Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 1

Transcriptie

1 V e rg r ij z in g i n N u t h V a n Zi l v e r n aar G o u d Augustus 2009

2 Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 1

3 Samenvatting Demografische ontwikkelingen De bevolking in Nederland zal gaan krimpen, vergrijzen en ontgroenen. Deze demografische factoren ontwikkelen zich verschillend per land, per regio en per gemeente. Nationaal gezien is er voorlopig nog geen dalend inwoneraantal. Integendeel, Nederland heeft nog te maken met een lichte bevolkingsgroei. In de provincie Limburg is de bevolkingsdaling definitief en onafwendbaar. In de gemeente Nuth is al vanaf 1997 sprake van bevolkingsdaling en zal het aantal inwoners afnemen met 20% tot aan Dit betekent wij binnen 15 jaar één vijfde deel minder inwoners tellen. De bevolking krimpt echter niet alleen, maar verandert ook van samenstelling. Het aandeel van de leeftijdsgroep 65 jaar en ouder zal stijgen tot 29% in Wij behoren in 2025 zelfs tot de top vijf vergrijzende gemeenten. Anticiperen op de krimp Deze krimp en veranderende bevolkingssamenstelling zullen wij moeten herkennen, erkennen en er uiteindelijk naar gaan handelen. Daarom is er een omslag in denken nodig: krimp in plaats van groei. Krimp hoeft geen probleem te zijn, het kan gezien worden als een gegeven waarop geanticipeerd moet worden. Dit betekent volgens onze strategische visie ruimte om na te denken over de kansen die de bevolkingsdaling biedt om kwaliteit te laten groeien. Het is noodzakelijk om beleidskeuzes mede te baseren op de bevolkingskrimp. De gevolgen voor de beleidsterreinen Bijna ieder beleidsterrein krijgt te maken met de effecten van de bevolkingsdaling. De bevolkingsdaling, ontgroening en vergrijzing zijn belangrijk voor de leefbaarheid en het voorzieningenniveau. Hoe gaan wij om met de uitdaging van een afnemend aantal inwoners en een toenemend aantal ouderen? Per beleidsterrein hebben wij bepaald wat de gevolgen en mogelijkheden voor de toekomst zijn. In een aantal uitgangspunten zijn kaders tot 2025 gegeven. De gemeenteraad zal antwoord moeten geven: welke richting wil de gemeente Nuth volgen? 1 Beleidsterrein Welzijn Voor de doelgroep ouderen worden tot 2025 diverse woonvormen gebouwd. Dit zijn onder andere (zorg)complexen met zorg- en welzijnsvoorzieningen die aangepast kunnen worden aan de behoeften van de ouderen. De communicatie ouderen over zorgmogelijkheden is aanzienlijk verbeterd. Ouderen worden sociaal betrokken bij de maatschappij via vrijwilligerswerk. Wij streven er ook naar om in wijken niet alleen voorzieningen voor ouderen te realiseren, maar ook voor jonge huishoudens. Er is een goed vestigingsklimaat voor jonge gezinnen in een prettige woon- en leefomgeving. Voor de doelgroep jongeren is het beleid gericht op sociale ontmoetingsplekken en preventie. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 2

4 2 Beleidsterrein Onderwijs Wij streven er naar om in onze gemeente in iedere kern de huidige onderwijsvoorzieningen te behouden. Eventueel kunnen wij een financiele bijdrage leveren voor de exploitatie van de brede school gebouwen. Indien noodzakelijk en wenselijk wordt er in de kernen gestreeft naar multifunctionele accommodaties, waardoor gebouwen optimaal worden benut en voorzieningen in de kernen worden behouden. 3 Beleidsterrein Cultuur Wij streven er naar het verenigingsleven en de naschoolse opvang te steunen en te stimuleren via subsidies. Indien noodzakelijk leveren wij een bijdrage aan de instandhouding en optimale benutting van accommodaties. Vrijwilligers en mantelzorgers worden gesteund. Wij streven ernaar te onderzoeken hoeveel mantelzorgers er binnen onze gemeente zijn en aan welke vorm van steun zij behoefte hebben. In iedere kern wordt getracht een dienst van de bibliotheek behouden met aanbod voor jong en oud. 4 Beleidsterrein Ruimtelijke ordening en Wonen In onze gemeente is het in 2025 comfortabel en landelijk wonen in een groengebied met een gouden kans. Er wordt gebouwd voor de behoeften van de inwoners. Er wordt naar gestreefd de woningbouw niet alleen te realiseren voor ouderen, maar ook voor jonge huishoudens. Hierdoor zijn de kernen levendig en evenwichtig gebleven. Om burgers zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen worden levensloopbestendige woningen gebouwd. Nuth is een prettige en kwalitatieve woonomgeving met een goed voorzieningniveau, goed toegankelijk vervoer en groene ruimtes. 5 Beleidsterrein Economische zaken en werkgelegenheid Werklozen worden via re-integratietrajecten en opleidingstrajecten aan een passende baan geholpen. Via opleiding en training wordt getracht de kwaliteit van werknemers te behouden. Op het gebied van toerisme zijn wij verder uitgegroeid tot een groene woongemeente met diverse mogelijkheden tot wandelen, fietsen en recreëren. Financien De uitgaven van onze gemeente wordt uit drie inkomstenbronnen bekostigt, namelijk het gemeentefonds, de speciale uitkeringen en de eigen inkomsten. Per inwoner ontvangen wij globaal 300,- aan uitkering van het gemeentefonds. In het geval van een afname van 100 inwoners in 2009 leidt dit tot een ruim lagere algemene uitkering uit het gemeentefonds. Bij vergrijzing neemt het aandeel ouderen in de totale bevolking toe. Dit remt de daling van de algemene uitkering. Bij ontgroening neemt het aandeel jongeren in de totale bevolking af. Dit versterkt de daling van de algemene uitkering. Alleen door het maken van keuzes, kan binnen de financiële kaders en (on)mogelijkheden die er zijn, gestructureerd worden gewerkt aan de toekomst van Nuth. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 3

5 Inhoud Samenvatting 2 1 Vergrijzing in Nuth: van zilver naar goud Achtergronden Bevolkingsontwikkelingen Anticiperen op krimp De werkwijze De kadernota Opbouw kadernota 7 2 Demografie als verbindingslijn Nederland Provincie Limburg Gemeente Nuth De vergelijking 12 3 Bewustwording Fasen Krimpdenken Krimpdenken in Nederland Erkenning in Nuth 15 4 De strategie van Nuth Maatschappelijke trends De strategie van Nuth 17 5 De Beleidsterreinen Welzijn Onderwijs Cultuur Ruimtelijke ordening & Wonen Economische zaken & Werkgelegenheid 28 6 Gevolgen voor Financiën Financiële gevolgen bevolkingsdaling Het gemeentefonds Huidige situatie Toekomstige situatie 32 7 De discussie 33 Literatuurlijst 35 Bijlagen 38 1 Financiële consequenties bevolkingsdaling Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 4

