A D V I E S Nr Zitting van dinsdag 12 juli

Transcriptie

1 A D V I E S Nr Zitting van dinsdag 12 juli Ontslagbescherming van de vakbondsafgevaardigden belast met de uitoefening van de opdrachten van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk - Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 52, tweede lid van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk (ingediend door mevrouw C. Nyssens) x x x Blijde Inkomstlaan, Brussel Tel: Fax: griffie@nar-cnt.be - Website:

2 A D V I E S Nr Onderwerp : Ontslagbescherming van de vakbondsafgevaardigden belast met de uitoefening van de opdrachten van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk - Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 52, tweede lid van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk (ingediend door mevrouw C. Nyssens) Bij brief van 8 december 2004 heeft mevrouw F. VAN DEN BOSSCHE, minister van Werk, het advies van de Nationale Arbeidsraad gevraagd over een wetsvoorstel tot wijziging van artikel 52, tweede lid van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, ingediend door senator C. Nyssens (Parl. St., Senaat, nr /1 van 22 juni 2004). Genoemd wetsvoorstel strekt ertoe de plaatsvervangende leden van de comités voor preventie en bescherming op het werk dezelfde bescherming te geven als de effectieve leden. De Raad heeft deze kwestie toevertrouwd aan zijn commissie Individuele Arbeidsverhoudingen. Op verslag van die commissie heeft de Raad op 12 juli 2005 navolgend advies uitgebracht. x x x

3 - 2 - ADVIES VAN DE NATIONALE ARBEIDSRAAD I. INLEIDING De Nationale Arbeidsraad wordt om advies verzocht over een wetsvoorstel tot wijziging van artikel 52, tweede lid van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Genoemd artikel 52 bepaalt het volgende : "Wanneer in een onderneming geen Comité (voor Preventie en Bescherming op het Werk) is opgericht, is de vakbondsafvaardiging ermee belast de opdrachten van de comités uit te oefenen. In dat geval genieten de leden van de vakbondsafvaardiging onverminderd de bepalingen van de collectieve arbeidsovereenkomsten die voor hen gelden dezelfde bescherming als de personeelsafgevaardigden in de comités, zoals die wordt bepaald in de wet van 19 maart 1991 houdende bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de ondernemingsraden en de comités voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaatsen als mede voor de kandidaat personeelsafgevaardigden. Deze bescherming vangt aan op de datum van het begin van hun opdracht en eindigt op de datum waarop de bij de volgende verkiezingen verkozen kandidaten worden aangesteld als lid van het comité." In het ter advies overgelegde wetsvoorstel wordt voorgesteld artikel 52, tweede lid als volgt te wijzigen : A. in de eerste zin worden de woorden "de leden van de vakbondsafvaardiging" vervangen door de woorden "de vakbondsafgevaardigden en hun plaatsvervangers"; B. in de tweede zin worden de woorden "op de datum van het begin van hun opdracht" vervangen door de woorden "op de datum van het begin van de opdracht waarmee de vakbondsafvaardiging belast is".

4 - 3 - Blijkens de toelichting bij het wetsvoorstel is het, gelet op de rechtspraak van het Arbitragehof en het Hof van Cassatie, noodzakelijk die wijzigingen aan te brengen "om het gebrek aan samenhang dat in de huidige tekst bestaat, te ondervangen, gezien het gewone systeem van bescherming van beschermde werknemers, of zij nu effectief zijn dan wel plaatsvervangend". Wat die rechtspraak betreft, verwijst de auteur meer bepaald naar : - een arrest van het Hof van Cassatie van 10 februari 2003, dat zegt dat de huidige tekst van het voornoemde artikel 52 de bescherming waarnaar wordt verwezen slechts toekent aan de leden van de vakbondsafvaardiging en dat die bescherming alleen geldt voor de plaatsvervangende leden wanneer zij werkelijk een lid dat niet aanwezig kan zijn, vervangen; - een arrest van het Arbitragehof van 14 juni 2000 waarin voor recht wordt verklaard dat de artikelen 10 (gelijkheidsbeginsel) en 11 (beginsel van niet-discriminatie) van de grondwet door artikel 52 van de welzijnswet niet geschonden worden, in zoverre het de ontslagbescherming voor de leden van een vakbondsafvaardiging die met de uitoefening van de opdrachten van het comité voor preventie en bescherming op het werk is belast, pas laat aanvangen op de datum van het begin van hun opdracht 1. II. STANDPUNT VAN DE RAAD De Nationale Arbeidsraad heeft een onderzoek gewijd aan het ter advies voorgelegde wetsvoorstel. Op grond van dit onderzoek hebben de in de Raad vertegenwoordigde werkgevers- en werknemersorganisaties uiteenlopende standpunten naar voor gebracht. Die standpunten worden hierna weergegeven. 1 Arrest 68/2000 van 14 juni 2000, BS van 10 augustus 2000.

