Onderzoeksprojecten ( van 7401)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Onderzoeksprojecten (4600-4650 van 7401)"

Transcriptie

1 Sep :03:53 Onderzoeksprojecten ( van 7401) Zoekfilter: Classificaties: EXACTE WETENSCHAPPEN (P) Ingebedde luminescente fosfors voor geavanceerde fotonische materialen: een trainingsomgeving voor jonge onderzoekers Universiteit Gent Abstract: Het netwerk heeft twee doelstellingen: (1) een omgeving creeren die multidisciplinariteit en complementaire training voorziet in supramolekulaire chemie, chemische en fysische karakterisatie en nanotechnologie (2) het ontwikkelen van nieuwe concepten voor het ontwerp, de productie en exploitatie van luminescente materialen in nanoschaal containers. Vakgroep Elektronica en informatiesystemen Kristiaan Neyts Juridisch systeem betreffend bezittingen van publieke overheidsinstanties versus een algemene theorie. Abstract: Juridisch systeem betreffend bezittingen van publieke overheidsinstanties Centrum Overheid en Recht Gunter MAES Hendrik VUYE Fast genetic assays based on label-free electronic read-out strategies Abstract: An increasing demand exists for biosensors for medical, environmental and industrial applications. Profound requirements like selectivity, sensitivity, speed and specificity are of great importance to provide fast and simple solutions for complex problems. These requirements were incorporated in a compact and straightforward impedance spectroscopy device. Impedance spectroscopy is an upcoming technique in the field of biomedical research. This technique has already successfully been used for monitoring DNA hybridization and denaturation [1]. The detection of DNA is currently an area of tremendous interest as it plays a major role in clinical, forensic, and pharmaceutical applications. An impedance spectroscopy unit is developed, fully customized to be a vital part of a label free, diamond based DNA sensor array. Test measurements were conducted to explore the accuracy and specificity of the system. The unit is able to measure the impedance with a frequency range of 100 Hz to 1 MHz. Impedances can be measured from 10 Ù to 10 M Ù. The system was made handheld and can be connected to a portable computer by usb interface. Furthermore the system proved to be able to detect single nucleotide polymorphisms within a few minutes [2]. The measurements were compared with the standardized ELISA test and a fluorescence microscopy measurement was conducted simultaneously with an impedance measurement to characterize the denaturation of the DNA on the sensor electrodes. Materiaalfysica Patrick WAGNER Electro-optische eigenschappen/nanodeeltjes bij zonnecellen Abstract: Het algemene doel van dit onderzoeksproject is om een beter inzicht krijgen in het fotovoltaïsch gedrag van nieuwe polymeer / nanodeeltjes bulk heterojunction zonnecellen, met een speciale focus op de elektro-optische eigenschappen en stabiliteit. 1. Elektro-optische eigenschappen: De methodologie die in dit project wordt voorgesteld om de beoogde elektro-optische eigenschappen te onderzoeken, is het combineren van gevestigde ladingstransport meettechnieken (Field Effect Transistor mobiliteit metingen, temperatuur afhankelijke Stroom / Spanning metingen,...)te combineren met een geavanceerde spectroscopische aanpak. 2. Stabiliteit: Een systematische studie zal worden uitgevoerd om te onderzoeken wat de effecten van de thermische behandeling op de stabiliteit van de nieuwe organische bulk heterojunction zonnecellen zijn. Materiaalfysica Jean MANCA Macrotypografie in een digitale omgeving. Onderzoek naar de leesbaarheid op beeldschermen voor personen met een beperkte digitale geletterdheid. Abstract: Een eerste vraag die moet worden beantwoord, is hoe een website wordt gelezen en waarin dat verschilt van het lezen van gedrukte of geprinte tekst. Onderzoek van Nielsen (1997) toont aan dat mensen webpaginas op een andere wijze lezen dan paginas op papier. Mensen zouden zelfs de bladzijden eerder scannen dan lezen, waardoor de weergegeven teksten webvriendelijk moeten zijn met korte zinnen en bruikbare hyperlinks (Nielsen,1997). Concreet wil ik nagaan hoe het lezen (skimming, scannen, scrollen, ) van een webpagina op een beeldscherm in relatie tot de lay-out (het gebruik van de horizontale en verticale ruimte) en de structuur van de hypertekst kan worden geoptimaliseerd voor personen met een beperkte digitale geletterdheid. Het betreft een onderzoek naar factoren op macroniveau die van belang zijn voor de opneembaarheid van een tekst. Het praktisch luik zal bestaan uit het ontwerp van verschillende screen lay-outs aan de hand van de verschillende parameters, op macroniveau getest. Die parameters zijn: de zetwijze, de regellengte en de interlinie in verhouding tot de corpsgrootte, het kleurcontrast, het regelcontrast, kleur binnen de regels als dimensie en de structuur van de hypertekst. Een belangrijk aspect dat ik niet over het hoofd wil zien, zijn de emotionele motieven van de ontvangers. Al te vaak wordt er immers van uitgegaan dat mensen lezen als machines en in dit opzicht verschilt mijn onderzoek dan ook van dat van mijn voorgangers. Lezen staat niet los van subjectieve en emotionele reacties; voorkeuren en afkeren zijn niet te vermijden.

2 Data-analyse en Modellering Niet onderzoeksgroep gebonden projecten Instituut voor Mobiliteit Bert WILLEMS Analyse van het systeemontwerp en servicenetwerk in intermodaal goederenvervoer. Abstract: Het doctoraat heeft als doel intermodale transportnetwerken te onderzoeken en modelleren aan de hand van kwantitatieve technieken uit operationeel onderzoek. De intermodale transportketen wordt gevormd door meerdere transportmodi en meerdere actoren. Hierdoor ontstaan planningsproblemen met een verhoogde complexiteit. Specifiek wordt het in rekening nemen van de goederenstromen bestaande uit lege laadeenheden doorheen het planningsproces bestudeerd. De focus ligt hierbij op continentale intermodale netwerken die de binnenvaart omvatten. De volgende drie doelstellingen worden nagestreefd: 1. Bestuderen van het systeemontwerp van intermodale transportnetwerken 2. Modelleren van servicenetwerken in intermodaal transport 3. Herpositionering van lege laadeenheden Logistiek Data-analyse en Modellering Instituut voor Mobiliteit Gerrit JANSSENS Strategisch basisonderzoek in het domein van de fysico-chemische karakterisering van complexe materiaalsystemen, voornamelijk met NMR technieken. Abstract: Het geplande IMO onderzoek situeert zich vnl. in de onderzoeks "Organische en Polymeer Scheikunde" en meer bepaald in het fundamenteel en toegepast onderzoek m.b.t. de kernthema's "Plastic Electronica" en "Biosensoren". Het up-to-date houden van de spectroscoptische expertise is van strategisch belang voor het blijven verwerven van Europese projecten en bilaterale contracten met de industrie. Organische en Bio-polymere Chemie Toegepaste en Analytische Chemie Joannes GELAN Henri MARTENS Peter ADRIAENSENS Dirk VANDERZANDE Sulphur and organic sulphur compounds study of low rank coal's biodesulphurization. Abstract: De onderzoeksraad heeft op 25 augustus 2008 unaniem de aanvraag voor bilaterale samenwerking met de Bulgarian Academy of Science goedgekeurd. Het betreft de aanvraag voor een gezamenlijk doctoraat in de wetenschappen, chemie voor emvr. Lenia-Nezaet de Brito Gonsalvesh-Musakova met als titel 'Sulphur and organic sulphur compounds study of low rank coal's biodesulphurization.' De promotor van dit doctoraat is Prof. Stefan Marinov (Laboratory of Solid Fuel, Institute of Organic Chemistry with Centre of Phytochemistry, Bulgarian Academy of Science) en Prof. Jan Yperman, met co-promotor Prof. Robert Carleer. Toegepaste en Analytische Chemie Jan YPERMAN BOF Kort Verblijf- Dr. A. Boyukbayram Abstract: De Onderzoeksraad heeft op 25 augustus 2008 de co-financiering voor het verblijf dat kadert in de Internationale Wetenschap & Technologie samenwerking, gefinancierd door Federaal Wetenschapsbeleid van dokter A. Boyukbayram goedgekeurd ten laste van het BOF voor een bedrag van 2.025,60. Organische en Bio-polymere Chemie Dirk VANDERZANDE BOF 2008: Korte Verblijven - Dr. Balazs Hajgato Abstract: BOF 2008 Korte Verblijven Professor dokter Deleuze. De Onderzoeksraad heeft op 25 augustus 2008 het verblijf van Dokter Balazs Hajgato goedgekeurd. Gedurende dit verblijf zal Dokter. Hajgato onderzoek uitvoeren in samenwerking met M. Deleuze in de onderzoeksgroep Theoretische Scheikunde. Centrum van Moleculair en Materiaal Modelleren Michael DELEUZE Development of a Design Supporting tool for sustainable Achitecture (DESUSA-tool) Abstract: Doctoraal onderzoek in het domein van Herbestemming, met als onderwerp: Development of a DEsign SUpporting tool for Sustainable Architecture (DESUSA-tool). Doelstelling van het doctoraatsonderzoek is een hulpmiddel te ontwikkelen dat het creëren van duurzame architectuur stimuleert, dat wetenschappelijk gefundeerd is én dat de werkwijze en ontwerpvrijheid van de architect respecteert.

3 Niet onderzoeksgroep gebonden projecten Griet VERBEECK Onderzoek naar het spanningsveld tussen erfgoed en retail via een selectie van case studies in historische steden in Europa. Abstract: In verschillende historische steden in europa dreigen historische gebouwen hun oorspronkelijke functie te verliezen of ze hebben deze reeds verloren, soms met leegstand tot gevolg. Om verloedering van het gebouw en het standbeeld in het algemeen tegen te gaan, wordt er gezocht naar een nieuw gebruik voor deze panden. Vanuit de retailsector is er vandaag ook een toenemende vraag naar beschikbare panden met een grote oppervlakte op A-lokaties in de stad. Daar het historisch stadscentrum meestal ook het commerciële centrum van de stad is, zijn de panden die in aanmerking komen vaak beschermde historsche gebouwen zoals religieuze, publieke of industriële gebouwen. Een commercieel hergebruik van monumenten in de binnenstad is dan ook een oplossing die positief kan zijn voor beide partijen. Investeerders kunnen middelen aanbrengen voor restauratie en onderhoud van het monument. Daarenboven krijgt het monument een publieke functie waardoor het maatschappelijk draagvlak voor het project toeneemt en het zal bijdragen tot het behoud of de heropleving van de identiteit van de stad. Niet onderzoeksgroep gebonden projecten Koenraad VAN CLEEMPOEL Development of a micro-array spotting system for DNA analysis (MICROSPOT) Abstract: Het voorstel maakt deel uit van de ontwikkeling van een nieuwe, elektronische methode om erfelijk materiaal (DNA) even betrouwbaar op afwijkingen te kunnen screenen als klassieke genetische technieken met optische uitlezing, maar dan op een duidelijk snellere en goedkopere manier. Op het IMO heeft men recent een platform voor een DNA sensor ontwikkeld op basis van synthetisch diamant dat voldoet aan alle vereisten (snel, goedkoop, gebruiksvriendelijk). Dit concept zal geïmplementeerd worden in een elektronisch DNA-array met minstens 400 afzonderlijke gevoelige spotjes die simultaan uitgelezen kunnen worden. Hierdoor kan men voldoende DNA-afwijkingen in kaart te brengen die aan de grondslag van een bepaald ziektebeeld liggen. Hiervoor zal een computergestuurde spotter machine ontwikkeld worden. Deze spotter machine moet in staat zijn om op een gecontroleerde manier minstens 400 mini spots met het te onderzoeken DNA aan te brengen op een diamantfilm van 2 cm X 2 cm. In een eerste stap zal enkelstrengig test-dna met bekende eigenschappen op synthetische diamantfilms worden geprint. In een tweede stap enkelstrengig DNA van een patiënt aan deze spots met test-dna toegevoegd voor hybridisatie. Hieruit zal blijken of de persoon bepaalde genetische kenmerken vertoont. Uit voorafgaand onderzoek [13] blijkt dat men via de elektronische aanpak zelfs puntmutaties kan detecteren. Deze minieme afwijkingen liggen aan de basis van talrijke ziektes en een verhoogde vatbaarheid voor multigene aandoeningen zoals kanker. Het gebruik van diamant heeft hierbij het grote voordeel dat de binding tussen het test-dna en de diamantfilms is zo sterk dat de sensor regenereerbaar is terwijl conventionele analyses slechts eenmalig bruikbaar zijn. Als voorbeeld zullen we DNA van PKUpatiënten toetsen aan de nieuwe DNA arrays die zowel het gezonde gen vertegenwoordigen als alle mogelijke variaties hierop. Hiervoor beschikt BIOMED over een DNA collectie van ruim patiënten met enkele honderden variaties aan mutatie-combinaties. Materiaalfysica Ronald THOELEN Drie dimensionaal modeleren van metselwerkwanden met tijdsafhankelijke modellen. Abstract: Duurzaamheid is vandaag de dag een belangrijk onderwerp. Stijgende energie- en materiaalprijzen dwingen ons goed na te denken over materiaalgebruik. Daarom zal het hergebruik van materialen en constructies de komende jaren nog een sterkere toename kennen. Een renovatieproject houdt dikwijls in dat de bestemming van het gebouw zal wijzigen. Dit heeft gevolgen zowel op architecturaal vlak (indeling van de verschillende ruimtes) als op constructief vlak. Het gebouw moet immers weerstaan aan nieuwe belastingscondities. Omdat heel wat oude gebouwen grote delen metselwerk kennen, is het inschatten van het gedrag van metselwerk door deze nieuwe belastingscondities belangrijk. Er mag namelijk niet vergeten worden dat de eigenschappen van het metselwerk in het gebouw niet dezelfde zijn als deze van nieuw metselwerk en dat de bestaande normen hier dus met de nodige voorzichtigheid gebruikt moeten worden. Dit onderzoeksvoorstel beschrijft het opstellen van een drie dimensionaal model om metselwerk te bestuderen. Dit voorstel houdt rekening met tijdsafhankelijk materiaalgedrag. Dit maakt het mogelijk om de huidige toestand van het metselwerk in rekening te brengen en rekening te houden met een verdere degradatie in de tijd. Op basis van het ontwikkelde model kunnen metselwerkwanden geëvalueerd worden op hun sterkte en stijfheid, in dit zowel in als uit het vlak. Resultaten van deze berekeningen kunnen een aanzet geven tot verfijning van de norm. Materiaalfysica Ronald THOELEN Homologische algebra en Galois theorie in semi-abelse categorieën. Abstract: Dit onderzoek omvat de niet-abelse algebra in semi-abelse categorieën alsook de commutatortheorie in deze context en de link met de Categorische Galois Theorie. Streefdoelen: - De homologietheorie gebouwd op de theorie van hogere centrale extensies verder ontwikkelen. - De ontwikkelde notie van relatieve commutator beter begrijpen. Wiskunde Tomas EVERAERT RUDGER KIEBOOM

4 Bilaterale samenwerking in he kader van gezamenlijke doctoraatsprojecten_bench fee i.h.k. van Joint PhD VUB- Universitat de Les illes Balears (UIB)_Ilya Ermakov Abstract: Ilya Ermakov startte met zijn werkzamheden in het kader van een doctoraat aan het IFISC Instituut, Universitat de les Illes Balears, Palma de Mallorca, Spain onder begeleiding prof. C. Mirasso. Hij zet nu zijn doctorale werkzaamheden voort aan de onder begeleiding van prof. J. Danckaert en dr G. Van der Sande. Het gezamenlijk doctoraat is geformaliseerd in a bilateraal akkoord tussen VUB en UIB. Natuurkunde JAN DANCKAERT Onderhoud van de ecoscore databank en gelinkte taken "Verdere uitbouw tweetalige Ecoscore databank. Abstract: De instelling 'VUB' en het ' VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch onderzoek)' hebben voor het project ' Onderhoud van de ecoscore databank en gelinkte taken "Verdere uitbouw tweetalige Ecoscore databank. ' een overeenkomst afgesloten die kadert in de dienstverleningsopdracht van de instelling. Hierbij kunnen de onderzoeksresultaten worden overgedragen aan het bedrijf, kan een billijke vergoeding worden afgesproken mbt de valorisatie van het onderzoek of kunnen andere afspraken gemaakt worden aangaande intellectuele eigendom, zoals bepaald in de afgesloten overeenkomst. Elektrotechniek-Energietechniek Mobiliteit en voertuig technologie onderzoeksgroep Maarten MESSAGIE NELE SERGEANT JOERI VAN MIERLO Bilaterale samenwerking in he kader van gezamenlijke doctoraatsprojecten_bench fee i.h.k. van Joint PhD VUB-UGent Steven Goderis Abstract: De precieze aard van de projectielen (m.a.w. het type meteoriet), verantwoordelijk voor de vorming van de 174 impactkraters vandaag de dag op de aarde erkend (Earth Impact Database, 2008), is slechts zelden gekend als, zoals in de meeste gevallen, geen fragmenten van de ingeslagen meteoriet werden teruggevonden nabij of in de krater. Om het projectiel te identificeren dient men gebruik te maken van bepaalde (siderofiele) elementverhoudingen of isotopensignaturen achtergelaten door de ingeslagen objecten. Na de projectielidentificatie kan de oorsprong en de precieze omloopbaan van het moederlichaam waarvan het projectiel afstamt, worden afgeleid. Spectroscopische studies laten immers toe de verschillende meteorietklassen te linken met zekere spectrale types asteroïden (bv. C type asteroiden met koolstofhoudende chondrieten). Geologie Philippe CLAEYS Studie van atomaire dichtheidsfuncties, gebaseerd op Informatie Theorie en Conceptuele DFT. Abstract: Dit project kadert in het domein van de Dichtheidsfunctionaal theorie ("Density Functional Theory", DFT). DFT is een van de belangrijkste methodes waarmee de elektronenstructuur van atomen en moleculen gemodelleerd kunnen worden. In DFT staat de electronendichtheidsfunctie centraal als drager van alle fysische en chemische informatie. Wij presenteren hier drie onderzoekspistes, die de dichtheidsfuncties en daarop gebaseerde reactiviteitsindices bestuderen. De eerste bouwt verder aan ons ondenoek van de elektronendichtheid van atomen. We stellen voor om de invloed van correlatie op de dichtheidsfunctie te kwantizeren. Aangezien het bekend is dat correlatie effecten moeilijk 'zichtbaar' zijn aan de dichtheid zelf, zullen we technieken uit de informatietheorie toepassen op de dichtheidsfuncties. DFT laat de rigoureuze definitie van traditioneel nogal vaag gedefinieerde chemische concepten (zoals elektronrelativiteit) toe. Volgend op ons onderzoek naar chemische concepten voor atomen, willen we als tweede luik in dit project, de lineaire response functie bestuderen. Dit concept wordt gedefinieerd als de tweede orde functionele afgeleide van de energie naar de externe potentiaal. Een expansie in B-splines van het hoogst bezette orbitaal zal de berekening van de tweede orde term in storingsrekening toelaten. Als derde piste, stellen we voorop het onderzoek naar de invloed van ruimtelijke beperking ("Spatial confinement") op de grootheden uit de conceptuele DFT verder uit te diepen met de berekening van Fukui functies van neutrale atomen en moleculen en een onderzoek van de dichtheidsfuncties van anionen. Scheikunde PAUL GEERLINGS ICP: Master of Human Ecology and Master of Advanced Studies in Human Ecology ( ) Abstract: Het Master Programma in Human Ecology is een tweejarige, full-time, Engelstalig programma dat studenten kennis laat maken met de interdisciplinaire studie van de relaties tussen de mens en zijn leefomgeving. Human Ecology verschilt van de traditionele ecologie van plant en dier door aandacht te schenken aan de rol die cultuur speelt/gespeeld heeft bij het ontwikkelen van de samenleving en het menselijk gedrag. In tegenstelling tot planten en dieren is de mens immers in staat zijn verregaande impact op zijn leefomgeving te begrijpen en zijn omgeving te beschermen. Het Master Programma in Human Ecology is gericht op professionals wereldwijd, die hun kennis en inzicht rond duurzame ontwikkeling en milieuproblemen willen verdiepen door de theoretische en methodologische concepten en trends van de relevante domeinen te bestuderen. Het programma omvat de Master of Human Ecology (1e jaar) en de Master of Advanced Studies in Human Ecology (2e jaar). Het programma heeft een modulaire structuur, bestaande uit een verplicht basisprogramma, aangevuld met optionele vakken. Op deze manier kan de student zich verdiepen in de voor hem meest relevante thema's.

