NOTA GEMEENTELIJK ARMOEDEBELEID

Transcriptie

1 NOTA GEMEENTELIJK ARMOEDEBELEID Gemeente Hoogeveen Afdeling Mens en Werk November 2006

2 Voorwoord Het armoedebeleid is en blijft een onderwerp van gesprek zowel landelijk, regionaal als plaatselijk. Bij de invoering van de Wet werk en bijstand (WWB) op 1 januari 2004 heeft aan de ene kant meer decentralisatie plaatsgevonden, aan de andere kant is er een beperking opgetreden binnen de mogelijkheden van categoriale verstrekkingen. Maatwerk zowel aan de Inkomenskant als aan de Werkkant moet voorop staan bij het ontwikkelen van beleid op het gebied van sociale zaken. Vanuit een perspectief van zowel wettelijke als financiële ontwikkelingen is er noodzaak om het huidige beleid aan te passen. Hierbij zijn met name de nieuwe zorgverzekeringswet, de armoedeval en de prijsstijgingen opvallende onderwerpen. In de voor u liggende nota wordt ingegaan op het totale armoedebeleid van gemeente Hoogeveen. Althans, het armoedebeleid waar de gemeente zelf invulling aan kan en mag geven. Voor een groot deel zal het oude beleid worden voortgezet. Daar waar mogelijk zal rekening worden gehouden met de aanbevelingen van het NIBUD. Nota gemeentelijk armoedebeleid november

3 Inhoudsopgave Voorwoord 2 Hoofdstuk 1 Inleiding 4 Hoofdstuk 2 Armoedebeleid in Hoogeveen Inleiding Een overzicht van alle gemeentelijke regelingen 5 Hoofdstuk 3 De armoede-instrumenten van Hoogeveen Bijzondere bijstand Regeling Bijkomende studiekosten Activiteitenfonds Categoriale bijstand Duurzame gebruiksgoederen Collectieve ziektekostenregeling Categoriale bijstand chronisch zieken en gehandicapten Schuldhulpverlening Kwijtschelding Langdurigheidstoeslag Premiebeleid 9 Hoofdstuk 4 Gerbuik, financiën en verantwoording Gebruik minimaregelingen Financiën en verantwoording Inleiding Financieel overzicht Verantwoording 11 Nota gemeentelijk armoedebeleid november

4 Hoofdstuk 1. Inleiding De WWB biedt gemeenten beperkte mogelijkheden voor zelfstandig beleid op het gebied van inkomensondersteuning. Volgens schattingen van het SCP (Sociaal en Cultureel Planbureau) en CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) is de armoede in Nederland aan het stabiliseren. De koopkracht stijgt in ieder geval niet voor die mensen die aangewezen zijn op een minimum inkomen en mensen die iets daarboven verdienen. (denk alleen al aan gestegen energieprijzen). De overheid ziet voor gemeenten nadrukkelijk een taak om, voor sommige groepen voor wie een daling van de koopkracht echt fors is, aanvullende maatregelen te treffen. Het mag daarbij echter niet gaan om inkomenspolitiek, slechts om het bieden van armoedebeperkende voorzieningen. Naar aanleiding van de uitkomst van de Minima-effectrapportage, blijkt met name behoefte aan maatregelen om de armoedeval te beperken. Wel dient daarbij de kanttekening te worden geplaatst dat er volgens SCP en CBS blijkt dat in de praktijk de gevolgen van armoedeval beperkt zijn. De vooronderstelling is dat de armoedeval een grote belemmering vormt voor mensen om stappen richting arbeidsmarkt te zetten. Als mensen inkomensaanvullende regelingen ontvangen (zoals bijvoorbeeld de huurtoeslag) leidt dat er op zichzelf niet toe dat zij minder solliciteren, minder vaak werk aanvaarden of hun arbeidsuren minder uitbreiden. Het armoedebeleid van Hoogeveen heeft als doel om armoedeverschijnselen binnen de gemeente te verminderen. Hierbij wordt gewerkt binnen de door de centrale overheid aangegeven (wettelijke) kaders. Daarbij is het belangrijk dat: Voorzieningen optimaal worden benut; De uitvoering zo eenvoudig mogelijk is; Er aandacht is voor de armoedeval. In deze nota komen achtereenvolgens aan de orde: bijzondere bijstand, activiteitenfonds, categoriale bijzondere bijstand, schuldhulpverlening, kwijtschelding, langdurigheidstoeslag, premiebeleid en de financiële paragraaf. Per onderwerp zullen de gemaakte keuzes worden aangegeven. Nota gemeentelijk armoedebeleid november

