Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Jaarverslagen over het jaar 2003 Nr. 26 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN VERKEER EN WATER- STAAT (XII) Aangeboden 19 mei 2004 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 1

2 Gerealiseerde ontvangsten naar beleidsterrein voor 2003 (in mln. ) Veilig goederenvervoer 6,0 mln. Algemeen Uitvoeringsorganisatie 63,7 mln. Efficiënt werkend goederenvervoersysteem 0,2 mln. Klantgerichte personenvervoermarkt 1,7 mln. Veilige luchtvaart 0,3 mln. Faciliteren luchtvaartnetwerk 11,6 mln. Effectief werkend luchtvaartbestel 6,4 mln. Duurzame luchtvaart 37,3 mln. Waterbeheer 0,6 mln. Ruimtevaart 0,7 mln. Algemeen departement 22,8 mln. Inspectie Verkeer en Waterstaat 14,8 mln. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 2

3 Gerealiseerde uitgaven naar beleidsterrein voor 2003 (in mln ) Algemeen departement 234,2 mln. Algemeen Uitvoeringsorganisatie 313,8 mln. Veilig goederenvervoer 19,3 mln. Versterking netwerk goederenvervoer 11,8 mln. Efficiënt werkend goederenvervoersysteem 18,3 mln. Duurzaam goederenvervoer 8,9 mln. Veilig personenvervoer 112,1 mln. Versterking netwerk personenvervoer 22,9 mln. Klantgerichte personenvervoermarkt 1.503,6 mln. Duurzaam personenvervoer 20,3 mln. Veilige luchtvaart 11,3 mln. Effectief werkend luchtvaartbestel 34,7 mln. Faciliteren luchtvaartnetwerk 29,1 mln. Duurzame luchtvaart 156,2 mln. Veiligheid water 6,5 mln. Waterbeheer 30,8 mln. Weer, klimaat en seismologie 31,1 mln. Ruimtevaart 16,4 mln. Bijdrage aan het Infrastructuurfonds 4.101,6 mln. Inspectie Verkeer en Waterstaat 99,1 mln. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 3

4

5 INHOUDSOPGAVE A. Algemeen 6 1. Voorwoord 6 2. Dechargeverlening 7 3. Leeswijzer 10 B. Het Beleidsverslag Beleidsprioriteiten Beleidsartikelen Niet-beleidsartikelen Bedrijfsvoeringsparagraaf 225 C. De Jaarrekening Verantwoordingsstaten De verantwoordingsstaat van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat (XII) De samenvattende verantwoordingsstaat van de baten-lastendienst KNMI Financiële toelichting bij de verantwoordingsstaten Toelichting bij de beleidsartikelen Toelichting bij de niet-beleidsartikelen Toelichting bij de baten-lastendienst KNMI Saldibalans 262 Bijlage 1: Verdiepingsbijlagen 273 Bijlage 2: Aanbevelingen Algemene Rekenkamer 285 Bijlage 3: Afkortingenlijst 287 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 5

6 DEEL A. ALGEMEEN 1. VOORWOORD Verkeer en Waterstaat is bij uitstek een Ministerie dat met beide benen in de samenleving staat. Ons werk is overal in Nederland te vinden; het is elke dag in het nieuws en is elke dag voor heel veel mensen in Nederland belangrijk. Het publiek verwacht daarom van ons een transparant beleid en daadkracht. Met dit jaarverslag legt het Ministerie van Verkeer en Waterstaat verantwoording afover de resultaten. Het jaar 2003 is met twee kabinetswisselingen in twee jaar tijd in parlementair opzicht een turbulent jaar geweest. Desondanks hebben we als Ministerie veel van onze plannen gerealiseerd. Zo is een aantal belangrijke wetten door het parlement goedgekeurd, zoals de Spoorwegwet, de Concessiewet Personenvervoer per trein, de Schipholwet en de spoedwet Wegverbreding. Daarnaast zijn er diverse grote infrastructuurprojecten opgeleverd, denk bijvoorbeeld aan de A5, Sijtwende en de Westerscheldetunnel. Voor de tweede keer leggen we verantwoording afover het gevoerde beleid volgens de VBTB-procedure: «Van Beleidsbegroting Tot Beleidsverantwoording». In de begroting voor 2003 is op een rijtje gezet wat we willen bereiken, wat we er voor gaan doen en wat het mag kosten. In dit jaarverslag valt te lezen ofwe bereikt en gedaan hebben wat op de agenda stond en wat dat gekost heeft. Het jaarverslag is daarmee een uitstekend middel om het gevoerde beleid nog eens goed tegen het licht te houden. De Minister van Verkeer en Waterstaat, K. M. H. Peijs Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 6

7 2. DECHARGEVERLENING Verzoek tot dechargeverlening van de Minister van Verkeer en Waterstaat aan de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal. Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Verkeer en Waterstaat decharge te verlenen over het in het jaar 2003 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat (XII). Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot: a. het gevoerde financieel- en materieelbeheer; b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties; c. de financiële informatie in de jaarverslagen; d. de departementale saldibalansen; e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering; f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten- Generaal aangeboden. Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavige jaarverslag/de onderhavige jaarverslagen en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken: a. het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2003; dit jaarverslag wordt separaat aangeboden; b. de slotwet van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat (XII) over het jaar 2003: de slotwet is als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd; het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet/slotwetten is/zijn aangenomen; c. Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2003 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden. d. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2003 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2003 alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2003 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 84, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001); Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 7