5 Het eerste jaar heeft 4 doelstellingen: (1) de studenten vertrouwd maken met de interdisciplinaire aanpak (2) de studenten de nodige wetenschappelijke kennnis aanreiken om de relaties tussen mens en leefomgeving te begrijpen (3) de studenten de nodige ondersteunende vaardigheden aanleren om interdisciplinair onderzoek uit te voeren (4) de studenten de vaardigheid aanleren om wetenschappelijke papers te schrijven door het uitwerken van een master paper De 4 doelstellingen voor het tweede jaar zijn: (1) de interdisciplinaire aanpak binnen specifieke mens-milieu relaties verder onderzoeken (2) de studenten inzicht verschaffen in de rol die sectoren, doelgroepen en instrumenten spelen in duurzame ontwikkeling (3) de studenten de kans bieden specifieke vaardigheden, databeheerstechnieken en wetenschappelijke methodologieën te trainen (4) de studenten de kans geven een individueel onderzoeksproject uit te werken en te verdedigen. Menselijke Ecologie David PROOT LUC HENS Geïntegreerde modellering van elektrochemische en elektrostatische energieopslagsystemen voor voertuigdrijflijnen. Abstract: Uitwerking van modellen van elektrochemische en elektrostatische energieopslagsystemen voor aandrijflijnen van elektrische en hybride voertuigen. De doelstelling van dit project bestaat uit de analyse van de 'on-board' elektrische energie op voertuigen. In het bijzonder wordt er gestreefd naar de ontwikkeling van algemeen toepasbare modellen van verscheidene tractiebatterijen in elektrisch aangedreven voertuigen (batterij elektrisch, hybride en brandstofcel voertuigen). Energie opslag in dubbellaag condensatoren zal ook opgenomen worden in het project. Het onderzoek omvat volgende onderwerpen: * uitvoering van meetcampagnes voor verscheidene types batterijen en elektrische dubbellaag condensatoren * definitie van wiskundige modellen voor batterijen en condensatoren * vergelijking van gestandardiseerde testprocedures met werkelijke omstandigheden * inbouwen van modellen voor batterijen en condensatoren in de simulatie van toepassingen * vergelijking van de bestudeerde batterijen en dubbellaag condensatoren in de praktijk * analyse van de batterij management systemen en van de ladingsgraadmetingen * analyse van het gedrag van de energieopslagsystemen in de tijd Elektrotechniek-Energietechniek Mobiliteit en voertuig technologie onderzoeksgroep Bavo VERBRUGGE Noshin OMAR Thierry Clement COOSEMANS JOERI VAN MIERLO Het schrijven van teksten betreffende informatieverstrekking over het opzet van de impulssubsidie en inhoudelijke inspiratie voor het aanwenden van de impulssubsidies rond de kwaliteit van de jeugdsportbegeleider. Abstract: Het schrijven van teksten betreffende informatieverstrekking over het opzet van de impulssubsidie en inhoudelijke inspiratie voor het aanwenden van de impulssubsidies rond de kwaliteit van de jeugdsportbegeleider. Sportbeleid en -management MARC THEEBOOM Synthese van gesubstitueerde 4-amino-tetrahydro-2-benzazepin-3-onen en hun gebruik als leidverbindingen in de geneesmiddelontwikkeling. Abstract: Inleiding-Achtergrond-Doelstellingen De explosieve groei van het aantal therapeutische doelwitten waarmee de farmaceutische industrie geconfronteerd wordt, heeft geleid naar technieken zoals o.a. high-throughput screening (HTS) van combinatoriële bibliotheken. Deze techniek resulteert in vertrekpunten in de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Het is echter onwaarschijnlijk dat HTS perfecte drugkandidaten zal opleveren. Als verschillende "hits" gelijkaardige functionaliteiten vertonen, kunnen farmacofoor modellen opgesteld worden via structuuractiviteitsrelaties (SAR's). De medicinale chemicus kan dergelijke modellen gebruiken om de farmacologische eigenschappen van de drugkandidaat verbeteren. Hoewel HTS een algemeen aanvaarde methodologie is in de geneesmiddelontwikkeling, werd er echter aangetoond dat het succes van deze screenings grotendeels afhangt van de biologische relevantie van de bibliotheek, eerder dan van het aantal geteste moleculen. Bibliotheken gebaseerd op "privileged templates" zijn zeer succesvol gebleken.1,2 Dergelijke templates zijn in staat te interageren met diverse receptoren of enzymen door aanhechting van de geschikte farmacofore groepen. Dit projekt heeft als doel de ontwikkeling van synthesemethoden voor en het gebruik van de gesubstitueerde 4- Amino-1,2,4,5-tetrahydro-2-benzazepine-3-on (Aba) scaffold 1 als "privileged template" of bevoordeelde structuur.3 Het wijde spectrum van toepassingen waarvoor structuren van het type 1 al gebruikt werd (e.g. Figuur 2), toont duidelijk zijn potentieel aan in de medicinale chemie. Farnesyl transferase inhibitor 2a werd ontworpen met het oog op behandeling van kanker.4,5 De therapeutische toepassing van Factor Xa inhibitor 2b situeert zich in het gebied van cardiovasculaire ziekten,6 tewijl de dubbele ACE/NEP inhibitor 2c werd ontwikkeld als bloeddrukverlagend middel.7,8 Ook 1,4-benzodiazepinonen (Figuur 3), werden reeds meermaals gebruikt voor de bereiding van peptidomimetica.9-12 Structuur 3a werd ontwikkeld als GPIIb/IIIa inhibitor met als therapeutische toepassing, bijvoorbeeld, thrombotische aandoeningen De niet-peptidische benzodiazepine scaffold 3b werd gebruikt als basisskelet met daaraan gehecht de noodzakelijke functionele groepen vereist voor de biologische activiteit van het natuurlijk peptidisch hormoon somatostatine.9,13 Tijdens de voorbije jaren heeft onze onderzoeksgroep expertise opgedaan in de bereiding van 4-amino-2-benzazepine-3-onen 1. Er werden reeds een aantal methodologieën ontwikkeld die tal van substituties mogelijk maken Tot op heden werd de nadruk gelegd op N2 en N4 substituties van het skelet, met de daaruitvolgende bereiding van opioide liganden16,18,19 en bradykinine analogen.22 Een uitbreiding naar 1-gesubstitueerde benzazepinonen,20,23 evenals naar substituties van de aromatische 7- en 8-posities,20,23 geeft de mogelijkheid om nieuwe doelstructuren aan te pakken. Voor het ontwerpen van de doelstructuren zullen twee hypothesen onderzocht worden: (1) de Aba template kan dienst doen als een interne?-turn mimic en (2) de Aba structuur kan complementair zijn met de benzodiazepine structuur. De keuze van deze doelwitten wordt verklaard in de volgende paragraaf.

6 Scheikunde Steven BALLET Niet lineaire en stochastische effecten in halfgeleider microlasers. Abstract: Inleiding Ook in de fotonica, de wetenschap van de interactie licht-materie en de nuttige toepassingen hiervan, is de tendens tot miniaturisatie van de componenten die mogelijk is dank zij het aanwenden van nanotechnologie onafwendbaar. De laatste jaren zijn er dan ook vele inspanningen gedaan voor de fabricatie van actieve optische componenten uit halfgeleiders op micro en nanoschaal, zoals bv. gekoppelde microring lasers [1], microdisk lasers [2], nanolasers [3], nanodraden [4], fotonische moleculen [5] en microcaviteiten [6]. Er wordt verwacht dat deze microlasers de meer "standaard" halfgeleiderlasers zullen vervangen in een aantal toepassingen als datatransmissie. Omdat er een groot aantal van hen op eenzelfde chip geïntegreerd kunnen worden, zijn ultrakleine optische caviteiten tegelijker-tijd veelbelovend voor snelle optische informatieverwerking en optische dataopslag [1]. Een ringlaser bijvoor-beeld, kan stabiel opereren in zowel wijzerszin als tegenwijzerszin; een dergelijke bistabiele component kan dus gebruikt worden als bouwsteen voor de constructie van een optisch geheugen. Met moderne technologie worden integratiedichtheden tot 100 componenten per cm2 bereikt. Kleinere componenten zouden de productiekosten nog verder drukken, omdat er dan meer van kunnen gefabriceerd worden op dezelfde wafer. Bovendien verbetert dan ook de functionaliteit, omdat zowel de responstijd als het vermogen dat nodig is om te schakelen schalen met de grootte van de component. Sinds september 2006 is TONA-VUB betrokken bij het Europese IOLOS project, met als doel de studie van micro-ring lasers en hun toepassingen in optische dataverwerking en --opslag. Vanuit theoretisch oogpunt kunnen halfgeleiderlasers zoals de net vermelde ring lasers beschreven worden door een stel gekoppelde complexe Ginzburg- Landau vergelijkingen (GL) [7]. GL-achtige vergelijkingen vinden hun oorsprong in de symmetrie (ring) van een systeem. Ze worden gebruikt om een grote klasse van fysische verschijnselen als fase-overgangen, spontane symmetriebreking en de vorming van patronen te beschrijven. In dit project behandelen we in de eerste plaats universele eigenschappen van micro-resonatoren beschreven door GL-vergelijkingen; maar we verwachten dat we onze resultaten zullen kunnen toepassen op andere fysische systemen of verschijnselen waarvoor GL-vergelijkingen een adequate beschrijving vormen. Uitdagingen Hoewel ring lasers al met succes gedemonstreerd zijn als geheugenelement [1], is het nog steeds een fundamentele uitdaging hun volledige potentieel te benutten voor volledig optische informatieopslag en - verwerking. Een van de meest fascinerende eigenschappen van ringlasers zijn misschien wel de onvoorspelbare fluctuaties van het elek-trisch veld, die ontstaan door spontane emissie van fotonen in het actieve medium. Als gevolg van deze fluctuaties kan de lasing spontaan en abrupt van richting omkeren (mode hopping), met verlies van de opgeslagen informatie (gelijkaardige polarisatie mode hopping bij VCSEL's vermindert ook de stabiele werking van de component). Als de component kleiner wordt, wordt het aandeel van de spontane emissie groter in verhouding tot het vermogen van de laser (zie bijvoorbeeld [8]). Stochastische fluctuaties in microlasers vormen dus een fundamenteel probleem. Ze zijn immers een direct gevolg van de kwantummechanica en kunnen niet vermeden worden door betere fabricatie. Dus is er een diep inzicht vereist opdat we er mee om zouden kunnen gaan. Daarnaast bestaat een optisch circuit in de praktijk uit een groot aantal componententen die zich op dezelfde chip bevinden. Een koppeling tussen componenten is noodzakelijk om informatie door te geven, bijvoorbeeld van een optisch geheugen naar een ander. Het is echter bekend dat de dynamica van gekoppelde systemen veel complexer kan zijn van het enkelvoudige systeem. In het bijzonder is het mogelijk dat in het gekoppelde systeem onge-wenste regimes ontstaan, typisch een gevolg van complexe niet-lineaire dynamica. Zo hebben we tijdens ons verblijf aan de TU/e (Eindhoven) recent chaotische regimes ontdekt in fotonische circuits bestaande uit gekoppel-de caviteiten [9]. Opnieuw is een diepgaand begrip van het dynamisch gedrag en van de oorsprong ervan nodig. Ten slotte is een robuuste sturingstechniek vereist (zoals deze voorgesteld door [10]) die toelaat om de laser van het ene naar het andere regime te schakelen op een optimale manier. Ideaal is een volledig optisch mechanisme, dat snel (sub-nanoseconde) schakelen mogelijk maakt voor een minimale energie. Ondanks het belang ervan, is zo'n schakeltechniek voor de overgang tussen de verschillende werkingsregimes van een ringlaser nog niet ontwik-keld. We denken hier aan schakelen geïnduceerd door optische terugkoppeling (feedback), optische injectie of stroommodulatie. Project We zijn ervan overtuigd dat de juist vermelde problemen opgelost kunnen worden op een systematische manier, met methoden uit de bifurcatietheorie en de stochastische niet-lineaire dynamica. We stellen voor om het probleem van de stabiliteit en de controle van optisch actieve systemen te bestuderen. Concreet zullen we ons onderzoek richten op de studie van halfgeleider ring lasers, microdisk lasers en halfgeleider nanodraden. Schematisch zal onze aanpak bestaan uit drie stappen: - systematische karakterisatie van de structuur van de faseruimte, waarbij we zowel van theoretische technieken (zoals continuatiemethoden [11,12]) als van experimentele metingen gebruik maken. - studie van de stochastische dynamica van het systeem, via asymptotische analyse van de Fokker-Planck vergelijking [13,14] gecombineerd met numerieke simulaties en experimenten. - ontwikkeling van een optimale sturingstechniek [10] gebaseerd op optische injectie, die experimenteel en numeriek getest zal worden.we vertrouwen erop dat onze achtergrond op het gebied van transities in nietlineaire systemen [14] en stochastische maps [15,16], onze expertise in de controle van complexe systemen zoals chaotische attractoren [17], en onze ervaring met de experimentele karakterisatie van kwantumstip ringlasers op millimeterschaal [18] ideale startpunten vormen voor deze analyse. Karakterisatie van de faseruimte van het systeem Onze studie van fluctuaties in microhalfgeleiderlasers zal gebaseerd zijn op een semi-klassieke aanpak: de elektronen en gaten in het halfgeleidermateriaal zullen gemodelleerd worden als een kwantummechanisch systeem, terwijl het elektromagnetisch veld klassiek zal beschreven worden. Het effect van de spontane emissie wordt dan in rekening gebracht door middel van een stochastische term in het model. Dit model beschrijft in zeer goede mate de dynamica van laserstructuren op micrometerschaal. Deze benadering gaat niet meer op voor de zogenaamde single-photon toepassingen, maar het is niet de bedoeling om deze limiet in dit project te bestuderen. Aan TONA-VUB werd reeds een begin gemaakt van de theoretische studie van de faseruimte van een ruisvrije ring laser en werden structuren zoals zadelpunten en limietcycli geïdentificeerd. Deze analyse is een ideaal uitgangspunt voor het huidige project, die we op theoretisch vlak zullen voortzetten aan de hand van continuatiemethodes. Dergelijke continuatietechnieken zijn de meest robuuste manier om structuren in de faseruimte te volgen wanneer parameters worden veranderd en om alle optredende bifurcaties te identificeren. Tenslotte zullen we de theoretische analyse vervolledigen door het bepalen van de invariant manifolds die de verschillende structuren in de faseruimte verbinden. Tegelijkertijd zullen de ringlasers, die worden gefabriceerd aan de Univ. of Glasgow (een partner in het IOLOS-project), ook experimenteel worden gekarakteriseerd. Op die manier kunnen de optredende bifurcaties experimen-teel worden opgemeten en kunnen de parameters van het gebruikte model worden afgesteld. Via de Universiteit van Pavia, eveneens een IOLOS partner, zullen we ook toegang hebben tot experimentele faciliteiten voor optische injectie; de expertise van deze partner zal het huidige project ook ten goede komen. Toegepaste Natuurkunde en Fotonica Stefano BERI Uitbouw van een integraal kennis- en testplatform voor de evaluatie van chromatografische systemen en kolommen. Abstract: 1. Rationale Hoge Prestatie-Vloeistofchromatografie (HPLC) is sinds haar ontstaan begin jaren '70 uitgegroeid tot één van de meest gebruikte technieken in de analytische chemie. Ondanks dit succes wordt momenteel intensief verder gezocht naar methodes om de techniek nog verder te verbeteren. De huidige HPLC-kolommen zijn immers niet in staat de toenemende vraag naar snellere en betere scheidingen vanuit de industrie en de maatschappij te beantwoorden. Industrieën (o.a. de farmaceutische) willen steeds complexere mengsels scheiden (cfr. het opstellen van fingerprintchromatogrammen en het proteomics-onderzoek), willen steeds meer samples per dag analyseren (cfr. de high-throughput drugscreening), of willen steeds kortere antwoordtijden (cfr. de on-line proces- en productcontrole). Vanuit de maatschappij worden steeds strenger wordende zuiverheidseisen gesteld aan de kwaliteit van het milieu, het voedsel, de samenstelling van geneesmiddelen, enz... Om aan al deze vragen te voldoen zijn enerzijds chromatografiekolommen nodig die significant meer resolutie leveren in dezelfde analysetijd en anderzijds zijn er