6 1 Vergrijzing in Nuth: van zilver naar goud Voor u ligt de kadernota Vergrijzing in Nuth: van zilver naar goud. Deze nota geeft ons de kaders (en thema s) aan tot 2025 om te anticiperen op de demografische ontwikkelingen binnen onze gemeente. In dit eerste hoofdstuk worden de achtergronden, de werkwijze en de opbouw van de kadernota beschreven. 1.1 Achtergronden bevolkingsontwikkelingen De bevolking is qua demografische ontwikkeling altijd in beweging. De laatste tijd zijn demografische cijfers steeds vaker voorpaginanieuws. Het gaat dan vooral over de vergrijzing en de daarmee groeiende kosten. Vergrijzing is een term die gebruikt wordt om aan te geven dat het aandeel ouderen in de bevolking stijgt en daardoor een stijging van de gemiddelde leeftijd veroorzaakt. Maar er is meer aan de hand. De periode van vergrijzing gaat gepaard met bevolkingsdaling en ontgroening. Bevolkingsdaling heeft met de bevolkingsomvang te maken en wil zeggen dat het inwonersaantal vermindert. Bij ontgroening daalt het aandeel jongeren in de bevolkingssamenstelling. Deze demografische factoren ontwikkelen zich verschillend per land, per regio en per gemeente. Nationaal gezien is er in Nederland voorlopig nog geen dalend inwonersaantal, integendeel de bevolking groeit nog. Dit wil echter niet zeggen dat alle regio s en gemeenten delen in deze aanwas van inwoners. In de provincie Limburg is de bevolkingsafname een structureel verschijnsel en onafwendbaar, de groei is definitief voorbij. De gemeente Nuth krijgt tot 2025 zelfs te maken met een bevolkingsdaling van 20%. Daarnaast behoort de gemeente Nuth in 2025 ook tot de top vijf vergrijzende gemeenten in Nederland. 1.2 Anticiperen op krimp Deze bevolkingsontwikkelingen zijn niet meer te negeren en aan te duiden als tijdelijk, de bevolking verandert. Binnen de kernen van Nuth zullen de ontwikkelingen snel zichtbaar zijn. Wij zullen ons aan moeten passen aan een nieuwe situatie: krimp in plaats van groei. Voor deze nieuwe trend, die om een nieuwe benadering vraagt, is een omslag in denken nodig. Men kan niet in de traditionele groei blijven denken als de realiteit iets anders laat zien. Bij krimp wordt veronderstelt dat het een probleem is dat de bevolking niet meer groeit. Dat de bevolking niet meer groeit hoeft geen probleem te zijn, maar kan gezien worden als een spijkerhard gegeven. En de boodschap is helder: niet afwachten, maar er nu naar handelen. Het is noodzakelijk om een bestuurlijk en beleidsmatig antwoord te formuleren op deze ontwikkelingen. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 5

7 Aangezien de vergrijzing in onze gemeente een grote impact zal hebben op alle terreinen van het gemeentelijke beleid is een integrale aanpak wenselijk. Bijna iedere sector krijgt te maken met de effecten van bevolkingsdaling. De woningbouw met een dalend aantal huishoudens, het onderwijs met een dalend aantal leerlingen en de zorgmarkt met een groeiend aantal ouderen. Wat zijn de gevolgen voor de woningbouw, het voortbestaan van basisscholen en de zorgsector? Niet op alle beleidsterreinen leidt bevolkingsdaling tot de noodzaak om onmiddellijk in te grijpen. Soms is vroegtijdig nadenken over de toekomst nodig, omdat de te treffen maatregelen een lange periode van realisatie kunnen hebben. Figuur De werkwijze Hoe is deze kadernota tot stand gekomen? Voorafgaand zijn de demografische trends onderzocht en literatuur bestudeerd. Op basis van deze kennis is intern een onderzoek gedaan en zijn bijeenkomsten georganiseerd met de beleidsmedewerkers van de afdelingen VROM, Welzijn, Financiën en Sociale Zaken. Tijdens dit onderzoek is bepaald op welke facetten de bevolkingsdaling, vergrijzing en ontgroening invloed hebben. Ook zijn de gevolgen ingeschat en oplossingsrichtingen of mogelijkheden verkent. Tijdens de themabijeenkomst op 12 mei 2009 is de gemeenteraad geattendeerd op de bevolkingstrends en de noodzaak hierop te anticiperen. Om draagvlak te creëren voor het onderwerp en te ontdekken hoe andere organisaties met de bevolkingsontwikkelingen omgaan is op 16 juni 2009 een bijeenkomst georganiseerd voor de vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld. Op basis van het intern onderzoek en de bijeenkomsten met de gemeenteraad en het maatschappelijk middenveld is deze kadernota tot stand gekomen. In augustus 2009 zal de kadernota samen met een raadsvoorstel aan de gemeenteraad aangeboden worden. Eind september 2009 zal het raadsvoorstel behandeld worden in de gemeenteraad. De gemeenteraad zal dan fundamentele beslissingen voor de toekomst moeten nemen, welke richting zij wilt volgen tot 2025? Aan de hand van de kadernota zal een uitvoeringsprogramma voor de toekomst ontwikkelt worden. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 6