5 Hoofdstuk 2. Armoedebeleid in Hoogeveen 2.1 Inleiding Het gemeentelijk armoedebeleid bestaat in de gemeente Hoogeveen uit: a. bevorderen van maatschappelijke participatie; b. inkomensondersteuning. Tot nu toe bestond het gemeentelijk armoedebeleid uit een palet van voorzieningen waarop mensen met een minimuminkomen tot 110% een beroep konden doen. In 2005 heeft een tweede armoedeonderzoek door het NIBUD plaatsgevonden, de resultaten zijn neergelegd in de Minima-effectrapportage. Belangrijkste item welke aandacht verdient is de zogenaamde armoedeval. Doordat er binnen alle regelingen met maximaal 110% van het minimuminkomen wordt gewerkt is er voor de mensen boven de 110% sprake van armoedeval. Bij de diverse regelingen is overigens een spreiding van draagkrachtprincipes aanwezig. Bij bijzondere bijstand is een gespreide opbouw van draagkracht geregeld. Bij het activiteitenfonds is het voorstel om een nieuwe inkomensgroep toe te voegen. Door bij de diverse regelingen andere criteria te hanteren krijg je een spreiding van ondersteuning bij de inkomensgroepen en zal er een verzachting van de armoedeval plaatsvinden. Tevens is er nog steeds sprake van onderbenutting van armoedevoorzieningen (behalve schuldhulpverlening). Middels gerichte aanschrijvingen, een klantenadviseur en een verruiming van het activiteitenfonds wordt er naar gestreefd om een betere benutting van de aanwezige voorzieningen te realiseren Een overzicht van alle gemeentelijke regelingen Tabel: 1 Voorzieningen in het kader van armoedebeleid van gemeente Hoogeveen per 1 januari Voorziening Grondslag Opmerkingen Bijzondere bijstand art. 35 WWB Activiteitenfonds. verordening Nieuwe verordening 2006 vaststellen, waarbij inkomensgrenzen en hoogte uitkering worden meegenomen. Categoriale bijstand duur- Art. 35 WWB zame gebruiksgoederen 65+. Categoriale bijstand chronisch zieken en gehandicapten. Gelieerd aan art. 35 WWB Schuldhulpverlening. Nota integr. schuldhulpver lening In 2006 herijking en maatregelen acties voor verbetering. Collectieve ziektekosten. Gelieerd aan Nieuw contract voor 2006 afgesloten. art. 35 WWB Langdurigheidstoeslag Art. 36 WWB De langdurigheidstoeslag is geen gemeentelijk minimabeleid. Wel is de geboden ruimte voor een groep met minimale inkomsten in minimale periode toegevoegd. Beleidsregel langdurigheidstoeslag. Premiebeleid Kwijtschelding (afdeling Administratieve Dienstverlening). Reïntegratieverordening /nota premiebeleid Invorderingsw et/belastingw etgeving In 2006 evaluatie en eventuele bijstelling. Betreft andere regelgeving; verantwoordelijkheid van de afdeling Advies. Nota gemeentelijk armoedebeleid november