7 kolommen nodig die de analysetijd significant kunnen verkorten zonder aan resolutie in te boeten. In een reeks studies binnen de vakgroep, waaronder het eigen doctoraat, werd aangetoond dat de sleutel tot het ontwerp van betere kolommen tweevoudig is: 1) de pakking en de doorstroomporiën moeten maximaal uniform zijn en 2) kleine diffusie-afstanden (=kleine partikels of kleine domeingroottes) moeten gecombineerd kunnen worden met een lage stromingsweerstand. Voor hoge snelheidsscheidingen kunnen de kleine diffusie-afstanden gerealiseerd worden door gepakte kolommen te vullen met zeer kleine (sub 2- of sub 1-micrometer) sferische poreuze partikels. Voor hoge resolutie-scheidingen zijn gepakte kolommen echter te dicht gestapeld en zijn systemen met een grotere externe porositeit (i.e., doorstroomvolume per volume kolom) nodig. Monolietkolommen, en met name dan voornamelijk silica-monolietkolommen, zijn via hun regelbare verhouding tussen skeletgrootte en poriegrootte bij uitstek geschikt om deze grotere externe porositeit te leveren. Gepakte kolommen en monolietkolommen zijn dus in zekere zin complementair. Het eerste type kan vooral uitgespeeld worden om snelle scheidingen nog sneller te maken, terwijl het laatste type vooral geschikt is om hogere resoluties in een korte tijd te bekomen. Hoewel de kolomfabrikanten momenteel nieuwe producten op de markt brengen die volgens bovenstaande regels ontworpen zijn, worstelen zij toch nog met een aantal fundamentele vragen. De huidige sub-2- micrometerkolommen bijvoorbeeld presteren slechter dan theoretisch verwacht. Of dit afkomstig is van het feit dat partikels moeilijker pakken indien ze onder de sub-2-micrometergrens gaan, of omdat de pieken die verwacht worden zo smal zijn dat een klein zijwand- of een pakkingsdichtheidsgradiënt-effect toch significant wordt, of omdat niet vermeden kan worden dat zeer kleine afgebrokkelde partikeldeeltjes mee in de pakkingsuspensie terecht komen, is moeilijk te zeggen zonder nader onderzoek. Dat dit laatste effectief een probleem kan vormen werd tijdens het eigen doctoraatsonderzoek aangetoond door het testen van een reeks sub 2?m-kolommen die gevuld waren met zelfgemaakte mengsels bekomen door twee verschillende fracties met licht verschillende gemiddelde diameter met mekaar te mengen [1]. Voor de productie van monolietkolommen zijn de problemen die rijzen bij de kolomfabricage nog veel fundamenteler omdat elke poging om de domeingrootte te verkleinen vaak gepaard lijkt te gaan met een verlies van externe porositeit, en erger nog, ook met een toename van de wanorde. M.a.w. voor monolietkolommen lijkt het moeilijk te zijn om de eisen 1) en 2) met mekaar te verzoenen. Dit probleem werd tijdens het eigen doctorale onderzoek uitgebreid theoretisch onderzocht [2,3], o.a. door het uitvoeren van computational fluid dynamics(cfd)-simulaties op een reeks geometrische modellen met afnemende schaalgrootte maar met constante variatie op de skelet- en poriediameter. Dit inherente probleem betekent ook dat grootschalig, systematisch en theoretisch onderbouwd onderzoek naar het vinden van de optimale reactie- en synthesecondities absoluut nodig is. Samengevat toont het bovenstaande eigenlijk aan dat de onduidelijkheid die er bestaat over de relatie tussen het productieproces en de interne kolomstructuur enerzijds, en de relatie tussen deze structuur en de chromatografische prestaties anderzijds nog zo groot is dat er internationaal zeer veel onderzoek nodig is. Het huidige project is er op gericht om deze zoektocht mee te ondersteunen. 2. Doelstelling De doelstelling van het huidige project is om voldoende testtechnieken en theoretische kennis bij mekaar te brengen om een sluitende analyse betreffende de pakkingkwaliteit en de structurele uniformiteit van nieuwe of bestaande HPLCkolommen te kunnen maken. De uiteindelijke bedoeling is om een integraal kennis- en testplatform uit te bouwen dat kan aangeboden worden aan kolomontwerpers, zowel academische als commerciële, om hun kolomproductieprocessen te evalueren en bij te sturen. Om dit platform te realiseren zullen enerzijds alle theoretische of experimentele concepten die tijdens het doctorale onderzoek ontwikkeld of onderzocht werden samengebundeld worden en gecombineerd worden met een aantal additionele en nieuwe technieken. Anderzijds zullen één of meerdere prototype- HPLC-instrumenten uitgebouwd worden die het mogelijk moeten maken de prestaties van ultra-hoge resolutie en ultra-snelle kolommen op te meten zonder additionele piekverbreding en tot diep in het C-term gebied. Chemische Ingenieurstechnieken en Industriele Scheikunde Jeroen BILLEN Niet-parametrische regressieschatters: uniform in bandbreedte consistentie van kernschatters en conditionele U- statistieken via empirische processen Abstract: Inleiding. Zij (X; Y ); (X1; Y1); (X2; Y2); : : : onafhankelijke en identiek verdeelde (i.i.d) toevalsvariabelen met waarden in Rd_Rr, en noteer fx voor de (onbekende) marginale dichtheidsfunctie van X. Een fundamenteel probleem in de niet{parametrische statistiek is het schatten van deze dichtheidsfunctie, alsook de regressiefunctie m'(t) := E['(Y )jx = t]; t 2 Rd. Een populaire en krachtige klasse die dat toelaat, is de klasse van de zogenaamde kernschatters. Deze zijn reeds en worden nog steeds intensief bestudeerd. De_nieer (1) 'n;h(t) := 1 nhd n Xi=1 '(Yi)K _t?? Xi h _; t 2 Rd; waar 0 < h < 1 de bandbreedte is, en K een kernfunctie is (i.e een meetbare functie die voldoet aan RRd K(s)ds = 1 en supx2rd jk(x)j = _ < 1). Als ' _ 1 bekomen we de kerndichtheidsschatter voor fx(t) die gebruikelijk fn;h(t) genoteerd wordt. Twee andere welbekende voorbeelden die goede schatters zijn voor m'(t), zijn de locaal polynomiale regressieschatters en de Nadaraya{Watson schatter, die gede_nieerd wordt als 'n;h(t)=fn;h(t). Als de dichtheid fx continu is, en als we een geschikte rij hn! 0 kiezen die voldoet aan nhn= log n! 1 en j log hnj= log log n! 1, zijn de bovenstaande kernschatters sterk consistente schatters voor m'(t)fx(t), i.e 'n;hn(t)! m'(t)fx(t); t 2 Rd met kans 1. Naast de puntsgewijze convergentie, zijn ook uniforme consistentieresultaten over 'n;hn(t) bekend, inclusief de overeenkomstige convergentiesnelheden. De meest recente resultaten impliceren bovendien dat de consistentie uniform in ' 2 F- een reguliere klasse van functies - is en ook bewaard blijft als we in plaats van een deterministische rij hn, een bandbreedte kiezen die afhankelijk is van de data en eventueel ook van de locatie t, i.e h = H(X1; : : : ;Xn; t). Beschouw de envelope functie F van F, dwz F(x) = sup'2f j'(x)j: Als EF(X)p < 1 (p > 2) geldt er namelijk dat lim sup n!1 sup t2rd sup '2F sup ( c log n n )_h<1 pnhdj'n;h(t)?? E'n;h(t)j pj log hj _ log log n =: M(c) < 1; b:o:; waar 0 < _ 1 afhangt van p. Dit werd recentelijk bewezen door Einmahl en Mason (2005, AOS p.1380{1403), en geeft aan dat men h naar wens kan kiezen zonder de consistentie{eigenschap te verliezen, zolang h niet kleiner dan O((log n=n)) gekozen wordt. Deze uniformiteit in h is een essentiele verbetering t.o.v de eerder beschouwde deterministische rijen, en er wordt tegenwoordig naar zulke resultaten verwezen als \uniform in bandwidth results". Deze zijn zowel vanuit een theoretisch als vanuit een prakrisch standpunt een aanzienlijke vooruitgang. Bovendien impliceert bovenstaand resultaat ook dat de (uniforme) convergentiesnelheid van 'n;h(t) essentieel dezelfde is (op constanten na) in het geval van deterministische rijen hn! 0, en voor algemene bandbreedten die afhankelijk van de data gekozen worden (wat in de praktijk meestal het geval is). Puntsgewijze convergentie. Het bovenstaand resultaat betreft de uniforme convergentie van de kernschatter, i.e voor alle t 2 Rd tegelijk. Het is echter gebleken dat de puntsgewijze convergentie ook heel nuttig kan zijn voor sommige toepassingen. Zo kan bijvoorbeeld de Hill estimator, die een beroemde schatter is voor de index van een Pareto{distributie, uitgedrukt worden als een kernschatter waar t 2 Rd vast blijft (zie Csorg}o, Deheuvels and Mason, 1985, AOS p.1050{1077). Hoewel het vorig resultaat natuurlijk de puntsgewijze uniform in bandwidth consistentie van de schatters impliceert, is het dus niet zonder belang na te gaan welke voorwaarden verzwakt kunnen worden zonder de consistentie te verliezen als t 2 Rd vast is. Op die manier kunnen we de resultaten in het puntsgewijze geval verbeteren en optimiseren, en dus toepassen onder betere voorwaarden. We hebben recentelijk kunnen tonen dat als F(X) begrensd is (of algemener als F(X) een eindige moment{genererende functie heeft), de consistentie bewaard blijft zolang h niet kleiner dan O(log log n=n) genomen wordt. Als we dit vergelijken met de voorwaarde in het uniforme geval, betekent dit dat we het interval hebben kunnen uitbreiden waarin de bandbreedten mogen varieren. 1 2 In het geval de variabelen onbegrensd zijn, hebben we ook zeer algemene resultaten kunnen aantonen, en de bestaande resultaten kunnen verbeteren. Meestal wordt het onbegrensde geval beschouwd onder de voorwaarde dat er een p{de moment bestaat (p > 2), en de typische orde die voor h bekomen werd, is O((log log n=n)1??2=p). Met een ver_jning van de techniek, hebben we echter kunnen tonen dat de orde tot O((log n)2=(p??2)=n) verkleind kan worden. Met een verdere ver_jning hopen we de orde nog te verlagen tot O((log log n)p=(p??2)=n). Censored regression. Als uitbreiding zijn we nu ge_nteresseerd in het schatten van de veralgemeende regressiefunctie m'(t) := E['(Y1; : : : ; Ym)j(X1; : : : ;Xm) = t]; t 2 Rm, waar m _ n en waar we voor de eenvoud r = d = 1 stellen. Om dit te doen werden de conditionele U{statistieken ingevoerd, die kunnen beschouwd worden als directe extensie van de Nadaraya{Watson schatters voor m'(t). In samenwerking met David Mason hebben we de sterke consistentie en de convergentiesnelheid van deze klasse schatters kunnen vastleggen, en dit uniform in de bandbreedte. Meer bepaald geldt er onder bepaalde voorwaarden dat, lim sup n!1 sup an_h_bn sup '2F sup t2im pnhmj ^mn;h;'(t)?? be ^mn;h;'(t)j pj log hj _ log log n < 1; b.o.; waar ^mn;h;'(t) een conditionele U{statistiek is, en an; bn rijen van reele getallen zijn waarvoor an _ bn! 0 en bn=an! 1. Naast de zeer brede waaier van toepassingen die deze klasse schatters kan voortbrengen, denken we dankzij het

8 bovenvermelde consistentieresultaat, onder andere het gecensoreerde regressieprobleem te kunnen oplossen. We beschouwen daarvoor onafhankelijke variabelen (Xi;Ui); i _ 1 in R+ _ R+ waar Xi een positieve overlevingstijd voorstelt, en Ui een overeenkomstige covariate. We zijn ge_nteresseerd in het schatten van de algemene regressiefunctie _'(u) = E['(X)jU = u] als u in een bepaald compact interval I varieert. Het is welgeweten dat de Nadaraya{Watson schatter een zeer goede consistente schatter is voor _'(u). Maar in het geval de data gecensoreerd zijn, kunnen de toevalsvariabelen (Xi;Ui) niet volledig geobserveerd worden. Bijgevolg zijn de klassieke kernschatters zoals Nadaraya{ Watson, locaal polynomiale schatters,... niet meer aangewezen. Inderdaad, in het gecensoreerd geval kan men enkel de triplets (Zi;_i;Ui) observeren, waar Zi = Xi ^ Ci en _i = 1IfXi _ Cig, met Ci een censoring variabele zodanig dat CikUi = u onafhankelijk is van Xi. De vraag is nu om E['(X)jU = u] te schatten op basis van (Z1;_1;U1); : : : ; (Zn;_n;Un). Steunende op de resultaten die we bekwamen in het kader van conditionele U{statistieken, beschouwen we de volgende niet{parametrische schatter: (2) ^mn;h;'(u) = Pn i=1 '(Zi)_iK??u??Ui P h _ n i=1 _ik??u??ui h _ + Pn i=1pn j=1 '(Zj)_j(1?? _i)1ifzj > ZigK??u??Ui h _K _u??uj h _ Pn i=1pn j=1 _j(1?? _i)1ifzj > ZigK??u??Ui h _K _u??uj h _ ; waar 0 < h < 1 de bandbreedte is en K : R+! R een kernfunctie die een drager binnen [??1=2; 1=2] heeft. Het is duidelijk dat deze schatter een combinatie is van een klassieke Nadaraya{Watson schatter voor E['(Z)_jU = u], en een conditionele U{statistiek die E['(Z2)_2(1?? _)1IfZ2 > Zg]jU = u] E[_2(1?? _)1IfZ2 > Zg]jU = u] schat. M.a.w, ^mn;h;'(u) berekent een Nadaraya{Watson schatter op basis van de niet{gecensoreerde observaties (_i = 1), en beschouwt een conditionele U{statistiek voor elke gecensoreerde observatie (_i = 0). Aan de hand van enkele simulaties, blijkt onze schatter zich inderdaad \consistent te gedragen", maar een formeel wiskundig bewijs hebben we nog steeds niet. Daarnaast is het ook interessant te kijken welke voorwaarden nodig zijn opdat deze regressieschatter de \klassieke" convergentiesnelheid zou halen, namelijk pnh=j log hj. 3 Afhankelijkheid. In het bekomen van \uniform in bandwidth" resultaten, spelen empirische processen een belangrijke en cruciale rol. In het bijzonder kunnen de kernschatters voorgesteld worden door een empirisch proces waarvan de indexverzameling een klasse van functies is. Het probleem stelt zich dan om de gepaste ongelijkheden voor zulke processen op een optimale manier met elkaar te combineren. In 1994 heeft Talagrand een oneindig{dimensionale versie van de Bernstein ongelijkheid kunnen bewijzen, waarmee waarschijnlijk _e_en van de belangrijkste theoretisch problemen voor empirische processen op basis van onafhankelijke variabelen, opgelost werd. Maar voor resultaten zoals hierboven uitgewerkt, is het essentieel dat de variabelen in een strikt wiskundige zin onafhankelijk zijn. Nochtans is dit in de praktijk niet altijd voor de hand liggend. Het is voor de toepassingen dus cruciaal te weten of de belangrijke limietstellingen zoals onder andere de centrale limietstelling (CLT) en de wet van de ge_tereerde logaritme (LIL) ook blijven bestaan in het geval de variabelen een zekere vorm van afhankelijkheid vertonen. In het algemeen is dit niet altijd waar, zodat het interessant is na te gaan wat nodig en/of voldoende is om similaire resultaten te behouden. Het laatste luik van dit project bestaat er dan in om op zoek te gaan naar een al dan niet mogelijke uitbreiding van deze methoden en theorieen naar de context van afhankelijke variabelen. De mate van afhankelijkheid wordt vaak uitgedrukt in functie van mixing{coe_cienten, waarvan de voornaamste de sterke (of _{)mixing{coe_cient genoemd wordt. Deze wordt voor twee deel{ _{algebra's A; B van F gede_nieerd als _(A; B) := supfjp(a)p(b)?? P(A \ B)j : A 2 A;B 2 Bg. Beschouw verder een stationaire rij X1;X2; : : : en stel Fn de _{algebra's voortgebracht door fxi; i _ ng. De_nieer dan de niet{stijgende rij _n := _(Fn+1; _(X1)). Als _n! 0 zeggen we dat de rij X1;X2; : : : _{mixing is. Dit betekent dat de afhankelijkheid tussen Xn en Xm klein wordt als n?? m groot wordt. Merk op dat _n = 0 voor een onafhankelijke rij toevalsvariabelen. Daarnaast worden er voornamelijk nog twee andere mixing{coe_cienten beschouwd, namelijk de uniforme (of _{mixing) en de absolute regulariteit (of _{mixing). Deze bepalen een zwakkere vorm van afhankelijkheid in de zin dat \onafhankelijk" ) _{mixing ) _{mixing ) _{mixing. Via mixing kunnen we zeer algemene toevalsprocessen modeleren, zodat het belangrijk is te weten of de klassieke limietstellingen al dan niet geldig blijven. Een recent resultaat toont aan dat de CLT geldig blijft voor stationaire rijen van _-mixing variabelen die bovenop de klassieke momentvoorwaarden EX1 = 0, EX2 1 < 1, ook voldoen aan extra condities op Pn i=1 Xi en de kwantielfunctie van jx1j. Aangezien er min of meer optimale versies bestaan van klassieke limietstellingen onder _{mixingcondities, is de volgende logische stap te onderzoeken welke resultaten mogelijk zijn voor empirische processen onder zwakkere mixing{condities. Meestal komt het erop neer uniforme versies van de limietstellingen te vinden. In het onafhankelijke geval kunnen consistentieresultaten in vele speci_eke gevallen bekomen worden d.m.v een representatie als empirisch proces die als indexverzameling een klasse van functies heeft, en die afhankelijk is van de steekproefgrootte n. Willen we deze resultaten onder optimale voorwaarden bewijzen, is het cruciaal om de gepaste combinatie van maximum- en momentongelijkheden toe te passen. In tegensteling tot het onafhankelijke geval die over een zeer uitgebreide literatuur beschikt wat betreft empirische processen en allerlei ongelijkheden, zijn er voor afhankelijke variablen relatief weinig hulpmiddelen gekend, waardoor het minder evident is hoe men hier te werk moet gaan. Een andere mogelijk onderzoeksrichting zijn lineaire processen waarvoor \short-range" afhankelijkheid of \long-range" afhankelijkheid bestaat. Wu and Mielniczuk (2002, AOS 30, pp. 1441{1459)) hebben getoond dat in veel situaties de kernschatter voor de dichtheidsfunctie asymptotisch normaal is, maar er zijn ook andere limietverdelingen mogelijk. Het lijkt een zeer interessant probleem, na te gaan wanneer deze schatters bijna overal convergeren en hoe goed de convergentie in dit geval zou zijn. Wiskunde Julia DONY Snaartheoriemodellen voor donkere energie. Abstract: De gecombineerde analyse van type Ia supernova data, metingen op sterrenclusters en WMAP (Wilkinson Microwave Anisotropy Probe) wijst duidelijk op de versnelde uitdijing van het universum. De kosmologische versnelling suggereert dat het huidige universum wordt gedomineerd door de vrijwel homogeen verspreide donkere energie (DE). Recente resultaten van WMAP samen met de data op Ia supernova's wijzen uit dat de DE toestandsparameter w momenteel dicht bij -1 ligt [1]; maar niet noodzakelijk boven of onder -1. Een van de centrale problemen van het huidige geobserveerde universum is het feit dat w?-1. De exacte toestandsvergelijking w=-1 komt overeen met een kosmologische constante. Zo'n constante zou ruw geschat 120 grootte-ordes kleiner zijn dan wat men naïef zou verwachten op basis van kwantumveldentheorie. Dit gigantische verschil is het voornaamste argument tegen de toevoeging van een kosmologische constante in de actie voor de zwaartekracht. Maar w <-1 lijkt nog erger omdat het een fantoom vereist (of een spook in termen van kwantumvelden). Aangezien de experimentele data de mogelijkheid w <-1 niet kunnen uitsluiten, krijgen zulke fantoom-modellen veel aandacht. Sommige projecten onderzoeken of w met de tijd kan variëren, dan wel of het een exacte constante is. Een variërende w zou overeenkomen met een dynamisch model voor de DE. Bijvoorbeeld, in modellen waar de grens w=- 1 wordt doorbroken, zijn er minimaal twee scalaire velden aanwezig, gezien de dynamische overgang van een enkel lokaal scalair veld verboden is op zeer algemene gronden. Daarbovenop komt het coïncidentie-probleem, dit is de vraag waarom wij in een tijdspanne leven waarin de energiedichtheden van de drie hoofdcomponenten van het universum (donkere energie, donkere materie en zichtbare materie) van dezelfde grootte-orde zijn. Naast de constructie van een model dat deze fenomenen beschrijft, is er de hoop dat een fundamentele theorie de huidige observaties zou verklaren. Het doel van mijn onderzoeksvoorstel is een verklaring te vinden van de versnelde expansie van het universum [2] in het kader van snaartheorie, in het bijzonder D-branen. D-branen zijn niet-perturbatieve objecten in snaartheorie, de voornaamste kandidaat voor een theorie van grote unificatie. Daarom stel ik voor in de zoektocht naar adequate modellen gebruik te maken van de volgende benaderingen: "string field theory" (SFT) [3], Dirac-Born-Infeld (DBI) effectieve actie voor D-braan-dynamica, braanwereldscenario's alsook de studie van algemene tijdsafhankelijke achtergronden in snaartheorie. De eerste benadering, SFT, is tot op heden de enige kans op een systematische off-shell beschrijving van snaartheorie. Een van de grote successen van SFT was Sens beschrijving van het verval van onstabiele Dbranen (meer bekend als de conjectuur van Sen). Een diepgaand begrip van dit proces is nog niet gerealiseerd maar zou de vacuümstructuur van snaartheorie verduidelijken. In recente artikels waaraan ik heb meegewerkt en in mijn één-auteur-artikel [4] hebben we aangetoond dat het niet-lokaal tachyon van open snaren (dit tachyon volgt uit SFT) de rol kan spelen van het scalair veld dat zorgt voor de geobserveerde versnelde kosmische expansie. Daarom is het belangrijk kosmologische scenario's te bestuderen waarin scalaire excitaties van open en gesloten snaren (o.a. tachyonen en het dilaton) gekoppeld zijn met de zwaartekracht. Kosmologische modellen die uit snaartheorie volgen, zouden immers een theoretisch goed gemotiveerde verklaring bieden voor kosmologische observaties. Een ander aspect van de SFT-benadering is het verband tussen kosmologie en het verval van onstabiele branen. De connectie tussen beide werd voornamelijk vanuit DBI benaderd maar nog maar zelden met behulp van SFT

