Transcriptie

1 1

2 2 Not for quotation. F. Brison, M.C. Janssens, M. Pertegas Sender, H. Vanhees., Kroniek Intellectuele Rechten ( ), KRONIEK INTELLECTUELE RECHTEN ( ) I. Inleiding Met deze kroniek, die vanaf nu tweejaarlijks zal verschijnen, wordt een overzicht gegeven van belangrijke ontwikkelingen binnen het recht van de intellectuele eigendom gedurende 2001 en Doelstelling is niet om op ieder deelgebied een uitputtend overzicht te geven van alle evoluties die zich voordeden in wetgeving en rechtspraak. Getracht wordt daarentegen om m.b.t. het auteursrecht en de naburige rechten (met inbegrip van het sui generisbeschermingsregime voor databanken), het tekeningen- en modellenrecht, het merkenrecht, het octrooi- en kwekersrecht, de bescherming van topografieën van halfgeleiderprodukten en een aantal voor deze rechten belangrijke domeinen (bijv. art. 96 WHPC en de procedure van beslag inzake namaak) de belangrijkste ontwikkelingen op wetgevend vlak te vermelden. Wat de rechtspraak betreft wordt ervoor geopteerd de belangrijkste en voor de rechtspraktijk meest relevante gepubliceerde hogere rechtspraak aan te geven. Lagere rechtspraak wordt in beginsel buiten beschouwing gelaten. Tevens wordt voor ieder deelgebied vermeldenswaardige rechtsleer, gepubliceerd binnen de besproken periode, aangehaald 1. 1 Volgende werkverdeling werd gehanteerd: F. Brison (II. Auteursrecht en naburige rechten), M.C. Janssens (IV. Merkenrecht), M. Pertegas Sender (V. Octrooi- en kwekersrecht) en H. Vanhees (Algemene coördinatie, I.

3 3 II. Auteursrecht A. Wetgeving Het auteursrecht is beheerst door de wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten, zoals gewijzigd door de wetten van 3 april 1995 en 31 augustus 1998 (hierna A.W. ) 2. Deze A.W. moet worden aangevuld met de wet van 30 juni 1994 betreffende de rechtsbescherming van computerprogrammatuur (hierna Wet Computerprogrammatuur ) 3 en de wetten van 10 en 31 augustus 1998 betreffende de rechtsbescherming van databanken (hierna D.B.W. ) 4. In uitvoering van de A.W. zijn reeds talrijke wetten, Koninklijke en ministeriële besluiten uitgevaardigd, waarvan op onder het trefwoord wetgeving een overzicht beschikbaar is 5. Bij K.B. van 23 mei 2001 is de bevoegdheid over het auteursrecht van de Minister van Justitie overgeheveld naar de Minister van Economische zaken (tevens bevoegd voor de industriële eigendom) 6. De bedragen van de vergoeding verschuldigd aan auteurs en uitgevers voor het kopiëren voor privé- of didactisch gebruik van werken die op grafische of op soortgelijke wijze zijn Inleiding, III. Tekeningen- en modellenrecht, evenals de overige rubrieken). 2 B.S., 27 juli 1994, 29 april 1995 en 14 november B.S., 27 juli B.S., 14 november Zie: F. BRISON en H. VANHEES, Ontwikkelingen in het Belgisch auteursrecht, (deel 1), A.M.I., 2002, B.S., 29 mei 2001.

4 4 vastgelegd (de zgn. reprografie ) zijn bij K.B. van 13 december 2002 gewijzigd en in omgezet 7. Bij K.B. van 7 februari 2002 zijn enkele bepalingen van het basis -K.B. van 30 oktober 1997 inzake reprografie, en meer in het bijzonder m.b.t. de daarin voorziene adviesprocedure, gewijzigd 8. Bij K.B. van 8 november 2001 is een in vergelijking met de horeca en discotheken - lagere billijke vergoeding voor het secundair gebruik van prestaties van uitvoerende kunstenaars, zoals vastgelegd op fonogram, in polyvalente zalen, jeugdhuizen, culturele centra en tijdelijke activiteiten vastgelegd 9. Een K.B. van 9 mei 2001 legt het percentage van de bijdrage van de beheersvennootschappen in de financiering van het toezicht op hun werking door de vertegenwoordiger van de Minister, vast op 0,2% 10. In 2001 zijn twee Europese richtlijnen uitgevaardigd waaraan de A.W. moet worden aangepast: richtlijn 2001/29 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij (tegen uiterlijk 22 december 2002!) 11 en richtlijn 2001/84 betreffende het volgrecht ten behoeve van de auteur van een oorspronkelijk kunstwerk (tegen uiterlijk 1 januari 2006) B.S., 14 januari B.S., 12 juli B.S., 29 november B.S., 19 mei 2001 (dat art. 2 van het K.B. van 22 januari 1999 wijzigt). 11 P.B., 2001, L P.B., 2001, L 272.