8 Het motto regeren is vooruitzien verwijst naar de rationaliteit van besluitvorming. De gemeenteraad, het college van B&W en de ambtelijke organisatie zullen zich gezamenlijk moeten inzetten om te anticiperen op de krimp en om de kwaliteit te laten groeien. Daarnaast zullen we samen met maatschappelijke partners de bestuurlijke verantwoordelijkheid moeten nemen om de leefbaarheid voor de toekomstige generaties in alle kernen te waarborgen. 1.4 De kadernota In deze nota zijn de gevolgen van de bevolkingsontwikkelingen voor onze gemeente in kaart gebracht en is beschreven hoe wij op deze gevolgen kunnen inspelen. De kadernota zal dienen als marsroute met uitgangspunten tot aan 2025 om te anticiperen op de demografische ontwikkelingen. Er zal een antwoord gevonden moeten worden op de maatschappelijke spanningen die zich in de nabije toekomst gaan manifesteren. Bijvoorbeeld een daling van het aantal huishoudens leidt dit tot een lagere vraag naar woningen en leegstand is daarbij niet uitgesloten. Tegelijkertijd leidt een gewijzigde bevolkingssamenstelling tot veranderingen in de vraag naar bepaalde soorten woningen. Men kan wel kwalitatieve woningen bouwen, maar als er geen inwoners zijn om de woningen te vullen, leidt dit tot leegstand. Dit is een voorbeeld van een complex vraagstuk dat politieke en bestuurlijke keuzes vergt. Het streven is dat wij in 2025 nog steeds een plezierige gemeente zijn om in te wonen met toegankelijke voorzieningen. 1.5 Opbouw kadernota Het eerste deel is van deze kadernota is vooral beschouwend en samenvattend van aard en geeft weer voor welke uitdagingen de gemeente Nuth staat door de demografische ontwikkelingen. Zo geeft hoofdstuk twee inzicht in de achtergronden van de bevolkingsdaling in Nederland, in de provincie Limburg en in de gemeente Nuth en wordt in het hoofdstuk drie ingespeeld op het krimpdenken. Het tweede deel van deze nota schetst de gevolgen van de bevolkingsontwikkelingen voor de diverse beleidsterreinen. Zo geeft hoofdstuk vier een overkoepelende visie van de gemeente Nuth tot 2025 en hoofdstuk vijf geeft per beleidsterrein facetten weer waarop de bevolkingsontwikkelingen invloed hebben. In hoofdstuk vijf zijn ook enkele uitgangspunten tot 2025 benoemd en enkele fundamentele vragen gesteld die tot doel hebben de beleidskaders voor de toekomst vorm te geven. Aan de hand van deze uitgangspunten zal de gemeenteraad antwoord moeten geven op de vraag of dit de richting is die zij in de toekomst wilt volgen. De uiteindelijke kaders zullen richtinggevend zijn voor elk nieuw op te stellen beleid binnen de gemeente Nuth. In hoofdstuk zes worden de financiële consequenties van de bevolkingsontwikkelingen voor de gemeente Nuth weergegeven. In het laatste hoofdstuk wordt ten slotte nogmaals gekeken naar de discussievraagstukken die resten. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 7

9 2 Demografie als verbindingslijn Bevolkingsbeschrijving ofwel demografie is de wetenschap die de kwantitatieve aspecten van de bevolking bestudeert. Het is een studie verricht naar de samenstelling van de bevolking naar bijvoorbeeld leeftijd, geslacht, nationaliteit, etniciteit en beroep. Bevolkingsdaling, vergrijzing en ontgroening zijn drie demografische ontwikkelingen die zich in Nederland in de periode van voordoen. In dit hoofdstuk worden de gevolgen en prognoses van het verschijnsel bevolkingskrimp beschreven voor Nederland, de provincie Limburg en ten slotte de gemeente Nuth. De cijfers in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op CBS en RPB prognoses (2008). 2.1 Nederland De bevolking in Nederland zal gaan krimpen, vergrijzen en ontgroenen. Het aantal geboortes neemt af, meer mensen overlijden als gevolg van de vergrijzing en er komen minder mensen bij als gevolg van een negatief migratiesaldo. De bevolkingsdaling is een definitief verschijnsel. Nationaal gezien is er voorlopig nog geen dalend inwoneraantal, in tegendeel, de Randstad heeft nog te maken met een lichte bevolkingsgroei. Het CBS verwacht dat de top van de Nederlandse bevolkingsomvang in 2035 bereikt wordt met ongeveer 17 miljoen mensen. Daarna zal ook nationaal de daling van het aantal inwoners structureel doorzetten, ook in het stedelijk gebied. Het aandeel van de leeftijdsgroep 65 jaar en ouder zal in Nederland stijgen van 14% in 2005 naar 21% in 2025 (zie figuur 2.1). Opmerkelijk in dit figuur is dat Limburg behoort tot een van de meest vergrijzende provincies. Figuur 2.1 Aandeel 65+ in Nederland Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 8

10 In het rapport Krimp en ruimte, bevolkingsafname, ruimtelijke gevolgen en beleid van het Ruimtelijk Planbureau wordt het volgende geconcludeerd over de bevolkingsdaling in Nederland (zie figuur 2.2). In Zuid-Limburg zal de krimp het omvangrijkst zijn, met een afname van bijna inwoners. Op afstand volgen de Achterhoek en Oost-Groningen. De grootste relatieve afname zal optreden in de corop-regio s Zuid-Limburg, Oost-Groningen, Zeeuws-Vlaanderen en Delfzijl en omstreken. Van de huidige 467 gemeenten zal maar liefst 55 procent (259 gemeenten) te maken krijgen met een (verdere) bevolkingsafname. De grootste absolute afname zal optreden in Heerlen, Kerkrade en Sittard- Geleen. Heerlen zal in 2025 bijna inwoners minder tellen dan in De grootste relatieve bevolkingsafname zal plaatsvinden in gemeenten als Wognum (Noord-Holland), Nuth (Zuid-Limburg) en Amerongen (Utrecht). Deze gemeenten zullen in 2025 een kwart tot een vijfde minder inwoners tellen dan in Van de tien gemeenten met de grootste relatieve bevolkingsafname liggen er zes in Zuid-Limburg. Figuur 2.2 Bevolkingsdaling volgens het Ruimtelijk Planbureau 2.2 Provincie Limburg De groei mag dan nationaal aanhouden, dit wil niet zeggen dat alle regio s en gemeenten delen in de aanwas van inwoners. Krimp van inwoners komt vooral voor aan de grenzen van Nederland. Regio s in Friesland, Limburg, Zeeland en Gelderland kennen dezelfde ontwikkeling. Er groeit een contrast binnen Nederland: er zijn twee werkelijkheden groei en krimp. Over een aantal decennia, krijgen alle regio s in Nederland met deze krimp te maken. In de provincie Limburg is de bevolkingsafname nu al onafwendbaar, de groei is definitief voorbij. In 2002 bereikte Limburg haar top voor wat betreft het aantal inwoners, namelijk inwoners. Hierna is het aantal inwoners van Limburg gaan dalen. Deze bevolkingskrimp is niet incidenteel, het is een structureel en actueel verschijnsel geworden. Omdat de ontwikkelingen zich in Limburg sneller voltrekken dan in andere delen van Nederland, spreken we over een demografische voorsprong. In de provincie Limburg zal het aantal inwoners met 7% dalen (zie figuur 2.3 op de volgende pagina). Rond 2030 zal het aantal inwoners van Limburg naar verwachting net onder de één miljoen zakken en daarmee terug zijn om het niveau van De samenstelling is echter drastisch anders dan in Het aantal jongeren is gehalveerd en het aantal ouderen is verviervoudigd. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 9