9 [5]. In deze context wordt een belangrijke rol verwacht voor "vacuüm SFT" [5]. Vacuüm SFT is een theorie die wordt beschreven in het echte vacuüm dat ontstaat na braanverval. Zo een vacuüm zou, volgens de conjectuur van Sen, geen open snaren bevatten, alleen gesloten snaren. Terwijl DBI een effectieve actie is, beschrijft SFT snaren en branen op een meer systematische manier. DBI omvat echter belangrijke eigenschappen van braandynamica en daarbovenop vertonen kosmologische scenario's die op DBI gebaseerd zijn interessante nieuwe eigenschappen. Het is dus belangrijk om de connectie te leggen tussen de beschrijving van braandynamica in respectievelijk SFT en DBI. Dit is een zeer interessant probleem ik in mijn onderzoek wens op te lossen. Het is interessant de hierboven vermelde niet-lokale modellen in een bredere context te onderzoeken en de mogelijke rol van niet-lokale interacties te begrijpen. Niet-lokaliteit is een algemene eigenschap van de SFTinteractie. Eenmaal men dus SFT gebruikt om de off-shell dynamica van snaren te beschrijven, moet men nietlokaliteit beschouwen. Vanuit kosmologisch oogpunt hebben eenvoudige modellen met niet-lokale scalaire velden bovendien interessante eigenschappen. Zo kan zo'n model bijvoorbeeld een fantoom-fase bevatten zonder de gebruikelijke instabiliteit van het fantoom, en is het mogelijk de w=-1 barrière te doorbreken. Zoals voordien opgemerkt, is dit onmogelijk voor een enkel lokaal scalair veld. De studie van interacties tussen open en gesloten snaren in het kader van SFT [6] is een andere moeilijke vraag die ook zeer belangrijk is voor de vervalprocessen van branen en kosmologische scenario's. Het graviton bevindt zich immers in het spectrum van gesloten snaren en een fundamenteel begrip van de actie van het graviton en de interacties met andere velden zal ontegensprekelijk helpen om de structuur van de volledige theorie te begrijpen. Ik stel voor vanuit kosmologisch standpunt de welbekende "lowlevel" acties uit gesloten SFT te onderzoeken. Dit kan een criterium opleveren om meer realistische modellen te selecteren. Als de volgende stap in het onderzoek van modellen die op SFT gebaseerd zijn, stel ik voor niet alleen de tachyonen van open of gesloten snaren te onderzoeken maar ook interacties met andere "low-level" velden. Hierbij zijn vooral het vectorveld van de open SFT en het dilaton van de gesloten SFT belangrijk. Dit zijn massaloze velden die alle de dynamica beïnvloeden omdat ze in tegenstelling tot massieve velden niet uitgeïntegreerd kunnen worden. In het licht van mijn voorbereidende berekeningen verwacht ik dat de aanwezigheid van het dilatonveld een belangrijke rol speelt in het schaalbeheer van kosmologische modellen. Dit is zeer belangrijk om een brug te leggen naar de ruim beschikbare experimentele data. De invloed van het vectorveld is nog niet duidelijk maar in overeenstemming met recente studies kan het een kandidaat zijn voor een succesvol model voor DE zonder de gebruikelijke fantoom-pathologieën [7]. Nog een andere benadering is de constructie van braanwerelden [8]. Zo zijn er bijvoorbeeld de fenomenologisch zeer rijke Randall-Sundrum en DGP modellen. Maar de relatie tussen braanwerelden en fundamentele snaartheorie is prematuur en moet nog uitgeklaard worden. Het lijkt erop dat de reeds vernoemde benaderingen daarover informatie kunnen verschaffen. Het is zeer interessant te bekijken hoe braanwerelden in SFT zouden kunnen ontstaan. Naast een directe zoektocht kan ik ook indirecte testen inpassen in mijn onderzoek. Zo wens ik te bestuderen hoe belangrijke eigenschappen van SFT zich laten vertalen naar braanwereld-modellen. Hier stel ik als eerste stap voor het effect van niet-lokale interacties op braanwereldmodellen te onderzoeken. Natuurkunde Alexey KOSHELEV ALEXANDRE SEVRIN Abstractie- en compositietechnieken voor event-gedreven systemen in Ubiquitous Computing. Abstract: In het domein van Ubiquitous Computing worden applicaties gekarakteriseerd door hun hoge mate van context-afhankelijkheid; hun applicatielogica is als het ware causaal gekoppeld aan de fysieke omgeving zelf. Voorlopig vormen zogenaamde event-gestuurde softwaresystemen de meest bruikbare en schaalbare oplossing voor het programmeren van zulke applicaties. We stellen echter dat eventgestuurde softwaretechnologie zich vandaag, vanuit het standpunt van de programmeur, op een bijzonder laag abstractieniveau bevindt. De abstracties die event systemen vandaag aanbieden en hun integratie met klassieke imperatieve code zijn ontoereikend. Dit voorstel beoogt op basis van de combinatie van een een geselecteerd aantal onderzoekstakken te komen tot een gestructureerde vorm van event-gedreven programmeren, waarin schaalvergroting mogelijk wordt gemaakt door middel van innovatieve event-abstractie- en compositietechnieken. Software Language Lab Informatica en Toegepaste Informatica Tom VAN CUTSEM THEO D'HONDT Lichtgeneratie, -versterking en -conversie op basis van niet-lineaire optische effecten in micro- en nanogedimensioneerde fotonische silicium-structuren. Abstract: Sinds enkele jaren wordt silicium, het materiaal bij uitstek in de hedendaagse elektronische processor-industrie, tevens als een uiterst belangrijk materiaal voor fotonische toepassingen beschouwd. Vooral de fotonische componenten die gebaseerd zijn op het materiaalsysteem "silicon-on-insulator" (SOI) hebben het voordeel dat ze makkelijk met standaard silicium-gebaseerde elektronica geïntegreerd en met hoge-precisie CMOS fabricatietechnieken gerealiseerd kunnen worden. Bovendien zorgt het grote brekingsindexverschil in SOI structuren voor een nauwe opsluiting van het licht, wat enerzijds een doorgedreven component-miniaturisatie mogelijk maakt en anderzijds het opwekken van niet-lineaire optische effecten vergemakkelijkt. Silicium op zich is een sterk niet-lineair optisch materiaal. Zo beschikt het over een grote derde-orde Kerr nietlineariteit die 200 keer hoger ligt dan die van silica. Deze eigenschap in combinatie met het feit dat de dispersiekarakteristieken van SOI golfgeleiders kunnen afgestemd worden op quasi eender welke phase matching voorwaarde, maakt dat SOI structuren uiterst geschikt zijn voor het realiseren van o.a. four-wave-mixing (FWM)-gebaseerde golflengte-conversie [1]. Verder kan men met het SOI materiaalsysteem ook efficiënte laserbronnen en optische versterkers verwezenlijken waarvan het werkingsprincipe gebaseerd is op "stimulated Stokes Raman scattering (SSRS)," een resonant niet-lineair proces van derde orde waarvoor silicium een zeer hoge winstcoefficiënt vertoont (nl. 104 keer hoger dan die van silica) [2]. SSRS zet de pompfotonen, waarmee de zogenaamde silicium Raman laser of Raman versterker gepompt wordt, om in laag-energetische Stokesfotonen via een scatteringinteractie met een vibrationeel energieniveau in het silicium medium. Naast SSRS kan men in SOI golfgeleiders ook het Raman-resonante FWM-proces genaamd "coherent anti-stokes Raman scattering (CARS)" opwekken, dat smalbandiger maar ook efficiënter is dan de klassieke niet-resonante FWM. Dit CARS-proces wordt gebruikt voor het converteren van Stokes fotonen naar hoogenergetische anti-stokes fotonen [2]. Tot slot kan men, naast derde-orde Kerr- en Raman-gebaseerde effecten, in silicium sinds kort ook tweedeorde niet-lineaire fenomenen tot stand brengen door de inversiesymmetrie van het kristal, die tweede-orde effecten verhindert, op te heffen via de introductie van materiaalspanningen. Deze materiaalspanningen kan men realiseren door bovenop het silicium andere materialen te deponeren. Op die manier vormt men natuurlijk silicium om in "strained silicon" dat dankzij zijn tweede-orde Pockels niet-lineariteit gebruikt kan worden o.a. voor golflengteconversie via som- en verschilfrequentie-generatie [3]. We kunnen dus besluiten dat SOI structuren een zeer brede waaier aan mogelijkheden bieden voor het genereren en converteren van licht. Bovendien kunnen zulke structuren a.d.h.v. de standaard CMOS technologie gerealiseerd worden op micro- of zelfs nano-schaal en aan een relatief lage kostprijs. Tijdens mijn doctoraatsonderzoek heb ik reeds het zogenaamde "iterative resonator model" ontwikkeld om de Stokes en anti-stokes emissie van continuous-wave SOI Raman lasers met staande-golf caviteit numerisch te simuleren, met inbegrip van de niet-lineaire verliesmechanismes (zie verder) die in het silicium medium plaatsgrijpen. In vergelijking met de eerder ontwikkelde Raman laser-modellen, verkregen we a.d.h.v. ons nieuwe formalisme uitgebreidere en accuratere informatie over de werking van dit type lasers. Hierdoor hebben we een dieper fysisch inzicht in deze lasersystemen verkregen, wat ons toeliet de verschillende laserparameters te optimaliseren, het belang van de phase mismatch voor het CARS-proces te onderzoeken en een baanbrekend intrinsiek laserkoelingsprincipe naar voor te brengen [V1-V16]. In dit Postdoctoraal Onderzoeksproject willen we onze modelleringsexpertise