5 5 B. Rechtspraak Het inmiddels gecommunautariseerd auteursrecht zorgt voor een toenemend belang van Europese rechtspraak. In de door ons bestreken tijdspanne kunnen worden vermeld: 1) het IMS Health-arrest betreffende de toepassing van het verbod op misbruik van machtspositie op door het auteursrecht beschermde databanken (in casu werden de voorlopige maatregelen, op 3 juli 2001 uitgesproken door de Europese Commissie, opgeschort tot de uitspraak ten gronde over de interpretatie van de uitzonderlijke omstandigheden binnen dewelke de uitoefening van een exclusief recht, bijv. door een licentie op basis van het auteursrecht te weigeren, een misbruik van machtspositie uitmaken) 13 en 2) het Ricordi-arrest betreffende de toepassing van het verbod tot discriminatie op basis van nationaliteit op het auteursrecht (in casu werd het onderscheid in de Duitse wetgeving inzake beschermingsduur in functie van het land van oorsprong verboden) 14. Het Hof van Cassatie stelt dat uit art. 1.1 van de TRIPS blijkt dat het niet de wil van de contractsluitende partijen is om dit TRIPS-Verdrag rechtstreekse werking toe te kennen en weigerde dan ook dergelijke werking aan art van de TRIPS over de auteursrechtelijke bescherming van databanken, te verlenen Vz. G.E.A., 26 oktober 2001, T-184/01, besproken in : F. BRISON, Recente arresten van het G.E.A. en H.J.E.U. in verband met het auteursrecht, A&M, 2002, 140 en B. MICHAUX, L affaire IMS : le droit d auteur à nouveau confronté aux règles de la concurrence, A&M, 2002, 141. Dit arrest werd bevestigd in hoger beroep: H.v.J., 11 april 2002, C-481/ H.v.J., 6 juni 2002, C-360/00, A&M, 2002, 402, noot F. BRISON en noot V. BENABOU. 15 Cass., 11 mei 2001, A&M, 2001, 353, noot F. BRISON.

6 6 Daarnaast zijn er talrijke belangrijke Belgische rechterlijke beslissingen inzake auteursrecht en naburige rechten, waarvan hieronder een selectie volgt. Wat het beschermde voorwerp van het auteursrecht betreft, wordt herhaald dat ideeën door het auteursrecht niet worden beschermd, enkel de vorm 16. Een werkwijze kan bijgevolg niet als werk worden beschermd 17. De vorm van een werk omvat de compositie (d.i. de ontwikkeling en ordening van de verschillende ideeën van het werk) en de uitdrukking (d.i. de wijze waarop de auteur deze ideeën uitdrukt) 18. Een werk moet enkel oorspronkelijk zijn in de zin dat het een eigen intellectuele schepping is, of nog, de stempel van de persoonlijkheid van de auteur draagt; een artistieke verdienste is echter niet vereist 19. Het volgen van modetendenzen sluit oorspronkelijkheid niet uit; technische of functionele vereisten evenmin 20. Het werk moet het technisch effect wel overstijgen en niet uitsluitend door functionele vereisten worden bepaald 21. Oorspronkelijkheid volgt niet automatisch uit een keuzemogelijkheid; de keuze moet zelf ook nog oorspronkelijk zijn. Oorspronkelijkheid wordt beoordeeld in functie van de aard van het werk en van diens verhouding tot vooraf bestaande werken. Immers, ook al mag oorspronkelijkheid niet met nieuwheid worden verward (wat oorspronkelijk is, is niet noodzakelijk nieuw), de nieuwheid 16 Brussel, 4 mei 2001, J.L.M.B., 2001, 1444; Antwerpen, 14 oktober 2002, R.W., 2003, 827, noot F. BRISON. 17 Brussel, 6 april 2001, I.R.D.I., 201, Brussel, 4 mei 2001, J.L.M.B., 2001, Bergen, 26 maart 2001, A&M, 2002, 367; Brussel, 24 april 2001, I.R.D.I., 2001, 308; Brussel, 11 september 2001, A&M, 2002, Ibid. 21 Ibid.