6 Hoofdstuk 3. De armoede-instrumenten van Hoogeveen 3.1 Bijzondere bijstand Inhoud van de regeling: Bijzondere bijstand is bestemd voor mensen die door individuele omstandigheden niet kunnen voorzien in de noodzakelijke bijzondere kosten van het bestaan. Iedere inwoner van de gemeente Hoogeveen kan hierop in principe een beroep doen. De bijzondere bijstand is in omvang het belangrijkste instrument voor de gemeente om mensen die door omstandigheden niet zelf de bijzondere noodzakelijke kosten kunnen betalen te ondersteunen. De WWB biedt een minimum bestaansvoorziening, die moet worden afgestemd op de persoonlijke - en de plaatselijke situatie. Besluit bij 3.1 van het College is om het huidige beleid te handhaven. Dit betekent: hoogte vrij te laten vermogen Om te bepalen of iemand aanspraak kan maken op bijzondere bijstand bestaat de mogelijkheid het vermogen van de aanvrager, tot een bepaalde hoogte, buiten beschouwing te laten Vrijlating van het vermogen tot de vermogensgrens die vastgelegd is in de WWB (op dit moment is dat ,00 voor gezinnen en 5.180,00 voor alleenstaanden). vermogen in eigen woning Naast deze algemene vrijlating (voor liquide middelen, roerendgoed) geldt voor de eigenwoningbezitter een extra vrijlating. Deze bedraagt ,00. Overgegaan tot vestiging (krediet)hypotheek zodra er sprake is van overschrijding van het genoemde vermogen met 1 x de maandnorm. langdurigheidstoeslag De verstrekte langdurigheidstoeslag kan ook tot de middelen worden gerekend om zelf in de kosten van bijzondere uitgaven te voorzien. Objectieve constatering is dat de klant die al in aanmerking komt voor een dergelijke toeslag een hoger besteedbaar inkomen heeft dan de klant die hiervoor niet in aanmerking komt. Hoewel de toeslag geen doeluitkering is wordt in de toelichting op de regeling genoemd dat van de ruimte die ontstaat hogere kosten kunnen worden voldaan zoals vervangingsuitgaven. Naast het in aanmerking nemen van de langdurigheidstoeslag kan dus ook de keuze gemaakt worden om de toeslag te betrekken bij de kosten waarvoor bijzondere bijstand wordt gevraagd. Langdurigheidstoeslag buiten beschouwing laten bij de middelentoets voor een aanvraag bijzondere bijstand. draagkracht Wanneer het inkomen boven het sociaal minimum (bijstandsnorm + maximale toeslag) ligt, wordt voor een aanvraag bijzondere bijstand een berekening gemaakt van de draagkracht (eigen bijdrage uit het hogere inkomen dan het sociaal minimum): Inkomen tot 110% van het sociaal minimum = geen eigen bijdrage Inkomen tussen 110% en 200% van het sociaal minimum = over dit meerdere inkomen 20% eigen bijdrage Inkomen hoger dan 200% van het sociaal minimum = meerdere inkomen wordt voor 100% meegenomen Nota gemeentelijk armoedebeleid november