10 uitbreiden o.a. naar continuous-wave SOI Raman ringlasers, naar gepulste SOI convertoren, en naar zogenaamde "supercontinuum generation" (dit is het genereren van breedbandig licht) in SOI golfgeleiders. We plannen namelijk om, vertrekkende van het basisconcept van ons "iterative resonator model," nieuwe formalismes op te stellen die toelaten de verschillende niet-lineaire optische processen in SOI micro- en nano-structuren accuraat en gedetailleerd te simuleren. Op deze manier zullen we de nodige expertise kunnen opbouwen om quasi alle hedendaags gekende lichtgeneratie- en conversie-functionaliteiten van SOI structuren te modelleren en te optimaliseren, en om zodoende ook nieuwe, baanbrekende fotonische toepassingen van deze structuren te bedenken. Verder plannen we om onze modelleringsresultaten samen met andere onderzoeksgroepen experimenteel te verifiëren zodat we ook de verbinding maken tussen theorie en experiment. De nieuwe modelleringsformalismen die we willen opstellen, zijn: 1) Continuous-wave Raman ringresonator formalisme: Hoewel ik tijdens mijn doctoraatsonderzoek de nadruk heb gelegd op het modelleren van lasers met een staande-golf caviteit begrensd door twee spiegels, biedt het ringresonator-ontwerp, waarbij de caviteitsspiegels vervangen zijn door makkelijker te fabriceren directionele koppelaars, ook heel wat mogelijkheden voor het realiseren van SOI licht-genererende en -converterende golfgeleiders [4]. Bovendien kan men SOI ringresonatoren niet enkel als lasercaviteit maar ook als medium in een "single pass" versterker/convertor-configuratie implementeren. Ons doel is om het staande-golf "iterative resonator model" om te vormen naar een Raman ringresonator formalisme dat we kunnen toepassen op continuous-wave SOI Raman ringlasers én -versterkers/convertoren, met Stokes- en/of anti-stokes-emissie gegenereerd door respectievelijk SSRS en CARS, en met micro- of nano-dimensies. Dit nieuwe formalisme zal ons toelaten te onderzoeken of het ringresonator-ontwerp ook voordelen biedt o.a. wat betreft de phase mismatch-gevoeligheid van de anti-stokes-creatie door CARS en ook wat betreft de spatiale verdeling van de niet-lineaire verliezen langsheen de SOI golfgeleider. 2) Gepulste Raman single-pass formalisme: Zoals eerder vermeld is Raman scattering een niet-lineair proces, waarvan de efficiëntie toeneemt als het pompvermogen stijgt. Daarom lijkt het ons interessant om niet enkel continuous-wave maar ook gepulste Raman scattering met hoge piekvermogens in SOI structuren te modelleren. Bovendien bevinden de belangrijkste toepassingsmogelijkheden voor Ramangebaseerde versterkers en golflengteconvertoren zich in de informatieverwerking van gepulste optische signalen [2]. Om zulke gepulste single-pass SOI Ramansystemen te modelleren, moeten we een extra vergelijking voor de excitatie van het silicium medium in rekening brengen, die vooral van belang wordt als de pulslengte korter wordt dan de Raman defaseringstijd van het medium (= 10 ps in geval van silicium). Onze bedoeling hierbij is een gepulst Raman single-pass formalisme uit te werken dat we kunnen gebruiken om de Stokes-generatie door SSRS en, indien van toepassing, ook de anti-stokes-generatie door CARS te modelleren voor gepulste SOI Raman versterkers en convertoren, en dit zowel voor micrometer- als nanometer-gedimensioneerde veldprofielen. A.d.h.v. dit formalisme zullen we verschillende fysische aspecten van zulke gepulste SOI Ramansystemen kunnen bestuderen en optimaliseren, zoals bijvoorbeeld de verandering in materiaalexcitatie en pulsvorm tijdens propagatie, het belang van de phase matching voorwaarden voor CARS in gepulst regime, en de invloed van de pulslengte op de niet-lineaire verliezen in het silicium medium. 3) Gepulste Kerr en Pockels single-pass formalismen: Niet enkele het Raman-resonante CARS-proces, maar ook de klassieke niet-resonante FWM, die over een grotere bandbreedte beschikt, kan voor golflengteconversie in SOI structuren gebruikt worden [1]. Door de quasiinstantane respons van niet-resonante FWM, hoeft men bij het modelleren van dit proces geen materiaal-afhankelijke defaseringstijd in rekening te brengen, ongeacht de gebruikte pulslengte. Hetzelfde geldt voor het modelleren van som- en verschilfrequentie-generatie gebaseerd op de tweedeorde Pockels niet-lineariteit in "strained silicon". We stellen ons als doel gepulste Kerr en Pockels single-pass formalismen op te stellen, die enerzijds derde-orde effecten zoals FWM, SPM (self-phase modulation) en XPM (cross-phase modulation) en anderzijds tweede-orde effecten zoals som- en verschilfrequentie-generatie en parametrische versterking kunnen berekenen voor quasi eender welk set van golflengten in SOI micro- en nano-structuren. Op gelijkaardige manier als bij het formalisme beschreven in 2), zullen we met deze gepulste Kerr en Pockels formalismen o.a. kunnen onderzoeken wat de invloed van een phase mismatch is op de efficiëntie van bovengenoemde processen en welke pulslengten men moet gebruiken om de niet-lineaire verliezen in het silicium medium voldoende klein te houden voor een efficiënte interactie. 4) Niet-linaire Schrödinger single-pass formalisme: De gepulste Raman, Kerr en Pockels single-pass formalismen geïntroduceerd in 2) en 3) beschrijven telkens de interactie tussen 'discrete' monochromatische elektromagnetische velden. Voor sommige toepassingen, zoals bijvoorbeeld "supercontinuum generation," vertrekt men echter van één pompgolflengte die dan via niet-lineaire effecten tijdens de propagatie in het silicium medium wordt geconverteerd naar een continue reeks van golflengten. Om de evolutie van zo een pomppuls naar een spectraal breedbandige puls te modelleren, moet men gebruik maken van de algemene nietlineaire Schrödinger vergelijking [5]. Onze doelstelling is een niet-lineair Schrödinger single-pass formalisme op te stellen dat qua niet-lineariteiten zowel de Raman- als de Kerr- en/of Pockelsgerelateerde effecten tijdens pulspropagatie in SOI micro- en nano-structuren in rekening brengt, en dat tevens de niet-lineaire verliezen berekent die de puls in deze media ondergaat. A.d.h.v. dit formalisme zullen we o.a. kunnen nagaan op welke manier men vertrekkende van een pomppuls een breed en tevens vlak spectrum kan genereren en welk proces hierbij de belangrijkste rol speelt. Een extra aandachtspunt bij de implementatie van deze verschillende formalismen is de dispersie van de te simuleren SOI micro- en nano-structuren. A.d.h.v. commerciële vectoriële mode-solver software (Lumerical MODE) zullen we voor een gegeven geometrisch golfgeleiderprofiel de dispersiekarakteristiek en tevens de phase mismatch voor de verschillende niet-lineaire processen bepalen, en omgekeerd zullen we uit onze simulatieresultaten trachten af te leiden in welke zin het golfgeleiderprofiel kan geoptimaliseerd worden om één of meerder niet-lineaire processen efficiënter te laten verlopen. Nog een belangrijk punt is de werkingsgolflengte van de SOI micro- en nano-structuren. Vooreerst zullen we de simulaties uitvoeren voor een golflengte in het nabije-infrarode telecomdomein rond 1.5 micron. Deze keuze volgt uit het feit dat men in de wereld van "silicon photonics" vooral onderzoek doet naar telecomtoepassingen bij golflengten rond 1.5 micron. Dit golflengtedomein heeft echter belangrijke nadelen: het realiseren van perfecte phase matching bij 1.5 micron voor de bovenvermelde niet-lineaire processen blijkt in de praktijk niet evident te zijn o.w.v. de sterke materiaaldispersie van silicium in dit golflengtegebied [2]. Bovendien zijn bij 1.5 micron de niet-lineaire verliezen in silicium ten gevolge van two-photon absorption (TPA) en TPAinduced free carrier absorption (FCA) erg groot [2]. Een tweede interessant golflengtedomein waarvoor we onze simulaties zullen uitvoeren is het middeninfrarode golflengtegebied boven 2.2 micron. Eerst en vooral heeft dit gebied talloze toepassingspotentialiteiten in o.a. de geneeskunde, biomedische wetenschappen en spectroscopie. Verder is de materiaaldispersie van silicium in het midden-infrarood vrij zwak, waardoor de praktische realisatie van phase matching bij deze golflengten wordt vergemakkelijkt [V4]. Tot slot is bij golflengten boven 2.2 micron de fotonenergie kleiner dan de helft van de bandgap-energie van silicium, waardoor de erg nadelige verliesmechanismen van TPA en TPA-induced FCA niet langer kunnen optreden. Het is nog wel mogelijk dat er three-photon absorption (3PA) en 3PA-induced FCA optreden, maar deze verliezen zijn niet zo groot [6]. Hoe belangrijk deze verliezen precies zijn is echter niet duidelijk, want in de literatuur zijn er tot nog toe geen gegevens gepubliceerd over de 3PA-efficiëntie in silicium noch over de efficiëntie van 3PA-induced FCA in silicium. Daarom plannen we om samen met Prof. Goovaerts - een expert in het meten van niet-lineaire optische materiaaleigenschappen - van het departement Fysica aan de Universiteit Antwerpen de efficiënties van 3PA en 3PA-induced FCA in silicium bij middeninfrarode golflengten experimenteel te bepalen. Eens deze efficiënties gekend zijn, zullen we niet enkel accuratere simulaties voor SOI structuren met een werkingsgolflengte in het midden-infrarood kunnen uitvoeren, maar ook enkele belangrijke ontbrekende parameters in de gedocumenteerde kennis omtrent de optische/elektrooptische eigenschappen van silicium kunnen invullen. Tot slot zullen we onze modelleringsresultaten verkregen a.d.h.v. de bovengenoemde formalismen experimenteel verifiëren in samenwerking met verschillende internationaal gerenommeerde onderzoeksgroepen in het domein van de experimentele "silicon photonics". Zo zullen we de "strained silicon" structuren met tweede-orde niet-lineariteiten ontwerpen in samenspraak met Prof. Pavesi - een expert in het "manipuleren" van silicium voor allerlei fotonische toepassingen - van het Nanoscience Laboratory aan de University of Trento (Italië). Nadien zal Prof. Pavesi deze golfgeleiders fabriceren en samen met ons doormeten, zodat we kunnen nagaan of onze modelleringsresultaten effectief wel overeenstemmen met de fysische realiteit. Verder zal Dr. Rong - een wereldauthoriteit op vlak van de praktische realisatie van SOI-gebaseerde Ramanlasers en -versterkers - van de Intel Corporation in Santa Clara (VS) onze ontwerpen voor continuous-wave en gepulste Ramansystemen fabriceren en samen met ons testen. Aangezien Dr. Rong zijn experimentele expertise wil uitbreiden naar andere niet-lineaire fenomenen in SOI structuren, zullen we met hem ook onze Kerr- en Schrödinger-formalismen kunnen verifiëren. We vermelden hierbij dat we met beide onderzoeksgroepen reeds een samenwerkingsovereenkomst hebben afgesloten, en dat in het kader van mijn FWO Postdoctoraal Onderzoeksproject er langdurige studieverblijven in hun labo's gepland zijn. Met de uitvoering van dit project over drie jaar, denken we een aantal belangrijke doorbraken te kunnen halen in het modelleren van niet-lineaire optische effecten in SOI structuren. Bovendien zullen we, dankzij onze samenwerkingsovereenkomsten met verschillende experimentele onderzoeksgroepen van topniveau en studieverblijven aldaar, deze modelleringsresultaten ook kunnen omzetten in experimentele doorbraken. We hopen op die manier onze wetenschappelijke output van hoge

11 impact te kunnen verderzetten, zowel op theoretisch als op experimenteel gebied. Toegepaste Natuurkunde en Fotonica HUGO THIENPONT Nathalie VERMEULEN Theoretisch onderzoek naar fotonische implementaties van "reservoir computing" via met vertraging gekoppelde lasers. Abstract: Dit project heeft als doel nieuwe inzichten in de complexe dynamica van gekoppelde halfgeleiderlasers aan te wenden in een radicaal nieuw paradigma voor informatie processing: de zgn. "reservoir computing" in een "Liquid State Machine". Inleiding "reservoir computing" Reservoir computing is recent op de voorgrond getreden als de generische naam van een nieuwe onderzoeksstroming in machine learning [1,2], die Echo State Networks [3,4] en Liquid State Machines ( LSM) [5] combineert. Deze systemen, die kunnen aangewend worden om complexe classificatieen herkenningsproblemen op te lossen, hebben specifieke eigenschappen gemeen en worden als veelbelovend beschouwd voor een nieuw computationeel paradigma voor neurale netwerken. Centraal staat een uitgebreid, gedistribueerd, niet-lineair netwerk, het reservoir, met ingangsen uitgangspoorten, die nodig zijn om informatie met het reservoir uit te wisselen. Het vernieuwende aspect bestaat erin dat de interne koppelingen van het reservoir onveranderd blijven en dat enkel de uitleesfunctie, de uitgangspoorten dus, getraind worden. Door een eenvoudig patroonherkenningsalgoritme kan de reactie van het reservoir op een input signaal berekend worden. Leeralgoritmes kunnen zo gehanteerd worden om d.m.v het reservoir complexe computationele problemen op te lossen. In een LSM kunnen de twee onderdelen van een reservoir computing systeem, een "vloeistof" -het reservoir- en een uitleesfunctie onderscheiden worden. De vloeistof zal elk inputsignaal, en combinaties van inputsignalen, niet-lineair vertalen naar spatio-temporele informatie. Hiervoor is het noodzakelijk dat een groot aantal nodes of neuronen op willekeurige wijze met elkaar verbonden worden. Een node ontvangt dus mogelijk een signaal van de buitenwereld, maar ook van de andere nodes. Dit geeft aanleiding tot een zeer gevarieerd niet-lineair gedrag waardoor de mogelijkheid ontstaat om met behulp van lineaire combinaties van de uitleesfunctie gelijk welke complexe niet-lineaire functie te vormen. Op deze manier kan men zware computationele taken zeer snel uitvoeren, zoals bv. signaal- of beeldverwerking [6, 7]. Een groot voordeel van een LSM is dat de vloeistof als dynamische entiteit en als complex niet-lineair systeem een deel van de informatie van de vorige ingangssignalen behoudt. M.a.w. informatie van het verleden dient niet extern bewaard te worden, de dynamica van de LSM gedraagt zich als een geheugen en een rekenalgoritme in een! Het tweede voordeel is dat het reservoir het beperkt aantal ingangsvariabelen naar een hoger-dimensionale ruimte transformeert, waar variabelen met gelijke kenmerken de neiging hebben te clusteren en op die manier geïdentificeerd kunnen worden. Er zijn sterke aanwijzigen dat netwerken van geavanceerde fotonische componenten, die een rijk, niet-lineair en ook ultrasnel dynamische gedrag vertonen, kunnen aangewend worden om zo'n LSM te realiseren. Voor een goede rekenperformantie moet de dynamica van het reservoir voldoen aan twee belangrijke voorwaarden, nl. een goed scheidend vermogen of separation property (SP) en een goed benaderend vermogen of approximation property (AP). De SP houdt in dat verschillende inputs aanleiding zullen geven tot een voldoende verschillend traject in de faseruimte van de interne toestand van het reservoir. Hoge scheidbaarheid betekent hoge performantie. De AP daarentegen geeft weer hoe goed de uitleesfunctie in staat zal zijn om de verschillende interne toestanden van elkaar te onderscheiden. Dit laatste vereist een vluchtig geheugen (fading memory). Het al dan niet aanwezig zijn van voorgaande eigenschappen heeft belangrijke gevolgen voor de dynamische toestand waarin het systeem mag verkeren. Een chaotisch systeem zal zeer goed aan de scheidende voorwaarde voldoen, maar niet voldoen aan het vervagende geheugen. Dit omdat elk klein verschil in initiële toestand het systeem in een andere richting zal sturen en naburige trajecten in de faseruimte exponentieel snel van elkaar zullen divergeren. Geordende systemen daarentegen hebben wel een vervagend geheugen, maar voldoen zeer slecht aan de scheidende eigenschap. Het is dus duidelijk dat beide voorwaarden antagonistisch zijn. De rekenperformantie piekt daarom bij de kritische lijn tussen de geordende en de chaotische toestand van een systeem. Het is dus interessant om te werken met systemen op de rand van chaos of net in het begin van een chaotisch gebied, waar de attractor nog een zekere mate van ordening bezit. Naar een fotonische implementatie van reservoir computing In de literatuur werden reeds LSM bestudeerd aan de hand van verschillende modellen zoals netwerken van artificiële neuronen [8], spatieel gekoppelde oscillatoren [9] en zelfs bestaande uit water [10]. Het systeem dat dienst doet als reservoir dient zeer complex te zijn om een geschikte dynamica te verkrijgen. Daarbij komt dan nog dat de dynamica niet alleen complex, maar ook zeer snel moet zijn indien men de LSM praktisch wil aanwenden om snelle verwerking te bekomen. Het is hier dat fotonica een interessant alternatief zou kunnen bieden. De dynamica van halfgeleiderlasers kan zich afspelen op tijdsschalen zo kort als enkele tientallen picoseconden [11]. Daarnaast werd aangetoond dat het koppelen van halfgeleiderlasers chaotische dynamica met zeer hoge dimensionaliteit kan induceren via de vertragingen in de koppelingen. In dit project zal onderzocht worden of het reservoir kan gerealiseerd worden d.m.v. netwerken van gekoppelde dynamische elementen die bestaan uit halfgeleiderlasers. In de traditionele aanpak wordt de complexe dynamica opgewekt door een aantal eenvoudige elementen zoals neuronen of oscillatoren. Deze bezitten echter individueel een beperkt aantal dynamische vrijheidsgraden, waardoor het reservoir dient opgebouwd te worden uit een zeer groot aantal van dit type nodes. Het door ons voorgestelde reservoir is opgebouwd uit slechts een klein aantal elementen, die dan met tijdsvertragingen gekoppeld zijn. Deze vertragingslijnen zullen de dimensionaliteit van de dynamica sterk verhogen. De tijdsvertragingen kunnen allen gelijk zijn ofwel, om de complexiteit nog te verhogen, verschillend gekozen worden. In de vakgroep Toegepaste Natuurkunde en Fotonica (TONA) van de is er de laatste jaren ruime expertise opgebouwd, zowel theoretisch als experimenteel, rond de dynamica van halfgeleiderlasers [12], en meer recent ook rond de koppeling (met vertraging) van verschillende van zulke lasers [13] (o.a. in het project van FWO-aspirant O. D'Huys die de synchronisatie tussen gekoppelde lasers onderzoekt). Natuurkunde JAN DANCKAERT Niet-perturbatieve snaartheorie: M-branen en kosmologie. Abstract: De interacties van de elementaire materiedeeltjes via de elektro-zwakke en sterke wisselwerkingen worden uitstekend beschreven door het Standaard Model (SM). Het SM is een ijktheorie gebaseerd op de groep U(1)Y x SU(2)L x SU(3)QCD die spontaan gebroken wordt tot U(1)EM x SU(3)QCD. Hoewel het SM tot op heden elke confrontatie met het experiment glansrijk doorstaan heeft zijn er nog vele open problemen. Zo kan de aanwezigheid van een kleine 30, via het experiment te bepalen, parameters gezien worden als evenveel open vragen. Het SM geeft ook geen verklaring voor de specifieke ijkgroepen noch voor de materie inhoud. Technische problemen, zoals het hiërarchieprobleem, hebben theoretische fysici ertoe aangezet om een supersymmetrische extensie van het SM voor te stellen. Supersymmetrie is een symmetrie die bosonen in fermionen transformeert en vice versa. Supersymmetrie maakt het SM weliswaar robuuster, maar ze voorspelt tevens voor elk gekend deeltje een supersymmetrische partner met dezelfde massa. Supersymmetrie moet dus gebroken worden. Spontane breking is uitgesloten gezien dit een Goldstino - een massaloos spin ½ deeltje - oplevert dat experimenteel niet geobserveerd wordt. Dus voegt men "soft breaking terms" toe aan de actie. Deze breken supersymmetrie expliciet zonder de gewenste eigenschappen ervan teniet te doen. Deze termen vinden een natuurlijke oorsprong in een supersymmetrische veralgemening van gravitatie: supergravitatie. Vandaar de nood om de gravitationele wisselwerking - niet aanwezig in het SM - te bestuderen. Gravitatie wordt op grotere schalen, klassiek dus, uitstekend beschreven door de algemene relativiteitstheorie. Op kleine afstanden verwacht men echter dat kwantummechanische correcties significant worden. Gezien de algemene relativiteitstheorie een niet renormeerbare veldentheorie is dringt zich een wijziging van de UV structuur van de algemene relativiteitstheorie op waarbij de IR eigenschappen ongemoeid gelaten worden. Tot op heden is er slechts één theorie die hierin slaagt: snaartheorie, ook wel eens M-theorie genoemd [1]. Het uitgangspunt van deze theorie is dat men elementaire deeltjes niet als mathematische punten maar wel als zeer kleine (~10-35 m) touwtjes - snaren dus - gaat beschouwen. Het resultaat is een theorie die altijd gravitatie bevat en daarenboven kwantummechanisch consistent is. Verder