7 7 van een werk (in vergelijking met vooraf bestaande werken) geeft aan dat de auteur niet enkel aan vooraf bestaande werken heeft ontleend en maakt dus aannemelijk dat deze laatste een oorspronkelijk werk heeft gecreëerd 22. Zo is geoordeeld dat de nieuwe combinatie van verschillende bekende elementen in een model voor een schoen, oorspronkelijk kan zijn 23. De aanpassing van een bekend spreekwoord aan een specifieke omstandigheid en het gebruik ervan als reclameslogan is evenwel banaal beschouwd 24. Zo ook zijn de door de ontwerper van een model voor een bureautafel geleverde inspanningen beschouwd als een loutere aanpassing van een model aan reglementaire, ergonomische en modetrends die elke stempel van de persoonlijkheid van de auteur missen 25. Ongeacht hun gebeurlijke strijdigheid met de goede zeden gelden de gewone beschermingscriteria van het auteursrecht en worden werken (in casu erotische films) beschermd indien zij oorspronkelijk zijn 26. Wat de auteursrechtelijke bescherming van databanken in het bijzonder betreft, stelt het Hof van Cassatie dat de vorm, de structuur, de schikking of de voorstellingswijze van een databank door het auteursrecht weliswaar beschermd kan worden, maar dat deze bescherming niet de inhoud van de databank, zijnde data zelf, betreft (die echter het voorwerp kan zijn van een eigen bescherming) 27. Een door een binnenhuisarchitect gecreëerd kleurenassortiment voor verf is geen databank in 22 Bergen, 26 maart 2001, A&M, 2002, Brussel, 11 september 2001, A&M, 2002, Brussel, 21 september 2001, A&M, 2002, 414, noot F. BRISON en A. COPPIETERS. 25 Bergen, 26 maart 2001, A&M, 2001, Rb. Brugge, 28 november 2001, A&M, 2002, Cass., 11 mei 2001, A&M, 2001, 353, noot F. BRISON.

8 8 de zin van de D.B.W. omdat de betrokken gegevens (m.n. kleuren) niet individueel toegankelijk zijn met behulp van een zoeksysteem, ook al draagt elke kleur een eigen naam en een eigen nummer aan de hand waarvan de kleuren kunnen worden geïdentificeerd 28. Wat de beschermde persoon van het auteursrecht betreft, is oudere rechtspraak bevestigd volgens dewelke de omstandigheid dat bepaalde fasen van de artistieke werken door een onderneming werden uitgevoerd, doch onder leiding van de artiest, niets wijzigt aan diens hoedanigheid van enig auteur 29. Overeenkomstig heersende Cassatierechtspraak kunnen rechtspersonen het vermoeden van houderschap van auteursrecht, voorzien in art. 6.2 van de A.W., inroepen. Volgens de éne feitenrechter laat de vermelding van het merk aan de buitenof binnenkant van een model voor een schoen toe de vermoedelijke auteur van dit model te identificeren 30 ; volgens de andere doet de vermelding van de handelsnaam op het etiket van het product dergelijk vermoeden niet ontstaan omdat deze vermelding enkel slaat op het product en niet op het houderschap van het auteursrecht 31. Hoewel de A.W. stelt dat auteurscontracten ten aanzien van de auteur schriftelijk moeten worden bewezen, is het geschrift geen geldigheidsvereiste, enkel een bewijsregel 32. Het geschrift moet blijkbaar niet noodzakelijk het contract m.b.t. het auteursrecht zijn : een prijsofferte voor foto s om 28 Brussel, 7 december 2001, J.T., 2002, Brussel, 23 maart 2001, A&M, 2001, 375, noot E. DERCLAYE en A. CRUQUENAIRE. 30 Brussel, 11 september 2001, A&M, 2002, Antwerpen, 5 februari 2001, I.R.D.I., 2001, Brussel, 4 oktober 2001, A&M, 2002, 419.