8 het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen. De Minister van Verkeer en Waterstaat, K. M. H. Peijs mede namens De Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, M. H. Schultz van Haegen-Maas Geesteranus Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 8

9 Dechargeverlening door de Tweede Kamer Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van: (datum) De Voorzitter van Tweede Kamer, Naam: Handtekening: Datum: Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen aantekening door de voorzitter van de Tweede Kamer, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer. Dechargeverlening door de Eerste Kamer Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van: (datum) De Voorzitter van de Eerste Kamer, Naam: Handtekening: Datum: Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen aantekening door de voorzitter van de Eerste Kamer, doorgezonden aan de Minister van Financiën. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 9

10 3. LEESWIJZER Voor u ligt het jaarverslag van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat (Hoofdstuk XII) over het jaar In dit jaarverslag wordt invulling gegeven aan de voorstellen uit de regeringsnota Van Beleidsbegroting Tot Beleidsverantwoording (VBTB). In het jaarverslag is de niet-financiële en de financiële informatie gescheiden van elkaar gepresenteerd. De niet financiële informatie is opgenomen in deel B. Beleidsverslag en de financiële informatie in deel C. De Jaarrekening. In het eerste hoofdstuk van Het Beleidsverslag (B) wordt verantwoording afgelegd over de beleidsprioriteiten zoals die zijn benoemd in de Beleidsagenda. Aangegeven wordt ofde toezeggingen (voor 2003) ook zijn gehaald en wat de reden is van een eventuele afwijking. Hiermee is direct de vraag inzichtelijk gemaakt (en beantwoord), in hoeverre VenW zijn toezeggingen uit de begroting 2003 heeft kunnen waarmaken (VBTB). Uit hoofde van de leesbaarheid is ten aanzien van de structuur gekozen voor dezelfde thematische opbouw als in de beleidsagenda, namelijk: + Bereikbaarheid; + Goederenvervoer; + Luchtvaart; + Veiligheid; + Water; + Kwaliteit van de leefomgeving; + Organisatie VenW; + Kennis en Innovatie; In het tweede hoofdstuk van het Beleidsverslag wordt ingegaan op de afspraak uit de Ministerraad van 4 juli 2003, waarbij is afgesproken dat elke Minister in het kader van de begrotingscyclus (i.c. jaarverslag) afzonderlijk rapporteert over de voortgang op het terrein van de overeengekomen taakstelling ten aanzien van de reductie van Administratieve Lasten (AL) voor het bedrijfsleven. Vervolgens wordt in het onderdeel «Beleidsartikelen» voor alle 18 beleidsartikelen voor zover mogelijk antwoord gegeven op de zogeheten hhh-vragen («Hebben we bereikt wat we hebben beoogd?» «Hebben we gedaan wat we daarvoor zouden doen?» en «Heeft het gekost wat we dachten dat het zou kosten?»). VenW is bij het verkrijgen van de prestatie-indicatoren voor een deel afhankelijk van verzameling door externe partijen zoals het CBS. De praktijk is zodanig dat deze gegevens in een aantal gevallen later beschikbaar komen dan dat het jaarverslag moet worden opgesteld. Dit leidt ertoe dat niet in alle gevallen deze gegevens over het verslagjaar ten tijde van het opstellen van het jaarverslag beschikbaar waren. De laatste h-vraag («Heeft het gekost wat we dachten dat het zou kosten?») wordt gepresenteerd in een cijferoverzicht: de budgettaire gevolgen van beleid. Vanwege de overzichtelijkheid is ervoor gekozen een norm te hanteren bij het toelichten van verschillen tussen begroting en realisatie. Deze luidt als volgt: Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