12 beschrijft snaartheorie ook de andere interacties op een geünificeerde wijze. De effectieve theorie die het gedrag van de theorie in het IR beschrijft is een supersymmetrische versie is van algemene relativiteit gekoppeld aan niet-abelse ijktheorieën. Hoewel men nog niet op het punt aanbeland is waarbij men snaartheorie rechtstreeks met het experiment kan confronteren, zijn er toch reeds belangrijke successen geboekt. Zo heeft snaartheorie tot een microscopisch inzicht in de (kwantum) structuur van zwarte gaten geleid. Verder levert snaartheorie concrete realisaties op van het holografische principe: de zogenaamde "gauge/gravity duality" ook gekend als de AdS/CFT correspondentie. Dit laatste leverde ons een totaal onverwachte en bijzonder krachtige methode op om niet-perturbatieve aspecten van ijktheorieën te bestuderen. Een andere - zich snel ontwikkelende - arena waarin snaartheorie met observaties kan geconfronteerd worden is de kosmologie. Mijn doctoraatsproject omvat twee luiken die mij zullen toelaten om optimaal van de aan de VUB aanwezige expertise gebruik te maken. Het eerste luik van mijn doctoraatsonderzoek situeert zich in kosmologische toepassingen van snaartheorie. De huidige modellen voor de eerste fractie van een seconde van het heelal, waarvan de inflatietheorie het meest populaire is, laten vele fundamentele vragen onbeantwoord. In het geval van de inflatietheorie is het onduidelijk hoe de beginvoorwaarden die inflatie toelaten tot stand kwamen; bovendien hebben inflatiemodellen een singulariteit in het verleden, waardoor ze niet volledig zijn. Niettemin slaagt inflatietheorie erin om het spectrum van primordiale dichtheidsfluctuaties te voorspellen dat in spectaculaire overeenstemming is met recente waarnemingen van de kosmische achtergrondstraling. Alternatieve modellen zoals ekpyrotische en cyclische kosmologieën genereren een gelijkaardig fluctuatiespectrum, maar dan in een contraherende fase van het heelal. Dit contraherende heelal zou met ons huidige expanderende heelal verbonden zijn via een kosmologische singulariteit. Dit leidt tot de vraag of zulke "big crunch/big bang" overgangen fysisch mogelijk zijn, en zo ja, of de fluctuatiespectra er na zo een overgang nog hetzelfde uitzien. Deze vraag heeft geen antwoord binnen de algemene relativiteitstheorie die ongeldig wordt in de aanwezigheid van singulariteiten. De hoop is dat snaartheorie hier wel een antwoord kan bieden. De laatste jaren zijn verschillende snaartheoriemodellen geformuleerd waarin deze vraag kan worden bestudeerd. Ik wens me in eerste instantie toe te leggen op modellen die gebruik maken van de AdS/CFT correspondentie, die kwantumgravitatie in asymptotisch-antide Sitter-ruimten relateert met kwantumveldentheorieën op hun conforme randen. Bepaalde AdS randvoorwaarden laten toe dat niet-singuliere beginvoorwaarden evolueren tot een "big crunch" [2]. Voor de studie van deze kosmologische singulariteit kan men de duale kwantumveldentheorie gebruiken, waar de singulariteit zich manifesteert door de aanwezigheid van een onbegrensde potentiaal. Argumenten dat een big crunch/big bang overgang mogelijk is in een concreet model werden onlangs gegeven door Ben Craps (VUB), Thomas Hertog (APC Parijs) en Neil Turok (Cambridge) [3]. In een onlangs opgestart project met Ben Craps en Thomas Hertog ben ik aan het nagaan in welke mate de resultaten van [3] kunnen worden uitgebreid naar andere consistente truncaties van de theorie. Ook willen we nagaan wat de betekenis is van een bepaalde ambiguïteit in het voorschrift voor propagatie door de singulariteit (de keuze van fase van de zelftoegevoegde uitbreiding van de Hamiltoniaan). Het tweede luik van mijn doctoraatsproject betreft de studie van M-branen. Snaartheorieën bevatten naast de fundamentele excitaties - de snaren dus - ook solitonische objecten: dit zijn Dirichlet-branen of kortweg Dbranen. D-branen kunnen de gedaante hebben van een punt, een snaar, een membraan en zelfs hoger-dimensionale objecten. Een p-dimensionale D-braan wordt een Dp-braan genoemd. D-branen interageren met elkaar via open snaren die erop eindigen. De effectieve theorie die een Dp-braan beschrijft is een U(1) ijktheorie in p+1 dimensies. Het massaloos U(1) ijkveld is een open snaar die begint en eindigt op het D-braan. Wanneer er N D-branen aanwezig zijn en ze zich ver genoeg van elkaar bevinden, krijgen we een (U(1))N ijktheorie. De snaren die op één D-braan beginnen en op een andere eindigen zijn massief met een massa evenredig met de kortste afstand tussen de twee D-branen. Bijgevolg worden de snaren tussen verschillende D-branen massaloos wanneer N D-branen samenvallen. De consequentie hiervan is dat de abelse (U(1))N ijktheorie gepromoveerd wordt tot een niet-abelse U(N) ijktheorie. De ontdekking van D-branen hebben tot het inzicht geleid dat de diverse perturbatieve snaartheorieën particuliere limieten zijn van een onderliggende structuur die onder de naam van M-theorie gaat. Hoewel er nog geen volledig beeld van M-theorie bestaat, heeft men wel de fundamentele (gravitonen en gravitini) en de solitonische (M2- en M5-branen) vrijheidsgraden van de theorie geïdentificeerd. Terwijl samenvallende D-branen redelijk goed begrepen zijn is dit niet zo voor samenvallende M2- of M5- branen. Wat men weet is dat het aantal vrijheidsgraden voor N samenvallende M2- branen (M5-branen) als N3/2 (N3) groeit. Dit gedrag is bijzonder merkwaardig gezien geen enkele groep zo schaalt. Daarenboven werd in [4] aangetoond dat de effectieve veldentheorie voor N samenvallende M5-branen buiten het kader van lokale veldentheorieën valt. Recent werden verschillende concrete resultaten voor samenvallende M2-branen geboekt. Zo werd in [5] aangetoond dat de het aantal vrijheidsgraden van de "fuzzy funnel" oplossing die N samenvallende M2-branen die eindigen op een M5-braan beschrijven groeit als N3/2. Een niet associatieve algebraïsche structuur speelt hierbij een centrale rol [6]. In het tweede luik van mijn onderzoeksproject zal ik nagaan in welke mate soortgelijke structuren voor samenvallende M5-branen optreden. In het bijzonder zal ik het N3 gedrag van de massaloze vrijheidsgraden pogen te verklaren. Dit onderzoek zal gebeuren in samenwerking met mijn promotor Prof. Alexander Sevrin en Dr. Neil Copland die vanaf 1 oktober de VUB voor drie jaren vervoegt als postdoc. Natuurkunde ALEXANDRE SEVRIN In-situ studie en modellering van de gecontroleerde groei van ultra-dunne organische lagen op metallische oxides. Abstract: In dit project zal het adsorptiemechanisme van organische fosfonzuren op aluminiumoxides nader bestudeerd worden. Aluminiumoxide is amfoteer en reageert gemakkelijk met water. Dit leidt tot de productie van een oxide met hydroxyleindgroepen. Het wordt als een oxide beschouwd dat via een zuur-base reactie met organische moleculen zal reageren. Het is een elektrische isolator wat de mogelijkheid biedt om elektrische eigenschappen op te meten met scanning tunnel microscopie (STM), zonder rekening te houden met de elektronische structuur. Aluminium en zijn oxides zijn materialen waarop de onderzoeksgroep META internationaal erkend onderzoek verricht. Het is één van de sterkst uitgebouwde onderzoekstopics van de groep. Als af te zetten verbinding wordt geopteerd voor n-octylfosfonzuur. Van fosfonzuren wordt beweerd dat ze zelfassemblerende monolagen op oxides kunnen vormen. Deze informatie is vooral afkomstig van X-stralen foto-elektronen spectroscopische (XPS) en ellipsometrische metingen. Er kunnen echter bemerkingen gemaakt worden bij deze aanpak. Vaak wordt er a priori uitgegaan van het bestaan van monolagen op deze substraten. Het is echter gebleken dat n-octylfosfonzuur geen monolaag vormt wanneer het substraat uit het depositiemilieu wordt verwijderd. Atomaire krachten microscopie en XPS laten een duidelijk beeld zien van de vorming van een multilaag, gevormd op basis van een Volmer-Weber mechanisme. Veel vragen betreffende het bindingsmechanisme van deze functionaliteiten blijven echter onbeantwoord en openen uitdagende mogelijkheden om fundamenteel onderzoek te verrichten. Natuurkunde HERMAN TERRYN Een biochemische studie van heemeiwitten en hun rol in zuurstof sensing en hypoxie. Universiteit Antwerpen Abstract: Een biochemische studie van heemeiwitten en hun rol in zuurstof sensing en hypoxie. Proteïnechemie, proteoomanalyse en epigenetische signalisatie (PPES) Sylvia Dewilde

13 Studie naar het gebuik van melphalan-dna adducten als biomarkers bij gïsoleerde longperfusies: kwalitatievekwantitatieve analyse van de gevormde DNA adducten. Universiteit Antwerpen Abstract: Studie naar het gebuik van melphalan-dna adducten als biomarkers bij gïsoleerde longperfusies: kwalitatieve-kwantitatieve analyse van de gevormde DNA adducten. Biomolecular & Analytical Mass Spectrometry (BAMS) Jasper Boschmans Conviviaal model van herbestemming voor niet-geklasseerde neogotische kerkgebouwen in Vlaanderen Abstract: Omdat parochiekerken simpelweg te groot zijn geworden en zij hun oorspronkelijk gebruik dreigen te verliezen omwille van hoog oplopende onderhoudskosten, zoekt dit project naar een mogelijkheid van her- of nevenbestemming waarin de religieuze functie behouden blijft. De plaatselijke gemeenschap geldt daarbij als subject van de veranderingen. Ondersteund door een woonfunctie in het kerkgebouw kan die gemeenschap instaan voor de veranderende invulling (gericht op zingeving) in het gebouw en voor het onderhoud ervan. Een architectuurtheoretisch luik en een ontwerpluik vullen elkaar aan in de ontwikkeling van wat we het convivaal (woon)model noemen. Dat model wordt gefundeerd vanuit de fenomenologie van het wonen en vanuit de democratische filosofie over de publieke ruimte. De plaatselijke gemeenschap participeert in een reële casestudie in een proces van research by design om het model scherper te stellen. Het onderzoek resulteert in concrete tools voor gemeenschappen en architecten(bureaus). Niet onderzoeksgroep gebonden projecten Sylvain DE BLEECKERE Retail design en beleveniseconomie: een theoretische belevenis Abstract: Concurreren in de globale markt van vandaag wordt steeds moeilijker. In een wereld waar producten en diensten steeds meer als 'homogeen' ervaren worden, worden retailers en fabrikanten verplicht om continu uit te kijken naar nieuwe differentiatiestrategieën. Het creëren van gedenkwaardige belevenissen in winkelomgevingen blijkt in dit verband interessante perspectieven te bieden. Vanuit een theoretisch perspectief bekeken is het duidelijk dat de ontwikkelingen in economie en marketing, in combinatie met de mogelijkheden die retail design biedt, interessante perspectieven bieden voor retailers, ontwerpers en consumentenonderzoekers. In de praktijk blijkt echter dat tot op heden nog maar relatief weinig bedrijven werken vanuit het perspectief van customer experience (Gentile et al., 2007). Ondanks een gebrek aan een reële vertaalslag op het terrein, blijken 'belevenissen' toch in toenemende mate (zowel binnen de profit als de non profit sector) een belangrijk gespreksonderwerp. Daarom is het nodig om academisch onderzoek te doen naar de vraag wat dit economisch fenomeen concreet kan betekenen binnen interieurarchitectuur in het algemeen en retail design in het bijzonder. In een 1e fase zal uitgebreid literatuuronderzoek duidelijk maken op welke manier een 'belevenis' en een customer experience geoperationaliseerd kunnen worden. De operationele definitie van customer experience zal vervolgens via diepte-interviews getoetst worden bij retailers en consumenten. In een 2e fase wordt via literatuuronderzoek nagegaan op welke manier de factoren van het reeds gepresenteerde conceptuele model vertaald kunnen worden naar een multi-dimensioneel 'belevenis'model. Aan de hand van een vergelijking van onderzoeksmethodieken die traditioneel gebruikt worden bij onderzoek in winkelomgevingen binnen marketing en ontwerpwetenschappen wordt vervolgens in een 3e fase nagegaan welke onderzoeksmethodiek het meest aangewezen is om de invloed van variabelen uit de winkelomgeving op evaluaties, affectieve respons en gedrag van klanten te onderzoeken, rekening houdend met de vooropgestelde onderzoeksdoelstellingen. De resultaten van het literatuuronderzoek van fase 2 en 3 geven tenslotte input aan de opzet van fase 4, de empirische vertaalslag. In deze fase zal nagegaan worden hoe variabelen uit het hierboven gepresenteerde conceptuele model invloed kunnen uitoefenen op de customer experience in een winkelsetting. Niet onderzoeksgroep gebonden projecten Koenraad VAN CLEEMPOEL FWO Visiting Postdoctoral Fellowship (Jozsef LIBAL, Roemenië). Universiteit Antwerpen Abstract: FWO Visiting Postdoctoral Fellowship (Jozsef LIBAL, Roemenië). Theorie van de gecondenseerde materie Francois Peeters Andreas Libal Raamakkoord met Borealis Abstract: Dit project kadert in een dienstverleningsopdracht tussen enerzijds het onderzoeksinstituut "Instituut voor Materiaalonderzoek" (UHasselt) en anderzijds "BOREALIS POLYMERS NV". Het Instituut voor Materiaalonderzoek levert aan BOREEALIS POLYMERS NV de onderzoeksresultaten naar *titel onderzoek* onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract. Toegepaste en Analytische Chemie Robert CARLEER Competitive Advantage for Process-intensive industries by SCheduling with Heuristic-EnhanceD simulation & optimisation Hogeschool Gent Abstract: CAP-SCHED is one of the European projects within the KP7-framework. A competitive weapon for companies in process-intensive industries such as the chemical industry, is effective mastery of supply chain management from raw material to end product so as to improve efficiency, effectiveness, & profitability. However, in flow scheduling, the human operator can be overwhelmed by the complexity of the problem. CAP-SCHED involves developing a new intelligent scheduling system for companies in continuous/semi-continuous process industries.

14 The innovative solution uses a multi-agent framework to combine 2 existing approaches which, individually, are inadequate to improve scheduling. However, combining both approaches offers significant improvements to implement more profitable solutions to scheduling problems, with better account taken of constraints. The 2 approaches are: 1. Simulation through trial & error: The scheduler instructs the system to calculate all material flows in terms of quantity & quality from up- to down-stream throughout the plant; If infeasibility occurs (e.g. capacity limitation ) then the planner readjusts parameters in trial & error mode to reach a feasible solution, and 2. Algorithmic constraint solving: The problem is represented as a mathematical model & the system attempts a solution, helped by heuristic guesses so as to guide the search algorithm via domain knowledge. The new idea is to allow full interaction with the system via a Graphical User Interface as if running in simulation mode, & to translate instructions, when the value of an operating parameter (or the starting date of an event ) is fixed, in terms of constraints imposed in the mathematical model. Thus, the person responsible for scheduling can choose to fix variable values, and to let the system find those left free so as to reach a feasible solution. Overall, the solution will drastically reduce the need for multiple planning/scheduling loops so as to achieve a consistently optimised solution with improved profitability. Departement Bedrijfsinformatie Vakgroep Informatica/Wiskunde Wim De Bruyn Systeembiologische benadering van de hydrolyse van de plantencelwand door het enzymsysteem van <em>trichoderma reesei</em> Hogeschool Gent Abstract: Abstract nog niet beschikbaar Departement Toegepaste Ingenieurswetenschappen Vakgroep Chemie Nathalie Bouly Ingeborg Stals Wetenschappelijke opdracht voor het versterken van bestaande en het aangaan van nieuwe samenwerkingen, en het uitstippelen van nieuwe onderzoeksrichtingen. Universiteit Antwerpen Abstract: De sabbatical zal zich rond drie onderwerpen concentreren: - het onderzoek over klassieke gecorreleerde systemen - nanogestructureerde halfgeleiders - experimentele en theorietische studie van grafeen Theorie van de gecondenseerde materie Francois Peeters Preventieve conservatie/presentatie in het museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet, Antwerpen. Universiteit Antwerpen Abstract: De doelstellingen van dit project zijn onder meer de karakterisatie van de typische luchtvervuiling en van de problemen in het museum alsook het vaststellen van transport en depositie van vaste stofdeeltjes en gassen binnen het museum, van zowel binnen- als buitenbronnen, die verantwoordelijk zijn voor de vervuiling en beschadiging van de kunstvoorwerpen. Daarnaast zullen ook metingen gebeuren betreffende de buitenluchtkwaliteit om na te gaan in welke mate deze bijdraagt tot de samenstelling van de binnenlucht. Uit vroegere studies is gebleken dat in het algemeen de buitenluchtkwaliteit de binnenluchtsamenstelling sterk kan beïnvloeden. Met behulp van de verkregen resultaten zullen richtlijnen en aanbevelingen voor het verbeteren van de omgevingsomstandigheden geformuleerd worden. AXES Rene Van Grieken Karolien De Wael INTERREG IVB project CLIWAT - Adaptive and sustainable water management and protection of society and nature in an extreme climate Universiteit Gent Abstract: Simulaties van klimaatsveranderingen geven aan dat neerslag zal toenemen in de Noordzee region, welliswaar met belangrijke seisoenale varieties. Dit zal leiden tot hogere grondwaterschanden, hogere fluxen naar oppervlaktewaters, invloed op landbouw en invloed op verspreiding van polluenten op industriële sites. Dit zal onderzocht worden aan de hand van een aantal pilootgebieden langs de Noordzee kust. Vakgroep Geologie en bodemkunde Luc Lebbe Onderzoek van de invloed van de Dynamische Ergodische Divertor op de turbulentie in de tokamak TEXTOR met behulp van reflectometrie Universiteit Gent Abstract: Het huidige onderzoeksprogramma beoogt de demonstratie aan de TEXTOR tokamak van het potentieel van het concept van de Dynamische Ergodische Divertor om turbulentie in Tokomaks te beïvloeden. Dit onderzoek zal gebruik maken van geavanceerde correlatiereflectometrie, en gedeeltelijk gebaseerd zijn op de plasmadiagnostische systemen ontwikkeld door de onderzoeksgroep Kernfusie van de UGent.