9 9 menukaarten op te fleuren zou een toestemming tot reproductie van de foto s op menukaarten inhouden omdat het louter gebruik van de foto s overeenkomstig het beoogde doel een reproductie impliceert 33. Deze o.i. te vergaande beslissing wordt dan weer in o.i. tevens te vergaande bewoordingen gecounterd in lagere rechtspraak, volgens dewelke een algemene contractuele bepaling in een arbeidsovereenkomst ( de werknemer zal geen auteursrecht kunnen opeisen op de werken die hij realiseert in het kader van de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst ) geen rechtsgeldige overdracht van auteursrechten in de zin van art. 3 3 van de A.W. is 34. Wat de beschermingsomvang van het auteursrecht betreft, is er interessante rechtspraak over morele rechten te signaleren. Zo is geoordeeld dat de interieurarchitect van de Pain Quotidien - winkel aan de Brusselse Louizalaan zich niet kan verzetten tegen de wijziging van zijn inrichting van het gebouw wanneer deze verantwoord is omwille van economische en hygiënische vereisten, en dit op straffe van rechtsmisbruik. De inrichter van een gebouw kan wegens de functionele aard ervan op basis van zijn recht op eerbied immers geen absolute onschendbaarheid eisen. Het komt aan de rechter toe om na te gaan of de wijzigingen die door de eigenaar zijn aangebracht gerechtvaardigd zijn gelet op o.m. de aard en de omvang van de wijzigingen, de omstandigheden binnen dewelke de wijzigingen werden aangebracht en de voorzienbaarheid ervan 35. Andere rechtspraak is de auteur gunstiger gezind. Zo is het plots afbreken van de publicatie in afleveringen in een krant van uittreksels uit een literair boek, een inbreuk op het recht op eerbied van de auteur omdat het werk slechts gedeeltelijk 33 Brussel, 4 oktober 2001, I.R.D.I., 2002, Vz. Rb. Gent, 3 september 2001, I.R.D.I., 2002, 104, noot E. LAEVENS. 35 Brussel, 23 februari 2001, A&M, 2002, 515.

10 10 wordt weergegeven 36. Zo ook wordt de artistieke waarde van een werk aangetast door de wijze waarop het bij commerciële activiteiten is aangewend (m.n. de reproductie van een beeldhouwwerk bij de promotie van alcoholische dranken) 37. Tenslotte is, zelfs indien vertalingen van het werk (in casu een liedje van Jacques Brel) in het verleden zijn toegelaten en zelfs na toestemming bekomen te hebben tot reproductie, het recht tot bekendmaking van de auteur door de uitgave van een tot nog toe in de Franse taal onuitgegeven werk geschonden indien de Franse versie verboden was en bleef 38. Een samenvatting van een beschermd werk is een vorm van bewerking indien deze oorspronkelijke elementen uit het beschermd werk overneemt, zonder te zoeken naar een eigen, onafhankelijke uitdrukkingswijze 39. Sabam, beheersvennootschap met machtspositie in de sector van muziekauteursrecht, mag bij de tarifering van de krachtens het auteursrecht verschuldigde vergoeding geen onderscheid maken tussen haar klanten, bijv. de openbare en de particuliere omroep (door de overheidsdotatie van de openbare omroep niet op te nemen in de berekeningsgrondslag van de verschuldigde vergoeding) en de particuliere omroepen onderling (door van de éne een lager bedrag te eisen dan van de andere) 40. Inzake kabeldoorgifte voorziet art. 54 A.W. niet dat een beheersvennootschap kan kiezen tussen bemiddeling en eenzijdige tarifering, maar enkel tussen bemiddeling en 36 Rb. Brussel, 5 januari 2001, A&M, 2001, 385, noot J. CORBET. 37 Gent, 16 april 2002, A&M, 2002, Rb. Brussel, 3 april 2001, A&M, 2001, Antwerpen, 14 oktober 2002, R.W., , 827, noot F. Brison 40 Vz. Kh. Brussel, 6 maart 2001, A&M, 2001, 388.

11 11 weigering tot kabeldoorgifte 41. Een rechtbank kan zich niet in de plaats stellen van de onderhandelende partijen door de toestemming voor kabeldoorgifte te verlenen en de billijke vergoeding vast te leggen waarover de partijen geen overeenstemming kunnen bereiken 42. Talrijke rechterlijke beslissingen hebben de restrictieve interpretatie van de uitzonderingen op de vermogensrechten, al dan niet uitdrukkelijk, bevestigd 43. De cumulatieve toepassingsvoorwaarden voor de uitzondering ten behoeve van de parodie zijn: zij moet een oorspronkelijk werk zijn, zij moet een kritische bestemming hebben, zij moet humoristisch bedoeld zijn en ze mag geen verwarring creëren met het oorspronkelijke werk 44. De uitzondering ten behoeve van werken die in voor het publiek toegankelijke plaatsen zijn tentoongesteld, is niet van toepassing op de reproductie van een beeldhouwwerk op bierviltjes omdat deze reproductie niet louter toevallig of incidenteel is, maar daarentegen een prominente plaats op de viltjes inneemt 45. In dezelfde zin is beslist over de reproductie van een monumentaal werk (m.n. een waterschaakbord ) op foto s 46. Wat de naburige rechten betreft, stelt de A.W. geen hiërarchie in tussen de respectievelijke naburige rechten. Het naburig recht van de producent is niet ondergeschikt aan dat van de uitvoerende kunstenaar en de producent moet vooraf niet 41 Rb. Brussel, 1 juni 2001, A&M, 2001, Rb. Brussel, 1 juni 2001, A&M, 2001, O.m. : Brussel, 23 maart 2001, A&M, 2001, 375 noot E. DERCLAYE en A. CRUQUENAIRE. 44 Cass., 5 mei 2001, A&M, 2001, 400, noot B. MICHAUX. 45 Gent, 16 april 2002, A&M, 2002, Brussel, 23 maart 2001, A&M, 2001, 375, noot E. DERCLAYE en A. CRUQUENAIRE.