11 Figuur 2.3 Bevolkingsontwikkeling Provincie Limburg Oorzaken bevolkingsdaling, vergrijzing en ontgroening in Limburg Om de bevolkingsdaling te begrijpen is het belangrijk de achtergronden van de krimp te weten. Als oorzaak van bevolkingsdaling wordt het achterblijven van de natuurlijke aanwas genoemd: er worden minder mensen geboren dan er sterven. Vooral in Limburg is er een laag geboortecijfer in vergelijking tot de rest van Nederland. Toch is krimp niet alleen een natuurlijke ontwikkeling, emigratie naar het buitenland en naar de grote steden speelt ook een belangrijke rol. Voor hoger en universitair onderwijs verhuizen jongeren naar (de omgeving van) steden waar onderwijsvoorzieningen zijn. Vaak blijven zij daar omdat zij er een betere baan kunnen vinden. Daarnaast zijn de huizenprijzen in België en Duitsland aantrekkelijker. Bedrijven kiezen ook steeds meer voor concentratie in de Randstad. Limburg heeft een zwak imago en een matig vestigingsklimaat. Zowel de economie als de levensloop veranderen en zijn oorzaken van de bevolkingskrimp. Ook de vergrijzing van de bevolking wordt veroorzaakt door een tweetal factoren. In de eerste plaats kennen veel westerse landen vlak na de Tweede Wereldoorlog een babyboom, waarin relatief veel kinderen geboren werden. In de jaren zestig en zeventig daalde het geboortecijfer echter sterk. Dit effect is tijdelijk: rond 2020 zullen de meeste babyboomers overleden zijn. Een andere meer structurele oorzaak van de vergrijzing is de stijging in levensverwachting. De gemiddelde levensduur van een man is tussen 1950 en 2002 toegenomen van 72,7 jaar naar 80,7 jaar. De verwachting is dat deze stijging van de levensduur in de toekomst doorzet. 2.3 Gemeente Nuth Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 10

12 Al vanaf 1997 is in onze gemeente sprake van bevolkingsdaling. In de gemeente Nuth wonen inwoners (2008) en dit zal, volgens CBS prognoses, dalen tot inwoners in Dit betekent een afname van 20%. Binnen 15 jaar zullen wij één vijfde deel minder inwoners tellen. De bevolking in de gemeente Nuth krimp niet alleen, maar verandert ook van samenstelling. Het aandeel van de leeftijdsgroep 65 jaar en ouder zal stijgen van 18% in 2006 tot 29% in In 2025 is bijna één derde deel van de bevolking ouder dan 65 jaar. Het aandeel van de jongeren zal dalen van 21% in 2006 naar 18% in Het aandeel van de beroepsbevolking zal dalen van 61% in 2006 naar 53% in 2025 (zie figuur 2.4). Figuur 2.4 Bevolkingssamenstelling gemeente Nuth Het aantal huishoudens binnen de gemeente zal ook afnemen. In 2006 zijn er huishoudens. Dit zal dalen tot huishoudens in Dit is een daling van 16% (zie figuur 2.5). Figuur 2.5 Huishoudprognose Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 11

13 Binnen de gemeente zijn deze bevolkingsontwikkelingen al geruime tijd onderwerp van gesprek op zowel bestuurlijk als ambtelijk niveau. We moeten anticiperen op de bevolkingsdaling, vergrijzing en ontgroening. 2.4 De vergelijking Als de demografische ontwikkelingen van Nederland, de Provincie Limburg en de gemeente Nuth vergeleken worden is duidelijk te zien dat de grootste bevolkingsdaling in de gemeente Nuth zal plaats vinden (zie figuur 2.6). Figuur 2.6 Bevolkingsontwikkeling Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 12

14 3 Bewustwording Ze goan loupe schreef de Limburgse columnist Paul Prikken onlangs. Ze gaan lopen, daarmee doelde hij op de bevolkingsdaling die in Limburg inmiddels is ingezet. Hiermee zet het gebied een trend in die binnen enkele decennia in heel Nederland gaat spelen: krimp. Wij zullen als gemeente de krimp moeten gaan herkennen, erkennen en er uiteindelijk naar gaan handelen. Politieke aandachtsvorming voor de bevolkingsontwikkelingen onder de bestuurders is noodzakelijk. 3.1 Fasen Krimpdenken De drie demografische ontwikkelingen ontgroening, vergrijzing en bevolkingsdaling hebben elk hun eigen negatieve bijklank. De vergrijzing stelt de zorgsector voor een probleem met het groeiend aantal ouderen en de rijksoverheid voor financieringsproblemen. Een dalende bevolking wordt vaak gezien als een leeglopend gebied, het zal er wel niet aantrekkelijk zijn, want anders liep het gebied niet leeg. De bevolkingsdaling en ontgroening roept bij bestuurders weerstand op. De demografische ontwikkelingen hebben echter ook positieve kenmerken. De vergrijzing is een bron van nieuwe mogelijkheden. De ontgroening en bevolkingsdaling leggen minder druk op schaarse goederen als natuur en milieu en bieden meer ruimte met nieuwe bouwmogelijkheden. Afname van de potentiële beroepsbevolking doet de werkloosheid wellicht dalen. Voormalige bedrijventerreinen kunnen als groengebied worden ingericht en daarmee worden ingezet voor recreatieve doeleinden. Er zijn diverse fasen in de omslag van het denken in groei naar het denken in krimp. Hinssen en Derks spreken in het artikel afkicken van groei (2008) zelfs over het rouwproces dat bestuurders doorlopen in het afscheid nemen van groeidenken. 1. Een eerste reflex is ontkenning. Bij ons gebeurt dat niet is de gedachte. De aanname is dat het in het belang van de gemeente is om zoveel mogelijk inwoners in de gemeente te laten vestigen, omdat dit goed is voor het behoud of de uitbreiding van het voorzieningenniveau. Bestuurlijke ontkenning van de bevolkingsdaling kan nadelig zijn voor de gemeente. Bouwen in een regio om meer inwoners aan te trekken leidt tot leegstand (als er geen mensen zijn om de gebouwen te vullen) en tot concurrentie: de groei van de ene gemeente zal ten kosten gaan van de andere gemeente. 2. Een tweede reflex is het verzet tegen de krimp. Deze tweede reactie omvat pogingen om de daling van het inwoneraantal te voorkomen of te stoppen. Deze reactie is (onbewust) gebaseerd op de gedachte dat krimp tijdelijk en stuurbaar is. Elke gemeente zal in eerste instantie de inwoners willen behouden, om allerlei voor de hand liggende redenen. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 13