7 3.1.1 Regeling Bijkomende studiekosten Uitgangspunt voor kosten van ouders met schoolgaande kinderen is de Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten (WTOS). De WTOS wordt als voorliggende voorziening voor uitgaven ten behoeve van school gezien, deze moet toereikend zijn voor ouders die kosten maken voor school. In individuele situaties kan er bijzondere bijstand worden verstrekt, als de WTOS niet toereikend is of als men geen aanspraak maakt op deze regeling. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid om voor bijkomende studiekosten (die niet in de vergoedingsregeling WTOS zitten), te denken valt aan boekentas, fiets, schoolreis en kamp e.d., bijzondere bijstand te verstrekken op individuele aanvraag. De volgende verstrekkingen worden op dit moment vergoed: 1. bijzondere bijstand voor bijkomende studiekosten voor kinderen die van de basisschool naar het voortgezet onderwijs gaan. (boekentas, fiets, computer e.d.) maximumbijdrage 350,00; 2. bijzondere bijstand voor bijkomende studiekosten basisschool 100,00; 3. bijzondere bijstand voor bijkomende studiekosten voorgezet onderwijs 250,00. De bedragen zijn maximumbedragen. Uitgangspunt is dat de klant bewijsstukken zal moeten overleggen. Om de uitvoeringskosten laag te houden wordt de potentiële doelgroep voor deze regeling gericht aangeschreven en is de aanvraagperiode geregeld in uitvoeringsrichtlijn. Controle vindt steekproefsgewijze plaats. Het Ministerie SZW heeft deze wijze van verificatie akkoord bevonden. Opmerking: In 2005 is het bedrag bijkomende studiekosten basisschool verhoogd van 35,00 naar 100,00. Besluit van het College is om deze regeling ongewijzigd te handhaven. 3.2 Activiteitenfonds Declaratieregeling voor sport, educatie en cultuur. Maximale bijdrage nu 75,00 per gezinslid. Op dit moment toegankelijk voor mensen tot 65 jaar met een minimuminkomen tot 110% van het geldend sociaal minimum. Met de invoering van de WWB is aangegeven dat de bestaande declaratieregelingen mogen blijven bestaan voor activiteiten die te maken hebben met sport, educatie en cultuur. De regeling wordt uitgevoerd op grond van de verordening activiteitenfonds, die valt onder de begripsbepalingen van de WWB. Het College stelt voor de bijdrage uit 3.2 het activiteitenfonds te verhogen met 10,00 tot 85,00 per gezinslid in verband met gestegen prijzen. Daarnaast de inkomenscategorie te verhogen van 110% naar 120%. Naast deze wijzigingen zijn er een aantal technische wijzigingen welke in beleidsregels waren vervat. Voorstel is om de wijzigingen door te voeren in de huidige verordening. Dit betekent dat de oude verordening vervalt en de nieuwe verordening activiteitenfonds 2006 de plaats gaat innemen. Nota gemeentelijk armoedebeleid november

8 3.3 Categoriale bijstand Het gaat daarbij om: regeling duurzame gebruiksgoederen 65 jaar en ouder; collectieve ziektekostenregeling. chronisch zieken en gehandicapten Duurzame gebruiksgoederen 65+ Betreft en jaarlijkse bijdrage in duurzame gebruiksgoederen voor mensen van 65 jaar en ouder met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum. Maximumbijdrage is gelijkgesteld aan de bedragen geldend voor de langdurigheidstoeslag. Deze voorziening/regeling biedt aan ouderen net die inkomensondersteuning om deel te kunnen nemen aan het maatschappelijk leven. Besluit van het College is om deze regeling ongewijzigd voort te zetten Collectieve ziektekostenregeling Betreft een collectieve regeling in ziektekosten waarbij een basisverzekering, en aanvullende verzekeringen is opgenomen. Daarnaast geldt er een zogenaamd gemeentepakket waarin verstrekkingen opgenomen zijn die, indien men verzekerd is bij Groene Land Achmea, rechtstreeks door de ziektekostenverzekeraar worden betaald. Dit betekent minder druk op de uitvoeringskosten. Deelname is voor mensen met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum, ongeacht hun leeftijd. Naast de vergoedingen vanuit de ziektekostenregeling zal het mogelijk blijven om op individuele basis voor kosten, die per 1 januari 2006 niet meer in het ziektekostenpakket zitten, bijzondere bijstand te verstrekken. Ongewijzigd middels het contract met Groene Land Achmea inwoners de mogelijkheid te blijven bieden collectief te verzekeren tegen ziektekosten Categoriale bijstand chronisch zieken/ gehandicapten Naast de mogelijkheid om categoriale bijstand voor mensen van 65 jaar en ouder te laten voortbestaan, is bij de parlementaire behandeling van de WWB nadrukkelijk de verlening van bijzondere bijstand aan chronisch zieken onder de aandacht gebracht. In artikel 35 lid 3 WWB is geregeld dat gemeenten de mogelijkheid hebben om categoriale bijstand te verlenen aan personen ouder dan 65 jaar. Verlening van categoriale bijstand aan personen jonger dan 65 jaar is in beginsel niet mogelijk. Uitzonderingen zijn gemaakt voor categoriale bijstand voor mensen jonger dan 65 jaar die een chronische ziekte hebben of gehandicapt zijn. Bij de bepaling van de doelgroep wordt door het Ministerie aangegeven dat uitgegaan kan worden van: Mensen die langdurig thuiszorg ontvangen Mensen die hulpmiddelen voor wonen/werken, vervoer, lopen/rolstoel; autovoorziening ontvangen Mensen die voor % arbeidsongeschikt zijn. Nota gemeentelijk armoedebeleid november