12 12 bewijzen dat hij zich op rechtmatige wijze de rechten van de uitvoerder heeft laten overdragen 47. De producent (van fonogrammen) is de persoon die de financiering en de verantwoordelijkheid van de realisatie van de eerste vastlegging van geluiden op zich neemt 48. Het reproductierecht van de uitvoerende kunstenaar omvat een bestemmingsrecht waardoor de kunstenaar zijn toestemming tot reproductie kan laten afhangen van de bestemming die hij aan deze reproductie heeft gegeven 49. Wat het sui generis-recht van de databankproducent betreft, is de uitdrukkelijke doorverwijzing op websites van bepaalde bioscopen naar de website cinebel.be voor wat betreft hun programmatie, geen overname van deze site en doet dit dus geen afbreuk aan het sui generis-recht van de databankproducent van hogervermelde website 50. Namaak wordt veeleer in functie van de gelijkenissen dan van de verschillen beoordeeld, rekening houdend met het globaal beeld dat de gemiddelde koper van de voorwerpen heeft, ongeacht verwarringsgevaar en inwisselbaarheid 51. Door de ruime omschrijving van de belanghebbende kan al wie door een inbreuk een nadeel kan ondervinden een stakingsvordering inleiden, ook al is deze persoon geen houder van rechten, bijv. de persoon die instaat voor de uitvoering 47 Bergen, 13 mei 2002, A&M, 2002, 421, noot F. BRISON. 48 Ibid. 49 Ibid. 50 Vz. Rb. Brussel, 18 januari 2002, J.T., 2002, Brussel, 10 september 2001, I.R.D.I., 2002, 87 (hoewel ambigu wat de onderlinge verwisselbaarheid betreft); Brussel, 11 september 2001, A&M, 2002, 518; Brussel, 1 februari 2002, A.J.T., , 748.

13 13 van een reclamecampagne 52 of de verdeler van een auteursrechtelijk beschermde lichtpaal 53. Volgens het Hof van Cassatie blijkt dat de bevoegdheid van de stakingsrechter niet beperkt is tot het louter vaststellen van een inbreuk, het bevelen van de staking ervan en de eventuele bekendmaking van zijn vonnis, maar kan hij alle maatregelen bevelen die beletten dat de vastgestelde inbreuk voortduurt en er toe leiden dat de inbreuk geen nadelige gevolgen meer heeft, zelfs nadat de staking ervan is bevolen. Aldus kan de stakingsrechter bevelen dat inbreukmakende dragers terug uit de handel worden genomen, en dit onder verbeurte van een dwangsom 54. De stakingsrechter kan na vaststelling van de auteursrechtelijke inbreuk het gevorderde stakingsbevel niet weigeren op grond van een belangenafweging, behoudens in geval van rechtsmisbruik (in casu niet bewezen); de stakingsrechter kan aan de veroordeelde wel een termijn verlenen om zich naar het bevel te schikken om het stakingsbevel op adequate wijze te doen nakomen 55. Een publicatiemaatregel kan enkel worden uitgesproken als deze ertoe bijdraagt het stakingsbevel te doen nakomen, maar beoogt geen schadeherstel 56. De bevoegdheid van de stakingsrechter reikt dan weer niet zo ver dat deze de afgifte of verbeurdverklaring van de nagemaakte voorwerpen kan bevelen 57. Het aanbrengen van hyperlinks naar ongeoorloofde bestanden, terwijl men weet of dient te weten dat zij illegaal 52 Brussel, 21 september 2001, A&M, 2002, 414, noot F. BRISON en A. COPPIETERS. 53 Brussel, 8 oktober 2001, A&M, 2002, Cass., 6 december 2001, A&M, 2002, 146, noot B. MICHAUX. 55 Antwerpen, 14 oktober 2002, R.W., , 827, noot F. BRISON. 56 Ibid. 57 Rb. Brussel, 23 juli 2002, A&M, 2002, 519.