15 Minder inwoners betekent minder belastingsinkomsten, een teruglopend voorzieningenniveau en minder leerlingen. Krimp wordt geassocieerd met ouderdom en achteruitgang. Dit hoeft niet het geval te zijn: minder kan ook meer zijn. De gedachte is dat de oplossing misschien van buiten kan komen. Zou de buitenlandse arbeidsmigratie geen oplossing zijn? Kan er niet voor gezorgd worden dat er meer kinderen geboren worden? 3. Een derde reflex is herkenning. De gemeente ziet in dat ze aan de vooravond staat van een grote verandering, maar doet er nog niets mee. Herkent men de problemen dan is men op de goede weg. 4. Een vierde, cruciale reflex is erkenning. Op den duur accepteert men bevolkingsdaling als een onvermijdelijk gegeven. De problemen worden gezien, maar men wil er ook mee aan de slag. Dat vergt lef, ruggengraat en visie van bestuurders. De achterban binnen de gemeente moet overtuigd worden van de bevolkingsdaling. 5. De vijfde reflex is actief oppakken en ernaar handelen. Pas als de bevolkingsdaling wordt geaccepteerd kan er adequaat actie ondernomen worden. En niet alleen op bestuurlijk niveau, maar ook in samenwerking met zorginstellingen, woningcorporaties en scholen. Gewenste strategieën kunnen immers niet tot uitvoering komen als daar de maatschappelijk organisaties, die ook vaak probleemeigenaren zijn, niet bij betrokken zijn. Kwantiteit is niet meer het adagium, kwaliteit is dat wel. Herkennen, erkennen en er naar handelen dus. Het klinkt eenvoudig, maar de praktijk wijst uit dat een gemeente daar de komende jaren even mee bezig is. Bevolkingsdaling vraagt volgens Korsten en Goedvolk (2008) in hun artikel om een paradigmaverandering. Een paradigma kan opgevat worden als een lens waardoor mensen de werkelijkheid zien. Het bepaald hoe een probleem wordt gedefinieerd en structureert het denkproces. Binnen een door krimp gekleurd paradigma, is het feit dat de bevolking niet meer groeit een gegeven. Dit biedt ruimte om na te denken over de kansen die de bevolkingsdaling biedt. Figuur 3.1 Het loslaten van het groeidenken Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 14

16 3.2 Krimpdenken in Nederland Nederland kent een lange historie van groei. Lange tijd was de voornaamste opgave van bestuurders het faciliteren van de groei. Het denken is zo doordrongen van groei, dat nauwelijks gerealiseerd wordt welke onbewuste aannames en veronderstellingen hieraan ten grondslag liggen. Het besef dat krimp blijvend is past niet in het groeidenken. Net zo min als de gedachte dat de krimp nauwelijks stuurbaar is. Toch is dat het geval. Bevolkingskrimp is structureel en onafwendbaar. Het is nu nog een regionaal verschijnsel maar zal zich op den duur over heel Nederland verspreiden. In 2025 heeft ruim de helft van de gemeenten minder inwoners dan nu. In Limburg is op provinciaal niveau een kentering vast te stellen in het omgaan met krimp. De basisgedachte wordt omarmd dat krimp geen probleem is maar een gegeven. Dit biedt ruimte om na te denken over de kansen die bevolkingsdaling biedt, bijvoorbeeld in termen van groen, rust en ruimte. En dat het daarom noodzakelijk is om beleidskeuzes mede te baseren op bevolkingskrimp. De omslag van kwantiteit naar kwaliteit dient gemaakt te worden. De demografische ontwikkelingen betekenen niet minder investeren, maar vooral anders investeren. De investeringen moet zo gericht worden dat deze bijdragen aan de leefbaarheid van het gebied, bijvoorbeeld door gerichte herstructurering van de woningvoorraad en voorzieningen. 3.3 Erkenning in Nuth De gemeente Nuth bevindt zich op dit moment in fase vier van het krimpdenken. Wij erkennen de bevolkingsdaling en zien dit niet als een probleem, maar als een gegeven waarop actief geanticipeerd kan en moet worden. We ondernemen actief actie. In december 2008 is er een kwantitatief onderzoek over de vergrijzing en bevolkingskrimp gedaan. Als vervolg op dit kwantitatief onderzoek is deze kadernota geschreven. Tijdens het opstellen van de kadernota hebben wij geprobeerd zowel intern als extern de ambtelijke organisatie, de gemeenteraad en het maatschappelijk middenveld te overtuigen van de bevolkingsdaling en de noodzaak hierop te anticiperen. Het doel hiervan is om draagvlak en betrokkenheid te creëren voor de demografische ontwikkelingen en om gezamenlijk nieuwe wegen te kunnen ontdekken. In deze kadernota zijn de gevolgen en mogelijkheden voor de toekomst bepaald. De resultaten zijn vastgelegd in uitgangspunten tot 2025 en zijn terug te vinden in hoofdstuk vijf. Om in fase vijf te komen zullen wij keuzes moeten maken en actief aan de slag moeten gaan met de ontwikkelingen.. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 15

17 4 Strategie gemeente Nuth In dit hoofdstuk zullen eerst enkele maatschappelijk trends besproken worden die van invloed zijn op de strategie die wij in toekomst willen volgen. De algemene en overkoepelende strategie van onze gemeente zal in paragraaf twee aan bod komen. In hoofdstuk vijf zal deze strategie vertaald worden in een aantal uitgangspunten per beleidsterrein. 4.1 Maatschappelijke trends Niet alleen de demografische ontwikkelingen in de bevolkingsopbouw, maar ook een aantal belangrijke maatschappelijke trends en veranderingen zorgen er voor dat de leefbaarheid van wijken en buurten meer onder druk komt te staan. In het verleden behoorden mensen veel tot een bepaalde sociale groep. De laatste jaren is het proces van individualisering steeds krachtiger gaan doorzetten. Een breed scala aan persoonlijke keuzes vervangt de traditionele keuze van de groep. Dit wordt versterkt door de toegenomen professionalisering, het hoger opleidingsniveau en de grotere mondigheid van mensen. De burger is kritisch ingesteld. Hij kiest bij vervulling van zijn wensen en behoeften voor kwaliteit en dan maakt het voor hem niet uit of hij daarvoor een grotere afstand moet afleggen. Door individualisering voelen minder burgers zich betrokken bij het verenigingsleven en de directe woon- en leefomgeving, of zijn bereid zich hiervoor vrijwillig in te zetten. Hierdoor daalt het verenigingsleven en krijgen accommodaties steeds minder bezetting. Individualisering leidt ook tot de toename van het aantal kleine huishoudens, wat weer gevolgen heeft voor het aantal woningen in de woonomgeving. Daarnaast worden burgers ook steeds meer geconfronteerd met een steeds groter aantal risico s. Er is een grotere behoefte aan veiligheid in de woon- en leefomgeving van de burger. Bij veiligheid zoeken gaat het om zekerheid, geborgenheid en je veilig voelen. Door de trend van vergrijzing, een steeds grotere groep ouderen, is service en bedieningsgemak uitermate relevant. De burger heeft behoefte aan eenvoud en herkenbaarheid. Het beeld van de afhankelijke en hulpbehoevende oudere maakt plaats voor dat van de zelfstandige senior die nog volop van het leven kan en wil genieten. Vooral deze groep burgers hebben toch een zekere behoefte aan solidariteit. Ontmoetingsplekken op verschillende niveaus zijn daarom belangrijk voor de sociale samenhang. Het oudere individu gaat weer op zoek naar groepsverbanden en herkenning. Naar een gemeenschapsgevoel met een flexibele vorm van socialisering. Welzijn in plaats van welvaart. De trends zien we direct terug in Nuth op het vlak van winkelvoorzieningen, cultuur en sport. Deze trends zijn bepalend voor de strategie die wij willen volgen in de toekomst. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 16