9 Voor de bepaling van het vermogen en draagkracht wordt aangesloten bij het huidig bijzondere bijstandsbeleid (zie 3.1). Draagkracht Wanneer het inkomen boven het sociaal minimum (bijstandsnorm + maximale toeslag) ligt, wordt voor een aanvraag bijzondere bijstand een berekening gemaakt van de draagkracht (eigen bijdrage uit het hogere inkomen dan het sociaal minimum). Het gemeentelijk beleid is op dit moment op de volgende wijze bepaald: Inkomen tot 110% van het sociaal minimum = geen eigen bijdrage Inkomen tussen 110% en 200% van het sociaal minimum = over dit meerdere inkomen 20% eigen bijdrage Inkomen hoger dan 200% van het sociaal minimum = meerdere inkomen wordt voor 100% meegenomen Over 2004 en 2005 was een bedrag van 200,00 als bijdrage vastgesteld. Indien mensen aantoonbaar hogere kosten maken, dan de categoriale bijdrage, dan kan men een beroep doen op aanvullende bijzondere bijstand. Vanaf dit bedrag dient men de kosten aannemelijk te maken middels bewijsstukken. Besluit van het College is om voor 2006 de regeling ongewijzigd te continueren. Met dien verstande dat een bijdrage per gezin wordt vastgesteld en uitgekeerd. Derhalve 1 bijdrage van 200,00 per gezin mogelijk Schuldhulpverlening De integrale schuldhulpverlening wordt binnen de gemeente Hoogeveen uitgevoerd door de Gemeenschappelijke Kredietbank (GKB) in samenwerking met de Stichting welzijnswerk. De diensten die door de GKB worden geboden zijn toegankelijk voor iedere inwoner van de gemeente. Uit het overzicht van de laatste jaren wordt duidelijk dat het beroep op deze vorm van dienstverlening toeneemt. Er ontstaan wachtlijsten en het budget is niet meer toereikend om het groeiend aantal klanten met schuldenproblematiek tijdig hulp te kunnen bieden. Schuldhulpverlening is in een nota Integrale schuldhulpverlening uitgewerkt. Komende periode zal een herijking plaatsvinden van de stand van zaken en eventuele te ondernemen maatregelen/acties. Daarbij spelen zaken als noodfonds, prefentie en prestatie indicatoren een rol. 3.5 Kwijtschelding Het betreft hier de regeling van de gemeentelijke belastingen. Hiervoor gelden andere wettelijke regels dan voor de WWB. Dit beleid wordt uitgevoerd door de afdeling Administratieve Dienstverlening. 3.6 Langdurigheidstoeslag Gelijktijdig met de invoering van de WWB is per 1 januari 2004 de langdurigheidstoeslag in het leven geroepen. Het betreft echter geen gemeentelijk minimabeleid. De regeling ligt vast in de wet en ieder die aan de voorwaarden voldoet heeft recht op een toeslag. Middels beleidsregel langdurigheidstoeslag heeft het college inmiddels invulling gegeven aan de geboden ruimte binnen de wettelijke kaders voor de groep mensen met minimale inkomsten in een minimale periode. 3.7 Premiebeleid Het premiebeleid bestaat uit 1. De wettelijke vrijlating van neveninkomsten 2. Premies voor het aanvaarden van een betaalde baan 3. Een premie voor het verrichten van vrijwilligerswerk 4. Een tegemoetkoming in buitengewone verwervingskosten Nota gemeentelijk armoedebeleid november