14 14 zijn, is een onrechtmatige daad. De algemene zorgvuldigheidsnorm houdt tevens in dat wanneer een internet service provider (ISP) op de hoogte wordt gebracht van de aanwezigheid op de door haar gehoste sites van hyperlinks die verwijzen naar illegale muziekopnames (en a fortiori van illegale muziekopnames zelf), zij deze links zo snel mogelijk moet verwijderen of de toegang ertoe onmogelijk moet maken, indien en volgens de volgende procedure: - de ISP via in kennis gesteld wordt van deze links, met identificatie ervan, vermelding van de pagina( s) van de site waarop deze links verschijnen en van de muziek die tot het repertoire van de kennisgevers behoort en die van op de gelinkte sites kan worden gedownload, en met uitdrukkelijk verzoek dat deze links verwijderd of ontoegankelijk gemaakt worden. Deze kennisgeving moet uitdrukkelijk de elementen bevatten die het prima facie voor een redelijke ISP aannemelijk maken dat de bestanden, waarnaar de links verwijzen, illegaal zijn. Bij het formuleren van het verzoek tot verwijdering of ontoegankelijk maken van links, moeten de kennisgevers uitdrukkelijk aanvaarden dat zij de verantwoordelijkheid dragen voor het verwijderen of ontoegankelijk maken van de door hen aangewezen links, en de ISP vrijwaren voor alle vorderingen die zouden worden ingesteld door een klant op wiens website links voorkomen die op initiatief van de kennisgevers worden verwijderd of ontoegankelijk gemaakt, indien later zou blijken dat dit onterecht was; - de ISP moet binnen de drie werkdagen na de ontvangst van dergelijke kennisgeving, deze links verwijderen of de toegang ertoe onmogelijk maken, tenzij zij binnen diezelfde

15 15 termijn het bewijs kan voorbrengen dat de muziekopnames, waarnaar de gewraakte links verwijzen, legaal zijn 58. Van de uitbater van een bulletin board (B.B.S.) werd geoordeeld dat, indien hij via zijn B.B.S. illegale kopieën van computerprogramma s ter beschikking stelt aan derden, ook al werden deze door derden op het B.B.S. geplaatst en zijn het de gebruikers die deze programma s van het B.B.S. downloaden, hij kopieën in het verkeer brengt zoals geviseerd door art van de Wet Computerprogrammatuur. De uitbater kan geen onwetendheid inroepen omdat hij de plicht heeft na te gaan of op zijn B.B.S. geen illegale bestanden staan en, indien controle hiervan bemoeilijkt wordt door de omvang van het B.B.S., de omvang ervan dermate af te bouwen of te organiseren dat nieuwe ge-uploade bestanden eerst in een wachtruimte terecht komen en pas na een grondige controle ter beschikking van derden worden gesteld 59. Bedrieglijk in de zin van art. 80 van de A.W. moet worden begrepen als het hebben van de bedoeling profijt te halen uit de inbreuk, ook al heeft dat profijt zich in de realiteit niet gerealiseerd 60. Goede trouw doet niets af aan de burgerrechtelijke aansprakelijkheid 61. Bij gebrek aan overeenkomst en precieze beoordelingscriteria, wordt de schade naar billijkheid begroot. De door de beheersvennootschap Sofam uitgegeven tarieven weerspiegelen de heersende beroepsgebruiken (althans ten aanzien van leden van die vennootschap) Brussel, 13 februari 2001, R.W., , Antwerpen, 28 februari 2002, A&M, 2002, Ibid. 61 Gent, 16 april 2002, A&M, 2002, Brussel, 23 maart 2001, A&M, 2001, 375, noot E. DERCLAYE en A. CRUQUENAIRE.

16 16 M.b.t. beheersvennootschappen beslist het Hof van Cassatie dat deze op grond van art. 73 A.W. gerechtigd zijn in rechte de betaling te vorderen van door de A.W. erkende rechten van de rechthebbenden die hun het beheer van deze rechten toevertrouwden, ook al gaven deze vennootschappen de opdracht tot de inning van deze rechten aan een lasthebber 63. Een Belgische rechter is bevoegd zich uit te spreken over feiten begaan in het buitenland, althans over de nadelige gevolgen ervan op het Belgisch grondgebied 64, maar ook, hoewel soms betwist, stakingsbevelen uit te spreken die verder reiken dan het Belgisch grondgebied 65. Het toepasselijk recht wordt bepaald door de wet van het land waar de bescherming wordt gevraagd. Het is deze wet die bepaalt of een voorwerp beschermd is door het auteursrecht, wie de oorspronkelijke auteursrechthebbende is, wat de beschermingsomvang is, waaronder de beschermingsduur. Overeenkomstig het Verdrag van Rome van 19 juni 1980 worden tussen partijen gesloten auteurscontracten evenwel beheerst door het recht dat de partijen hebben gekozen of, bij gebrek, door het recht dat de nauwste band heeft met het contract 66. Indien kunstwerken tijdens hun (on-line) verkoop klaarblijkelijk op het Belgisch grondgebied zijn gebleven, is de Belgische wetgeving van toepassing en niet deze van het Groot-Hertogdom Luxemburg 67 ; 63 Cass., 26 april 2001, A&M, 2001, Brussel, 4 mei 2001, J.L.M.B., 2001, Rb. Brussel, 24 september 2001, A&M, 2002, 357 (inmiddels in hoger beroep bevestigd, nog niet gepubliceerd). Contra : Brussel, 24 april 2001, I.R.D.I., 2001, Brussel, 8 oktober 2001, A&M, 2002, Overeenkomstig voormeld Verdrag van Rome verklaarden de algemene verkoopsvoorwaarden van de verkopers overigens zelf de Belgische wetgeving van toepassing.