18 4.2 De strategie van Nuth In de strategische visie van onze gemeente tot aan 2020 is bepaald dat er een actief beleid moet worden opgesteld gericht op de benutting van de kansen die de vergrijzing met zich mee brengt. In Nuth zullen in 2025 minder jongeren zijn, meer ouderen en in het totaal minder mensen. Toch blijft het doel van de gemeente Nuth om een prettige woon- en leefomgeving te realiseren voor jong en oud. Hierdoor blijven de kernen levendig en evenwichtig. Om mensen zolang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen, is er een grotere behoefte aan aangepaste woningen in een veilige woonomgeving met voldoende zorg- en dienstverlening aan huis, bereikbare winkels en toegankelijk vervoer. Wij zullen ons positioneren als een gebied waar het groen en rustig wonen is tussen het stedelijk gebied. Nuth is daarmee een gemeente die past in het typische Zuid-Limburgse landschap, dat zich daarmee onderscheid van de rest van Nederland. Het zijn ontwikkelingen die passen bij de maat van de gemeente, die het groene karakter van de gemeente benadrukken en die de lokale economie laten aansluiten op ontwikkelingen en economische structuren in de regio. Met name door het verbinden van de diverse aandachtsgebieden is Nuth een prettige omgeving om in te leven, te ondernemen of te bezoeken. Vanuit dit standpunt zullen er keuzes gemaakt worden om te komen tot een toekomstig bestendig plan. Wij zijn ons ervan bewust dat het van groot belang is kracht te vinden in de demografische ontwikkelingen en maatschappelijke trends die onherroepelijk van invloed zijn op de toekomst. Wij zien de bevolkingsdaling, vergrijzing en ontgroening als een kans om kwaliteit te ontwikkelen. (Bron: Strategische Visie Nuth 2020) Figuur 4.1 Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 17

19 5 De Beleidsterreinen Bijna iedere sector krijgt te maken met de effecten van demografische ontwikkelingen. De bevolkingsdaling, de ontgroening en de vergrijzing zijn belangrijk voor de leefbaarheid, de zorg en de voorzieningen. Hoe gaan wij om met de uitdaging van een afnemend aantal inwoners, arbeidskrachten en scholieren en een toenemend aantal ouderen? Wat zijn de gevolgen voor het voortbestaan van basisscholen, de woningbouw en de zorgsector? En hoe zullen de kernen van onze gemeente er in 2025 uitzien? Uitdagende, maar ook zeer lastige vragen. Wij zullen grote inspanningen moeten leveren om voorzieningen op het gebied van sport, welzijn en zorg op een kwalitatief niveau te houden. Per paragraaf zijn voor de onderstaande beleidsterreinen de belangrijkste thema s benoemd waarop de bevolkingsontwikkelingen invloed hebben. Ook de gevolgen en mogelijkheden voor de toekomst zijn vertaald in enkele uitgangspunten tot aan Deze thema s en facetten zijn bepaald door zowel het intern als extern onderzoek. Achtereenvolgens zullen de volgende beleidsterreinen aanbod komen: Welzijn Onderwijs Cultuur Ruimtelijke ordening & Wonen Economische zaken & Werkgelegenheid 5.1 Welzijn Welzijn is een breed begrip. Welzijn gaat niet over individuen, gemeentelijk welzijn gaat altijd over groepen. Primair zullen de inwoners zorgen voor hun eigen welzijn. Toch zorgt de gemeente Nuth ervoor dat voorzieningen in algemene zin ten dienste staan van de inwoners. Zodoende wordt er een vangnet gecreëerd waarop inwoners kunnen terugvallen. Zo is de openbare gezondheidszorg voor iedereen toegankelijk. Als een inwoner minder valide is, kan er gerekend worden op steun om de woning aan te passen. Het beleidsterrein Welzijn bestaat uit onder andere uit de gezondheidszorg, de maatschappelijke dienstverlening, het ouderenbeleid, de wet maatschappelijke ondersteuning en het jeugd- en jongerenbeleid. De belangrijkste thema s waarop de bevolkingsontwikkeling invloed hebben zijn het ouderenbeleid en jeugd- en jongerenbeleid. Deze gevolgen en uitgangspunten voor deze twee onderdelen zijn onderstaand beschreven. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 18

20 5.1.1 Ouderen Uitgangspunten - Stimulatie van de sociale betrokkenheid bij maatschappij. - Bouw van (zorg)complexen met zorg- en welzijnsvoorzieningen die aangepast kunnen worden aan de behoeften van ouderen. - Een wijk met voorzieningen voor jong & oud. - Meer communicatie naar ouderen over zorgmogelijkheden. In het kader van de demografische ontwikkelingen staat binnen dit thema vooral de vergrijzing centraal. In Nuth stijgt het aantal van ouderen in 2006 naar ouderen in Dit is een stijging van 27%. In 2025 is bijna één derde deel van onze inwoners 65 jaar of ouder. De ontwikkelingen op het gebied van ouderen gaan snel. Er ontstaat in de toekomst een nieuwe groep ouderen met een hogere mate van zelfredzaamheid, een hogere opleiding en een betere inkomenspositie. Ouderen zullen mondiger en kritischer zijn. Van belang is dat ouderen zo lang mogelijk hun zelfstandigheid kunnen bewaren in het dagelijks wonen, functioneren en maken van keuzes. Men wil zo gering mogelijk afhankelijk zijn van anderen. Ook wenst de oudere burger betrokken te blijven bij de samenleving. De woonomgeving, sociale en culturele activiteiten kunnen er ook toe bijdragen dat ouderen geestelijk en lichamelijk actief blijven en dat de eigen activiteit toeneemt. Daarnaast zijn ouderen in 2025 de bron van nieuwe mogelijkheden en kunnen zij na hun 65 e vrijwilligerswerk verrichten. Door hierop in te spelen wordt de betrokkenheid van de ouderen bij de samenleving gewaarborgd. Bouwen voor de behoefte van ouderen In het kader van wonen, welzijn en zorg dient het woningaanbod afgestemd te worden op de verschillende behoeften en zorgvragen van ouderen. Voor de doelgroep ouderen worden tot 2025 diverse woonvormen gebouwd. Dit zijn onder andere zorgcomplexen en levensloopbestendige woningen. In zorgcentra worden gemeenschappelijke ruimten gecreëerd om sociale contacten te bevorderen. Een wijk met voorzieningen voor jong & oud Het streven is dat zorgcomplexen en seniorenwoningen in 2025 verbonden worden met winkelvoorzieningen in de kernen. Deze winkelvoorzieningen worden niet alleen gerealiseerd voor ouderen, maar ook voor jongeren. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een welnessconcept. Het streven is om in 2025 in iedere kern een wijksteunpunt te creëren. Op deze manier kunnen voorzieningen behouden worden en ontstaat er een goede basis voor burgers om zich te vestiging in de gemeente. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 19