11 Norm bij te verklaren verschillen Begrotingsbedrag Verschil < 4,5 mln. > 50% 4,5 22,5 mln. > 2,5 mln. > 22,5 mln. > 10% Dit houdt in dat die artikelen/financiële instrumenten, waarbij het verschil tussen het begrotingsbedrag en de realisatie kleiner is dan de aangegeven norm in principe niet worden toegelicht. Een uitzondering hierop wordt gemaakt voor beleidsmatige relevante mutaties, deze worden ongeacht bovenstaande normering wel toegelicht. Verder worden in afwijking van bovenvermelde norm die artikelen, waarop in de begroting 2003 geen ofzeer geringe ontvangsten zijn geraamd maar waar in 2003 wel relatiefkleine bedragen op zijn gerealiseerd, niet apart toegelicht. Elk beleidsartikel eindigt met «de groeiparagraaf». Hierin wordt verantwoording afgelegd over hetgeen in de begroting 2003 en 2004 in de groeiparagraafbij het beleidsartikel is opgenomen/toegezegd voor het jaar Verder komen de niet-beleidsartikelen 19 tot en met 22 aan de orde. Het beleidsverslag eindigt met een bedrijfsvoeringparagraaf waarin de mededeling over de bedrijfsvoering is opgenomen. Onderdeel C. De Jaarrekening vangt aan met de verantwoordingstaat van VenW; een cijfermatige staat waarbij inzicht wordt gegeven in de financiële afwijkingen tussen begroting en realisatie op artikelniveau. Ook is hier de samenvattende verantwoordingsstaat van het KNMI opgenomen. In het onderdeel «Financiële toelichting bij de verantwoordingsstaten» wordt nogmaals van alle (beleids)artikelen het cijferoverzicht «budgettaire gevolgen van beleid» opgenomen. Hierbij worden slechts en alleen toelichtingen verstrekt als de afwijking tussen begroting en realisatie groter is dan de hierboven aangegeven norm. Tevens bevat dit onderdeel een paragraafover de batenlasten dienst het KNMI. Het laatste onderdeel betreft de departementale «Saldibalans» van VenW met de daarbij behorende toelichting. Ten slotte zijn 3 bijlagen aan het jaarverslag als verdiepingsbijlagen toegevoegd. De eerste bijlage geeft inzicht in de budgettaire geschiedenis van de 22 begrotingsartikelen van hoofdstuk XII in In de tweede bijlage wordt ingegaan op de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer bij de financiële verantwoording over 2002 en de maatregelen die VenW heeft getroffen om de daarbij door de Algemene Rekenkamer geconstateerde tekortkomingen in 2003 in de jaren daarna te voorkomen. De laatste bijlage bevat een afkortingenlijst. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

12 DEEL B. HET BELEIDSVERSLAG Dit verslag is opgebouwd uit een tweetal hoofdstukken. In het eerste deel wordt verantwoording afgelegd over de beleidsprioriteiten zoals die zijn benoemd in de Beleidsagenda. Hiertoe is door VenW de beleidsagenda uit de begroting 2003 doorgelopen op alle concrete toezeggingen. In het onderliggende beleidsverslag wordt aangegeven ofde toezeggingen (voor 2003) ook zijn gehaald en wat de reden is van een eventuele afwijking. Hiermee is direct de vraag inzichtelijk gemaakt, en beantwoord, in hoeverre VenW zijn toezeggingen uit de begroting 2003 heeft kunnen waarmaken (VBTB). Uit hoofde van de leesbaarheid is ten aanzien van de structuur gekozen voor dezelfde thematische opbouw als in de beleidsagenda. Hierdoor ligt het beleidsverslag zo dicht als mogelijk tegen de begroting aan. In het tweede deel wordt ingegaan op de afspraak uit de Ministerraad van 4 juli 2003, waarbij is afgesproken dat elke Minister in het kader van de begrotingscyclus (i.c. jaarverslag) afzonderlijk rapporteert over de voortgang op het terrein van de overeengekomen taakstelling ten aanzien van de reductie van Administratieve Lasten (AL) voor het bedrijfsleven. In het verleden vond deze verantwoording plaats door middel van een briefvan de Minister van Economische Zaken met daarbij per departement een apart overzicht. Gezien de koppeling aan de begrotingscyclus zal de verantwoording m.b.t. AL voor het bedrijfsleven, vanaf het jaarverslag 2003, onderdeel uitmaken van het jaarverslag van het departement. 4. BELEIDSPRIORITEITEN 4A. Realisatie van de beleidsprioriteiten 2003 In de inleiding bij dit jaarverslag is uitgebreid stilgestaan bij de Kabinetswisseling in Die heeft natuurlijk ook invloed gehad op de uitvoering van de beleidsagenda Deze beleidsagenda is de invulling door VenW van het Strategisch Akkoord van het Kabinet Balkenende I. Met het Hoofdlijnenakkoord van het Kabinet Balkenende II zijn enkele toezeggingen inmiddels (deels) achterhaald. Zo is het Kwartje van Kok in het Hoofdlijnenakkoord onder meer bestemd voor de financiering van investeringen. Daarmee is de invulling uit de begroting 2003, namelijk volledige teruggaafaan de pomp, verlaten. Bereikbaarheid In april 2002 is gebleken dat er onvoldoende draagvlak bestond in de Tweede Kamer voor PKB deel 3 van het Nationaal Verkeers- en Vervoersplan (NVVP). Daarom werkt VenW sinds medio 2003 aan de nieuwe PKB deel 1 van de nota Mobiliteit, waarin de lijnen uitgezet worden voor het verkeers- en vervoerbeleid tot Rijkswegen Aanleg Er staat een aantal verbredingen van wegen en nieuwe verbindingen op het programma om de bereikbaarheid te verbeteren. Voor een compleet beeld wordt verwezen naar het MIT De projecten die voor de periode gepland stonden liggen, met uitzondering van de A50, Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