17 17 bijgevolg is een volgrecht verschuldigd krachtens de (toen nog van kracht zijnde) wet van 25 juni Om te bepalen of een werk dat voor de inwerkingtreding van de A.W. is gecreëerd, nog door de A.W. is beschermd, moet de beschermingsduur worden berekend alsof de nieuwe A.W. van toepassing was op het ogenblik van de creatie 69. De mogelijke voortzetting van exploitatiehandelingen die te goeder trouw zijn aangevangen voor de inwerkingtreding van de A.W., gelden enkel ten aanzien van werken en prestaties die sinds de inwerkingtreding van de A.W. uit het publiek domein zijn verrezen 70. Voor de wederkerigheidsvoorwaarde moet niet alleen worden onderzocht of dergelijke werken in hun land van oorsprong worden beschermd, maar ook of die werken in concreto daadwerkelijk auteursrechtelijke bescherming genieten 71. C. Literatuur Tijdens de door ons in deze kroniek bestreken tijdsspanne werden onder meer volgende boeken uitgegeven: A. STROWEL en E. DERCLAYE, Droit d auteur et numérique: logiciels, bases de données, multimédia, Brussel, Bruylant, 2001, 488 pag. en F. BRISON, Het naburig recht van de uitvoerende kunstenaar, Brussel, Larcier, 2001, 726 pag. Daarnaast werden enkele overzichten van rechtspraak gepubliceerd: A. BERENBOOM, Chronique de jurisprudence Le droit d auteur ( ), J.T., 2002, ; F. BRISON en H. VANHEES, Ontwikkelingen in het Belgisch auteursrecht, 68 Luik, 18 januari 2001, A&M, 2001, Brussel, 8 oktober 2001, A&M, 2002, Bergen, 13 mei 2002, A&M, 2002, 421, noot F. BRISON. 71 Rb. Brussel, 17 september 2001, A&M, 2002, 431.

18 (deel 1), A.M.I., 2002, en (deel 2), A.M.I., 2002, en II. Tekeningen- en modellenrecht In de in deze kroniek besproken periode is er geen belangrijke rechtspraak te melden. Ook wat de rechtsleer betreft was het uitermate stil, zodat hieronder enkel zal worden ingegaan op ontwikkelingen binnen de wetgeving. Het tekeningen- en modellenrecht wordt in de Benelux geregeld door de Eenvormige Beneluxwet van 25 oktober 1966 inzake tekeningen of modellen (BTMW) 72. Richtlijn 98/71/EG van 13 oktober 1998 van het Europees Parlement en de Raad inzake de rechtsbescherming van modellen 73 tracht het materiële modellenrecht in de E.G. te harmoniseren. Deze richtlijn had uiterlijk op 28 oktober 2001 moeten zijn omgezet 74. Deze omzettingstermijn werd in de Benelux evenwel niet gehaald. Wel is er het Protocol van 20 juni 2002 houdende wijziging van de BTMW, dat wijzigingen aan de BTMW zal aanbrengen o.a. naar aanleiding van de omzetting van de richtlijn modellen. Dit Protocol werd begin 2003 in het Belgisch Parlement goedgekeurd 75. Hopelijk zal het in 2003 in werking treden, alhoewel 2004 een meer realistische datum is. Op de talrijke wijzigingen die tengevolge van de richtlijn modellen aan de BTMW zullen worden aangebracht (o.a. aan het beschermde voorwerp, de beschermingsvoorwaarden en de prerogatieven) wordt in deze bijdrage niet ingegaan, gelet op 72 B.S., 29 december 1973, (erratum: B.S., 15 februari 1974, 2247). De BTMW werd reeds tweemaal gewijzigd: B.S., 1 september 1999, en B.S., 26 oktober 1999, P.B., 1998, L 289, 28 (Deze richtlijn zal hierna verder worden aangeduid als de richtlijn modellen ). 74 Art. 19, lid 1 richtlijn modellen. 75 B.S., 14 maart 2003,