21 Meer communicatie naar de ouderen over zorgmogelijkheden Door de vergrijzing zullen er meer ouderen inwoners binnen onze gemeente wonen. Indien deze ouderen een beperking hebben zijn zij aangewezen op de gemeente. Door de stijging van het aantal ouderen verwachten wij een toename van het aantal aanvragen en dus van indicatieprocedures (uitvoeringskosten) en kosten voor het leveren van de individuele voorzieningen. Het is belangrijk om de ouderen goed te informeren en bewust te maken over de mogelijkheden die er zijn en die de gemeente kan bieden. Wij streven ernaar om de communicatie met deze groep inwoners aanzienlijk te verbeteren. Figuur Jeugd en Jongeren Uitgangspunten - Goed vestigingsklimaat voor jonge gezinnen in een prettige woonomgeving. - Handhaving huidig beleid: gericht op sociale ontmoetingsplekken en preventie. In het kader van de demografische ontwikkelingen staat binnen dit thema vooral de ontgroening centraal. In Nuth daalt het aantal van jongeren in 2006 naar jongeren in Dit is een daling van 31%. In 2025 is 18% van de inwoners van de gemeente Nuth 20 jaar of jonger. Goed vestigingsklimaat voor jonge gezinnen in een prettige woonomgeving Investeren in de jeugd is investeren in de toekomst van de samenleving. Er word geïnvesteerd in zelfstandige, goed opgeleide en gesocialiseerde nieuwe generaties. Jeugdigen hebben belang bij voorzieningen op het gebied van onderwijs, welzijn en zorg. Om de jongeren binnen onze gemeente te behouden wordt er ingezet op een goed woon- en leefklimaat voor starters en jonge gezinnen. Goede voorzieningen in de buurt en in iedere kern een basisschool zijn belangrijk. Een bloeiend verenigingsleven op het gebied van vrije tijd, sport en recreatie is belangrijk voor de sociale contacten van de jeugdigen. Toch heeft de jeugd van tegenwoordig behoefte aan grotere voorzieningen, zoals bijvoorbeeld een zwembad. Deze voorzieningen zijn niet realiseerbaar binnen onze gemeente, maar wel toegankelijk in de regio. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 20

22 Handhaving huidig jeugd- en jongerenbeleid Hiernaast wordt ernaar gestreefd het huidige jeugd- en jongerenbeleid te handhaven. In dit beleid wordt ingezet op ontmoetingsplekken voor jongeren en veilig en stimulerende speelvoorzieningen in de woonomgeving. Hiernaast wordt er gestreefd om een centrum voor jeugd en gezin te realiseren. Hierdoor komt er een op preventie gericht, laagdrempelig en geïntegreerd aanbod in de lokale jeugdketen. In het kader van een sluitende ketenaanpak zal er ingezet worden op een intensievere samenwerking met het onderwijs, de peuterspeelzaal en de jeugdgezondheidszorg. Figuur Conclusie Welzijn Zoals te lezen in de voorafgaande paragrafen spelen wij niet alleen specifiek in op één doelgroep, maar wordt er welzijnsvoorzieningen gecreëerd voor zowel de doelgroep ouderen als de doelgroep jongeren. Toch bestaat er misschien ook het idee om door de vergrijzing binnen onze gemeente alleen de doelgroep ouderen centraal te zetten. Deze twee scenario s zijn hieronder kort geschetst. De taak van de gemeenteraad is om te bepalen welke kansen realiseerbaar zijn en welke kansen in de toekomst benut zullen worden. Scenario 1 Een Floridawijk in Nuth Wij behoren in 2025 tot de top vijf vergrijzende gemeenten en jongeren trekken weg om in andere delen van Nederland te studeren of te werken. Een ideale kans om door gerichte communicatie Nuth te positioneren als een aantrekkelijke, groene woongemeente. Nuth is het buitengebied waar burgers na hun pensioen kunnen genieten van de rust en ruimte in de Limburgse heuvels. Er is een prettig woon- en leefklimaat met ruime levensloopbestendige woningen en voldoende en goed bereikbare faciliteiten en (welzijns)voorzieningen. Rondom deze voorzieningen zijn ontmoetingsplekken gecreëerd en een verenigingsleven gestimuleerd waar ouderen hun sociale contacten kunnen behouden. Ouderen kunnen in Nuth wandelen, fietsen en genieten van de groene gebieden. De zorg is in 2025 ook verbreed naar recreatie en toerisme waardoor naast ouderen en patiënten ook bezoekers gebruik kunnen maken van de aanwezige welness faciliteiten. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 21

23 Scenario 2 Zowel ouderen als jongeren In Nuth wordt zowel geïnvesteerd in de jeugd als in de ouderen. Dit zijn beide doelgroepen die kansen bieden voor de toekomst. Door in te spelen op jongeren en hen een goede woon- en leefomgeving te geven kunnen zij beslissen om in Nuth te blijven wonen. Door in te spelen op ouderen ontstaan er kansen op de zorgmarkt. Jongeren kunnen ook eventueel werk vinden in deze zorgmarkt. Beide doelgroepen kunnen genieten van de mogelijkheden van het groene gebied dat Nuth biedt. Er worden zowel voorzieningen voor jong als oud gerealiseerd. Een goed verenigingsleven op het gebied van vrije tijd, sport en recreatie is belangrijk voor de sociale contacten van zowel de jeugd als de ouderen. De levensloopbestendige woningen kunnen zowel bewoond worden door starters als door ouderen, waardoor leegstand wordt voorkomen. Zo ontstaat er een evenwichtige en levendige gemeenschap. 5.2 Onderwijs Uitgangspunten - In iedere kern de huidige onderwijsvoorzieningen behouden. - Indien noodzakelijk een financieel vangnet voor de exploitatie van brede scholen. - Brede schoolprojecten: optimale benutting indien noodzakelijk & wenselijk. In het kader van de demografische ontwikkelingen staat binnen dit beleidsterrein vooral de ontgroening centraal. Het aantal jongeren zal afnemen tot jongeren in Toch blijkt uit leerlingenprognoses dat de daling van aantal leerlingen niet tot directe problemen zal leiden. Binnen onze gemeente kennen we alleen het basisonderwijs. Op dit moment zijn er vijf basisscholen waarbij het primair onderwijs verzorgd wordt door de onderwijsstichtingen Innovo en Movare. Binnen de gemeentegrenzen zijn er geen scholen voor het voortgezet onderwijs. De schoolgaande jeugd straalt hierbij uit naar Heerlen, Sittard en Valkenburg. De relatie met arbeidsparticipatie en middelbaar of hoger onderwijs loopt dus via de regio. Wij dragen als gemeente zorg voor een adequate huisvesting en scheppen randvoorwaarden om het onderwijs beter af te stemmen op de lokale wensen en behoeften en om het onderwijs bereikbaar te houden voor de inwoners. We zijn randvoorwaardenscheppend en bemoeien ons niet met de inhoudelijke kant van het onderwijs. In iedere kern een basisschool, peuterspeelzaal en kinderopvang Wij streven ernaar om in 2025 in iedere kern nog een schoolgebouw te behouden. Een basisschool is een onmisbare voorziening, vooral bij de keuze voor een vestigingsplaats. Hiernaast wordt er gestreefd om in iedere kern de huidige onderwijsvoorzieningen (en samenwerking met peuterspeelzaal en kinderopvang) te behouden. Een peuterspeelzaal is bedoeld voor de kortdurende opvang van kinderen van 2 tot 4 jaar. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 22