15 Vakgroep Toegepaste fysica Guido Van Oost Gesegmenteerde polymeernetwerken en polyioncomplexen: aanmaak, karakterisatie en gebruik in membraanprocessen Universiteit Gent Abstract: Met behulp van polyelectrolytcomplexen en gesegmenteerde polymeernetwerken (GPN) zullen de fundamentele inzichten in verband met het transport in solventresistente nanofiltratiemembranen (SRNF) verdiept worden. Dit moet de basis vormen voor de ontwikkeling van meer performante SRNF-membranen. De GPN&apos;s zullen ook als basis dienen voor de incorporatie van homogene katalysatoren. Tenslotte zullen fundamentele inzichten gezocht worden tussen de katalytische of scheidende eigenschappen van de membranen en de morfologie van de GPN&apos;s. Vakgroep Organische chemie (WE) Filip Du Prez Vastleggen van de formele stratigrafie van de lagen onderkend in boringen - Databank Ondergrond Vlaanderen Universiteit Gent Abstract: Invullen van de stratigrafische interpretatie van geotechnische gegevens in de geologische databank van de Vlaamse Gemeenschap (Databank Ondergrond Vlaanderen, DOV). Vakgroep Geologie en bodemkunde Patric Jacobs ONDERZOEKSPROGRAMMA ROND GOEDE EUROPESE GRONDWATERBRONNEN Universiteit Gent Abstract: Grondwater van gecontamineerde sites zullen gebruikt worden om gespecialiseerde microbiële culturen te testen in microcosms onder laboratoria condities. De aldus vergaarde kennis zal geïmplementeerd worden om een in-situ bioremediatie behandeling op piloot schaal op te volgen. Vakgroep Biochemische en microbiele technologie Nico Boon ONDERZOEKSPROGRAMMA ROND GOEDE EUROPESE GRONDWATERBRONNEN Universiteit Gent Abstract: Grondwater van gecontamineerde sites zullen gebruikt worden om gespecialiseerde microbiële culturen te testen in microcosms onder laboratoria condities. De aldus vergaarde kennis zal geïmplementeerd worden om een in-situ bioremediatie behandeling op piloot schaal op te volgen. Vakgroep Biochemische en microbiele technologie Nico Boon Consumer Open Innovation and Open Manufacturing Interaction for Individial Garments - Open Garments Abstract: De algemene doelstelling van Open Garments is het Manufacturing Service Provider (MSP) Business Model die individuele kledingstukken mogelijk maakt. Dit model zal een nieuwe manier van ontwerpen, productie en verkoop toestaan van door consumenten ontworpen en samengestelde kleding, gebaseerd op het aanbod van geïndividualiseerde diensten en producten aan klanten en partners. Dit zal leiden tot nieuwe product ontwerpen, tot een veel hogere tevredenheid van de klant, en tot een verbetering van de stabiliteit en het concurrentievermogen van KMO's. Wanneer de Europese textiel-en kledingindustrie dit toepast, zal ze in staat om binnen de 72 uur individuele kledingstukken te creëren met een zeer hoge mate van maatwerk op het gebied van pasvorm, mode en functie en met een vergelijkbare prijs. Het is de bedoeling om de consument aan te stellen als ontwerper, producent en detailhandelaar voor individuele kledingstukken, door de creativiteit en de bereidheid van de consument door middel van web-gebaseerde virtuele gemeenschappen van individuen te gebruiken, door de aanvaarding en de integratie van (voornamelijk) bestaande digitale technologieën voor ontwerp en productie van individuele kledingstukken in het kader van open innovatie en (een nieuw concept van) Open Manufacturing, en het uitwerken van een nieuw MSP-concept voor KMOs met een passend bedrijfsmodel en -instrumenten, die de Open Innovatie gemeenschap en de Open Manufacturing netwerk coördineert, ondersteunt en beheert Expertisecentrum voor Digitale Media Expertisecentrum voor Digitale Media Frank VAN REETH Samenwerkingsovereenkomst voor indiening en uitvoering van het INTERREG IVA-project 'Revalidatierobotica II' binnen het Operationeel Programma INTERREG IVA Grensregio Vlaanderen-Nederland. Abstract: De gezamenlijke uitvoering van het project waarop deze samenwerkingsovereenkomst betrekking heeft: 'Revalidatie Robotica II'. Dit project vertrekt vanuit de resultaten van recent afgerond pilootproject in het kader van het INTERREG IIAA-programma voor de Euregio Benelux Middengebied (# 4-BMG-II-1=84). Expertisecentrum voor Digitale Media Expertisecentrum voor Digitale Media Karin CONINX

High-throughput technologieën versnellen de ontwikkeling van nieuwe formuleringen

High-throughput technologieën versnellen de ontwikkeling van nieuwe formuleringen High-throughput technologieën versnellen de ontwikkeling van nieuwe formuleringen Johan Paul FLAMAC, a division of SIM 1 Overzicht Inleiding Activiteiten van FLAMAC High-throughput formulatie onderzoek

Nadere informatie

Examen Kansrekening en Wiskundige Statistiek: oplossingen

Examen Kansrekening en Wiskundige Statistiek: oplossingen Examen Kansrekening en Wiskundige Statistiek: oplossingen S. Vansteelandt Academiejaar 006-007 1. Een team van onderzoekers wil nagaan of een bepaald geneesmiddel Triptan meer effectief is dan aspirine

Nadere informatie

Big Ideas Great STEM. Katrien Strubbe

Big Ideas Great STEM. Katrien Strubbe + Big Ideas Great STEM Katrien Strubbe (Natuur)wetenschappen: doelen 2 Natuurwetenschappen geven leerlingen een fundamenteel en duurzaam inzicht in de structuren en processen die de mens, de natuur en

Nadere informatie

Sensor zoekt veeleisende toepassing

Sensor zoekt veeleisende toepassing Editie februari 2019 Semiconductor technology & processing, Silicon Photonics Sensor zoekt veeleisende toepassing Micro-optomechanische sensoren (MOMS) zijn stralingshard en combineren een groot bereik

Nadere informatie

Onderzoeksprojecten (4730-4740 van 7401)

Onderzoeksprojecten (4730-4740 van 7401) www.researchportal.be - 6 Feb 2016 13:22:42 Onderzoeksprojecten (4730-4740 van 7401) Zoekfilter: Classificaties: EXACTE WETENSCHAPPEN (P) Modellering van groei en metabool gedrag van melkzuurbacteriën

Nadere informatie

Populaties beschrijven met kansmodellen

Populaties beschrijven met kansmodellen Populaties beschrijven met kansmodellen Prof. dr. Herman Callaert Deze tekst probeert, met voorbeelden, inzicht te geven in de manier waarop je in de statistiek populaties bestudeert. Dat doe je met kansmodellen.

Nadere informatie

Figuur 1. Representatie van de dubbele helix en de structuren van de verschillende basen.

Figuur 1. Representatie van de dubbele helix en de structuren van de verschillende basen. Het DNA molecuul is verantwoordelijk voor het opslaan van de genetische informatie die gebruikt wordt voor de ontwikkeling en het functioneren van levende organismen. Aangezien het de instructies voor

Nadere informatie

The Color of X-rays. Spectral Computed Tomography Using Energy Sensitive Pixel Detectors E.J. Schioppa

The Color of X-rays. Spectral Computed Tomography Using Energy Sensitive Pixel Detectors E.J. Schioppa The Color of X-rays. Spectral Computed Tomography Using Energy Sensitive Pixel Detectors E.J. Schioppa Samenvatting Het netvlies van het oog is niet gevoelig voor deze straling: het oog dat vlak voor het

Nadere informatie

vanuit de technische en organisatorische omgeving, werk-verdeling, budget, planning, en hergebruik van componenten. Het documenteren van SA dient

vanuit de technische en organisatorische omgeving, werk-verdeling, budget, planning, en hergebruik van componenten. Het documenteren van SA dient 9 Samenvatting Software heeft vooruitgang in veel vakgebieden mogelijk gemaakt en heeft een toenemend invloed op ons leven en de samenleving in zijn geheel. Software wordt gebruikt in computers, communicatienetwerken,

Nadere informatie

Polymeren zijn grote moleculen die zijn opgebouwd uit een beperkt aantal soorten bouwblokken waarvan er een groot aantal in een molecuul zijn verwerkt. Meestal bestaat een polymeermolecuul uit een lange

Nadere informatie

Cover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation:

Cover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: Cover Page The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: http://hdl.handle.net/1887/59477 Author: Hillger, J.M. Title: Take it personal! Genetic differences in G protein-coupled

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32003 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yuanyuan Zhao Title: Modelling the dynamics of the innovation process : a data-driven

Nadere informatie

Vandaag. Uur 1: Differentiaalvergelijkingen Uur 2: Modellen

Vandaag. Uur 1: Differentiaalvergelijkingen Uur 2: Modellen Vandaag Uur 1: Differentiaalvergelijkingen Uur 2: Modellen Diferentiaalvergelijkingen Wiskundige beschrijving van dynamische processen Vergelijking voor y(t): grootheid die in de tijd varieert Voorbeelden:

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting De wereldpopulatie verbruikt steeds meer energie. Momenteel wordt deze energie vooral geleverd door fossiele brandstoffen. Een groot nadeel van fossiele brandstoffen is dat hun aanwezigheid

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19772 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19772 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19772 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Bertens, Laura M.F. Title: Computerised modelling for developmental biology :

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32149 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32149 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32149 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Renema, Jelmer Jan Title: The physics of nanowire superconducting single-photon

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/29754 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/29754 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29754 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Cao, Lu Title: Biological model representation and analysis Issue Date: 2014-11-20

Nadere informatie

Figuur 1. Schematisch overzicht van de structuur van het twee-stadia recourse model.

Figuur 1. Schematisch overzicht van de structuur van het twee-stadia recourse model. Samenvatting In dit proefschrift worden planningsproblemen op het gebied van routering en roostering bestudeerd met behulp van wiskundige modellen en (numerieke) optimalisatie. Kenmerkend voor de bestudeerde

Nadere informatie

Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS

Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS Op 4 juli 2012 presenteerde het ATLAS experiment een update van de actuele resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje. Dat gebeurde

Nadere informatie

Een exploratieve studie naar de relatie tussen geïntegreerd STEM-onderwijs en STEM-vaardigheden op secundair niveau

Een exploratieve studie naar de relatie tussen geïntegreerd STEM-onderwijs en STEM-vaardigheden op secundair niveau Een exploratieve studie naar de relatie tussen geïntegreerd STEM-onderwijs en STEM-vaardigheden op secundair niveau dr. H. Knipprath ing. J. De Meester STEM Science Engineering Technology Mathematics 2

Nadere informatie

Samenvatting. Figuur 1. Algemene structuur van een nucleotide (links) en de structuren van de verschillende basen (rechts).

Samenvatting. Figuur 1. Algemene structuur van een nucleotide (links) en de structuren van de verschillende basen (rechts). DA is het molecuul dat in levende organismen alle genetische informatie bevat. et komt doorgaans voor als een dimeer van twee complementaire nucleotide-polymeren, waarbij de individuele nucleotiden in

Nadere informatie

Biofysische Scheikunde: NMR-Spectroscopie

Biofysische Scheikunde: NMR-Spectroscopie De Scalaire Koppeling Vrije Universiteit Brussel 13 maart 2012 Outline 1 De Invloed van Andere Kernen 2 Outline 1 De Invloed van Andere Kernen 2 Opnieuw Ethanol (1) Met een nauwkeuriger NMR-instrument

Nadere informatie

HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN

HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN Inleiding Statistische gevolgtrekkingen (statistical inference) gaan over het trekken van conclusies over een populatie op basis van steekproefdata.

Nadere informatie

Software Processen. Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 4 Slide 1. Het software proces

Software Processen. Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 4 Slide 1. Het software proces Software Processen Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 4 Slide 1 Het software proces Een gestructureerd set van activiteiten nodig om een software systeem te ontwikkelen Specificatie;

Nadere informatie

9. Nederlandse Samenvatting

9. Nederlandse Samenvatting 9. Nederlandse Samenvatting Cellen in ons lichaam zitten niet alleen. Iedere cel is omgeven door andere cellen en een fiber netwerk genaamd de extracellulaire matrix (ECM). Dit netwerk geeft structuur

Nadere informatie

ADVIES. Uitgebracht door de Raad van Bestuur van 4 december 2017

ADVIES. Uitgebracht door de Raad van Bestuur van 4 december 2017 ADVIES Een substantiële vermindering van het aantal dierproeven in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest : principenota Uitgebracht door de Raad van Bestuur van 4 december 2017 Economische en Sociale Raad

Nadere informatie

Departement industriële wetenschappen en technologie

Departement industriële wetenschappen en technologie Departement industriële wetenschappen en technologie Universitaire Campus, gebouw B B-3590 DIEPENBEEK Tel.: 011-23 07 90 Fax: 011-23 07 99 Aansturen en testen van een hybride infrarood beeldopnemer Abstract

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35972 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wang, Qiang Title: Photon detection at subwavelength scales Issue Date: 2015-10-27

Nadere informatie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 44: De leerlingen leren

Nadere informatie

Correlatie: Kerndoelen W T - Curriculum Noord-Amerika - Mad Science Nederland. Amerikaans Curriculum. Wetenschappelijk onderzoek doen

Correlatie: Kerndoelen W T - Curriculum Noord-Amerika - Mad Science Nederland. Amerikaans Curriculum. Wetenschappelijk onderzoek doen GROEP 1 + 2 onderzoek is een set van samenhangende processen gebruikt om vragen te stellen over de natuurlijke wereld en het onderzoeken naar verschijnselen. alle lessen aan techniek werken Sommige zaken

Nadere informatie

Optimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische

Optimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische Nederlandse samenvatting Optimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische farmacokinetische modellen Algemene inleiding Klinisch onderzoek

Nadere informatie

Samenvatting Field programmabale gate arrays (FPGA s) Dynamische herconfiguratie.

Samenvatting Field programmabale gate arrays (FPGA s) Dynamische herconfiguratie. Samenvatting Field programmabale gate arrays (FPGA s) zijn heel aantrekkelijk als ontwerpplatform voor digitale systemen. FPGA s zijn geïntegreerde schakelingen die geprogrammeerd of geconfigureerd kunnen

Nadere informatie

artikel SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL

artikel SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL SUSTAINGRAPH is een Europees project, gericht (op het verbeteren van) de milieuprestaties van Europese Grafimediabedrijven binnen de productlevenscyclus van hun grafimedia

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/31602 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Cuylle, Steven Hendrik Title: Hydrocarbons in interstellar ice analogues : UV-vis

Nadere informatie

math inside Model orde reductie

math inside Model orde reductie math inside Model orde reductie Model orde reductie Met het voortschrijden van de rekenkracht van computers en numerieke algoritmen is het mogelijk om steeds complexere problemen op te lossen. Was het

Nadere informatie

Examen Statistische Modellen en Data-analyse. Derde Bachelor Wiskunde. 14 januari 2008

Examen Statistische Modellen en Data-analyse. Derde Bachelor Wiskunde. 14 januari 2008 Examen Statistische Modellen en Data-analyse Derde Bachelor Wiskunde 14 januari 2008 Vraag 1 1. Stel dat ɛ N 3 (0, σ 2 I 3 ) en dat Y 0 N(0, σ 2 0) onafhankelijk is van ɛ = (ɛ 1, ɛ 2, ɛ 3 ). Definieer

Nadere informatie

Competentie-invullingsmatrix

Competentie-invullingsmatrix Competentie-invullingsmatrix masterprf Master of Science in de wiskunde Academiejaar 2016-2017 Legende: W=didactische werkvormen E=evaluatievormen Competentie in één of meerdere wetenschappen Wetenschappelijke

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22618 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Schans, Martin van der Title: Blowup in the complex Ginzburg-Landau equation Issue

Nadere informatie

Methoden van het Wetenschappelijk Onderzoek: Deel II Vertaling pagina 83 97

Methoden van het Wetenschappelijk Onderzoek: Deel II Vertaling pagina 83 97 Wanneer gebruiken we kwalitatieve interviews? Kwalitatief interview = mogelijke methode om gegevens te verzamelen voor een reeks soorten van kwalitatief onderzoek Kwalitatief interview versus natuurlijk

Nadere informatie

CFD als tool voor de Fire Safety Engineer: case-study

CFD als tool voor de Fire Safety Engineer: case-study CFD als tool voor de Fire Safety Engineer: case-study ir. Xavier Deckers FESG Presentatie CFD in de bouw Actiflow seminar Presentatie FESG Wie zijn wij? Onafhankelijk studiebureau brandveiligheid, Gespecialiseerd

Nadere informatie

Drie domeinen als basis voor onze toekomstige veiligheid De genoemde trends en game changers raken onze veiligheid. Enerzijds zijn het bedreigingen, anderzijds maken zij een veiliger Nederland mogelijk.

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35942 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35942 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35942 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Ent, Wietske van der Title: In vivo modelling of Ewing sarcoma in zebrafish Issue

Nadere informatie

Hoe belangrijk is lineaire algebra voor akoestiek en omgekeerd?

Hoe belangrijk is lineaire algebra voor akoestiek en omgekeerd? Hoe belangrijk is lineaire algebra voor akoestiek en omgekeerd? 9 februari 2007 Overzicht 1 Situering 2 Numerieke simulatie 3 Gedempt massa-veersysteem 4 Numerieke simulaties voor trillingen 5 Versnellingstechnieken

Nadere informatie

Samenvatting nanokristallen gedoteerde spectroscopie

Samenvatting nanokristallen gedoteerde spectroscopie Samenvatting Dit proefschrift behandelt de eigenschappen van een speciale klasse van halfgeleiders (halfgeleiders zijn materialen die veel slechter geleiden dan een metaal, maar nog altijd veel beter dan

Nadere informatie

Digital human measurement technology

Digital human measurement technology Digital human measurement technology Philip J. Wijers - 27-3-2002 Samenvatting Digital human measurement technology is sterk in opkomst in Japan. Zoals wel vaker het geval is bij de ontwikkeling van industriële

Nadere informatie

Samenvatting. Ontwerp en synthese van kleine liganden voor de door humaan cytomegalovirus gecodeerde receptor US28

Samenvatting. Ontwerp en synthese van kleine liganden voor de door humaan cytomegalovirus gecodeerde receptor US28 Ontwerp en synthese van kleine liganden voor de door humaan cytomegalovirus gecodeerde receptor US28 Verschillende DA virussen, zoals herpesvirussen en pokkenvirussen, hebben chemokine receptoren van hun

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20093 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Guédon, Constant Marcel Title: Molecular charge transport : relating orbital structures

Nadere informatie

Samenvatting voor de leek

Samenvatting voor de leek Samenvatting voor de leek Niet-vluchtig geheugen (NVG), computergeheugen dat informatie bewaart zelfs als er geen spanning op de chip staat, wordt steeds belangrijker in elektronische apparatuur. De meest

Nadere informatie

Het gezichtsvermogen is één van de meest krachtige zintuigen die we bezitten. Met onze ogen kunnen we, behoorlijk gevoelig, interacties waarnemen

Het gezichtsvermogen is één van de meest krachtige zintuigen die we bezitten. Met onze ogen kunnen we, behoorlijk gevoelig, interacties waarnemen Samenvatting Het gezichtsvermogen is één van de meest krachtige zintuigen die we bezitten. Met onze ogen kunnen we, behoorlijk gevoelig, interacties waarnemen tussen materie en electro-magnetische golven.