13 op schema. In 2003 zijn de A5 Verlengde Westrandweg en de reconstructie van de A9 bij het Kooimeerplein bij Alkmaar voltooid. Benutting De Spoedwet Wegverbreding is op 2 juni 2003 van kracht geworden. Daarmee is er een wettelijke basis ontstaan voor de 34 wegaanpassingsbesluiten die in de bijlage van deze wet zijn benoemd. Naar verwachting kan de uitvoering van de Spoedwetprojecten eind 2004 beginnen. Innovatieve marktarrangementen VenW heeft in 2003 belangrijke voortgang geboekt bij de toepassing van innovatieve marktarrangementen, waaronder publiek-private samenwerking (PPS). De belangrijkste bereikte mijlpalen zijn de opening van het project Sijtwende, de invoering van innovatieve, meerjarige en functioneel gespecificeerde prestatiecontracten voor het vaste onderhoud van het hoofdwegennet en de toepassing van geïntegreerde contracten. Voor de aanleg van de A2 in Maastricht en de A4 Midden-Delfland is VenW in samenspraak met de betrokken medeoverheden nagegaan wat met de bestaande middelen de mogelijkheden voor financiering zijn. De resultaten zijn beschreven in het Infrastructuurverslag. Om structuur aan te brengen in de toepassing van PPS en andere innovatieve arrangementen is gewerkt aan een nieuwe VenW-inkoopstrategie (marktparticipatie), die op projectniveau richting geeft aan keuzes. Ten slotte heeft het Ministerie van VenW meegewerkt aan het opstellen van business cases voor PPS-projecten, veelal getrokken door regionale overheden. Het ging hierbij om onderzoek naar de haalbaarheid van alternatieve financieringswijzen en de voordelen van PPS-constructies. In de meeste gevallen gaat het om lopende projecten, waarover in 2003 nog geen definitieve besluiten zijn genomen. Communicatie met de weggebruiker Dit jaar is VenW een periodiek onderzoek gestart naar de beleving van weggebruikers. In het onderzoek is specifiek gevraagd naar file-ervaringen op trajecten waar Spoedwetprojecten zijn gepland. Met dit halfjaarlijkse onderzoek ontstaat, naast de objectief gemeten reductie van files, inzicht in de door de weggebruikers ervaren reductie van files. Daarnaast is gevraagd naar de grootste ergernissen van weggebruikers. Inhalend vrachtverkeer wordt daarbij het meest genoemd. In dat licht is de uitbreiding van het inhaalverbod voor vrachtverkeer met ingang van 1 juni 2003 een gunstige maatregel. Op 8 november 2003 is de Landelijke informatielijn Rijkswaterstaat officieel in gebruik genomen (nummer ). Op dit moment draait de informatielijn nog proef. Medio 2004 zal aan de hand van een evaluatie een besluit genomen worden over het vervolg van de telefoonlijn. In het Infrastructuurverslag wordt uitgebreider ingegaan op de belangrijkste uitkomsten op het gebied van rijkswegen. Spoor (Personenvervoer) Wettelijk systeem Met de Spoorwegwet en de Concessiewet Personenvervoer per trein komt er een wettelijk systeem dat de verantwoordelijkheden van Prorail, spoor- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

14 vervoerders en VenW beter afbakent om zo de samenwerking tussen de partijen te verbeteren. Dit systeem zal in 2004 in werking treden. Punctualiteit en storingen Om het aantal vertragingen voor treinreizigers te verminderen, heeft VenW punctualiteitsdoelstellingen gesteld. De doelstelling voor 2003 van 82% is gehaald: circa 83,1% van de treinen reed op tijd. Daarnaast blijkt het niet te zijn gelukt om het aantal storingen in de spoorinfrastructuur te verminderen. In de begroting 2004 zijn echter meer middelen beschikbaar om van de einddoelstelling voor 2008, 35 tot 40% minder storingen ten opzichte van 2000, in 2006 al 30 tot 35% minder storingen te verwezenlijken. In het «Plan van aanpak onderhoud spoor» in de begroting 2004 is de onderhoudssituatie op het spoor verwerkt op basis van scenario s van Prorail en externe audits. Nieuwe stations De bouw van nieuwe stations, die nieuwe woonlokaties goed en tijdig moeten ontsluiten, loopt op schema. Zo zijn de stations Tilburg Reeshof en Terwijde (was: Leidsche Rijn West) in december 2003 in gebruik genomen. Verder is er een beschikking voor Vathorst, Purmerend Weidevenne en Almere Oostvaarders (was: Almere-Buiten) afgegeven. Voor de overige in de begroting 2003 genoemde stations zal nog (her)prioritering plaatsvinden. Benutting Medio 2003 is door de spoorsector een benuttingsprogramma aan VenW aangeboden. De inzichten in de kwaliteitssituatie van de railinfrastructuur noopte ertoe het benuttingsprogramma in samenhang te zien met de extra maatregelen voor beheer en instandhouding. Dit heeft zijn beslag gekregen in de begroting 2004 en het programma «betrouwbaar benutten». Light rail De provincie Zuid-Holland is een pilot gestart met light-rail voertuigen op de spoorverbinding Gouda-Alphen a/d Rijn. De pilot kende enige aanloopproblemen aangezien het materieel aanvankelijk niet werd toegelaten door de Inspectie VenW. De proefis uiteindelijk medio 2003 begonnen. VenW draagt financieel bij aan deze proef. Hanzelijn De vertraging van de Hanzelijn is deels teruggedraaid naar aanleiding van de motie De Nereé tot Babberich. De opleveringsdatum is hierdoor vervroegd van 2014 naar Grote projecten Om de risico s in de Grote Projecten, waaronder HSL-Zuid en Betuweroute, afte dekken, is een risicoreservering opgenomen van 985 mln. In 2003 is 174 mln. overgeheveld naar het artikel voor de HSL. Regionaal OV De voorgenomen decentralisatie van de middelen voor regionale en lokale infrastructuur, die de besluitvorming over regionale infrastructuur en de financiële middelen daarvoor in één hand moet brengen, zal één jaar later in werking treden vanwege lopende onderhandelingen met het Interprovinciaal Overleg (IPO), de Vereniging Nederlandse Gemeenten Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

