelal gaat het om klippers en tjalken. In de afgelopen jaren zijn ook nieuwe schepen gebouwd die onder deze categorie vallen. De vroeger wel gebruikte term bruine vloot gaat niet meer op. De meeste schepen hebben hun bruine zeilen vervangen door witte zeilen. Het gaat om een volwassen bedrijfstak die kwalitatief goede voorzieningen biedt. Naast de zeilende chartervaart is ook de motorchartervaart belangrijk geworden. Het gaat dan veelal om historische- of voormalige vrachtschepen die zijn verbouwd om groepen mensen te vervoeren. Bekend zijn o.a. de fietsboten. Het schip fungeert als varend hotel en de gasten fietsen van locatie naar locatie. De chartervaart, zowel de zeilende- als de motorchartervaart kennen het begrip vaste ligplaats nauwelijks. Er wordt gewerkt met begrippen als thuishaven, opstapplaats en vaargebied. Een opstapplaats is een plaats in een haven waar de gasten aan boord komen. De meeste traditionele charterschepen hebben een vaste opstapplaats. In Overijssel liggen een aantal charterschepen in Zwartsluis (Zeilvloot Zwartsluis) en in Kampen (een deel van de vloot van Naupar, voorheen Hanzestad Compagnie). Een deel van de vloot uit Kampen is een aantal jaren geleden verhuisd naar de Bataviahaven in Lelystad als gevolg van de aanleg van de Eilandbrug ten noorden van Kampen (N50) over de IJssel. Het aantal plaatsen voor traditionele charterschepen wordt bepaald door lokale omstandigheden en de beschikbare meters kade. Hierbij wordt rekening gehouden met de gemiddelde lengte van de schepen en het aantal schepen dat naast elkaar kan en mag afmeren. In dit deel van de provincie Overijssel zijn door de (jacht)havens in totaal 35 plaatsen voor traditionele charterschepen opgegeven. Een overzicht van het aantal charterschepen, gemiddelde omzet en weekprijzen, totale capaciteit en aantal overnachtingen is verkrijgbaar bij de Belangenvereniging Beroepschartervaart (BBZ) in Enkhuizen Riviercruisevaart De oorsprong van de riviercruisevaart ligt in Duitsland, het bekende reisje langs de Rijn. De schepen zijn groter geworden en tegenwoordig is een lengte van 130 meter geen uitzondering meer. Ook in het IJsselmeergebied neemt het aantal riviercruiseschepen toe. Een aantal komt het gebied binnen via de IJssel, maar ook Amsterdam is voor veel schepen zowel vaardoel als opstapplaats. De riviercruisevaart kent veel internationale passagiers. Als een schip een haven aandoet wordt dit een call genoemd. Amsterdam Cruise Port (ACP) in Amsterdam registreert het aantal calls van schepen in de provincie Noord-Holland. Bekende havens voor dergelijke schepen in het IJsselmeergebied zijn Amsterdam, Enkhuizen, Hoorn en Kampen. Stavoren is als haven in opkomst. Vaak worden bustochten ondernomen of steden bekeken. De bestedingen van de passagiers aan land kunnen aanzienlijk zijn als men de passagiers (via de rederijen) kan verleiden tot een bezoek aan de stad. De schepen zijn georganiseerd via een aantal grote, veelal buitenlandse rederijen, die overtuigd moeten worden een stad of provincie aan te doen. Het aantal calls in Kampen is onbekend. Vooral Deventer richt zich op de riviercruisevaart. De lengte van de riviercruise- en passagiersschepen in de Randmeren wordt begrensd door de afmetingen van de sluizen (Roggebotsluis en Nijkerk, scheepslengte max. 85 meter). Harderwijk en Elburg worden regelmatig riviercruise- en passagiersschepen bezocht, ook omdat daar een aantal rederijen gevestigd zijn