5 - 4 - A. Standpunt van de leden die de werknemersorganisaties vertegenwoordigen De leden die de werknemersorganisaties vertegenwoordigen herinneren eraan dat het artikel 52 van de welzijnswet van 4 augustus 1996 bepaalt dat de vakbondsafvaardiging belast wordt met de opdrachten van het comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW) wanneer er geen comité is opgericht. De bevoegdheden en opdrachten van het comité zijn dermate belangrijk dat de wetgever hiervoor steeds - ongeacht de omvang van de onderneming - een vertegenwoordiging van de werknemers heeft willen aanwijzen. Bij gebrek aan verkozen (wettelijk) orgaan, komt deze bevoegdheid toe aan het conventioneel opgericht orgaan, met name de vakbondsafvaardiging. Precies omdat de vakbondsafvaardiging in dat geval wettelijke opdrachten en bevoegdheden opneemt, moet zij ook beschermd worden overeenkomstig de wet van 19 maart 1991 houdende bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de ondernemingsraden en de comités voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaatsen als mede voor de kandidaat personeelsafgevaardigden. De ratio legis van de ontslagbeschermingswet van 19 maart 1991 is te voorkomen dat een werknemer die voornemens is een mandaat als personeelsafgevaardigde op te nemen, het slachtoffer wordt van discriminatie of represailles vanwege zijn werkgever. Omdat het risico op ontslag verhoogt vanaf het ogenblik dat de werkgever kennis heeft van de kandidatuur en ongeacht het feit of de kandidaat verkozen wordt, heeft de wetgever een ontslagbescherming ingevoerd voor zowel de niet verkozen kandidaten als de effectieve en plaatsvervangende leden. Het wetsvoorstel dat ter advies wordt voorgelegd moet in dezelfde gedachtegang gezien worden. Het is dan ook onlogisch en discriminerend dat in de interpretatie van deze ontslagbescherming een onderscheid gemaakt zou worden tussen effectieve en plaatsvervangende leden van een vakbondsafvaardiging wanneer ze de wettelijke opdrachten en bevoegdheden opneemt voorzien bij de wet van 4 augustus Het Hof van Cassatie heeft in haar arrest van 10 februari 2003 ten onrechte gesteld dat plaatsvervangende vakbondsafgevaardigden geen lid zijn van de vakbondsafvaardiging, niettegenstaande ze als dusdanig wèl bekend gemaakt werden aan de werkgever.