10 Het premiebeleid wordt volledig gefinancierd vanuit het Werkdeel. Het is vooral gericht op het stimuleren van uitkeringsgerechtigden (met een bijstands-, IOAW of IOAZ uitkering) bij het verrichten/zoeken van al dan niet betaalde arbeid. Het beleid is niet gericht op het beperken van armoede. Wijzigingen in premiebeleid zullen via aparte besluitvorming worden aangeleverd. Hoofdstuk 4. Gerbuik, financiën en verantwoording. 4.1 Gebruik minimaregelingen. Uit onderzoek door KWIZ inzake gebruik regeling bijkomende studiekosten is gebleken dat het bereik van de potentiële doelgroep nog geen 40% is. Ook bij andere regelingen lijkt onbekendheid met de regeling onderbenutting tot gevolg te hebben. Vanuit dit gegeven is het een belangrijke uitdaging om de bekendheid van de regelingen te vergroten en het gebruik te stimuleren. Naast reeds ingezette acties, zoals klantenadviseur(s) en publicatie gemeentegids en Torentje, zal worden overgegaan tot een aantal gerichte acties. 1. de regelingen onder de aandacht van intermediairs brengen. 2. gerichte voorlichtingsbijeenkomsten te geven aan belangenorganisaties (zoals CNV, FNV e.d.) 3. gerichte aanschrijving van potentiële doelgroepen. 4. bekijken of er huis aan huis info kan worden verspreid jaar en ouder gericht wijzen op mogelijkheden. 6. daar waar mogelijk en toegestaan koppelen van bestanden. 7. vereenvoudiging aanvraagprocedures. 4.2 Financiën en verantwoording Inleiding De uitgaven in het kader van bijzondere bijstand (waaronder armoedebeleid) worden volledig uit de gemeentelijke bijdrage in het gemeentefonds bekostigd. Het is aan de gemeente op welke wijze zij deze bijdrage inzet Financieel overzicht Begroot voor 2006 product gemeentelijk minimabeleid. Bijzondere bijstand ,00 Voorlichtingsmateriaal ,00 Categoriale bijstand ,00 Chronisch zieken en gehandicapten ,00 Schuldhulpverlening ,00 Collectieve ziektekostenverzekering ,00 Activiteitenfonds / regeling bijkomende studiekosten ,00 Totaal ,00 Kwijtschelding (afdeling Administratieve Dienstverlening) ,00 Langdurigheidstoeslag* ,00 * De langdurigheidstoeslag komt voor rekening van het Inkomensdeel en valt niet onder de uitgaven in het kader van de bijzondere bijstand, het is dan ook bij product bijstandsverlening in de begroting opgenomen. Extra uitgaven door ophogen bedragen activiteitenfonds en inkomensgrens optrekken van 110% naar 120% blijven binnen begrote bedrag. Nota gemeentelijk armoedebeleid november

11 4.2.3 Verantwoording In het beleidsverslag over 2006 en latere jaren zal de verantwoording van alle regelingen worden opgenomen. Indien blijkt dat er aanpassingen nodig zijn, zal dit worden voorgesteld. Tussentijdse aanpassing zal middels voorstellen aan College of Raad plaatsvinden. Jaarlijks zal er een evaluatie van het armoedebeleid plaatsvinden. Nota gemeentelijk armoedebeleid november