18 6. Sluizen en sluispassages Het jaarlijkse onderzoek naar de ontwikkeling van de watersport geeft inzicht in de ontwikkeling van het aantal boten, ligplaatsen, passanten, bezettingsgraad etc. Om meer inzicht te krijgen in bijbehorende vaarbewegingen, zijn voor het eerst ook de sluispassages in het gebied bijeen gebracht. De passagecijfers zijn afkomstig van de betrokken beheerders. Bij de grotere sluizen wordt beroepsen recreatievaart apart geteld, bij de kleinere vaak niet. Slechts een deel van de in dit overzicht opgenomen sluizen kunnen als toegangspoorten tot het IJsselmeergebied worden beschouwd, de overigen liggen in het gebied en geven inzicht in de intensiteit van de vaarbewegingen ter plaatse. Kaart: Beleidsvisie Recreatietoervaart Nederland De nummers corresponderen met de sluizen in de tabel op de volgende bladzijde

19 Sluispassages in de provincie Flevoland Nr Sluisnaam Plaatsnaam Verschil Aantal In % 1 Houtribsluizen Lelystad ,1% 2 Roggebotsluis Dronten ,1% 3 Nijkerkersluis Nijkerk ,1% 4 Zuidersluis Almere ,6% 5 Vaartsluis Almere ,9% 6 Noordersluis Lelystad ,2% 7 Larsersluis Zeewolde ,9% 8 De blauwe Dromer Zeewolde ,3% 9 Kampersluis Ketelhaven ,9% 10 Ketelsluis Ketelhaven ,6% 11 Voorstersluis Kraggenburg ,1% 12 Friesesluis Lemmer ,7% 13 Urkersluis Urk ,9% 14 Marknessersluis Marknesse ,6% 15 Almere-Haven sluis 1 Almere Sluispassages in de provincie Fryslân Nr Sluisnaam Plaatsnaam Verschil Aantal In % 16 Lemstersluis 2 Lemmer ,3% 17 Prinses Margrietsluis Lemmer ,5% 18 Johan Frisosluis Stavoren ,3% 19 Sylroedeslûs 1 Hindeloopen Sluis Workum 2 Workum ,4% 21 Sluis Makkum 2 Makkum ,5% 22 Lorentzsluizen Kornwerderzand ,7% 23 Linthorst Homansluis Nijetrijne ,0% Sluispassages in de provincie Noord-Holland Nr Sluisnaam Plaatsnaam Verschil Aantal In % 24 Stevinsluis Den Oever ,6% 25 Stontelersluis 2 Den Oever ,9% 26 Westerhavensluis 2 Medemblik ,4% 27 Zeesluis Edam 2 Edam ,8% 28 Kloosterdijksluis 2 Monnickendam Grafelijkheidssluis 2 Monnickendam onbekend Oranjesluizen Amsterdam ,5% 31 Groote Zeesluis 2 Muiden ,4% 32 Naviduct Enkhuizen ,7% Sluispassages in de provincie Overijssel Nr Sluisnaam Plaatsnaam Verschil Aantal In % 33 Sluis Kuinre Kuinre ,3% 34 Sluis Blokzijl Blokzijl ,3% 35 Arembergersluis Zwartsluis ,3% 36 Beukerssluis Wanneperveen ,5% 37 Ganzensluis IJsselmuiden ,0% 1 Sluispassages zijn bij benadering 2 Sluispassages zijn totaaltelling, beroepsvaart niet of minimaal

20 In de zomer van 2008 liet het weer door veel regen en wind te wensen over. Dit heeft effect gehad op het gedrag van watersporters. In 2008 laten in het IJsselmeergebied de doorvaart in Lemmer, de vaart door de Noordoostpolder en de doorvaart bij Zwartsluis de grootste plus zien. Ook de Larsersluis bij Zeewolde en de verbindingen vanaf het IJsselmeergebied met de binnenwateren van Noord-Holland, Edam, Monnikendam en Den Oever hebben het goed gedaan. Hieruit kan worden geconcludeerd dat het binnengebied van het slechte weer profiteert. Lelystad, Enkhuizen en de Lorentzsluis bij Den Oever hebben geen goed jaar gehad. De sluisbewegingen bij Kornwerderzand daarentegen zijn wel iets toegenomen. Het is onduidelijk waardoor dit wordt veroorzaakt. Onderstaande grafiek geeft een overzicht van de passages naar de Waddenzee over een reeks jaren. Het is duidelijk dat het aantal schepen dat richting Waddenzee (en Noordzee) vaart stijgt 15. Vanaf globaal 1985 namen vooral de passages via Kornwerderzand toe. Vanaf 2000 is ook een sterk stijgende lijn waarneembaar ten aanzien van de sluispassages bij Den Oever. Deze groei heeft te maken met het instellen van een 24-uurs bediening in Den Oever en het ondieper worden van de Boontjes tussen Kornwerderzand en Harlingen Den Helder Den Oever Kornwerderzand Harlingen Lauwersoog Delfzijl Het bijhouden van sluispassages in het IJsselmeergebied, bij voorkeur over een reeks van jaren, geeft belangrijke aanvullende informatie over (de gevolgen van) de ontwikkeling van de watersport, veranderingen in het gebruik en de invloed van het weer. 15 Concept Havenvisie Wadden, Verantwoord Varen op het Wad, Oranjewoud en Waterrecreatie Advies, juli