15 (VNG) en de Samenwerkende Kaderwetgebieden Verkeer en Vervoer (SKVV) over de totale hoogte van het budget en van de GDU-grens (Gebundelde Doeluitkering). De Kamer heeft in verband met deze onderhandelingen in een motie verzocht om één jaar uitstel tot 1 januari De Wet BDU (Brede Doeluitkering), met daarin een aangepast Kabinetsstandpunt, is aan de Raad van State gezonden. Onlangs is het advies van de Raad van State ontvangen. Het IBO-OV (Interdepartementaal beleidsonderzoek Openbaar Vervoer) is in de Tweede Kamer besproken. In principe gaat de Tweede Kamer akkoord, maar de exacte uitwerking moet nog plaatsvinden. De invoering van de BDU vindt plaats per 1 januari VenW heeft een reactie naar de Kamer gestuurd op het NEA-rapport over de invulling van de taakstellingen uit het Strategisch Akkoord en het Hoofdlijnenakkoord op de rijkssubsidie voor de exploitatie van het openbaar vervoer. Daarin geeft VenW aan dat de kortingen relatief beperkt en verdedigbaar zijn. Goederenvervoer Scheepvaart Project Mainport Rotterdam Op 19 december 2003 heeft het Kabinet een besluit genomen over de financiële bijdrage van het Rijk aan de Tweede Maasvlakte. Over de exacte hoogte en het tijdstip van de rijksbijdrage zullen in 2004 onderhandelingen plaatsvinden met de gemeente Rotterdam en de provincie Zuid- Holland. Doel van de onderhandelingen is om nog in 2004 te komen tot een door alle betrokken partijen ondertekend contract, waarna de uitvoering van de drie samenhangende deelprojecten verder kan worden uitgewerkt. De drie deelprojecten betreffen: het uitbreiden van de huidige Maasvlakte met landaanwinning (inclusiefcompenserende maatregelen), het beter benutten van het Bestaande Rotterdamse (haven)gebied en de aanleg van 750 hectare natuur en recreatie rond Rotterdam. Met de publicatie van deel 4 van de Planologische Kernbeslissing-plus (PKB-plus) Mainportontwikkeling Rotterdam heeft het Kabinet al op 29 september 2003 de ruimtelijke reserveringen en randvoorwaarden voor het project vastgesteld. Hiertegen zijn inmiddels 18 beroepsschriften ingediend bij de Raad van State. Na afhandeling van de beroepsprocedures is de PKB-plus definitief. Verzelfstandiging Gemeentelijk Havenbedrijf Op 5 december 2003 heeft het Kabinet ingestemd met het voorstel om de bevoegdheden van VenW op het gebied van (nautische) veiligheid en milieu na de verzelfstandiging van het Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam op te dragen aan de (Rijks)havenmeester, die per 1 januari 2004 in dienst is van het HavenbedrijfRotterdam NV. Hiertoe hebben betrokken partijen op 17 december 2003 een Havenmeesterconvenant getekend. Loodsen De aanpassing van de Scheepvaartverkeerswet voor de flexibilisering van de loodsplicht en de regionale aansturing is aangehouden als gevolg van het Kabinetsbesluit van april 2003 over de wijze waarop marktwerking bij het loodsen van zeeschepen zal worden ingevoerd. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