24 De kinderopvang stelt ouders in de gelegenheid hun werk in stand te houden. Wellicht is het mogelijk om in de toekomst de kinderopvang in financiële zin te stimuleren. De vergrijzing heeft namelijk ook grote gevolgen op sociaal economisch gebied. Nederland kent een sociaal zekerheidsstelsel dat wordt gefinancierd met behulp van een zogenaamd omslagstelsel, waarbij elk jaar de werkenden de uitkeringen van de inactieven betalen. In Nederland wordt de AOW op deze wijze gefinancierd. Stel dat op dit moment één werkende de AOW betaald van één inactieve. Wanneer het aantal ouderen toeneemt kan het in de toekomst zo zijn dat één werkende verantwoordelijk is voor de AOW van twee inactieve. De overheid wilt daarom stimuleren dat er meer mensen gaan werken en dat deze langer doorwerken. Het is dan denkbaar dat er in de toekomst veel gezinnen zijn met tweeverdieners. Om de mogelijkheid te creëren dat beide ouders kunnen werken moet er gezorgd worden voor een goede kinderopvang in de vorm van dagarrangementen. Indien noodzakelijk een financieel vangnet voor de exploitatie van schoolgebouwen De inkomsten van het basisonderwijs zijn afhankelijk van het aantal leerlingen. Indien het aantal leerlingen daalt, zullen ook de inkomsten dalen. Er zijn dan minder inkomsten voor een schoolbestuur om een school in stand te houden. Hiervoor streven wij ernaar een financieel vangnet te creëren. In een noodzakelijke situaties zullen wij een financiële bijdrage kunnen verstrekken voor de exploitatie van het schoolgebouw. Brede school projecten: optimale benutting indien noodzakelijk en wenselijk Grote ontwikkelingen op het gebied van onderwijshuisvesting zijn de brede school projecten, zoals in Schimmert en Hulsberg. Wij zetten in op een intensievere samenwerking met het onderwijs, de peuterspeelzaal, het bibliotheekwerk en de jeugdgezondheidszorg. Indien er binnen een kern vraag is naar een bepaalde voorziening kan het zijn dat de gemeente de nieuwe mogelijkheid benut om deze voorziening te vestigingen bij het schoolgebouw. Indien er behoefte is kunnen ook inwoners, instellingen of verenigingen gebruik maken van het schoolgebouw. Er wordt dus niet direct ingezet op het bouwen van multifunctionele schoolgebouwen met een optimale bezetting, maar alleen indien dit noodzakelijk en wenselijk is. Figuur 5.3 Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 23

25 5.3 Cultuur Binnen dit beleidsterrein spelen zowel de bevolkingsdaling, vergrijzing als de ontgroening een rol. Dit beleidsterrein bestaat uit twee onderdelen, namelijk Kunst en Cultuur & Sociaal en Cultureel werk. Voor beide onderdelen zijn de volgende paragrafen enkele uitgangspunten bepaald Kunst en Cultuur Uitgangspunten - Verenigingsleven stimuleren en steunen door subsidies. - Naschoolse opvang bij sportverenigingen stimuleren en eventueel subsidiëren. - In iedere kern een dienst van de bibliotheek behouden, met aanbod voor jong & oud. Naast je normale dagbesteding moet men kunnen ontspannen, sporten en recreëren. De lokale beleving van kunst en cultuur vindt daarom met name plaats binnen het verenigingsleven en het bibliotheekwerk. Uitingen van kunst en cultuur zijn onder andere muziek, monumenten, archeologie, bibliotheekwerk, musea, toneel, architectuur etc. Verenigingsleven en naschoolse opvang stimuleren en steunen door subsidies Een groot deel van het cultureel leven in onze gemeente speelt zich af binnen de verenigingen. Dit betreffen muziekgezelschappen, toneelverenigingen, heemkundeverenigingen etc. Deze verenigingen voorzien in een culturele en een sociale functie. Jongeren leren bijvoorbeeld functioneren binnen een groep en ouderen blijven er langer vitaal door. Het verenigingsleven zorgt voor een sociale cohesie onder de inwoners van onze gemeente en fleuren de gemeenschap op. Deze sociale cohesie kan de gemeente niet beïnvloeden, het is een wij-gevoel wat moet groeien tussen gemeenschappelijke delers. Door de demografische ontwikkelingen zal waarschijnlijk het ledenaantal en aantal verenigingen afnemen. Wij streven ernaar deze ontwikkelingen per kern te onderzoeken. Wij zullen nieuwe vormen van verenigingen stimuleren en bestaande verenigingen steunen door middel van subsidies. Ook bestaat er de mogelijkheid om naschoolse opvang bij sportverenigingen te stimuleren. Wij streven ernaar de kosten hiervan voor de sportverenigingen te faciliteren/subsidiëren. In iedere kern een dienst van de bibliotheek behouden, met aanbod voor jong & oud Er een centrale bibliotheek in de kern Nuth, deelvestigingen in de kernen Hulsberg en Schimmert en uitleenpunten in de kernen Vaesrade en Wijnandsrade. Er is één bibliotheekbestuur; Openbare Bibliotheek Nuth. Wij streven ernaar om in 2025 in iedere kern een dienst van de bibliotheek te behouden met een aanbod voor zowel jong als oud. Demografische ontwikkelingen: De gevolgen voor gemeente Nuth 24