21 7. Conclusies De watersport in het IJsselmeergebied is in de afgelopen decennia flink gegroeid. Het aantal ligplaatsen in jachthavens is van ca in 1965 gestegen naar in Er zijn in het afgelopen jaar 2 nieuwe jachthavens bijgekomen en 242 ligplaatsen. Een van deze nieuwkomers is de jachthaven van WSV IJburg bij Amsterdam met 115 plaatsen en een haventje in Lelystad. Per saldo is het aantal boten in het IJsselmeergebied in 2009 met slechts 10 toegenomen. De toename van het aantal boten houdt geen gelijke tred met de ontwikkeling van de capaciteit, waardoor de gemiddelde bezettingsgraad is gedaald van 92% naar 91,4%. Het aantal schepen op een wachtlijst is ten opzichte van 2008 met 1% gestegen. In het deel van Overijssel dat tot het IJsselmeergebied wordt gerekend, zijn 23 jachthavens met ligplaatsen. De gemiddelde bezettingsgraad bedraagt 92,4%. De herkomst van de ligplaatshouders in het totale IJsselmeergebied verschuift. In 2008 was 81,4% afkomstig uit Nederland, tegen 81,9% nu. Het aandeel Duitse ligplaatshouders in het IJsselmeergebied daalt al een aantal jaren. Er zijn 183 boten van Duitse ligplaatshouders en 10 Belgische boten verdwenen. Anderzijds zijn er 158 boten van Nederlanders en 45 boten van andere buitenlanders bijgekomen. In het Overijssels deel van het IJsselmeergebied zijn 47 Duitse en 4 Belgische ligplaatshouders verdwenen en er zijn 27 Nederlandse en andere buitenlandse ligplaatshouders bijgekomen. Per saldo is het aantal boten dus met 24 gedaald. In 2008 werden in de jachthavens in het IJsselmeergebied bijna passanten (boten) geboekt. In Overijssel resulteert dit bij een gemiddeld aantal opvarenden van 2,7 per boot in ca persoonsovernachtingen. Daarnaast genereren de verhuurde ligplaatsen nog ca persoonsovernachtingen. Het totale aantal persoonsovernachtingen in de jachthavens in het Overijssels deel van het IJsselmeergebied kan derhalve worden geschat op ca In de winter van de 2008 op 2009 overwinterden boten in het IJsselmeergebied, waarvan 7,3% in Overijssel. Door de zachte winters blijven steeds meer boten in het water liggen. Dit gaat ten koste van de winterstalling buiten op de wal. Het aantal boten in loodsen is in de afgelopen jaren wel toegenomen. Opvallend is dat het percentage overwinteraars in de havens in het Overijssels deel van het gebied 10% lager is dan gemiddeld. Wat de winter van 2009 op 2010 gaat brengen, nadat er afgelopen winter eindelijk weer eens geschaatst kon worden, moet worden afgewacht. Eén haven heeft concrete uitbreidingsplannen voor 100 nieuwe ligplaatsen en één haven wil wel uitbreiden, maar heeft geen aantal gespecificeerd. Beiden hebben aangegeven problemen te hebben met de gewenste uitbreiding. In Overijssel zijn geen plannen voor nieuwe jachthavens. Tot nu toe werd uitgegaan van een toename van het aantal ligplaatsen in het IJsselmeergebied met ca tot in Een belangrijk deel hiervan zal worden gerealiseerd in de Randstad, globaal in de driehoek Hoorn, Lelystad, Amsterdam. Ontwikkelingen zoals de Schaalsprong van Almere, de tweede fase van IJburg en het waterfront in Lelystad spelen daarin een rol. Wonen aan het water voorziet in een groeiende behoefte het water te kunnen beleven. De gevolgen van de recessie zijn echter ook binnen de waterrecreatiesector zichtbaar; de verkoop van boten stagneert. Wanneer de markt zich gaat herstellen is nog niet te overzien. Vakantie in eigen land werd dit jaar gestimuleerd en in combinatie met een mooie zomer vertaalde zich dat in extra vaarbewegingen en passantenovernachtingen. Verwacht wordt een toename van het aantal passanten in 2009 van 5 tot 10%. Of de goede zomer ook een effect heeft op de verkoop van schepen moet worden afgewacht. In het Overijssels deel van het IJsselmeergebied bevinden zich 35 plaatsen voor traditionele charterschepen. Dit is ca. 6% van het totale aantal plaatsen in het IJsselmeergebied. Daarnaast neemt het aantal riviercruiseschepen toe die het IJsselmeergebied in hun vaarprogramma hebben opgenomen