16 Er is een procesregisseur benoemd die het implementatieproces van het Kabinetsbesluit in goede banen moet leiden Verbetering vaarwegen Alle beoogde werkzaamheden voor de maatregelen om het bestaande vaarwegenstelsel te verbeteren, zijn in 2003 uitgevoerd. Die maatregelen zijn gericht op een betere benutting van de vaarwegen als onderdeel van het totale infrastructuurnetwerk. Het gaat hierbij onder meer om aanpassing van de Waal- en Maasroute, verbetering van de verbinding Amsterdam Lemmer Delfzijl, het Lekkanaal en omlegging van de Zuid- Willemsvaart. In het Infrastructuurverslag wordt hier verder op ingegaan. De stand van zaken ten aanzien van de geplande maatregelen om de veiligheid van het bestaande vaarwegstelsel verder te verbeteren, is: + De modernisering van de verkeerspost Den Helder is klaar; + Het project LOA-Westerschelde (Loodsen op Afstand) heeft vertraging opgelopen in het vergunningentraject. Volgens de nieuwe planning zal het project in 2005 starten en afgerond zijn in 2006; + Het programma van nautische maatregelen voor de veiligheid van de Westerschelde loopt tot en met 2006 en ligt op schema. Enkele maatregelen zijn geïmplementeerd zoals verbetering van de verkeerssituatie bij Vlissingen. Andere maatregelen zijn in ontwikkeling. Deze laatste betreffen vooral instrumenten om in overleg met de verkeerspost de scheepsreizen beter te kunnen plannen en op elkaar afte stemmen. Voor dit laatste doel is een INTERREG-project opgestart in samenwerking met Vlaanderen. Wellicht even belangrijk is dat er inmiddels forse stappen gezet zijn op weg naar meer samenwerking tussen de Nederlandse en Vlaamse diensten op het gebied van een gemeenschappelijk nautisch beheer. Spoor (Goederenvervoer) De Tweede Kamer is door middel van een briefvan 17 februari 2003 geïnformeerd over de mogelijkheden om de toekomstige rentabiliteit van de Betuweroute te verbeteren. Hierin wordt de verwachting uitgesproken dat het voor de Betuweroute mogelijk moet zijn om van aanvang afde variabele kosten van beheer en onderhoud te dekken uit de gebruiksvergoeding. Op termijn zouden, afhankelijk van ontwikkelingen in de markt en andere sectoren, daarbovenop wellicht ook de vaste kosten van beheer en onderhoud uit de heffing kunnen worden gedekt. In het licht van de op 20 februari 2003 aangenomen motie Hofstra (22 589, nr. 214) wordt bezien in hoeverre met het bedrijfsleven kan worden gekomen tot afspraken over een vrijwaring van exploitatieverliezen, dat wil zeggen een dekking van de kosten voor beheer en onderhoud. Ter voorbereiding van een keuze voor het toekomstig exploitatiemodel voor de Betuweroute heeft in 2003 een aantal studies plaatsgehad. Internationaal VenW streeft voortdurend naar een internationaal level playing field. De harmonisatie van maritieme veiligheidseisen in EU- en VN-kader is daar een voorbeeld van. In 2003 werd op dit terrein voortgang geboekt door middel van de oprichting van het Europees maritiem veiligheidsagentschap EMSA en de totstandkoming van een internationale code voor de beveiliging van schepen en havenfaciliteiten in VN/IMO (International Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

17 Maritime Organisation)-verband (de zogeheten International Ship and Port Facility Security Code (ISPS)). Daarnaast werd met betrekking tot het wegvervoer een stap gezet in de richting van verdere harmonisatie door de aanname van een EU-Richtlijn inzake de interoperabiliteit van elektronische heffingsystemen. De bilaterale Ministersconferentie met Duitsland op 6 oktober 2003 over de perspectieven voor het toekomstige Duits-Nederlandse goederenvervoerbeleid is succesvol verlopen. De activiteiten in het kader van de risicoreductie Westerschelde (externe veiligheid) zijn enigszins vertraagd door intensieve discussies met de Vlaamse overheid en industrie. Daar staat tegenover dat door de industrie inmiddels een substantiële transportreductie is gerealiseerd. Luchtvaart Onder het Kabinet Balkenende I is gestart met de evaluatie van de voorwaarden voor de verkoop van het minderheidsaandeel in de N.V. Luchthaven Schiphol. Die voorwaarden moeten de publieke belangen veilig stellen. Nadat duidelijk was dat het nieuwe Kabinet de gekozen lijn wilde voortzetten, is de evaluatie afgerond. Die heeft geleid tot aanpassing van het wetsvoorstel. Daarover moet nog een definitief besluit worden genomen (eerste helft 2004). Het Kabinet heeft voorwaarden gesteld aan de fusie van Air France en KLM ter borging van de publieke belangen van netwerkkwaliteit en markttoegang. Daartoe zijn ook afspraken gemaakt met de Franse overheid. De Raad van EU-Ministers heeft de Europese Commissie het mandaat gegeven om met de VS te onderhandelen over luchtvaartbeleid. Tevens heeft de Commissie het mandaat gekregen om met derde landen te onderhandelen over andere eigendomsclausules in bilaterale luchtvaartverdragen. In de begroting is aangekondigd dat de nieuwe wetgeving voor de regionale en kleine luchthavens voorafzou worden gegaan door een beleidsnota. De staatssecretaris heeft inmiddels de Tweede Kamer aangegeven dat van een dergelijke nota wordt afgezien en direct zal worden overgegaan tot het initiëren van wetgeving. De PKB Lelystad en Maastricht heeft de hele procedure door de Tweede Kamer en de Eerste Kamer doorlopen en wordt in 2004 gepubliceerd. De opstelling van het veiligheidskader heeft vertraging opgelopen. De afronding is nu gepland voor het tweede kwartaal van In 2003 is een Europese autoriteit voor de luchtvaartveiligheid, de EASA (European Aviation Safety Agency), opgericht. Veiligheid Toezicht en handhaving De Inspectie VenW (IVW) werkt aan de nota «Toezicht in beweging», waarin uitgezet wordt hoe hoe de IVW zich wil ontwikkelen tot een toezichtsorganisatie die effectief en efficiënt kan optreden, zoals beoogd in het Hoofdlijnenakkoord. De nota zal begin 2004 worden afgerond. De interne- en externe communicatie hierover is gestart. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