Nadere informatie

Chapter 8b Samenvatting Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Boven

Chapter 8b Samenvatting Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Boven Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Bovendien kan door middel van een katalysator de selectiviteit van een reactie,

Nadere informatie

Centrum Blended Learning

Centrum Blended Learning Centrum Blended Learning http://www.kuleuven-kulak.be/cbl Workshop: 4C/ID-model Jeroen van Merriënboer vaardighedenhiërarchie Taakklasse 1: Taakklasse 2: Taakklasse 3: Studenten krijgen een situatie waarin

Nadere informatie

Harmonischen: een virus op het net? FOCUS

Harmonischen: een virus op het net? FOCUS Amplitude Harmonischen: een virus op het net? FOCUS In het kader van rationale energieverbruik (REG) wordt steeds gezocht om verbruikers energie efficiënter te maken. Hierdoor gaan verbruikers steeds meer

Nadere informatie

Plant-on-a-Truck. Peter Van Broeck Director Chemical Technology Development Pharmaceutical Research & Development FISCH@ 30 September 2011 Leuven

Plant-on-a-Truck. Peter Van Broeck Director Chemical Technology Development Pharmaceutical Research & Development FISCH@ 30 September 2011 Leuven 0 Plant-on-a-Truck Peter Van Broeck Director Chemical Technology Development Pharmaceutical Research & Development FISCH@ 30 September 2011 Leuven 1 UITDAGINGEN VOOR CHEMISCHE PLANTS BINNEN DE FARMA Multifunctioneel

Nadere informatie

Bewaren van digitale informatie: hoe kom je tot een goede beslissing?

Bewaren van digitale informatie: hoe kom je tot een goede beslissing? Bewaren van digitale informatie: hoe kom je tot een goede beslissing? Hans Hofman Nationaal Archief Netherlands NCDD Planets dag Den Haag, 14 december 2009 Overzicht Wat is het probleem? Wat is er nodig?

Nadere informatie

Implementations of Tests on the Exogeneity of Selected Variables and Their Performance in Practice M. Pleus

Implementations of Tests on the Exogeneity of Selected Variables and Their Performance in Practice M. Pleus Implementations of Tests on the Exogeneity of Selected Variables and Their Performance in Practice M. Pleus Dat economie in essentie geen experimentele wetenschap is maakt de econometrie tot een onmisbaar

Nadere informatie

subnanoseconde-tijdschaal.

subnanoseconde-tijdschaal. 183 Samenvatting Baanbrekende wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen hebben ons in deze en de vorige eeuw geholpen om Moeder Natuur beter te begrijpen, en een veelvoud aan mysteries te ontrafelen.

Nadere informatie

Overzicht Fourier-theorie

Overzicht Fourier-theorie B Overzicht Fourier-theorie In dit hoofdstuk geven we een overzicht van de belangrijkste resultaten van de Fourier-theorie. Dit kan als steun dienen ter voorbereiding op het tentamen. Fourier-reeksen van

Nadere informatie

De controller met ICT competenties

De controller met ICT competenties De controller met ICT competenties Whitepaper door Rob Berkhof Aangeboden door NIVE Opleidingen De controller met ICT competenties De huidige samenleving is nauwelijks meer voor te stellen zonder informatisering.

Nadere informatie

HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE

HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE 1 DOEL VAN REGRESSIE ANALYSE De relatie te bestuderen tussen een response variabele en een verzameling verklarende variabelen 1. LINEAIRE REGRESSIE Veronderstel dat gegevens

Nadere informatie

Samenvatting. Het heterogene membraan - van lipide domeinen tot de effecten van kromming

Samenvatting. Het heterogene membraan - van lipide domeinen tot de effecten van kromming Samenvatting Het heterogene membraan - van lipide domeinen tot de effecten van kromming Het celmembraan aan de buitenkant van elke cel is essentieel voor het leven. Het membraan is niet alleen een scheidingswand,

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde vwo

Examenprogramma scheikunde vwo Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20843 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schramm, Sebastian Markus Title: Imaging with aberration-corrected low energy

Nadere informatie

studie waarmee we de principes van de analyse willen demonstreren. Een volledig beschrijving van de algoritmen en de resultaten zijn te vinden in

studie waarmee we de principes van de analyse willen demonstreren. Een volledig beschrijving van de algoritmen en de resultaten zijn te vinden in Bio-informatica kan omschreven worden als het toepassen van algoritmen om meerwaarde te verkrijgen uit data afkomstig van biomedisch en/of biologisch onderzoek. In bio-informatica wordt onderzoek gedaan

Nadere informatie

http://techniline.sirris.be/s/p.exe/wservice=wo/webextra/prg/olarticleprint?vwebse...

http://techniline.sirris.be/s/p.exe/wservice=wo/webextra/prg/olarticleprint?vwebse... Page 1 of 5 Techniline v3 27-08-2010 Mechatronics Machines verbruiken minder energie door slimme keuze elektrische aandrijving (27-08-2010) Nr. 0 Ecologische en economische motieven, zoals nieuwe machinenormen

Nadere informatie

FUNCTIEFAMILIE 4.2 Beleidsthemabeheerder

FUNCTIEFAMILIE 4.2 Beleidsthemabeheerder Doel van de functiefamilie Het beleidsthema vanuit theoretische en praktische deskundigheid implementeren en uitbouwen teneinde toepassingen omtrent het thema te initiëren, te stimuleren en te bewaken

Nadere informatie

In deze les. Het experiment. Hoe bereid je het voor? Een beetje wetenschapsfilosofie. Literatuuronderzoek (1) Het onderwerp.

In deze les. Het experiment. Hoe bereid je het voor? Een beetje wetenschapsfilosofie. Literatuuronderzoek (1) Het onderwerp. In deze les Het experiment Bart de Boer Hoe doe je een experiment? Hoe bereid je het voor? De probleemstelling Literatuuronderzoek Bedenken/kiezen experimentele opstelling Bedenken/kiezen analysevorm Hoe

Nadere informatie

Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema

Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema De gecondenseerde materie is een vakgebied binnen de natuurkunde dat tot doel heeft om de fysische eigenschappen

Nadere informatie

Cover Page. Author: Voltan, Stefano Title: Inducing spin triplet superconductivity in a ferromagnet Issue Date:

Cover Page. Author: Voltan, Stefano Title: Inducing spin triplet superconductivity in a ferromagnet Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43299 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Voltan, Stefano Title: Inducing spin triplet superconductivity in a ferromagnet

Nadere informatie

Opmaak van een prototype van een Synergiefaciliterend Sediment Kennissysteem (SfSKs)

Opmaak van een prototype van een Synergiefaciliterend Sediment Kennissysteem (SfSKs) Opmaak van een prototype van een Synergiefaciliterend Sediment Kennissysteem (SfSKs) Rapport 1 Inhoudstafel 1. Doel en context van de opdracht 3 2. Plan van aanpak 4 2.1. Methodologie 4 2.2. Stappenplan

Nadere informatie

Deel 1. Basiskennis wiskunde

Deel 1. Basiskennis wiskunde & Geomatica 2 juli 2018 - reeks 1 - p. Deel 1. Basiskennis wiskunde Oefening 1 et gemiddelde van de getallen 1 2, 1 en 1 4 is (A) 1 27 (B) 1 4 (C) 1 (D) 1 6 Juist beantwoord: 81 %. Blanco: 0 %. Oefening

Nadere informatie

Graduation Document. General Information. Master of Science Architecture, Urbanism & Building Sciences. Student Number

Graduation Document. General Information. Master of Science Architecture, Urbanism & Building Sciences. Student Number Graduation Document Master of Science Architecture, Urbanism & Building Sciences General Information Student Number 4106105 Student Name Nicky Joy Sargentini E. nickysargentini@gmail.com T. 06 10 56 52

Nadere informatie

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Blootstelling aan elektromagnetische velden die afkomstig zijn van apparatuur voor mobiele telecommunicatie is in toenemende mate een bron van zorg in de maatschappij.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals

Nadere informatie

Natuurwetenschappelijke, wiskundige en technische vaardigheden (bètaprofielniveau)

Natuurwetenschappelijke, wiskundige en technische vaardigheden (bètaprofielniveau) BIJLAGE 1 Examenprogramma NLT havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Exacte wetenschappen

Nadere informatie

Samenvatting Vrij vertaald luidt de titel van dit proefschrift: "Ladingstransport in dunne- lm transistoren gebaseerd op geordende organische halfgeleiders". Alvorens in te gaan op de specieke resultaten

Nadere informatie

LANDSEXAMEN VWO Het examenprogramma Het examenprogramma voor het commissie-examen Wiskunde D bestaat uit de volgende (sub)domeinen:

LANDSEXAMEN VWO Het examenprogramma Het examenprogramma voor het commissie-examen Wiskunde D bestaat uit de volgende (sub)domeinen: LANDSEXAMEN VWO 2017-2018 Examenprogramma WISKUNDE D (V.W.O. ) (nieuw programma) 1 Het eindexamen Wiskunde D kent slechts het commissie-examen. Er is voor wiskunde D dus geen centraal schriftelijk examen.

Nadere informatie

BETA VAKKEN Biologie, Natuurkunde, Natuur Leven en Technologie (NLT), Scheikunde en Wiskunde.

BETA VAKKEN Biologie, Natuurkunde, Natuur Leven en Technologie (NLT), Scheikunde en Wiskunde. BETA VAKKEN Biologie, Natuurkunde, Natuur Leven en Technologie (NLT), Scheikunde en Wiskunde. Biologie In tegenstelling tot wat je gewend was uit de onderbouw is biologie in klas 4, 5 en 6 een stuk theoretischer.

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22286 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Nezhinsky, A.E. Title: Pattern recognition in high-throughput zebrafish imaging

Nadere informatie

94 Samenvatting te vervormen, wordt de huid bijzonder stijf bij grotere vervormingen. Uit onderzoek is gebleken dat deze eigenschap deels toe te schri

94 Samenvatting te vervormen, wordt de huid bijzonder stijf bij grotere vervormingen. Uit onderzoek is gebleken dat deze eigenschap deels toe te schri Samenvatting De biofysica kan worden beschouwd als het grensgebied tussen de natuurkunde en de biologie. In dit vakgebied worden natuurkundige methoden gebruikt om biologische systemen te analyseren en

Nadere informatie

ling van die eigenschap binnen het model geldt. In het bijzonder bij het wiskundig modelleren van een programma kan een eigenschap met wiskundige zeke

ling van die eigenschap binnen het model geldt. In het bijzonder bij het wiskundig modelleren van een programma kan een eigenschap met wiskundige zeke De Nederlandse samenvatting van een proefschrift is bij uitstek het onderdeel van het proefschrift dat door familie en vrienden wordt gelezen. Voor hen wil ik deze samenvatting dan ook schrijven als een

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/36998 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/36998 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36998 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dunnen, Angela den Title: Surface-structure dependencies in catalytic reactions

Nadere informatie

Numerieke aspecten van de vergelijking van Cantor. Opgedragen aan Th. J. Dekker. H. W. Lenstra, Jr.

Numerieke aspecten van de vergelijking van Cantor. Opgedragen aan Th. J. Dekker. H. W. Lenstra, Jr. Numerieke aspecten van de vergelijking van Cantor Opgedragen aan Th. J. Dekker H. W. Lenstra, Jr. Uit de lineaire algebra is bekend dat het aantal oplossingen van een systeem lineaire vergelijkingen gelijk

Nadere informatie

Steeds betere benadering voor het getal π

Steeds betere benadering voor het getal π Wiskunde & Onderwijs 38ste jaargang (2012 Steeds betere benadering voor het getal π Koen De Naeghel Samenvatting. We bespreken een oplossing voor de (veralgemeende opgave Noot 4 uit Wiskunde & Onderwijs

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28966 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Heeres, Erwin Title: Manipulating carbon nanotubes towards the application as novel

Nadere informatie

Gegevensverwerving en verwerking

Gegevensverwerving en verwerking Gegevensverwerving en verwerking Staalname - aantal stalen/replicaten - grootte staal - apparatuur Experimentele setup Bibliotheek Statistiek - beschrijvend - variantie-analyse - correlatie - regressie

Nadere informatie

Bespreking Examen Analyse 1 (Augustus 2007)

Bespreking Examen Analyse 1 (Augustus 2007) Bespreking Examen Analyse 1 (Augustus 2007) Vooraf: Zoals het stilletjes aan een traditie is geworden, geef ik hier bedenkingen bij het examen van deze septemberzittijd. Ik zorg ervoor dat deze tekst op

Nadere informatie

The Properties and Impact of Stars Stripped in Binaries Y.L.L. Götberg

The Properties and Impact of Stars Stripped in Binaries Y.L.L. Götberg The Properties and Impact of Stars Stripped in Binaries Y.L.L. Götberg In dit proefschrift, getiteld De eigenschappen en impacts van sterren die gestript zijn in dubbelstersystemen, addresseren wij de

Nadere informatie

Hefbomen van Leiderschap. Simpel. Voorspellend. Invloedrijk.

Hefbomen van Leiderschap. Simpel. Voorspellend. Invloedrijk. Hefbomen van Leiderschap Simpel. Voorspellend. Invloedrijk. Excellente Competentiemodellen Organisaties zoeken naar simpele, praktische middelen voor de ontwikkeling van leiderschap. Een grote focus op

Nadere informatie

Lighting and Electronics the way you want it Lighting and Electronics the way you want it. Jack van Daal Business Development Manager

Lighting and Electronics the way you want it Lighting and Electronics the way you want it. Jack van Daal Business Development Manager Lighting and Electronics the way you want it Lighting and Electronics the way you want it Jack van Daal Business Development Manager RENA Electronica Profiel Ervaren in innovatieve elektronica Opgericht

Nadere informatie

Samenvatting Zure gassen zijn veelvuldig aanwezig in verschillende concentraties in industriële gassen. Deze moeten vaak verwijderd worden vanwege corrosie preventie, operationele, economische en/of milieu

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28941 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ortiz, Pablo Title: Effects of heavy fields on inflationary cosmology Issue Date:

Nadere informatie

De meest revolutionaire momenten belicht, de momenten waarin iets gebeurde waardoor nieuwe dingen ontstonden.

De meest revolutionaire momenten belicht, de momenten waarin iets gebeurde waardoor nieuwe dingen ontstonden. De acht drempels van David Christian. De meest revolutionaire momenten belicht, de momenten waarin iets gebeurde waardoor nieuwe dingen ontstonden. De Big Bang. De sterren lichten op. Nieuwe chemische

Nadere informatie

Eindtermen Techniek De leerlingen onderzoeken waarneembare eigenschappen van courante materialen en grondstoffen i.f.v. een technisch proces.

Eindtermen Techniek De leerlingen onderzoeken waarneembare eigenschappen van courante materialen en grondstoffen i.f.v. een technisch proces. Eindtermen Techniek Inzicht ontwikkelen in technische systemen en processen en hun relatie tot verschillende technologische domeinen en tot andere domeinen (wetenschappen, wiskunde ). 6.35 De leerlingen

Nadere informatie

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo vanaf schooljaar 2014-2015

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo vanaf schooljaar 2014-2015 Examenprogramma NLT vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Exacte wetenschappen en technologie

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19049 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19049 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19049 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Lindenburg, Petrus Wilhelmus Title: New electromigration-driven enrichment techniques

Nadere informatie

Socio-technisch systemen. Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 2 Slide 1

Socio-technisch systemen. Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 2 Slide 1 Socio-technisch systemen Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 2 Slide 1 Systeem categoriën Technische op computer gesteunde systemen Systemen die HW en SW bevatten, maar waar

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Poortvliet, Rosalinde Title: New perspectives on cardiovascular risk prediction

Nadere informatie

SPIJBELEN EN VROEGTIJDIG SCHOOLVERLATEN IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF Maakt het type onderwijssysteem een verschil?

SPIJBELEN EN VROEGTIJDIG SCHOOLVERLATEN IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF Maakt het type onderwijssysteem een verschil? SPIJBELEN EN VROEGTIJDIG SCHOOLVERLATEN IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF Maakt het type onderwijssysteem een verschil? Gil Keppens & Bram Spruyt SPIJBELEN EN VROEGTIJDIG SCHOOLVERLATEN IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF

Nadere informatie

Ecologische Monitoring Kustverdedigingsproject Oostende. (t 0 -situatie, fase 3) AANVULLENDE STUDIE:

Ecologische Monitoring Kustverdedigingsproject Oostende. (t 0 -situatie, fase 3) AANVULLENDE STUDIE: Ecologische Monitoring Kustverdedigingsproject Oostende (t 0 -situatie, fase 3) AANVULLENDE STUDIE: KWANTIFICERING EN KWALIFICERING VAN ORGANISCH MATERIAAL IN MARIENE SEDIMENTEN: HUN ONDERLINGE RELATIES

Nadere informatie

Minor Toegepaste Psychologie

Minor Toegepaste Psychologie Minor Toegepaste Psychologie 1 Inleiding Waarom houden mensen zich niet aan dieetvoorschriften? Hoe kan ik ze dan stimuleren om dat wel te doen? Hoe kan ik teamsporters leren om beter om te gaan met zelfkritiek?

Nadere informatie