19 19 het opzet en de besproken tijdspanne van de kroniek 76. Wel willen we hier wijzen op de gevolgen van het feit dat art. 10 richtlijn modellen, dat de beschermingsduur betreft, sinds 28 oktober 2001 rechtstreekse werking heeft. Krachtens de huidige tekst van de BTMW heeft de inschrijving van een Benelux-depot van een tekening of model een geldigheidsduur van vijf jaar, te rekenen van de depotdatum. Deze inschrijving kan evenwel voor twee achtereenvolgende termijnen van vijf jaar worden vernieuwd, zodat de maximumduur van de geboden bescherming vijftien jaar bedraag 77. Krachtens art. 10 richtlijn modellen wordt een tekening die of een model dat aan de beschermingsvoorwaarden voldoet na de inschrijving voor een periode van vijf jaar beschermd, en dit vanaf de depotdatum. De houder van het recht kan deze beschermingsduur van vijf jaar evenwel met één of meer nieuwe tijdvakken van vijf jaar verlengen, en dit tot een totale maximale beschermingsduur van 25 jaar vanaf de depotdatum. De bescherming van een tekening of model wordt dus door de richtlijn modellen in duur uitgebreid van maximum 15 jaar naar maximum 25 jaar. Aangenomen moet worden dat art. 10 richtlijn modellen sinds 28 oktober 2001 rechtstreekse werking bezit 78, daar het aan de criteria voldoet die door het Hof van Justitie werden ontwikkeld opdat bepalingen van een niet uitgevoerde richtlijn 76 Zie voor een overzicht van alle wijzigingen die aan de BTMW door het Protocol van 20 juni 2002 zullen worden aangebracht: H. VANHEES, De Benelux tekeningen- en modellenwet (BTMW) na de Europese harmonisatie (te verschijnen in T.B.H.). 77 Art. 12, lid 1 en 2 BTMW. 78 In deze zin ook: Gemeenschappelijke commentaar van de regeringen van de Beneluxlanden bij het Protocol van 20 juni 2002 tot wijziging van de eenvormige Beneluxwet inzake tekeningen of modellen, pag. 30.

20 20 directe werking zouden bezitten 79. Als gevolg van deze rechtstreekse werking heeft het Benelux-Bureau voor Tekeningen of Modellen (BTMB) de nodige schikkingen genomen opdat tekeningen of modellen die op 28 oktober 2001 nog beschermd werden door de BTMW van de maximum beschermingstermijn van 25 jaar, te rekenen vanaf de depotdatum, kunnen genieten 80. De directe werking van het genoemde art. 10 richtlijn modellen moet evenwel gerelativeerd worden. Zij geldt immers slechts in de verhouding tussen de houder van een tekening of model en de verzuimende overheid, in casu het BTMB 81. Zolang het wijzigingsprotocol van 20 juni 2002 niet in werking is getreden kan de houder van een tekening of model van de 10 extra jaren bescherming die door de richtlijn modellen wordt toegekend geen gebruik maken in een geschil tussen particulieren (bijv. in een inbreukprocedure). De bepalingen van een niet uitgevoerde richtlijn hebben immers geen rechtstreekse werking tussen particulieren (geen horizontale directe werking). Dit betekent dat wanneer een tekening die of model dat op 30 oktober jaar beschermd was, de houder ervan na het verstrijken van deze beschermingstermijn en tot de inwerkingtreding van het Protocol van 20 juni 2002, ondanks het feit dat zijn tekening of model nog maximum 10 jaar extra bescherming kan genieten, geen inbreukprocedure kan opstarten tegen een particulier (beweerde inbreukmaker). Het ontbreken 79 De omzettingstermijn van de richtlijn moet verstreken zijn en de bepalingen ervan moeten duidelijk en onvoorwaardelijk zijn en niet afhankelijk zijn van discretionaire uitvoeringsmaatregelen (zie hierover: K. LENAERTS en P. VAN NUFFEL, Europees recht in hoofdlijnen, Maklu, Antwerpen, 1999, 636 e.v., nr. 649 e.v. en 693 e.v., nr. 718 e.v. en de daar aangehaalde rechtspraak). 80 Mededeling van het BTMB ( 81 Richtlijnen bezitten immers slechts directe werking bij niet uitvoering in de verhouding van een burger tot de overheid (zie tevens: R. BARENTS en L.J. BRINKHORST, Grondlijnen van Europees recht, Deventer, WEJ Tjeenk Willink, 2001, 173).