18 Externe veiligheid Vuurwerk Voor het vervoer van vuurwerk over de weg, spoor en binnenwateren is per 1 januari 2003 in Europees verband een autorisatiesysteem ingevoerd. De classificatie van het door de importeur aangeboden vuurwerk wordt hiermee geautoriseerd door de overheid. Deze regeling is geïmplementeerd op basis van de Wet Vervoer Gevaarlijke Stoffen. Ketenstudies De projecten Ketenstudies en Knelpunten Inventarisatie Externe Veiligheid (KIEV) lopen volgens planning. Voor LPG, chloor en ammoniak zijn integrale ketenstudies verricht, van productie tot gebruik. Parallel hieraan is een leidraad kosten-batenanalyse ontwikkeld. Vervolgens zijn voor de ketens ammoniak en LPG maatregelen geïnventariseerd om specifieke knelpunten op te lossen en om de effecten bij een eventueel ongeval te verminderen. De meest kansrijke maatregelen worden verder uitgewerkt en doorgerekend. Emplacementen In de Derde Voortgangsrapportage inzake externe veiligheidsbeleid (september 2003) is aangegeven dat het uitvoeringsprogramma «Plan van Aanpak Goederen Emplacementen (PAGE)» zijn vruchten begint afte werpen. Door het uitvoeren van de diverse PAGE-maatregelen is het aantal emplacementen met externe veiligheidsproblemen inmiddels afgenomen van 11 in 2002 naar 9 in De twee emplacementen waar de problemen zijn opgelost zijn Delfzijl en Maastricht. Vier emplacementen (Rotterdam IJsselmonde, Arnhem Goederen, Roosendaal en Deventer) voldeden eind 2003 eveneens aan de veiligheidsnormen, maar wachten nog op het formele besluit om van het uitvoeringprogramma te mogen worden afgevoerd. De afname wordt voornamelijk veroorzaakt door het niet meer rangeren van gevaarlijke stoffen op die emplacementen. Tunnelveiligheid Er ligt een principeakkoord tussen de Ministers van VROM, VenW en BZK over de opzet van de regelgeving omtrent tunnelveiligheid. Besloten is om de beleidsnota in twee delen te knippen. Deel A met de Proceseisen is op 7 november 2003 naar de Kamer verzonden. In 2004 zullen veiligheidseisen aan tunnels (Deel B) nader worden uitgewerkt, zodat ze opgenomen kunnen worden in het bouwbesluit en de AMvB brandveilig gebruik, die in 2005 in de Ministerraad vastgesteld zullen worden. Toezending van Deel B «Veiligheidseisen» aan de Kamer is nu voorzien eind Toezicht Schiphol Uit de handhavingsrapportage van IVW blijkt dat de normen voor externe veiligheid rond de luchthaven Schiphol in 2003 niet zijn overschreden. Met het veiligheidsprogramma Safety Assessment Foreign Aircraft (SAFA) is in 2003 het toezicht geïntensiveerd door extra inspecties en themainspecties (vakantiecharters, grondafhandeling). De IVW streeft er naar het publiek zo goed mogelijk te informeren. Daarom onderzoekt de inspectie ofze de berichtgeving over haar activiteiten kan uitbreiden, bijvoorbeeld via internet. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

19 Beveiligingsbeleid (Security) In het Rijksbrede Actieplan Terrorismebestrijding en Veiligheid, dat in de maanden na de aanslagen van 11 september 2001 is opgesteld, wordt gewezen op de noodzaak vervoersstromen in havens en luchthavens beter te beveiligen. VenW heeft in 2003 zijn expertise op het gebied van security vergroot. Zo ontwikkelt VenW methoden om misbruik van vervoersdocumenten, vergunningen en ontheffingen bijvoorbeeld op het gebied van gevaarlijke stoffen op te sporen en te voorkomen. Bovendien wordt er aan nieuwe toezichtarrangementen een security-paragraaftoegevoegd. In 2003 is verder een 100% screening van check-in bagage ingevoerd (onder verantwoordelijkheid van de luchtvaartmaatschappijen). Hiermee wordt het vervoer van gevaarlijke stoffen in de luchtvaart gecontroleerd. Om deze maatregelen uit te kunnen voeren, zijn extra mensen ingezet. Op het gebied van havenbeveiliging is een nulmeting verricht. Daarnaast zijn er methodieken ontwikkeld om risicobeoordelingen van havenfaciliteiten en zeeschepen te maken. Tevens heeft VenW een Leidraad voor havenbeveiliging opgesteld. In 2003 heeft de Eu door middel van een Verordening betreffende de verbetering van de beveiliging van schepen en havenfaciliteiten, de wijzigingen in het SOLAS-Verdrag en de nieuwe International Ship and Port Facility Security Code (ISPS-Code) overgenomen. Op onderdelen stelt de Verordening zelfs scherpere regels. Ter implementatie van de EU-Verordening is voor de Nederlandse zeehavens een nieuwe uitvoeringswet noodzakelijk, de «Havenbeveiligingswet», die speciaal voor dit doel in 2003 is opgesteld en eind 2003 is goedgekeurd door de Ministerraad. VenW draagt bij aan het interdepartementale traject Bescherming Vitale Infrastructuur, getrokken door BZK, met voorstellen ter bescherming van sectoren als transport, luchtvaart, meteorologie en waterkeren en -beheren. Voor alle departementen bleek de exercitie ingewikkelder dan verwacht. Inmiddels zijn de prioriteiten binnen het traject benoemd. VenW zal die in 2004 aan de Tweede Kamer rapporteren. De analyse van zwakke plekken in de infrastructuur moet voor de zomer van 2004 afgerond zijn. Deze analyse moet leiden tot voorstellen voor structurele maatregelen. Verkeersveiligheid De ambities op het terrein van verkeersveiligheid zijn in de huidige plannen bijgesteld tot 900 doden en ziekenhuisgewonden in De aanleiding hiervoor zijn nieuwe kansrijke maatregelen. De eerste cijfers over 2003 geven ten opzichte van 2002 een stijging van 3% van het aantal doden in het wegverkeer aan en een daling van 1% van het aantal ziekenhuisgewonden in het wegverkeer. De definitieve cijfers komen in mei 2004 beschikbaar. Dan zal tevens een nadere analyse volgen. De voor 2003 vanuit het Rijk zelfgeplande maatregelen zijn nagenoeg allemaal uitgevoerd: de verplichte dode hoekspiegel voor vrachtwagens, uitbreiding van het inhaalverbod voor vrachtwagens, verbetering van de veiligheid voor motorrijders, indienen rijvaardigheidsplannen bij de Tweede Kamer, verbetering van de verkeershandhaving, verkeerseducatie in de basisvorming, het programma verkeerscampagnes en afronding van de proefmet de lane departure warning assistant. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