6 - 5 - Voor zover er in de vakbondsafvaardiging ook plaatsvervangende leden aangewezen worden, maken deze werknemers integraal deel uit van die vakbondsafvaardiging. De vrees dat bij elke schorsing een ander werknemer aangesteld zou kunnen worden als plaatsvervanger zodat uiteindelijk elk werknemer beschermd zou worden, is onterecht omdat zelfs in geval er een soepele vervangingsregeling bestaat die niet leidt tot een verhoging van het aantal mandaten. Om deze redenen onderschrijven de leden die de werknemersorganisaties vertegenwoordigen het ter advies overgelegde wetsvoorstel ingediend door senator C. Nyssens dat deze ongelijke behandeling ongedaan wil maken. Omtrent de aanvang van de ontslagbescherming die verbonden wordt aan de vakbondsafgevaardigden (effectieven of plaatsvervangers) die de opdrachten en bevoegdheden van een comité voor preventie en bescherming opnemen (het punt B. van het wetsvoorstel), kan er evenmin misverstand ontstaan. Op dit vlak bevestigt het wetsvoorstel van senator Nyssens enkel de rechtspraak van het Hof van Cassatie dat op 17 maart 2003 heeft beslist dat de ontslagbescherming aanvangt op het ogenblik dat de vakbondsafvaardiging aangesteld wordt, en dat een effectieve uitoefening van de opdrachten van het CPBW dus niet vereist is. De werknemersleden pleiten evenwel voor een andere formulering die duidelijk maakt dat de bescherming aanvangt op het ogenblik dat de afgevaardigde wordt aangesteld en die tevens de plaatsvervanger uitdrukkelijk vermeldt. Het tekstvoorstel voor punt B luidt dan ook: "op de datum van de aanstelling als afgevaardigde of als plaatsvervanger". Het argument dat er in België te veel beschermde werknemers zouden zijn en dat de bescherming te duur is, moet sterk gerelativeerd worden. De sanctieregeling in de wet van 19 maart 1991 verhindert immers niet dat personeelsvertegenwoordigers ontslagen worden.in KMO s is een vakbondsafvaardiging vaak onbestaande. Nochtans tonen cijfers inzake arbeidsveiligheid aan dat een vakbondsvertegenwoordiging in de kleine ondernemingen noodzakelijk is. Het wetsvoorstel waarnaar de leden van de werkgeversorganisaties verwijzen en dat tot doel heeft om het aantal plaatsvervangende kandidaten te halveren is niet realistisch. Door het aantal plaatsvervangers te halveren, zal de lijst met vertegenwoordigers die in aanmerking komen om een opengevallen mandaat op te vullen snel uitgeput zijn. De oplossing die in het wetsvoorstel voorgesteld wordt, namelijk putten uit de kandidaten van andere organen, gaat niet op voor de ondernemingen waar er enkel een CPBW bestaat.

7 - 6 - B. Standpunt van de leden die de werkgeversorganisaties vertegenwoordigen De leden die de werkgeversorganisaties vertegenwoordigen verzetten zich met klem tegen de uitbreiding van de bescherming van plaatsvervangers van leden van de syndicale afvaardiging in bedrijven zonder comité, zoals voorgesteld door senator C. Nyssens. Het verschil in beginpunt van de bescherming tussen deze plaatsvervangers en de plaatsvervangende leden van het CPBW, is immers verantwoord. Daarenboven zou de invoering van hoger bedoeld wetsvoorstel vooral de kleine bedrijven raken van minder dan 50 werknemers. Deze zullen geconfronteerd worden met een aangroei van beschermden en met het risico dat zij de betrokken plaatsvervangers van een syndicaal afgevaardigde niet kunnen afdanken om redenen eigen aan de kwaliteit van hun werk of houding maar enkel om technische redenen (vooraf erkend door het paritair comité zoals herstructurering, sluiting of brand gebouw, ) of om dringende reden (vooraf erkend door de arbeidsrechter). Zij zullen ook het financieel risico dragen van de betaling van beschermingsvergoedingen die kunnen oplopen van 4 tot 8 jaar loon hetgeen totaal onredelijk is ten opzichte van de financiële draagkracht van deze bedrijven. Daarenboven zijn de beschermingsmaatregelen in België reeds erg omvangrijk en moet juist nagedacht worden of het aantal beschermden en de inhoud van de bescherming niet moet worden ingeperkt. 1. Verdubbeling van het aantal beschermden in kleine bedrijven Zou men het wetsvoorstel van senator C. Nyssens uitwerking geven, dan betekent dit volgens de werkgeversleden een verdubbeling van het aantal beschermden in kleine tot zeer kleine bedrijven (vb.in de grafische sector: vakbondsafvaardiging vanaf 5 werknemers). Dit is op geen enkele manier te verantwoorden, temeer dat de plaatsvervangers van de werkende vakbondsafgevaardigden in de meeste gevallen nooit effectief de functie van vakbondsafgevaardigde -belast met opdrachten van het CPBW- zullen uitoefenen of ten hoogste tijdens zeer beperkte periodes zoals jaarlijkse vakantie of ziekte. Kan men in die omstandigheden verantwoorden dat zij van een jarenlange bescherming kunnen genieten, die onbetaalbaar is voor kleine bedrijven?

8 - 7 - Terloops weze opgemerkt dat niets belet dat een werkend vakbondsafgevaardigde bij elke schorsing van zijn arbeidsovereenkomst telkens een verschillende vervanger aanstelt 2. Zodoende kunnen wellicht alle werknemers van een klein bedrijf worden beschermd tot de volgende sociale verkiezingen. 2. Beschermingsmaatregelen in België reeds bijzonder hoog Vooraleer overwogen wordt om de beschermingsmaatregelen in België opnieuw uit te breiden, dient men zich volgens de werkgeversleden eerst te bezinnen over de bestaande beschermingsmaatregelen en zich de vraag te stellen of die niet reeds overdreven zijn. In Nederland worden bv. enkel effectieve leden van de OR beschermd, niet de plaatsvervangers; in België gaat men zo ver dat zelfs niet-gekozen kandidaten worden beschermd. Dat men hiervan stilaan bewust wordt, blijkt uit het onlangs neergelegd wetsvoorstel ter halvering van het aantal beschermde plaatsvervangende kandidaten bij sociale verkiezingen ingediend door de volksvertegenwoordigers A. Turtelboom, H. Vautmans en M. Chevalier (Parl. St., Kamer, nr /001 van 27 mei 2005). Algemeen kan gesteld worden dat in ons land de beschermingsmaatregelen zeer omvangrijk zijn en eigenlijk buiten verhouding met het aantal werknemers tewerkgesteld in die ondernemingen. De werkgeversleden denken hierbij met name aan : het monopolie van de vakbonden bij de voordracht van kandidaten, het hoog aantal beschermden (zowel de effectieve, de plaatsvervangende leden als de niet-gekozen kandidaten), de uitgebreide graad en hoge kost van bescherming (gaande tot 8 jaar loon), het aantal organen, het forfaitair karakter van de beschermingsvergoedingen, de zware en stroeve ontslagprocedures, het sterk formalisme en de sterke toename van administratieve lasten (maandelijkse formele vergaderingen met dito voorbereiding, formele notulen, formele opvolging, enz). Daarnaast kan ook worden gewezen op kostenverzwarende factoren als gevolg van de geringere bijdrage van de afgevaardigden aan de productie, om in een aantal gevallen nog maar te zwijgen van relationele problemen (feitelijkheden enz.) tengevolge van die buitengewone bescherming. 2 De vervangingen van een lid van de vakbondsafvaardiging worden immers niet beperkt tot de gevallen van einde mandaat opgesomd in art. 61 van de Wet van 4 augustus 1996, toepasselijk op de leden van het CPBW.

9 - 8 - Onderstaande tabel geeft het aantal beschermden weer in geval er sociale verkiezingen in het bedrijf worden gehouden. Aantal gewone mandaten per orgaan Aantal beschermde werknemers per orgaan Aantal beschermde werknemers in totaal Aantal werknemers in het bedrijf of meer Aan deze tabel dienen nog de leden van de vakbondsafvaardiging te worden gevoegd voor zover het gaat om andere personen dan deze die zich kandidaat hebben gesteld voor de ondernemingsraad of het CPBW. 3. Meer en meer bescherming voor werknemers die geen syndicale opdrachten vervullen? Het invoeren van uitgebreide beschermingsmaatregelen zonder dat daarbij nog een band wordt gemaakt met een reële syndicale verantwoordelijkheid leidt volgens de werkgeversleden tot misbruiken.

10 - 9 - Het wetsvoorstel van senator C. Nyssens houdt namelijk in dat voortaan elke werknemer die tijdelijk of definitief als plaatsvervanger wordt aangeduid van een lid van de vakbondsafvaardiging die met de opdrachten van het CP- BW is belast, dezelfde bescherming zou genieten als een lid van het CPBW (tot 8 jaar loon) ongeacht of hij ooit de werkende vakbondsafgevaardigde zal vervangen en ongeacht of hij ooit de opdrachten van het CPBW zal uitoefenen. Dergelijke regeling doorvoeren zal er ongetwijfeld toe leiden dat werknemers zich als plaatsvervanger zullen voordragen enkel en alleen omwille van de uitgebreide bescherming die zij dan genieten (zuiver eigenbelang) en niet omdat zij de verdediging van de belangen van de werknemers voor ogen hebben, want daarmee worden zij wellicht nooit belast