20 De invoering van het verbod op radardetectors is verschoven naar 1 januari 2004, omdat het advies van de Raad van State langer op zich liet wachten dan voorzien. Ook de implementatie van de EU-richtlijn veiligheidsgordels blijkt meer tijd te vergen. De verwachting is dat dit eind 2004 is afgerond. Sociale veiligheid OV In 2003 is hard gewerkt aan de implementatie van het Aanvalsplan SVOV (Sociale Veiligheid Openbaar Vervoer): het merendeel van de acties en maatregelen uit dit plan is afgerond. Decentrale OV-autoriteiten hebben in samenspraak met OV-bedrijven in 2003 meerjarenplannen met streefcijfers ontwikkeld. Het aantal toezichthouders op tram en metro is substantieel en structureel uitgebreid. Op veel plaatsen zijn initiatieven genomen om tot een veiligheidsarrangement te komen, waarin de actoren in de veiligheidsketen, met name gemeenten, vervoerbedrijven, politie en justitie samenwerken. In 2003 is van de beoogde uitbreiding van de Spoorwegpolitie tweederde deel gerealiseerd. Met een bijdrage van VenW in de initiële kosten kan het derde zogeheten «Veel Voorkomende Criminaliteitsteam» begin 2004 operationeel worden. De Spoorwegwet en de Concessiewet Personenvervoer per trein voorzien in een vervoerconcessie voor NS en een beheerconcessie voor ProRail. In beide concessies is een zorgplicht opgenomen voor sociale veiligheid; in de beheerconcessie daarnaast ook voor reinheid. De implementatie van de Chipkaart OV/Beheerste Toegang Stations (toegangspoortjes) ligt op schema. Eind 2003 heeft VenW een standpunt naar buiten gebracht over de invoering van de chipkaart op nationale schaal. In 2004 begint de sector met pilot-projecten. Taxivervoer In 2003 zijn noodgedwongen minder wegcontroles uitgevoerd als gevolg van het feit dat prioriteit is gegeven aan het handhaven van vervoerverboden in het kader van de bestrijding van de vogelpest. Het betreft een daling van circa 10% ten opzichte van In de grote steden is het toezicht op de vakbekwaamheid in taxi-ondernemingen verscherpt. Wel is gewerkt aan de exameneisen voor taxichauffeurs. Er is besloten om de maximumtarieven voor de taxi te bevriezen. In enkele grote steden zijn controles uitgevoerd op de invulling van rittenstaten en werkmappen om inzicht te krijgen in de betrouwbaarheid van deze documenten. Aanleiding hiervoor waren aanwijzingen dat de invulling veel te wensen overlaat. De eerste resultaten laten zien dat ruim 40% van de documenten onjuist wordt ingevuld met de bedoeling overtredingen van de rij- en rusttijdenregelgeving buiten de boeken te houden. Deze overtredingen leiden tot veiligheidsrisico s in het taxivervoer. Met de komst van de boordcomputer zal de naleving van de rij- en rusttijdenregelgeving naar verwachting sterk verbeteren, omdat fraude moeilijker zal worden door betere controlemogelijkheden. De invoering is afhankelijk van besluitvorming door het Europees Parlement en wordt voorzien voor De controle op de inbreng van vakbekwame procuratiehouders in taxiondernemingen is verscherpt nadat gebleken was dat procuratiehouders vaak niet ofnauwelijks bemoeienis hebben met het vervoer. Vergun- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr